TOURNEE HANS VAN ASSUMBURG: Een boeiende roman over Nieuw-Guinea

Transcriptie

1

2 HANS VAN ASSUMBURG: TOURNEE Een boeiende roman over Nieuw-Guinea Door middel van deze goed geschreven roman maken we kennis met een ons totaal onbekende wereld en met de toestanden in het oerwoud van Nieuw- Guinea, een landstreek, waar de westerse beschaving nog niet is doorgedrongen. -. We worden geconfronteerd met de oerkrachten der schepping en vinden daarin verloren Evert Caldenhove, een jonge Nederlander. Hij is aangesteld als assistent van het Hoofd Plaatselijk Bestuur, Jaap van Weghen, en als zodanig wijken zijn levenservaringen wel heel sterk af van die, waaraan hij op huize Caldenhove" en in Amsterdam gewend raakte. De tochten door de rimboe, de heidense dansen, de vijandelijkheden, de primitieve staat van de bevolking, de voor een jonge, onervaren Nederlander vrijwel onoverkomelijke moeilijkheden bijzonder suggestief en boeiend wordt ons dit alles verteld. Het is dan ook een roman met vele spannende, aangrijpende momenten, waaruit wij leren welk een grote taak Nederland nog in Nieuw-Guinea heeft te vervullen. G. F. CALLENBACH N.V. NIJKERK

3 TOURNEE

4 HANS VAN ASSUMBURG TOURNEE G. F. CALLENBACH N.V. - UITGEVER - NIJKERK

5 Het schrijven van dit boek werd mij mogelijk gemaakt door mijn vriend Bram van Echt, die mij de gegevens er voor verstrekte. Voor zijn hulp en medewerking zeg ik hem hierbij van harte dank. H. v. A.

6

7 EERSTE HOOFDSTUK I In het breed-uitwaaierende licht van de morgenzon lag de Jautefabaai; het water rimpelloos en heldergroen tot in de schemer van de gele zandbodem, waarop hier en daar rotsblokken lagen, omwuifd door de lange, strelende vingers der wieren. Links en rechts waren de hellingen als een donkergroene, bijna zwarte omlijsting van de spiegel van de baai. Langs de oevers, scherp afstekend tegen de donkere bebossing der heuvels, stonden enkele palmen, rank en slank als met zichzelf ingenomen ballerina's. De hemel was fletsblauw met aan de horizon wat rosse wolkenvlagen; het ijle dons uit het bed van de jonge dag. Ondanks het vroege uur brandde de zon al fel op het landschap, schel blikkerend op de waterspiegel, heetwasemend op de dichte bebossing van de heuvels. Een smalle, lange vlerkprauw voer de spiegel van de baai aan scherven. De primitief versierde boeg, vlammend-gele buik van een hagedis, wier vraatzuchtig-woeste kop hoog boven het water oprees, trok een gouden V en waar de pagaai met korte, driftige slagen door het water stampte, sloeg het zonlicht in duizenden fonkelende diamantjes, streelend langs de boorden van het wankele vaartuig. Hoog op de op het vlondertje van de prauw gestapelde barang gedeukte, roestige blikken, kartonnen dozen omwikkeld met oude legerzeiltjes, rugzakken en koppels, alles bijeengebonden door ruw- 7

8 harde boomvezels tot pakken van ruim twintig kilo zat Evert Caldenhove, aspirant-controleur bij het Binnenlands Bestuur. Hij staarde naar de brede rug van Polisie Arnold, die voor op de smalle vlerkprauw was gezeten, met de tenen van zijn blote voeten om de rand van de uitgeholde boomstam geklemd. Polisie Arnold was niet de eerste de beste en hij accentueerde zijn waardigheid van politieman met een zware, Amerikaanse helm, welke hij, niet achtend op de brandende zon, op zijn zwarte kroeshaar had hangen. Op zijn rug bungelde een lichte karabijn en in het achterzakje van zijn verschoten khaki-broekje stak een patroonhouder met daarnaast een paar, in een flard krantenpapier gerolde, plukken inlandse touwtjestabak. Evert Caldenhove keek naar de regelmatige bewegingen, waarmee de Papoea de korte pagaai door het water schepte en hij zag het rollen van de spierbundels over de schouderbladen. Hij had een droog-kleverig gevoel in zijn mond en de punt van zijn tong schrijnde van de scherpe tabak, die hij zojuist gerookt had. Hij verlangde naar een teug koel water. Hij boog zich wat voorover en stak zijn hand in het lauwe zeewater en liet het tot boven zijn pols spoelen. Zijn lange, licht behaarde armen waren bedekt met fijne pareltjes zweet en hij voelde hoe het langs zijn nek in straaltjes zijn open shirt binnenliep. Evert Caldenhove voelde zich onzeker en dat zou hij voor geen geld ter wereld aan anderen hebben durven toegeven. In zijn herinnering trachtte hij het ogenblik te achterhalen, waarop zijn leven een zodanige wending had genomen, dat de reeks van de daarop volgende gebeurtenissen logisch beredeneerd kon worden tot op het moment, dat hij transpirerend en dorstig, op de bultige barang gezeten, in een prauw door Polisie Arnold over het spiegelgladde water van de Jautefa-baai werd gepagaaid. Hij geloofde, dat als hij dat ogenblik op heterdaad zou kunnen betrappen, de zin van de situatie, waarin hij verkeerde, voor hem begrijpelijk zou worden. 8

9 Er was zeker zo'n moment geweest, dat buiten hem om over dingen besliste, welke hij in de verste verte nooit geambieerd had. Ergens in zijn verleden was dus iets voorgevallen, waardoor hij nu aspirant-controleur bij het B.B. van de onderafdeling Hollandia was geworden en dat, terwijl hij tot voor twee maanden over Nieuw- Guinea gedacht noch gesproken had. Tenminste niet in de zin van: Daar zou ik wel eens heen willen!" Maar hij zat er. Levensgroot in een prauw en op weg naar kampong Nafri, van waaruit hij zijn eerste tournee als B.B.-ambtenaar door de oetan zou ondernemen met als eindpunt kampong Waris. Een beetje komisch was de situatie wel. Voor zover hij zich herinneren kon, had Evert Caldenhove zijn leven lang een vergeefse strijd tegen het avontuur gevoerd. In zijn diepste wezen had hij een afschuw van alles, wat hevig en emotioneel was, maar hij was er nimmer in geslaagd zijn leven zo in te richten, dat aan zijn verlangens naar een rustig, normaal burgermansbestaan tegemoet werd gekomen. Dat hij geen ridder van de droevige figuur was geworden, was te danken aan het gemak, waarmee hij zich wist aan te passen. Hij verbeet zijn angst en zijn afschuw, trad snel en doortastend op ten einde zich zo spoedig mogelijk te bevrijden van de situatie, welke hij niet gezocht, laat staan gewenst had. Dit had hem echter in brede kring de naam bezorgd een man te zijn, die niet voor één gat te vangen was. Evert Caldenhove?" zeiden ze. O die! Dat is een ijskouwe!" Zijn uiterlijk weersprak zijn ongewilde faam van Draufganger niet. Hij was groot en breed van gestalte. Hij had een vierkante, zongebruinde kop met golvende, donkerblonde haren en scherpe, grijze ogen. Zijn kin was breed, agressief bijna. Alleen zijn mond was wat week en vrouwelijk van lijn. Die mond heb je van je moeder," placht zijn vader altijd te zeggen. De rest heb je van mij." De oude heer Caldenhove was heel trots op zijn oudste zoon, die zo in alles zijn evenbeeld leek. 9

10 Hijzelf deed niets liever, dan woeste ritten op een paard maken door de uitgestrekte bossen rond Caldenhove", het fraaie buiten aan de noordrand van de Veluwe, dat door de bewoners van het nabijgelegen dorpje het kasteel" genoemd werd. En 's winters jaagde hij met zijn vrienden en zakenrelaties. Tot zijn veertigste jaar was de oude heer een vermetel alpinist geweest en niets en niemand kon hem weerhouden, als hij in het voorjaar naar Zwitserland of Zuid-Duitsland reisde, om, tezamen met beroemde gidsen, gedurfde bergtoeren te ondernemen. Evert's vader vermoedde niets van de innerlijke strijd, die zijn zoon telkenmale moest leveren als hij voor de een of andere onmogelijke situatie kwam te staan. Het kwam eenvoudig niet bij hem op er ook maar één ogenblik aan te twijfelen of Evert evenveel plezier had in gewaagde ondernemingen als hijzelf. Evert leek op hem en daarmee basta. Maar Evert zelf wist wel, dat hij zijn angst en zijn afkeer van het emotionele bij zijn moeder kon terugvinden. Zijn moeder was een lieve, zachte vrouw, die de roekeloosheden van haar man een huwelijk lang met een bevende glimlach om haar mond had aangezien. Zij was dolblij, dat de jaren haar echtgenoot op den duur weerhielden van veel wat haar vroeger de doodsschrik op het lijf gejaagd had. Zij genoot van de rust, die er langzamerhand voor in de plaats kwam. Haar tijd was eindelijk gekomen. Zij kon nu voor hem zijn wat zij al die jaren verlangd had te kunnen zijn, maar waartegen zijn bruisende vitaliteit zich altijd had verzet. De oude heer Caldenhove leerde op zijn beurt het genoegen van de huiselijkheid kennen en hij moest toegeven, dat het rustig thuiszitten, een sigaar roken, een kleine wandeling door het bos of een visite bij de notaris of de burgemeester ook zijn goede kanten had. Nu zijn lichaam de inspanningen van vroeger niet langer kon dragen, richtte zich zijn belangstelling geheel en al op zijn beide zoons. Zijn drie dochters interesseerden hem slechts in zoverre, als 10

11 zij in verband met schoonzoons gebracht moesten worden; als dat maar flinke kerels waren, die een goed glas wijn of een spannende jachtpartij konden waarderen, was het hem goed. De rest was zaak voor zijn vrouw, vond hij. Zijn beide zoons echter bekeek hij met heel andere ogen. Hij vond, dat Evert het meest op hem leek en daarom had hij een groot zwak voor hem. De jongste daarentegen, die de fijne lichaamsbouw van zijn moeder had, stelde hem hevig teleur. Karel ging theologie studeren en werd dominee in een klein Fries dorpje. De oude heer wist niet goed hoe hij het had. Hoewel hij een gelovig man was en trouw de dienst in het dorpskerkje bijwoonde, lag het ambt van predikant zover buiten zijn gedachtensfeer, dat hij het zijn jongste zoon bijna kwalijk nam. Evert daarentegen kwam geheel en al tegemoet aan het beeld, dat hij zich van een ideale zoon had gevormd. En het waren de omstandigheden, die er voor zorgden, dat Evert in zijn ogen die voortreffelijke zoon bleef. De eerste maal, dat Evert bewust de confrontatie met het avontuur beleefde, was in zijn zevende jaar. Hij was door zijn grootmoeder, die in Amsterdam aan een der grachten woonde, te logeren gevraagd. Zijn vader zou hem met de auto wegbrengen, maar op het laatste ogenblik was daar iets tussen gekomen en de oude heer Caldenhove had Evert zonder meer op de trein gezet. De groeten aan oma! Goeie reis, jong!" Hij was in Amsterdam aangekomen en niet, zoals zijn moeder vreesde, in Maastricht of Groningen. Maar tijdens de reis en toen hij kleintjes het Centraal Station uitstapte en overweldigd werd door de drukte van het verkeer in de stad, werd de aversie tegen het avontuur in hem geboren en tegelijkertijd ook het besef van de onafwendbaarheid. Zijn trots verzette er zich echter tegen ooit zijn gevoelens te laten blijken. Hij leerde zijn angst en zijn afkeer maskeren met voorgewende onverschilligheid en met een manier van doen als sprak eigenlijk alles vanzelf. Hij zocht het avontuur nimmer, maar hij was er zich van bewust, dat het altijd 11

12 op de loer lag om hem te overrompelen. De meest alledaagse dingen eindigden bij hem dikwijls in hevige gebeurtenissen. Hij werd voorzichtig en trachtte tevoren te peilen of er in een bepaalde daad mogelijkheden voor emotionele belevenissen verborgen zaten. Het had geen zin dit te doen, want op de een of andere manier wist het avontuur hem toch weer te vangen. Zijn vader was opgetogen en zijn moeder bezorgd; hijzelf in het begin gealarmeerd, later berustend. Zo verkreeg hij de roep nergens voor terug te deinzen, hoewel hij in werkelijkheid gevecht op gevecht met zichzelf moest leveren om de situaties de baas te blijven. Na zijn gymnasiumtijd ging hij indologie studeren in Amsterdam, meer omdat zijn vader er geestdriftig voor was, dan hijzelf. Het was de eerste keer in zijn leven, dat hij bewust toegaf aan iets, waarvan hij tevoren wist, dat het het loerende avontuur een kans zou geven. Zelf was hij liever letteren gaan studeren. Deze studie had zijn belangstelling en hij geloofde er zich een rustiger bestaan mee te scheppen dan met indologie. De Meidagen van 1940 vielen als stenen in de vijver van zijn leven. Hij weigerde, uit solidariteit met zijn vrienden en studiegenoten, de studenten-verklaring te tekenen en dook onder bij een goede kennis van zijn vader, die een klein buiten ergens in Drente bewoonde. De bezetting was voor hem een openlijke uitdaging van het avontuur, maar hij keerde zich af en sleet zijn dagen met lezen en studeren. Totdat hij op een avond de dominee van het naburige dorp een vriendendienst meende te bewijzen, door hem te helpen een paar zware pakken kranten naar een boerderij in de buurt te brengen. Een half jaar later was hij op weg naar Engeland, dwars door België en Frankrijk; één lange tocht vol adembenemende belevenissen met de ruige muur der Pyreneeën als sluitstuk. Via Spanje naar Engeland. Een jaar later werd hij ingedeeld bij de jachtvliegers, die na een succesvolle strijd om Brittannië de eskaders bommenwerpers op hun dood- en verderfbrengende tochten naar Duitsland escorteerden. Na de be- 12

13 vrijding werd hij driemaal gedecoreerd en hij schaamde zich diep, omdat hij al die tijd bang was geweest, verschrikkelijk bang. Maar het avontuur was onafwendbaar... Na zijn demobilisatie hervatte hij met een zucht van verlichting zijn studie, vastbesloten deze zolang mogelijk te rekken. Indologie scheen met de onzekere toestanden in Indonesië een vrijbrief voor verdere emoties. Het lukte hem aardig dat lanterfanten, hoewel zijn vader het met lede ogen aanzag. Een zoon, die de eeuwige student ging uithangen, beviel hem niet. Hij trachtte Evert met alle mogelijke argumenten te bewegen wat meer haast achter zijn studie te zetten, maar de verwarde sfeer in het na-oorlogse Europa zette weinig kracht aan zijn woorden bij. Toen ontmoette Evert op een toneelvoorstelling, die de studenten ten bate van de kankerbestrijding hadden georganiseerd, Heleen Geraerds. Zij studeerde rechten. Zij was klein en tenger van postuur, donker van uiterlijk met grote, bruine ogen, een kleine, rode mond en een matbleke teint. Zij had iets kwijnends zoals een tere, kostbare orchidee. Zij was langzaam in haar bewegingen op een charmant-verveelde manier en zij sprak steeds op gedempte toon als deed een te hard geluid haar onzegbaar veel pijn. Zij kleedde zich met uiterste zorg en verfijnde smaak. De eerste ontmoeting met Heleen Geraerds ervoer Evert Caldenhove als een openbaring. Hij verliefde zich in het mysterie van het emotieloze, dat rond deze jonge vrouw waarde en hij werd bezield van een hartstochtelijk verlangen haar aan zich te binden. Haar gracieuze apathie was als een stil, peilloos diep meer, waarin hij zich wilde baden. Hij maakte haar het hof en na enkele maanden reeds vroeg hij haar zijn vrouw te willen worden. Zij accepteerde zijn aanzoek met dezelfde onverstoorbare rust als waarmee zij zich zijn attenties liet welgevallen. Hij stelde haar voor, zo spoedig mogelijk na de verloving te gaan trouwen. Hij wilde, dat zij beiden hun studies zouden afbreken en 13

14 op Caldenhove" gaan wonen, waar zij van dat ogenblik af een rustig buitenleven zouden leiden. Met verwondering, even kenbaar aan het nauw merkbaar fronsen van haar fijne wenkbrauwen, luisterde zij naar zijn plannen en toen hij was uitgesproken en op haar antwoord wachtte, wees zij het voorstel zonder meer van de hand. Zij wilde wel buiten wonen, maar zeker niet in Nederland. Haar hele leven lang had zij het vochtige, kille klimaat van het land verfoeid. Door zijn indologische studie had hij het in zijn hand, haar mettertijd een woonplaats aan te bieden, waar zij niet het grootste deel van het jaar hoefde te rillen van kou. Bovendien was zij helemaal niet van zins haar eigen studie af te breken. Zij wilde wel verloven, maar met trouwen zou zij zeker wachten totdat zij haar meesterstitel had behaald. Haar woorden waren een streep door zijn rekening. Zij kwamen er op neer, dat, als het hem inderdaad ernst was met zijn aanzoek, hij moest zorgen zo spoedig mogelijk zijn studie te voltooien. Dan zou hij moeten solliciteren bij het departement met het verzoek mettertijd te worden uitgezonden, waarna hij dan gelegenheid zou hebben haar komst voor te bereiden en zijn proefschrift te schrijven. Misschien was dat het ogenblik geweest, waarop hij een andere weg had moeten inslaan. Hij stond op een tweesprong en hij koos de weg, waar hij aan het einde Heleen Geraerds meende te vinden. Hij vond Nieuw-Guinea... Hij studeerde binnen het jaar af en kreeg een plaats op het departement in afwachting van het ogenblik, waarop men hem zou uitzenden. Hij dacht aan Curagao en Heleen Geraerds zei: Het waait daar nogal, geloof ik." Zijn vader had zijn verloving met Heleen Geraerds zonder veel geestdrift begroet. Het enige lichtpunt, dat hij in de situatie vermocht te ontdekken, was het feit, dat Evert zijn slabakkerij aan de universiteit had laten varen en zich, waar het de keuze van zijn werk betrof, gelukkig weer een echte zoon van de oude Caldenhove 14

15 toonde. Maar voor de rest was zijn aanstaande schoondochter hem weinig sympathiek. Het is een saai wezen!" zei hij ronduit. Het is een plant, als je het mij vraagt. Zij lééft niet, zij vegeteert!" Ook Evert's moeder bleek, tot zijn niet geringe verbazing, weinig ingenomen te zijn met zijn verloofde. Zij zei het hem wel niet in zoveel woorden, maar het was aan haar te merken. Zij bleven op een afstand, niet alleen met Heleen, maar ook met haar familie. Heleen's vader was chirurg, een deftig, enigszins plechtstatig man en haar moeder was een klein, schuw en verlegen vrouwtje. Haar beide broers waren als de vader en haar jonger zusje was een mager, spichtig kind, dat in tranen uitbarstte als men haar onderzoekend aankeek, waarna zij stampvoetend de kamer uitrende. Het was bij een paar beleefdheidsbezoeken gebleven. Je moet het me maar niet kwalijk nemen, jong," zei de oude heer Caldenhove, maar voor mijn plezier ga ik niet in de kelder zitten als ik een sigaar wil roken." Toen, volkomen onverwachts, was het bericht gekomen, dat hij naar Nieuw-Guinea zou worden gezonden als aspirant-controleur bij het B.B. van de onderafdeling Hollandia. Voor de zoveelste maal in zijn leven had het avontuur hem weten te overrompelen en weer voerde hij een verbeten strijd tegen zijn angst voor het ongewisse. Heleen Geraerds keek een ogenblik heel bedenkelijk, toen zij het nieuws hoorde. Je kunt waarschijnlijk overplaatsing vragen als je er een tijdje hebt gezeten," zei ze en daarmee was voor haar de kwestie opgelost. Zij wist van Nieuw-Guinea precies evenveel als iedere andere Nederlander en dat was heel weinig. Zijn vader was opgetogen. Precies iets voor jou, jong!" riep hij uit. En je komt niet terug voor je minstens een stam koppensnellers gepacificeerd hebt!" Zijn moeder omringde hem met alle mogelijke zorgen en attenties. Hij werd er bijna verlegen onder. De laatste week voor zijn vertrek 15

16 was hij op Caldenhove" en iedere avond als hij naar bed ging, kwam zij hem even onderstoppen", zoals zij dat met een verlegenverontschuldigende glimlach zei. De laatste nacht, dat hij op Caldenhove" sliep, ging zij op de rand van zijn bed zitten en schreide even. Daarna gaf zij hem een klein, in marokijnleer gebonden zakbijbeltje. Vergeet Hem nooit, Evert!" fluisterde zij, terwijl zij hem welterusten kuste. Die middag had zijn vader de paarden gezadeld en zij hadden samen een lange rit door de bossen gemaakt. Het was koud, mistig herfstweer, de lucht was vol rinse geuren van rottende bladeren. Zij zwegen en luisterden naar het doffe stampen van de paardehóeven op de zachte bosgrond. Wiegend deinden zij mee met de paardelijven en boven het driftige knikken van de hoofden met de gespitste oren staarden zij voor zich uit. Zijn vader maakte slechts één opmerking. Dat van die koppensnellersstam was natuurlijk maar een grapje van me, jong! Je snapt me wel." Heleen was ook een paar dagen op Caldenhove" geweest. Tot grote verontwaardiging van zijn moeder en onthutste verbazing van zijn vader bleek zij haar dictaatcahiers te hebben meegebracht en iedere dag had zij een paar uur gestudeerd. Evert was haar daar dankbaar voor geweest. Haar onverstoorbaarheid egaliseerde zijn angst en het was hem mogelijk zijn houding van waar-maken-jullie-je-toch-druk-over" te hervinden. Per slot van rekening was er weinig verschil tussen een jongetje van zes jaar, dat op zijn dooie eentje naar Amsterdam reist en een jonge man, die per K.L.M, naar Nieuw-Guinea vliegt. Als je het op de keper beschouwde, was de laatste zelfs in het voordeel. Zijn vader bracht hem met de wagen naar Schiphol. Het afscheid van zijn moeder was kort. Het had geen zin er een drama van te maken. Je hebt het bijbeltje, jongen," zei ze. Goede reis en... en laat 18

17 gauw eens wat van je horen!" Toen was zij het huis in gevlucht. De oude heer Caldenhove reed als een razende Roeland naar Amsterdam. Er was geen reden voor, want ze zouden ook met een matig gangetje ruimschoots op tijd komen. Maar het was zo zijn manier om iets af te reageren. Hij had zich op Schiphol zover herwonnen, dat hij Evert gewoon de hand kon drukken. Schrijf maar eens gauw, jong! En laat je niet kisten!" Het vertrek was een droom. Heleen was er, rustig en onaangedaan als altijd; een oase temidden van de nerveuze vrienden, die allemaal waren komen opdagen om hem vaarwel te zeggen. Hij drukte handen, handen, handen. Hij zag gezichten, gezichten, gezichten. Hij zei dwaze, nietszeggende dingen op andere dwaze en nietszeggende dingen. En al die tijd was het of hij ergens buiten zichzelf stond en een lange, breedgeschouderde jongeman zag staan in een uniform, waarop trots een gouden streep rond de epauletten spande. Ten laatste bleven alleen zijn vader en Heleen over. Nou!" zei de oude heer Caldenhove schor. Nou!" De zakelijke luidsprekersstem van de omroepster waarschuwde, dat het tijd werd naar de douane te gaan. Toen sloeg Heleen Geraerds haar armen om zijn hals. En als het klimaat er niet helemaal is zoals in Nice, is het ook niet zo erg," fluisterde zij in zijn oor. Ik kom toch, Evert!" En het was het allerergste moment, toen hij tranen in Mar ogen zag. Hij was in Hollandia aangekomen, waar men hem met gemengde gevoelens ontving. Niemand begreep, waarom hij zo plotseling naar Nieuw-Guinea was gedirigeerd en niemand had een bericht van zijn komst gestuurd. Hij kwam letterlijk en figuurlijk uit de lucht vallen. Bestuursambtenaren konden ze echter altijd gebruiken, maar omdat hij zo'n baroe 1 was, wisten ze de eerste weken 1 Nieuweling. 17

18 niet goed, wat ze met hem zouden beginnen. Hij moest eerst maar eens inburgeren, vonden zij en bij werd assistent van het H.P.B. * van Kota Baroe, Jaap van Weghen. Van het eerste ogenblik af, waarop Evert met Van Weghen kennis maakte, wist hij een vriend gevonden te hebben. Van Weghen was een grote, breedgeschouderde man van achter in de twintig. Hij had een wilskrachtig-intelligent gezicht, waarin twee donkere, bijna zwarte ogen stonden, waar gouden vonkjes doorheen schoten, als had hij voortdurend binnenpretjes. Hij was jaren geleden vanuit Parijs naar Boven-Digoel vertrokken, waar hij zich had ontpopt als een fantastisch oetanloper. Hij had een beruchte koppensnellersstam onder bestuur gebracht en was, korte tijd voor Evert's aankomst op Nieuw-Guinea, naar Hollandia overgeplaatst. Hij leefde daar betrekkelijk in een geestelijk isolement. De mensen van Kota Baroe waren over het algemeen wel geschikte orangs 2, maar de belangstelling ging meestal niet veel verder dan het dagelijkse werk. Er waren enkele vrouwen, die heimwee hadden, doch haar verlangen richtte zich voornamelijk op het comfort, dat zij in Holland gewend waren geweest en dat zij op Nieuw-Guinea zo node misten. De blanke gemeenschap van Kota Baroe speelde onder elkaar het bittere spel der surrogaten en voor velen was het contact met de Europese culturele wereld langzamerhand verloren gegaan» Er was een wat duf-burgerlijke interesse voor in de plaats gekomen. Van Weghen speelde het spel mee, met overgave zelfs, doch altijd met dat kleine tikje ironie, dat het spel nog juist scheidde van de ernst. Hij was misschien meer Parijzenaar dan Nederlander in zijn denken. In hem leefde de Europese geest nog wezenlijk, tastbaar bijna in zijn schier eindeloze alleenspraken, als hij 's avonds met Evert achter een glas bier zat. Het was het plan, dat Evert met Van Weghen op tournee zou gaan 1 Hoofd Plaatselijk Bestuur. 2 Mensen. 18

19 door het Zuidelijke District. Daar was al sinds jaren geen bestuursambtenaar geweest en het werd tijd, dat daar een inspectie-tocht werd ondernomen. Het zou tegelijk een prachtige vuurdoop voor Evert zijn. Van Weghen verheugde er zich op, weer eens, op echt ouderwetse manier, een paar weken oetan te trappen. Een welkome afwisseling in de dagelijkse kantoorsleur. Maar toen het ogenblik van vertrek was aangebroken, kwamen er een paar spoedzaken voor hem om af te handelen en hij besloot, dat Evert hem dan maar vooruit moest reizen. Je zult wel moeten," zei hij, want we hebben de kampongs al eeuwen geleden bericht gestuurd, dat we in aantocht zijn en het is al een paar maal gebeurd, dat er zo'n vijftig koelies vergeefs zes dagen door de blubber hebben lopen zwoegen om toean H.P.B, op te halen. Dat moet nu voorkomen worden." Maar het is toch waanzin," had Evert zwakjes geprotesteerd. Ik ken het land niet en ik heb nog nooit van mijn leven een stap in de rimboe gezet!" Van Weghen had maar wat zitten grinniken. Voor ons allemaal is het eens de eerste keer geweest, peer. Het zal wel wennen. En hulp krijg je onderweg in de kampongs wel. Ze lopen daar hun benen onder hun je-weet-wel vandaan als ze maar denken een wit voetje bij je te kunnen halen." En zo was Evert Caldenhove, met zijn tournee-barang en Polisie Arnold, in een wankele vlerkprauw gestapt op weg naar kampong Nafri. Hij voelde zich onzeker, omdat zijn afkeer van het avontuur onverminderd was, maar hij zou zijn tong liever hebben afgebeten, dan zijn onzekerheid ooit tegenover anderen te bekennen. Onzeker zijn was een luxe, welke hij zich af en toe permitteerde als hij alleen was. Hij was weer echt het jongetje van zes, dat door zijn vader op de trein wordt gezet: Goeie reis, jong! En doe de groeten aan oma!" ia

20 II Polisie Arnold draaide zich om, een brede grijns rond zijn blauwgrijze lippen. Hij wees recht vooruit. Kampong Nafri!" zei hij met zijn schorre stem. Evert zag enkele hutten, op hoge palen in het water gebouwd, langs de oever staan. Op het strand ontwaarde hij enige Papoea's, die kennelijk de aankomst van de prauw stonden af te wachten. Zij hadden voor deze bijzondere gelegenheid een broekje en een jasje aangetrokken. Evert ging rechtop zitten en veegde met zijn zakdoek over zijn bezwete voorhoofd. Zijn onzekerheid, zijn gedachten aan Heleen, aan zijn ouders, aan Van Weghen, het kantelde allemaal uit zijn bewustzijn weg. Kampong Nafri bleef over. Kampong Nafri... Bamboehutten, die de indruk wekten in een voortdurende, wiebelende beweging te zijn. Het waren architectonische dwaasheden, zoals ze daar op de dunne, lange palen boven het spiegelende water stonden. Op de oever wachtte een tiental mannen. Polisie Arnold pagaaide de prauw snel en handig naar de oever en sprong een paar meter van het strand overboord om het vaartuig naar de kant te trekken. De Papoea's schoten naderbij en hielpen Evert uitstappen. In de kampong was het stil. Vrouwen lagen naakt en roerloos voor de openingen der hutten op de grond. Zij sliepen of deden alsof. Een kind hief even nieuwsgierig het hoofd op, maar drukte zich meteen weer plat tegen de bodem. Behalve de tien, die hem opgewacht hadden, en bij wie zich de korano met enkele dorpsnotabelen bevond, zag Evert geen mannen. Een bang voorgevoel bekroop hem. Hij keek de korano strak aan. Er zouden twintig dragers zijn," zei hij streng. Er waren er maar zeven, die een eindje verderop zaten te wachten. 20

21 Waar zijn de anderen?" De korano wuifde met zijn hand in de richting van de hellingen. Weg, toean." Evert liep het huis van het kamponghoofd binnen en liet zich in een van de twee rieten stoelen zakken, die het huis rijk was. Het was er schemerig en benauwd. Er hingen lange, verkleurde slierten guirlandes en rood-wit-blauwe vlaggetjes met trieste feestelijkheid langs de lage zoldering. Tegen de wanden waren hier en daar foto's bevestigd, uit de tijd toen Hollandia door de Amerikanen bezet was. Een paar Papoea's bleven voor de deuropening staan en keken nieuwsgierig naar binnen. Een rauwe schreeuw van Polisie Arnold riep hen weg naar het strand, waar zij de barang uit de prauw moesten helpen lossen. Evert veegde opnieuw zijn bezwete voorhoofd af. Hij strekte zijn benen en staarde naar de punten van zijn schoenen. Lekkere boel!" zei hij halfluid. Zo schieten we wel op!" Hij knipte misnoegd met zijn vingers. Toen stond hij op en liep naar de deuropening, waar hij staan bleef, kijkend naar de sjouwende mannen bij de prauw op het strand. Twintig pakken, dacht hij. Zeven dragers... Dat zijn er dertien te weinig. Van Weghen zei nog, dat het rotjongens waren hier in Nafri. Hij trok zijn schouders op en haalde een pakje sigaretten uit zijn zak. Hij keerde zich om en liep terug naar de rieten leunstoel, die hard kraakte toen hij er zich in liet neervallen. Hij stak een sigaret op en blies de rook in een felle, blauwe pluim naar het lichtgat van de deur. Teruggaan naar Kota Baroe en het morgen nog eens proberen? De korano zijn huid vol schelden en hem dreigen met alles wat maar verschrikkelijk is als hij niet zorgt, dat er morgen twintig dragers staan aangetreden? Hij overwoog het even, maar de gedachte lokte hem niet aan. Hij had met Van Weghen gewed om een fles goede wijn, dat hij niet binnen de twee maanden zou terugkomen, geen groenkoorts zou 21

22 krijgen en zeker niet gek zou worden. Het was niet zozeer die weddenschap, die hem deed aarzelen naar Hollandia terug te keren als wel de gedachte, dat hij dan morgen weer opnieuw zou moeten beginnen, weer opnieuw zijn angst zou moeten overwinnen. Zijn eerste tournee was aangevangen. Hij zat in Nafri. Het was niet ver, goed, maar het was een begin. Teruggaan betekende een nederlaag, ook al had hij zo'n prachtige verontschuldiging aan de dertien dragers, die het vertikt hadden klaar te staan om voor tachtig cent per dag door de blubber van de oetan te sjouwen met twintig kilo op hun nek. Verder gaan dus? Hij stond weer op en liep naar buiten. De barang lag nu netjes opgestapeld op het strand. Twintig grote pakken. Geen vrachtje, dat je voor het gemak maar even onder je arm meeneemt. Hij smeet met een driftig gebaar zijn sigaret op de grond en zette er zijn hak op. Toen liep hij met grote passen naar het kamponghoofd toe, die met Polisie Arnold bij de barang stond. De anderen zaten een paar meter verder op hun hurken en staarden voor zich uit als ging de hele kwestie hun niets aan. Wanneer komen die dertien kerels terug?" vroeg hij op scherpe toon, toen hij vlak voor het kamponghoofd stond. De man week verschrikt een pas achteruit. Morgen, toean!" zei hij zwakjes. Morgen zeker!" Evert wendde zich tot Polisie Arnold. We gaan verder. Trommel die zeven bij elkaar. De barang wordt overgepakt. Alleen het hoognodige wordt meegenomen." Abrupt draaide hij zich weer om naar de korano. En die dertien lammelingen volgen morgen, begrepen? Met de pakken, die we in het kamponghuis zullen achterlaten. Er hangt wat boven je hoofd als het niet gebeurt." Saja, toean! Saja..." Het werd passen en meten. De volgorde van de dragers moest wor- 22