Handout ParkinsonNet Jaarsymposium Gangbeeld analyse bij de ziekte van Parkinson en parkinsonisme:

Transcriptie

1 Gangbeeld analyse bij de ziekte van Parkinson en parkinsonisme: mogelijkheden voor de klinische praktijk Prof. Dr. Sander Geurts, Hoogleraar revalidatiegeneeskunde Coördinator Mobiliteitspoli Afdeling Revalidatie UMC St Radboud Dr. Maarten Nijkrake, Fysiotherapeut ParC, Mobiliteitspoli Coördinator fysiotherapie ParkinsonNet Afdeling Revalidatie, UMC St Radboud Doel workshop 1. Inzicht in diagnostische mogelijkheden van klinische gangbeeldanalyse (GA) 2. asaal inzicht in kinematica, kinetica, oppemg bij Parkinson en parkinsonisme 3. Voorbeeld van fysiotherapeutische en revalidatietechnische interventie voor loopstoornissen bij Parkinson en parkinsonisme op basis van GA Interactieve casuïstiek Vragen aan het einde Copyright UMC St Rdaboud

2 ICF international classification of functioning, disability & health Ziekte capaciteit Functies Activiteiten Participatie stoornissen ICF international classification of functioning, disability & health Ziekte Stoornissen Interventie Ziektediagnostiek b.v. MRI Functie diagnostiek Gangbeeldanalyse Klinimetrie b.v. 10m looptest, 6min looptest, FAC Copyright UMC St Rdaboud

3 ICF international classification of functioning, disability & health Gangbeeldanalyse Ziekte capaciteit Functies Activiteiten Participatie stoornissen Plaatsbepaling van klinische gangbeeldanalyse Altijd als aanvullend onderzoek (naast anamnese en LO) 1. Ziektediagnostiek: ± 2. Functiediagnostiek Functionele evaluatie: ± onderscheid stoornissen vs compensaties targets voor behandeling Gerichte vraagstelling is essentieel (vgl beeldvormend onderzoek) Gerichte analyse Copyright UMC St Rdaboud

4 Mobiliteitspoli UMC St Radboud Verwijzer ParkinsonNet ParC Doelgroep: chron. neurol. patiënt Mob poli: RA / FT Anamnese Lichamelijk onderzoek GaitRite / video: spatiotemporeel Klinimetrie Aanvullende diagnostiek Gangbeeldanalyse Posturografie / perturbatiediagnostiek (RFS) eeldvorming (Rö, CT, echo) ehandeling Orthesen / OSA Funktionele elektrostimulatie Perturbatietraining (RFS) Neuromodulatie Functionele chirurgie ParkinsonNet therapie Gangbeeldanalyse: methoden asic: High-tech: bewegingslab Videocamera Smartphone: Ubersense GaitRite Copyright UMC St Rdaboud

5 Klinische gangbeeld analyse asic: High-tech: bewegingslab Kwalitatief / kwantitatief Zichtbare aspecten eperkte tijdsinvestering etaalbare apparatuur Eigen omgeving Kwantitatief Onzichtbare aspecten Tijdsintensief Kostbare apparatuur Lab omgeving Klinische gangbeeld analyse: opties Spatio- temporele parameters (loopsnelheid, cadans, staplengte etc.) Kinematica (sagittaal, frontaal en transversaal) Kinetica (krachten, momenten, powers) EMG (spieractivatiepatronen van oppervlakkige spieren) Copyright UMC St Rdaboud

6 Het normale gangbeeld Fasen: Initial contact (m) Loading response Mid stance Terminal stance Pre swing Initial swing Mid swing Terminal swing Gangcyclus: 60% standfase, 40% zwaaifase Spatio-temporele parameters: normale lopen Snelheid Cadans Schrede lengte Stap lengte Gangspoorbreedte 1.33 m/sec 117 stappen/min 76 cm 38 cm 8 cm Copyright UMC St Rdaboud

7 Spatio-temporele parameters: loopsnelheid De voorspelde levensverwachting bij ouderen op basis van leeftijd, geslacht en loopsnelheid is net zo nauwkeurig als op basis van leeftijd, geslacht, chronische aandoeningen, rookgedrag, bloeddruk, MI en ziekenhuisopnamen samen (n=34.485). Studenski, JAMA, 2011 Spatio-temporele parameters bij Parkinson Kortere staplengte Langere staptijd Kortere single support Langere double support Lagere loopsnelheid Nelson, NeuroRehabilitation, 2002 Copyright UMC St Rdaboud

8 Spatio-temporele parameters bij Parkinson: On/Off Chien et al. / Parkinsonism and Related Disorders 12 (2006) Casus 1: Spatio-temporele parameters bij automatisch lopen Parkinson Cadans 98.4 steps/min Loopsnelheid 0.48 m/s Stap lengte 0.34 m Copyright UMC St Rdaboud

9 Casus 1: Spatio-temporele parameters bij bewust lopen Parkinson Automatisch: Cadans 98.4 steps/min Loopsnelheid 0.48 m/s Stap lengte 0.34 m ewust: Cadans 89.6 steps/min Loopsnelheid 0.93 m/s Stap lengte 0.63 m Kinematische effecten: bewegingsgraden Quiz: hoeveel graden knie flexie rechts schat u? Sagittaal Frontaal Sagittaal Transversaal Antwoord: 48 graden Sutherland, Gait Post, 2002 Copyright UMC St Rdaboud

10 Kinematische effecten: stooped posture Heup Knie Verschuiving naar flexie ewegingsrange kleiner Absentie van heup extensie Enkel Kans op struikelen! Reductie bewegingsrange vooral plantair-dorsaal flexie Morris, Clin iomech, 2001 Kinematische effecten: Parkinson sagittaal Heup Knie Enkel OFF OFF + Visuele cueing (strepen) Cueing: amplitude en snelheid beïnvloeden Hypothese uitdagen tot High stepping gait? Morris, Clin iomech, 2001 Copyright UMC St Rdaboud

11 Casus 2: kinematica bij parkinson automatisch lopen Casus 2: kinematica bij parkinson bewust Copyright UMC St Rdaboud

12 Casus 2: verschillen kinematica Automatisch ewust -Toename heup extensie -Toename knie flexie -Toename plantair flexie Kinetische effecten: grondreactiekrachten ij Parkinson underscaling verticale grondreactiekracht vooral bij de 2 e GRF piek (de afzet) Copyright UMC St Rdaboud

13 Kinetische effecten: power Power = kracht x snelheid Kracht generatie of absorptie Sofuwa, Arch Phys Med Rehabil,2005 Kinetische effecten: Parkinson en push off Probleem Parkinson vooral op enkelniveau bij de afzet Trage en kleine PF Normale afzet Plantair >> heup flexoren Push Off patroon Verstoorde afzet PD > Middenvoet belasting Minder enkel power Compensatie heup flexoren Meer Pull-Off patroon Toename kans struikelen Lage enkel power bij PD Morris, Clin iomech, 2001 Copyright UMC St Rdaboud

14 Casus 3: kinetica parkinson automatisch vs bewust a-dynamische gang Dynamischer, betere afzet Automatisch ewust semg: normale EMG patronen - Voetheffers - Soleus - Triceps Surae Quadriceps - Hamstring - Gluteus max - Gluteus med Copyright UMC St Rdaboud

15 Casus 4: semg bij Parkinson met dystonie Video + synchroon EMG trace gemaakt door Geert Casus 4: semg bij Parkinson met dystonie Stand Zwaai Stand Activiteit peronei normaal in stand maar niet in zwaai! Copyright UMC St Rdaboud

16 Casus 4: interventie bij Parkinson met dystonie otulinetoxine type A (TX-A) Effect na TX-A injectie peroneus longus 500E Dysport, opgelost in 5 ml, gespoten over 3 plaatsen in m. peroneus longus Half hoog OSA - Redressie eversie enkel links - Opvang planovalgus bdz Casus 4: interventie bij Parkinson met dystonie m. extensor digitorum brevis Copyright UMC St Rdaboud

17 Samengevat Eerst lichamelijk onderzoek + basale gangobservatie Gangbeeld analyse aanvullend om onzichtbare aspecten zichtbaar te maken Vraagstelling moet objectiveerbaar zijn: (Spatio-temporeel) Kinematisch Kinetisch semg Dank voor uw aandacht! Symposium gangbeeldanalyse bij neurologische aandoeningen Doelgroep: fysio- en oefentherapeuten Datum: 15 januari Tijd: uur Locatie: UMC St Radboud, Nijmegen Kosten: Aanmelding en programma: Informatie: m.nijkrake@reval.umcn.nl Copyright UMC St Rdaboud