Hocus pocus met fte s Rijk

Transcriptie

1 Hocus pocus met fte s Rijk BINNENLANDS BESTUUR Huisvesting & Vastgoed Infrastructuur, Gebiedsontwikkeling & Milieu

2 INHOUD WEEK 21 WATERSCHAPPEN Noor RARA, HOEVEEL? Hoeveel ambtenaren telt de rijksoverheid? Wie het weet mag het zeggen. Feit is dat verschillende bronnen (Sociaal Jaarverslag, Miljoenennota, Vernieuwing Rijksdienst, Andere Overheid) verschillende antwoorden opleveren. Een nulmeting die drie keer is veranderd, is waardeloos. 20 MELANIE SCHULTZ Het roer moet nu echt om, zegt minister Melanie Schultz van Haegen (Infrastructuur). In 2004 werd al geformuleerd dat decentraal moet wat decentraal kan, maar als het aan de VVD-minister ligt gaat dat nu ook echt gebeuren. Provincies zijn uitstekend in staat om de ruimtelijke ordening in Nederland te bewaken. 8 Amstel, Gooi en Vecht De Stichtse Rijnlanden Delfland Hollandse Delta Hollands Noorderkwartier Rijnland Brabantse Zuiderzeeland Vallei & Eem Rivierenland WAAR BLIJFT DE REGEN? En weer zet de regen niet door. Door de aanhoudende droogte strijden waterschappen niet meer tegen het wassende water, maar tegen verzilting van het grondwater en bezwijkende veendijken. Hoe lang kan Nederland zonder regen? 26 Fryslân Veluwe Reest en Wieden Groot Salland Aa en Maas Rij DEZE WEEK RUBRIEKEN OPINIE 07 Cao-onderhandelingen Nog meer salaris kost nog meer werkgelegenheid 08 Interview Melanie Schultz We zijn te veel centraal blijven doen 12 Bestuursakkoord Rijk decentraliseert, wel extra controle 13 Herindeling Donner: Den Haag beslist 14 Drugsaanpak Hennepkwekers worden steeds inventiever 15 Welstand Europa welstandvrij 15 Openbare orde Commotie in Roermond 16 Infrastructuur Versobering RijnGouwelijn 20 Rijksambtenaren Goochelen met rijksambtenaren 26 Droogte Dealen met grote droogte 30 Europa Kabinet slacht kip met gouden eieren 05 Nieuws Lokaal 04 Spraakmaker Janny Schouwerwou 17 Arbeidsrecht Anoniem klagen 18 De werkdag van Harmen Binnema 35 Boeken 36 Ingezonden 37 Colofon 38 Personalia 03 Redactioneel 05 Nico Visscher 11 Ton Bestebreur De florijn terug 19 Douwe Jan Elzinga Nieuwe tombola bij verkiezing waterschap 25 Van Westerloo Exit wethouder 2 28 mei 2011 Binnenlands Bestuur

3 Erik van Zwam REDACTIONEEL BESTUURSAKKOORD DEEL II RONDPOMPEN VAN EUROPEES GELD Geen Europese subsidies meer voor regionaal economisch beleid en in ruil daarvoor minder afdracht aan de Europese Unie. Dat is de inzet van het kabinet. Maar lokale overheden vrezen dat zonder Europese steun veel innovatieve projecten sneuvelen. 30 Abonnement Voor een (gratis) abonnement zie de website: Klik vervolgens op: Abonnementen en kies de vorm die bij u past. ADVERTENTIES Kijk eens binnen bij... overheidswerkplekken De verkiezing van de Eerste Kamer brengt weinig verandering in het politieke landschap. De oppositie heeft 37 zetels, de gedoogcoalitie ook, plus 1 zetel van de SGP die in veel gevallen de regering bij haar voorstellen zal gaan steunen. Toch moet het kabinet- Rutte steeds shoppen bij andere partijen om aan meerderheden te komen. D66 en PvdA roepen in koor dat het allemaal onduidelijk is en niet transparant, maar het is de realiteit. Het is dé nieuwe politiek. Volgende verkiezingen voor een Tweede Kamer zullen het politieke landschap alleen nog maar verder versplinteren. De consequentie is dat er steeds meer gelegenheidsakkoorden gesloten moeten worden tussen steeds weer verschillende partijen. Duidelijk is dat de SGP kiest voor het leeuwendeel van de 18 miljard aan bezuinigingen die Rutte wil realiseren. Kees van der Staaij, fractievoorzitter in de Tweede Kamer voor de SGP, liet bij Knevel&VandenBrink hierover deze week geen misverstand bestaan. Ondertussen heeft het kabinet het ook zwaar aan de stok met gemeenten en provincies over het bestuursakkoord. Een lange waslijst aan gemeentebesturen stemt 8 juni op het VNG-congres tegen het bestuursakkoord dat de VNG heeft gesloten met het kabinet. De bezuinigingen van 1,8 miljard die het Rijk wil realiseren met het overhevelen van taken naar gemeenten door het samenvoegen van de Wajong, de bijstand en de Wsw stuiten op heftig verzet. De hashtag #bestuursakkoord bij Twitter wordt al wekenlang van uur tot uur gevuld met tweets van voornamelijk tegenstanders uit alle gemeenten. Zie ook onze website voor de stand van zaken: De SP is met een handtekeningenactie bezig. Publiciteitsgeile BN ers zetten graag hun naam onder het SP-manifest op internet: Armoede werkt niet. Mariëtte Hamer, Kamerlid van de PvdA, organiseert het lokale verzet onder PvdA-wethouders en gedeputeerden tegen het bestuursakkoord. Vorige week meldde staatssecretaris De Krom van Sociale Zaken in Binnenlands Bestuur dat er geen extra geld komt voor de uitvoering van het bestuursakkoord. Tegelijkertijd moet de voorzitter van de VNG, Annemarie Jorritsma, met haar onderhandelingspartner minister Donner van Binnenlandse Zaken hebben gebeld met de vraag of er toch nog gesproken kan worden over een compromis. Inmiddels weet ook Jorritsma dat het bestuursakkoord sneuvelt bij haar leden. Wat dan? Een nieuw compromisvoorstel of een keiharde afwijzing van gemeenten en provincies? Bij de laatste variant ligt de bal bij het kabinet. Dat kan dan het bestuursakkoord in de vorm van een wet opleggen. Het zal tijd kosten. Maar sinds afgelopen week weet Rutte dat zo n wet ook door de Eerste Kamer komt, met dank aan de SGP. Binnenlands Bestuur 28 mei

4 NIEUWS LOKAAL Haarlem Raad op zee Het zou een boottochtje van anderhalf uur worden. Daarna zouden de Haarlemse burgemeester Bernt Schneiders en de bijna voltallige Haarlemse gemeenteraad weer voet aan zetten in IJmuiden. Het liep echter anders. De raadsleden gingen met een a m fi b i sc h t ra n s p o r tsc h i p n a a r h e t marineschip Hr. Ms. Johan de Witt. Maar door een defect aan een van de landingsvaartuigen waarmee ze zouden terugvaren, konden ze niet meer van boord. Er was nog wel een ander schip beschikbaar, maar commandant Ed Veen, zelf raadslid in Haarlem, vond het onverantwoord dat schip alleen de zee op te laten gaan met windkracht 7. De raadsleden kregen een kajuit aan boord van het marineschip en voeren mee naar Den Helder. Pas om 5 uur s morgens stonden de beste stuurlui, danwel bestuurders, weer aan wal. Een heel avontuur, maar wel interessant, aldus burgemeester Schneiders. Dordrecht Republiek der zwarte kousen De APV is een nuttig instrument om de openbare orde in een stad te handhaven. Maar als je er veel tegelijk invoert, doet dat de wenkbrauwen fronsen. Zoals in Dordrecht. De gezamenlijke fractie van ChristenUnie en SGP in deze stad stelt CIJFERS: Bernheze goedkoopst Bron: CBS/Illustratie: Niels de Hoog op maar liefst veertien (!) punten voor om de APV aan te passen. A l l e r l e i ve r b o d e n vo o r h i n d e r l i j k drugs- en alcoholgebruik, geluidsoverlast van honden, bedelarij en paardenpoep moeten de aanpak van overlast vergemakkelijken. En dat is hard nodig zegt initiatiefnemer Pieter Verhoeve, raadslid van ChristenUnie/SGP. Tijdens een stage in de stad waarbij hij met de politie een dagje op stap was, werd duidelijk dat agenten bij overlast vaak niet voldoende kunnen optreden. Ik heb toen gevraagd bij welke zaken dat speelt en dat heb ik ge b r u i kt vo o r a a n pa ss i n g va n d e APV. Zo lijkt het me logisch dat als je hinderlijk alcoholgebruik in het openbaar verbiedt, je dat ook zou moeten doen voor drugsgebruik. Een ander opvallend voorstel is het verbod op het optreden als straatmuzikant om daarmede te bedelen, althans inkomsten te verwerven. Volgens Verhoeve worden in Dordrecht geregeld s ochtends a cco rd e o n i ste n m e t e e n b u s j e b i j verschillende winkelcentra afgezet, die de hele dag blijken te bedelen, en daarmee voor overlast zorgen. De verbodslijst is volgens Verhoeve ook bedoeld als uitnodiging tot dialoog tussen inwoners, politiek en maatschappelijke organisaties. In de stad is er nu al discussie over bijvoorbeeld die accordeonspelers. Ik vind het goed dat nu over dat verbod gepraat wordt. De CU/SGP wil niettemin geen p o l i t i esta a t, i n ste l l e n m e t a l d i e nieuwe verordeningen. Wij willen ONDANKS SLUITING TOCH OPEN SPRAAKMAKER Janny Schouwerwou Het nieuwe Werkplein van Heerenveen en Skarsterlân is nog niet eens geopend en nu al ligt sluiting op de loer. De bezuinigingen op het UWV lijken vijf van de zes Friese vestigingen de kop te kosten. Doodzonde, vindt wethouder Janny Schouwerwou (CDA) van Skarsterlân. Eerst open, dan mogelijk weer dicht. Wat moet dat allemaal gaan kosten? We zijn samen met de gemeente Heerenveen en het UWV anderhalf jaar bezig geweest met investeren in het nieuwe Werkplein. Die investering loopt in de tienduizenden euro s en dan heb ik het nog niet eens over alle tijd die erin is gestopt. We hebben de opening uit zorgvuldigheid ook nog uitgesteld van januari tot juni. Had ik toen geweten dat het waarschijnlijk weer moest sluiten, dan had ik het in januari open laten gaan. Is het niet een beetje gek om iets te openen dat waarschijnlijk weer dicht gaat? Natuurlijk, maar we geloven in het concept en hebben met Heerenveen besloten ermee door te gaan. Anders gooi je anderhalf jaar werk de prullenbak in. Het tijdpad van de inkrimping van het aantal UWV-kantoren van honderd naar dertig is nog niet bekend. Het zou rond 2015 afgerond moeten zijn, dus dan hebben we nog een aantal jaar. De doelstelling van het nieuwe Werkplein is minder mensen van de WW naar de bijstand door te laten stromen. Die mensen hebben baat bij het Werkplein. We verwachten 8 procent minder instroom per jaar. Hoe minder, hoe beter. De ervaring die we nu opdoen, nemen we mee naar Leeuwarden. Daar zal waarschijnlijk het enige UWV-kantoor in Friesland overblijven. Zag u de sluiting niet eerder aankomen? Nee, deze forse bezuiniging is pas een paar maanden bekend. Als we niet meedoen, worden we gesanctioneerd. Het is wel tegenstrijdig dat we er straks weer mee moeten stoppen, terwijl we er vanaf het begin met z n allen mee bezig zijn. De samenwerking was echt optimaal. Natuurlijk zijn er wel discussies geweest over de uitvoering, maar we geloven er allemaal in. En nu? Vooralsnog doorgaan. We willen als rapportcijfer voor het Werkplein minimaal een 7 halen. Het moet ook een adres worden voor werkgevers, zodat er een betere koppeling is tussen werkzoekenden en werkgevers dan nu. In de nieuwe Wet werken naar vermogen zou het Werkplein ook een rol kunnen hebben. Het is vreselijk jammer als het weer zou moeten sluiten. Maar we gaan hard werken om er toch een succes van te maken. Wouter Boonstra 4 28 mei 2011 Binnenlands Bestuur

5 LOKAAL NIEUWS heus geen zwartekousenrepubliek, aldus Verhoeve, En met de overlast op straat valt het eigenlijk ook best mee in Dordrecht, vertelt hij. Maar het kan altijd beter en in de aanpak van bedelarij en blowen op straat schiet de APV duidelijk tekort. Het voorstel komt waarschijnlijk pas na de zomer in de gemeenteraad. NICO VISSCHER Leeuwarden Twexcuses En weer gaan een paar raadslieden onderuit op Twitter. Het medium is zeer geschikt om je gedachtegoed de wereld in te zenden, maar toch komen steeds meer mensen erachter dat het net als in het openbaar debat, beter is even na te denken over je woorden dan de eerste de beste oprisping eruit te gooien. Dat ondervond ook het Leeuwardense raadslid Gert-Jaap van Ulzen. Na het instorten van galerijen van een flat in Leeuwarden waar veel Antillianen wonen, twitterde hij: Tja, of dit nou de oplossing is om van de op elkaar schietende Antillianen af te komen. Na de kritiek die losbarstte, zag het raadslid zich gedwongen onverwijld zijn excuses aan te bieden. Hij is nog maar net begonnen in de fractie, vergoelijkte fractievoorzitter Serge Hollander de faux pas van het raadslid. Het Leeuwardense raadslid was niet de enige die onderuit ging op Twitter. Naar aanleiding van de aangekondigde ondergang van de aarde door een christelijke splintergroep uit de Verenigde Staten, twitterde het raadslid Sander Berlang van de Jongerenpartij in Veenendaal: Aan alle fundamentele christenhonden: Wat een gezeik zeg over morgen! Morgen lachen alle helder denkende mensen jullie hard uit!. Dat viel niet in goede aarde in politiek Veenendaal en evenmin bij het bestuur van de Jongerenpartij. Niet te tolereren, vond Daniël van Binsbergen, voorzitter van de Veense jongerenpartij. Hij kondigde gepaste maatregelen aan. Meer twitterblunders in de l o ka l e p o l i t i e k? L a a t h e t o n s we te n op webredactie@binnenlandsbestuur.nl. Hoeksche Waard Gevaarlijk tam Een natuurlijke ontwikkeling van het gebied. Dat moest ondermeer gerealiseerd worden door het uitzetten van zeven Schotse Hooglanders in de Hoeksche Waard. Ook de drie konikspaarden die in april zijn uitgezet, zijn bedoeld voor onderhoud van het natuurgebied. Wij leasen de grazers van natuurorganisatie Free Nature. Wij hebben er verder zelf geen omkijken naar, zegt Merijn van den Hoogenhoff van de Hoeksche Waard. Nu dreigen de paarden echter te worden afgemaakt. Te wild? Welnee, te tam! In minder dan 2 maanden tijd zijn de beesten tam geworden: ze vallen wandelaars lastig. Konikspaarden zijn juist zeer sterke paarden die zonder verzorging van mensen kunnen. En er is ook genoeg te eten in het gebied. Het probleem is dat mensen de paarden ondanks waarschuwingen toch voeren en aanhalen. De dieren, eerst ongeïnteresseerd in mensen, zijn nu erg nieuwsgierig en vertonen zelfs bedelend gedrag, zegt Esther Linnartz van Free Nature. De tamheid kan leiden tot gevaarlijke situaties waarbij de paarden a rge l oze wa n d e l a a rs l a st i g va l l e n op zoek naar voer. Één tam geworden wild paard heeft al een baby gebeten. Om die reden moeten opdringerige paarden helaas naar de slager worden afgevoerd, meent Free nature. De organisatie hoopt dat mensen zó schrikken van dit vooruitzicht dat ze de beesten voortaan met rust laten. Hopelijk hoeven de beesten dan niet geslacht en kunnen ze alsnog in het wild in het n a t u u rge b i e d b l i j ve n l eve n, ze g t Linnartz. BB ZAPP SYMPATHIEK Van alle provincies is Limburg de sympathiekste, Amsterdam is het sterkste GOUDEN HANDDRUK Een beleidsambtenaar van Velsen heeft vorig jaar meer verdiend onvrijwillig werd beëindigd. VERGOEDING Emmen wil dat voormalig fractieleider Hans van merk, De Veluwe is als streek het dan de Balkenendenorm. Bij zijn Rossem van Leefbaar Emmen populairst, en Flevoland is het voortijdige ontslag kreeg hij ruim 11 duizend euro aan fractie- minst populair. Dat blijkt uit een euro mee. De gouden vergoedingen terugbetaalt, die internetonderzoek onder 9 dui- handdruk was daarmee bijna net de uit de raad verdwenen partij zend Nederlanders. Limburg zo hoog als die van de andere weigert terug te storten. Van wordt gewaardeerd wegens de leidinggevenden samen, terwijl Rossem houdt zich vooralsnog horeca, sfeer en mooie natuur. ook hun dienstverband Oost-Indisch doof. Binnenlands Bestuur 28 mei

6 6 28 mei 2011 Binnenlands Bestuur

7 NIEUWS Cao-onderhandelingen Bonden ontevreden over bod VNG Nog meer salaris erbij kost nog meer werkgelegenheid 2 procent loon erbij en nog mopperen. Werkgeversvoorzitter Jantine Kriens snapt de onvrede van de ambtenarenbonden over het cao-bod van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) niet goed. Meer salaris kost werkgelegenheid. Terwijl CDA-minister Donner van Binnenlandse Zaken de ambtenaren de komende jaren op de nullijn wil houden, krijgen gemeenteambtenaren wat hun werkgevers betreft er over 2 jaar geteld 2 procent loon bij. De Rotterdamse PvdA-wethouder Jantine Kriens, die namens de gemeentelijke werkgevers het eindbod NEGATIEF ADVIES BONDEN voor een verlenging van de cao voor gemeentepersoneel deed, zegt dat Donner niet echt blij was met die geste, maar dat hij gedurende het onderhandelingsproces voortdurend op de hoogte is gehouden. We zijn verder gegaan dan hij wilde. Dat kan, want wij hebben als gemeentelijke werkgevers onze eigen verantwoordelijkheden, zegt Kriens. De ambtenarenvakbonden zijn beslist niet tevreden over het eindbod van de VNG en hebben hun leden geadviseerd er nee tegen te zeggen. In het eindbod zit een salarisverhoging per 1 april 2011 met 1 procent en per 1 april 2012 met nog eens 1 procent. Eerder kregen gemeente-ambtenaren 0,5 procent salarisverhoging in januari 2010 en een verhoging van de eindejaarsuitkering in december 2010 met 0,5 procent. Omdat gemeente-ambtenaren vorig jaar al die 1 procent eenmalig hebben gehad, zal hun inkomen ten opzichte van 2010 met maar één procent toenemen. En dit terwijl de inflatie richting 2 procent gaat, foeteren de bonden. De loonstijging van 1 procent in 2012 betekent een daling van de koopkracht, omdat de verwachting is dat de inflatie volgend jaar 2 tot 2,5 procent bedraagt. Vandaar dat de onderhandelaars van de bonden het loonbod te mager vinden. Het is een doorbraak van de nullijn van Donner, maar het betekent meerdere jaren achter elkaar koopkrachtverlies. Tot 7 juni hebben de leden de tijd hun stem uit te brengen. Wanneer een meerderheid van de leden het negatieve stemadvies overneemt, wordt het bod definitief afgewezen en gaan de bonden over tot collectieve acties. Op die manier denken ze een beter bod te kunnen afdwingen. De bonden wijzen uw eindbod af, ondanks de loonstijging van 2 procent. Zouden ze juist niet blij moeten zijn? Blij vind ik geen gepast woord in dezen. Laten we zakelijke bewoordingen gebruiken. Ik denk dat door de grote financiële onzekerheden waarmee gemeenten kampen, er gewoon niet meer in zit. Verder dan dit kunnen we niet gaan. Er wordt al fors bezuinigd op het ambtelijk apparaat, waardoor er veel mensen weg moeten. Nog meer salarisstijging zou verlies van nog meer werkgelegenheid betekenen. Dat vinden we niet acceptabel. Hoe erg is het als de leden het bod ook afwijzen? Bij een nee is alles van tafel. Ook de loonstijging van 2 procent. Erg is dat de op zich bijzonder positief verlopen onderhandelingen van de afgelopen 6 maanden dan tot niets hebben geleid. Want als dit steentje eruit wordt getrokken, verdwijnt het hele pakket. Erg is dat de discussie lang aanhoudt en heftig wordt. Die onzekerheid is niet goed voor de ambtenaren, niet goed voor het openbaar bestuur. Het meeste zorgen maak ik me over het gevaar dat lokale overheden aan aantrekkelijkheid als werkgever verliezen. We zitten in de paradoxale situatie dat er op korte termijn ambtenaren uit moeten en dat we op langere termijn mensen tekort komen. We waren het met de vakbonden nu juist in grote lijnen eens over een flinke modernisering van de arbeidsvoorwaarden. Zij bleken bereid op een aantal terreinen over schaduwen heen te springen. Zo stemden ze in met flexibelere werktijden. Zo n ruimer dagvenster (op doordeweekse dagen van s ochtends 7 tot s avonds 22 uur, red.) geeft de ambtenaren de mogelijkheid later te beginnen. Gemeenten hebben er voordeel van Werkgeversvoorzitter Jantine Kriens. omdat bijvoorbeeld avondopenstelling van de publieksbalie niet langer als overwerk wordt aangemerkt. U vindt dat de bonden de tijd niet goed verstaan? Als het om de inhoud van de cao gaat, met name de modernisering ervan, dan verstaan ze die tijd zeker. Maar waar het om het loon gaat, maken ze een andere inschatting van de gemeentelijke financiën. Enerzijds begrijpelijk, omdat het cynisch is om te zien dat de lonen in de marktsector inmiddels aantrekken. In onze sector hebben we echter nog volop te maken met na-ijleffecten van de economische crisis. Dat geldt eens te meer voor de gemeenten, die ook nog eens te maken hebben met financiële onzekerheid als gevolg van het bestuursakkoord. Uit de grond van mijn hart, die 2 procent is in deze onzekere tijden niet verkeerd. Hans Bekkers WERRY CRONE / H.H. ADVERTENTIE Abonneer u op Ambtenaren blijven Maar hoe zit het met hun rechten? onze nieuwsbrief Capra (advocaten), gespecialiseerd in het ambtenaren- en arbeidsrecht. s-gravenhage s-hertogenbosch Zwolle Binnenlands Bestuur 28 mei

8 ACHTERGROND RUIMTELIJKE ORDENING Provincies zijn uitstekend in staat om de ruimtelijke ordening van Nederland te bewaken, vindt minister Schultz van Infrastructuur. Waarom zou het Rijk moeten beslissen over de aanleg van een golfbaan in het Groene Hart? BOUDEWIJN WARBROEK We zijn te veel centraal blijven doen Vertrouwen. Dat is volgens minister Melanie Schultz van Haegen (Infrastructuur en Milieu, VVD) van groot belang bij de door het kabinet aangekondigde decentralisatie van de ruimtelijke ordening. De vrees voor dichtslibbing van het landschap is volgens haar ongegrond. Wantrouwen is nergens voor nodig. Provincies zullen echt niet toestaan dat de open ruimte zomaar wordt volgebouwd. En steden hebben er alle belang bij om te blijven verdichten, om hun voorzieningenniveau en bijvoorbeeld hun openbaarvervoernetwerk op peil te houden, zegt de minister in een gesprek met Binnenlands Bestuur. In reactie op recente publicaties in dit blad, benadrukt Schultz dat het Rijk de afgelopen jaren te weinig afstand heeft genomen. Zij wijst op de sturingsfilosofie in de uit april 2004 stammende Nota Ruimte: decentraal wat kan, centraal wat moet. We zijn te veel dingen centraal blijven doen, terwijl dat helemaal niet nodig was. Als je ziet wat er allemaal is dichtgeregeld Nu kiezen we voor een voortzetting van de eerder ingeslagen weg. Maar we zeggen wel: het roer moet nu ook echt om, aldus Schultz. PRONK KWAM NAAR LEIDEN - IK SNAPTE DAT NIET De minister stelt dat steeds meer diversiteit ontstaat. Je hebt regio s waar je groei moet accommoderen, gebieden waar je met stagnatie te maken hebt, en regio s die voor de taak staan om bevolkingskrimp in goede banen te leiden. Al die regio s hebben een eigen aanpak nodig. Daar kan je geen standaard beleid op loslaten. Daarom moeten wij dat niet vanuit Den Haag willen aansturen. Minimale rijksbemoeienis Ook grotere internationale opgaven vereisen volgens Schultz regionale oplossingen. Ze noemt als voorbeelden de klimaatverandering, de hiermee samenhangende zeespiegelstijging en de waterafvoer via de rivieren. Waar de ene regio noodgedwongen het accent legt op het intomen van het wassende water, dient een ander gebied vooral in te spelen op de gevolgen van voorspelde droogteperiodes. Waar kan je dat nu beter doen dan op lokaal en provinciaal niveau?, vraagt de minister zich af. Rijksbemoeienis moet tot het noodzakelijke minimum worden teruggebracht, vindt Schultz. Naar eigen zeggen moet zij nog geregeld terugdenken aan een gebeurtenis ongeveer 10 jaar geleden, in de periode dat zij wethouder economische zaken was in Leiden. Ik kan me nog levendig herinneren dat toenmalig minister Pronk op bezoek kwam. Hij kwam kijken of een in de Oostvlietpolder gepland bedrijventerrein niet te dicht bij een aantal volkstuinen kwam te liggen. Ik heb me er toen zó enorm over verbaasd dat een minister zich bezighield met een halve vierkante kilometer bedrijventerrein. Het bedrijventerrein is er nooit gekomen, hoewel er inmiddels wel een bestemmingsplan ligt dat dit mogelijk maakt. De reden dat Pronk destijds poolshoogte kwam nemen, was dat de Oostvlietpolder deel uitmaakte van de rijksbufferzone Den Haag- Leiden-Zoetermeer. Het huidige kabinet wil de provincies verantwoordelijk maken voor zowel rijksbufferzones als nationale landschappen. Schultz: In Groningen ligt het nationaal landschap Middag-Humsterland. Waarom zou het Rijk moeten beslissen of en op welke plek daar woningbouw mag komen? Hetzelfde geldt voor de vraag of er een golfbaan kan worden aangelegd in het Groene Hart. Dat soort afwegingen kan beter 8 28 mei 2011 Binnenlands Bestuur

9 ACHTERGROND Minister Schultz: Laten we als overheden nu eens vertrouwen hebben in elkaar. CO DE KRUIJF / H.H op regionaal niveau worden gemaakt. Daar hoeft de rijksoverheid zich niet mee te bemoeien. Je moet de verantwoordelijkheid daar leggen waar hij moet liggen. De meest kwetsbare gebieden zijn bovendien beschermd doordat ze behoren tot de Ecologische Hoofdstructuur, Natura 2000-gebied zijn, of omdat de Kaderrichtlijn Water van toepassing is. Het enige wat wij in feite doen, is er een laag tussenuit halen. Natuur De minister vindt dat er geen enkele aanleiding is om te veronderstellen dat provincies minder goed voor de natuur zullen zorgen dan het Rijk. Groen is van belang voor het vestigingsklimaat in een provincie, en voor de inwoners. Dat besef is er bij de decentrale overheden heel goed. Dus die bescherming gebeurt van onderop. Maar het punt is dat je nu vaak helemaal niks mag in die nationale landschappen. Terwijl er best gedeeltes zijn te vinden waar het helemaal niet erg is als je daar een bepaalde ontwikkeling in gang zou zetten. En nogmaals: de bijzondere delen zijn toch wel beschermd. Wat niet wil zeggen dat er helemaal geen nationale belangen meer zijn, benadrukt Schultz. Wat het kabinet nog wel tot rijksbelang rekent, zal blijken uit de binnenkort te publiceren Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte, die in de plaats komt van de Nota Ruimte en de Nota Mobiliteit. Schultz zegt dat de transitie naar duurzame energie sowieso als nationaal belang wordt aangemerkt. Buisleidingen, de vormgeving van energienetwerken, en de ruimtelijke inpassing van windmolenparken van 100 megawatt of meer; dat moet je nationaal doen. Waarbij decentrale overheden wel een stem hebben. Met provinciebesturen zijn we in overleg om de beste locaties te kunnen bepalen. Ook enkele verstedelijkingsopgaven en de landelijke hoofdinfrastructuur behouden hun status van nationaal belang. Bij de steden gaat het om in elk geval de Noord- en Zuidvleugel van de Randstad, en om de regio Eindhoven/Venlo. Ook andere regio s met economische topsectoren kunnen rekenen op ondersteuning. Als het gaat om infrastructuur, wil het kabinet vooral in de bereikbaarheid van deze gebieden investeren. Het economisch vestigingsklimaat van de bedoelde regio s geldt daarbij als nationaal belang. SER-ladder Het consequent toepassen van de zogeheten SER-ladder moet volgens Schultz voorkomen dat op grote schaal woning- en/of bedrijfslocaties worden ontwikkeld op maagdelijke grond, terwijl er binnen de bebouwde kom nog voldoende mogelijkheden BINNENSTEDELIJK BOUWEN MOET DOORGAAN zijn. De SER-ladder, ooit bedacht door de Sociaal-Economische Raad, is een instrument waarbij overheden worden verplicht om eerst de mogelijkheden binnen bestaand bebouwd gebied te bekijken. Pas daarna mag worden gekozen voor bouwlocaties buiten stads- of dorpsgrenzen. Schultz kondigt aan dat het Rijk zal controleren of regio s de SER-ladder daadwerkelijk toepassen. Het is heel belangrijk dat het binnenstedelijk bouwen wordt doorgezet, vindt de minister. We willen niet dat open Binnenlands Bestuur 28 mei

10 Verzekerd van optimale ICT. Typisch Everest. Everest zorgt voor het verwezenlijken van een moderne overheid. Gestroomlijnde informatieprocessen stellen de overheid in staat om de samenleving actueel en accuraat van dienst te zijn. De flexibele, innovatieve en toekomstvaste ICT-oplossingen van Everest zorgen ervoor dat burgers en bedrijven altijd en overal een beroep kunnen doen op transparante en veilige informatievoorzieningen. Diepgaande kennis over overheidsdomeinen, gecombineerd met innovatieve technieken en een professionele aanpak: Typisch Everest mei 2011 Binnenlands Bestuur Everest is onderdeel van Total Specific Solutions

11 ACHTERGROND ruimte onnodig wordt verspild. Maar vergeet niet dat steden zelf ook heel nadrukkelijk bezig zijn met dat proces. Ik was deze week op werkbezoek in Eindhoven. Daar hebben ze nog genoeg ruimte buiten de stadsgrenzen, maar ze zijn heel bewust bezig met die verstedelijking om de voorzieningen op peil te houden, en om hoogwaardig openbaar vervoer te kunnen realiseren of in stand te houden. Vertrouwen De suggestie dat provincies en gemeenten het belang van bescherming van de open ruimte soms onvoldoende inzien, is volgens Schultz nergens op gestoeld. De minister doet een oproep: Laten we als overheden nu eens vertrouwen hebben in elkaar. De gedachte dat het pas goed komt als het Rijk zich ermee bemoeit, is ingegeven door een soort wantrouwen. Ik ga uit van vertrouwen, en bied daarom graag meer afwegingsruimte aan de decentrale overheden. Zij kunnen sneller en beter inspelen op ontwikkelingen die zich voordoen; laten we dat goed voor ogen houden. Een stadsbestuur zal volgens Schultz doorgaans niet kiezen voor hoogbouw aan de rand van de stad, of voor laagbouw in het groen in de binnenstad. En als er in strijd wordt gehandeld met uitgangspunten die in provinciale verordeningen zijn vastgelegd, is er altijd nog de provincie om in te grijpen, benadrukt de minister. Vergeet niet dat provincies heel erg bezig zijn met leefbaarheid en met de kwaliteit van de leefomgeving. Tegelijkertijd beklemtoont Schultz dat het toezicht kan worden verminderd. Ze wil af van het circus waarbij overheden elkaar voortdurend controleren. Ik wil proberen processen te vereenvoudigen en lagen er tussenuit te halen. De bestuurlijke drukte mag wel wat minder. De minister zegt niet bevreesd te zijn dat provincies mogelijk onvoldoende zijn berekend op hun nieuwe taken. Ook daarbij vraagt zij weer om vertrouwen. Wie zijn wij, om te zeggen dat de provincies dit niet zouden kunnen? Ruimtelijke ordening is al heel lang een van de belangrijkste taken van de provincies. Provincies zijn op dit gebied uitstekend geëquipeerd. De ruimtelijke ordening is bij hen in goede handen. Provincies die de regie te veel naar zich toe willen trekken en gemeenten onvoldoende ruimte laten, komen zichzelf vroeg of laat tegen, denkt Schultz. We zijn bezig met een cultuuromslag. We moeten omschakelen naar de modus dat we ontwikkelingen mogelijk willen maken, in plaats van onmogelijk. Als je daarin niet meegaat, krijg je onherroepelijk te maken met maatschappelijke weerstand. Met bezuinigen heeft dit alles volgens Schultz niets van doen. Het gaat over sturingsprincipes. Het gaat erom dat we decentrale overheden de ruimte willen geven. We willen vertrouwen uitstralen, in plaats van dat we alles vastleggen in allerlei spelregels. Ik denk dat dit ons uiteindelijk heel veel gaat opleveren. < Het gesprek met de minister werd gehouden naar aanleiding van een tweeluik over de opheffing van het ministerie van VROM. Deze artikelen zijn na te lezen op nl/vrom1 en nl/vrom2 FINANCIËN DE FLORIJN TERUG Ton Bestebreur Natuurlijk hadden we ze er nooit bij moeten laten. Het is die zuidelijke cultuur die toch anders is dan de onze. Al doe je nog zo je best, verstaan doe je ze niet. En al versta je ze, echt elkaar begrijpen zit er niet in. Zij blijven zuiderlingen, wij Hollanders. Toegegeven, er waren ook voordelen aan die eenheid. De grenzen gingen weg, we kregen een gezamenlijke munt. Als je er op vakantie gaat, hoef je niet steeds om te rekenen. In zekere zin hebben ze ook wel wat van ons overgenomen en dan zie je gelijk dat het er beter gaat. Het is er ook mooi wonen met die heuvels en interessant door al die opgravingen die er gedaan zijn. Zelfs zijn er Romeinse forten blootgelegd. En ja, ze hebben ook ons eten beïnvloedt. Met vlaai en zuur vlees en meer. Dus echt er van af hoeft van mij ook weer niet. Maar als je diep in mijn hart kijkt zeg ik, geef Limburg maar terug aan België. De werkloosheid is er gewoon hoger dan hier. Toen de mijnen sloten, hebben ze wel wat vervangende werkgelegenheid gekregen, maar het loopt nu echt wel een beetje af daar. Het schijnt ook te ontvolken. Grote leegstand, wegtrekkende bewoners, het wordt in zekere zin een bodemloze put. En dan die gebruiken. Fanfares, harmonieorkesten en schutterijen, typisch volk. En geen commissaris van de koningin maar een gouverneur en geen provinciehuis maar een gouvernement. Op onze kosten, dat dan wel weer. Schitterende nieuwe snelwegen, met tunnels op plaatsen waar wij in Holland gewoon alle geluid en lucht zo in de woonkamer ontvangen. Nu bij Roermond, straks bij Maastricht. Het kan niet op. Maar voor Limburg is er wel steeds belastinggeld voor al die franje. Ons belastinggeld wel te verstaan. De grootste partij van Limburg is er vooral voor de vrijheid. Nu, geef ze die dan. En stuur alsjeblieft al die Limburgers terug naar hun eigen achterland. Die tsunami van Limburgers met hun verschrikkelijke gebruiken, haardracht en religie, het moet maar eens ophouden. Geen cent gaat er meer heen, tenzij het in ons eigen belang is. Want we hebben er al heel veel geld in zitten van onze banken en pensioenfondsen en dat willen we wel eerst even terug. Maar verder zou ik zeggen; dop je eigen boontjes maar. Werk maar harder, schaf vroegpensioenen af, ga eerst maar eens belasting betalen daar in het zuiden. Want iedereen weet dat de belastingmoraal in Europa van noord naar zuid nogal verschilt. Dus wie oren heeft die hore. En als we klaar zijn met Limburg, dan denk ik aan Brabant. Dan Zeeland. Misschien later de Friezen, ook zo n typisch volk, ook met een eigen taal waar wij Hollanders weer voor opdraaien. Eigenlijk voel ik wel voor een nieuwe Hollandse waterlinie. Die VOC-mentaliteit, daar moeten we naar terug. En dan komt het best goed met onze begroting en onze munt. Terug naar de gulden florijn zou ik zeggen. Binnenlands Bestuur 28 mei

12 NIEUWS Bestuursakkoord Duwen en trekken Rijk decentraliseert met extra controle Het Rijk hevelt taken over naar gemeenten maar houdt tegelijkertijd een dikke vinger in de pap, zo blijkt in de besprekingen over de uitvoering van het bestuursakkoord. De uitgangspunten in het bestuursakkoord tussen Rijk en gemeenten over de overheveling van taken naar gemeenten zijn helder. Als een taak aan een bestuurslaag wordt toebedeeld, krijgt deze bestuurslaag de grootst mogelijke vrijheid de taak naar eigen inzicht uit te voeren. Wet- en regelgeving moeten op de uitvoeringspraktijk aansluiten en de verantwoordingslast wordt zoveel mogelijk beperkt, zo staat het in het bestuursakkoord dat kabinet en bestuur van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) hebben gesloten. De leden van de VNG besluiten op 8 juni op hun jaarcongres in de Achterhoek of zij instemmen met het bestuursakkoord. Doel van de decentralisatie van taken is gemeenten, die het dichtst bij de burger staan, verantwoordelijk te maken voor jeugdzorg, de re-integratie van werklozen en de uitvoering van de algemene wet bijzondere ziektekosten. Tegelijkertijd moet de decentralisatie leiden tot kleinere, compacte Haagse ministeries. Het afstoten van taken door het Rijk gaat niet vanzelf. In de onderhandelingen over de uitvoering van Het bestuursakkoord over decentralisatie van taken tussen Rijk en gemeenten bevat veel zinnen over de gemeentelijke beleidsvrijheid. Maar nog meer passages waaruit blijkt dat het Rijk weinig vertrouwen heeft in de gemeentelijke uitvoering en controle. VRIJHEID CONTROLE mei 2011 Binnenlands Bestuur

13 NIEUWS het bestuursakkoord merkt de VNG dat het Rijk eisen stelt aan controle en uitvoering. De VNG heeft er op gehamerd dat gemeenten zelf bepalen hoe zij de uitvoering doen. Gemeenten moeten vrij zijn in het kiezen van de gewenste uitvoeringsvorm: zelfstandig of met andere gemeenten in een samenwerkingsverband de taken uitvoeren, aldus Nancy Bakker, hoofd bestuur, veiligheid en informatisering van de VNG. Het punt is dat in de gesprekken met het Rijk het ministerie van Binnenlandse Zaken graag wil weten hoe wij onze taken gaan uitvoeren. Andere departementen willen zelfs precies weten welke modellen van samenwerking wij gaan uitvoeren. Bakker uitte haar zorgen over de druk van het Rijk tijdens een seminar van het samenwerkingsverband van autonome gemeenten, vorige week vrijdag in Driebergen. Emeritus hoogleraar bestuurskunde Arthur Ringeling betoogde op dat seminar dat het Rijk vanwege het eigen bestuurlijk-organisatorische geknoei in de afgelopen decennia op zou moeten houden met het organiseren van het werk van anderen. Volgens Bakker is het voor gemeenten erg lastig om het Rijk op afstand te houden. We hebben proberen te voorkomen dat de jeugdzorg volgens een uitvoeringsmodel wordt georganiseerd en ook dat de aanpak van de onderkant van de arbeidsmarkt in een voorgeschreven uitvoerende dienst moet worden uitgevoerd. De VNG pleit volgens Bakker in het overleg met het Rijk voortdurend voor meer beleidsvrije ruimte voor gemeenten. De koepelorganisatie van gemeenten wil zo voorkomen dat dezelfde fouten worden gemaakt als bij de decentralisatie van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en de actuele vormgeving van de regionale uitvoeringsdiensten (rud s). In beide gevallen schrijft het Rijk op tal van manieren voor hoe gemeenten als eerste overheid hun beleidsvrijheid moeten invullen. Bakker: Bij de Wmo gebeurde dat door de Kamer. En de rud s zijn evenmin een goed voorbeeld van hoe het zou moeten gaan. Henk Bouwmans ROEL WIJNANTS Herindeling Donner: Den Haag beslist Kabinet en Tweede Kamer beperken zich niet langer tot een procedurele toetsing of gemeenten en provincies gemeentelijke herindeling conform de wet hebben voorbereid. Minister Donner claimt een eigen Haagse beoordeling. De spelregels voor gemeentelijke herindeling veranderen. Minister Piet Hein Donner (CDA) van Binnenlandse Zaken liet er dinsdag in de Kamer geen misverstand over bestaan. Donner neemt afstand van de praktijk van het vorige kabinet waarbij in Den Haag uitsluitend procedureel werd getoetst, de zogeheten marginale toetsing, of provincies en gemeenten zich aan de wettelijke spelregels voor herindeling hebben gehouden. Wat wij hier doen is van meer dan procedurele betekenis. De verantwoordelijkheid voor herindeling ligt bij Kamer en kabinet, aldus Donner. De minister sprak zich daarom ook uit tegen de idee dat één of twee gemeenten herindeling kunnen tegenhouden. Volgens de Kamer is dat beeld ontstaan nadat Donner vorige maand besloot de herindeling van Renswoude, Scherpenzeel en Woudenberg af te blazen vanwege het verzet van Renswoude tegen fusie. Het zou delegatie van bevoegdheden zijn en in strijd met de grondwet als één gemeente herindeling zou kunnen tegenhouden. Dat je geen herindeling moet doen wanneer de bevolking tegen is, is ook afstand doen van de verantwoordelijkheid van de Kamer en het kabinet, aldus Donner. Renswoude is volgens Donner geen precedent waardoor herindelingsvoorstellen voor de Krimpenerwaard (twee van de vijf gemeenten tegen: Bergambacht en Nederlek), Goeree-Overflakkee (één van de vier gemeenten tegen: Goedereede) en andere toekomstige fusievoorstellen bij verzet van een gemeente automatisch ook worden afgeblazen. Een precedent is een precedent. Niet iedere beslissing valt tot een model te maken, aldus Donner. De minister wenste daarom ruimte te houden om voor de Krimpenerwaard en Goeree-Overflakkee tot een andere afweging te komen dan bij Renswoude. HOOFDCRITERIA De herindeling van Renswoude is door Donner afgeblazen omdat er na de raadsverkiezingen van 2010 geen draagvlak was in deze gemeente. Elementen om de herindeling anders te wegen waren ook de samenwerking van Renswoude met Veenen- daal en de participatie van Renswoude in het samenwerkingsverband Food Valley, aldus de minister. Donner wil herindeling beoordelen aan de hand van drie hoofdcriteria, waarmee hij afwijkt van het beleidskader voor herindeling. Er zijn drie factoren: wat zijn de financiële en bestuurlijke knelpunten van het betreffende bestuur in relatie tot de inhoudelijke opgave in de regio, de urgentie van de problematiek en het draagvlak bij de betrokken gemeenten. Volgens regeringspartij VVD kan het niet zo dat draagvlak het enige en zaligmakende criterium is. Volgens VVD-Kamerlid Willibrord van Beek huldigt het regeerakkoord van VVD en CDA weliswaar voor herindeling als enige criterium van onderop, het zogeheten draagvlakcriterium. Maar er staat niet dat van onderop unaniem moet zijn. Als dat wel zo is, kunnen we het net zo goed aan de computer overlaten, aldus Van Beek. De VVD vindt dat herindeling mogelijk moet blijven, ook tegen de zin van één of meer gemeenten. De omvang en het functioneren van gemeenten is niet een naar binnen gerichte activiteit. Het heeft ook te maken met het functioneren van de gemeente in de regio, aldus Van Beek. Volgens Donner wegen alle criteria even zwaar en is het verzet van één of meer gemeenten niet doorslaggevend. Maar de enkele weerstand van één of enkele gemeenten is wel een zwaarwegende factor, aldus Donner. De CDA-fractie maakte in het Kamerdebat duidelijk dat van onderop, het zogeheten draagvlakcriterium, niet het enige criterium is. Als er zwaarwegende financiële en bestuurlijke problemen zijn die niet op te lossen zijn, dan is herindeling voor ons mogelijk. Voor Renswoude was dat niet aan de orde want die gemeente had zijn zaakjes prima op orde, aldus CDA-woordvoerster Harmke Bruins Slot. Henk Bouwmans Binnenlands Bestuur 28 mei

14 NIEUWS Durgsaanpak Hennepkwekers steeds inventiever Hennepkwekers zoeken voortdurend nieuwe kweekplekken om aan hun bestrijders te ontkomen. Vorig jaar verplaatste de teelt zich steeds vaker vanuit woonwijken naar industrieterreinen en buitengebieden. Dat zegt het Platform Energiediefstal. In het buitengebied is ruimte voor steeds grootschaligere, professionele kwekerijen. Sinds kort is overigens ook de tegengestelde beweging weer zichtbaar: om het risico te spreiden, verdelen de telers hun aanplant toch weer over meerdere woonhuizen. De allerlaatste trend is dat dit gebeurt in koophuizen in plaats van in huurhuizen. Dat stelt Peter Jans-Rat, voorzitter van het Platform Energiediefstal van Netbeheer Nederland, de koepel van regionale beheerders van energienetwerken. Hennepkwekers stelen op grote schaal de stroom die benodigd is om een kwekerij gaande te houden. De netbeheerders spelen dan ook een actieve rol bij het opdoeken van de hennepkwekerijen. Er is sprake van een waterbedeffect, aldus Jans-Rat. Waar ge m e e n te e n p o l i t i e zi ch a cti ef m et MELD MISDAAD ANONIEM Jaarlijks worden zo n 4 à 5 duizend hennepkwekerijen opgerold, veelal na een melding via M ofwel Meld Misdaad Anoniem. De meeste meldingen over dit onderwerp bij M worden ook rechtstreeks aan Netbeheer Nederland gestuurd. Gemiddeld komen bij M elke maand 325 meldingen over wietplantages binnen. In een vijfde van de gevallen leidt dit ook tot een aanhouding. Bij meldingen over andere de opsporing in de woongebieden bezighouden, wijken telers uit naar de randen van de stad, de industrieterreinen en het agrarisch gebied. Zo n grote loods waar activiteiten plaatsvinden, loopt nu eenmaal minder in het oog dan een woonhuis waar verdachte dingen gebeuren. Als politie en gemeente zich actiever gaan richten op die grootschalige kwekerijen, worden die vaak weer opgeknipt in kleinere eenheden om het verlies bij een inval te beperken, zo is de ervaring. Huurders worden tegenwoordig steeds vaker uit hun huis gezet als er een hennepkwekerij wordt aangetroffen. Sinds kort zien we dat de kweker in een huurhuis gaat wonen en de plantage onderbrengt in een koophuis, aldus Jans-Rat, die tevens ketenmanager fraudebestrijding is bij netbeheerder Enexis. Kwekers experimenteren ook met zuinige LED-verlichting boven de planten om het (illegale) stroomverbruik te drukken en zo de pakkans te verkleinen. Maar zo n lamp geeft geen warmte, dus moeten er toch weer kachels bij op gas of op stroom, aldus Jans-Rat. In de strijd tegen de hennepteelt zouden gemeenten, na het oprollen van een kwekerij in een particulier (huur) huis, kunnen vragen om een delicten is dat gemiddeld bij één op de negen meldingen. Het aantal bellers over wietkwekerijen daalde vorig jaar, van in 2009 naar in Het aantal in beslag genomen planten als gevolg van die meldingen steeg echter flink, van naar Ook de geschatte straatwaarde van die planten nam flink toe: van 20 miljoen euro naar 29 miljoen euro. Naar schatting is dit zo n 12 procent van het totale aantal in beslag genomen hennepplanten. Daarnaast nam de politie vorig jaar zo n 2 miljoen stekjes in beslag. De meeste meldingen kwamen binnen in de politieregio Midden- en West- Brabant: 592. Limburg-Zuid volgde met 463, Rotterdam met 331. Hekkensluiter was de regio Gooi & Vechtstreek, waar M 25 telefoontjes over hennepkwekerijen binnenkreeg. Ilegale hennepkwekerij in een tuinderskas in Venlo; 60 duizend á 70 duizend hennepstekjes stonden tussen de zonnebloemen. verklaring van een installatiebedrijf dat de stroomvoorziening weer volgens de regels is in orde is gemaakt. Wij mogen bij het heraansluiten niet verder kijken dan de meterkast, maar Bouw- en Woningtoezicht kan ook eisen dat de rest van het huis wordt geïnspecteerd, aldus Jans-Rat. ELECTROCUTIE Nede r l a nd telt volge n s sc h a t t i n ge n van betrokken partijen zo n 30 à 40 duizend illegale hennepkwekerijen. Gemiddeld verbruikt een kwekerij zo n 35 duizend kwh (kilowattuur) aan illegaal afgetapte stroom. De totale hoeveelheid gestolen stroom bedraagt daarmee ongeveer 1 miljard kilowattuur per jaar, ofwel 1 procent van het totale energieverbruik in Nederland, zo heeft brancheorganisatie Netbeheer becijferd. Als zo n gemiddelde kwekerij de stroom gewoon zou betalen, zou de rekening zo n 5 duizend euro per jaar bedragen (25 procent transportkosten, 35 procent leveringskosten en 40 procent belastingen). Samen bedraagt de kostenpost dan zo n 150 miljoen euro per jaar, waarvan ongeveer 40 miljoen aan nieuwe inkoop van energie op de groothandelsmarkt. Volgens Netbeheer kost de energiediefstal een huishouden uiteindelijk zo n 2 euro per jaar aan extra kosten. De rest van de geleden schade wordt opgehoest door zakelijke klanten. Netbeheer-woordvoerder Jans-Rat: De financiële schade is één kant van het verhaal, maar minstens zo belangrijk vinden we het aspect veiligheid. Illegale hennepkwekerijen leveren vaak brandgevaarlijke situaties op vanwege ondeskundig aangelegde stroomvoorzieningen. Van de 5 duizend gevallen van energiediefstal die jaarlijks aan het licht komen, meestal in hennepkwekerijen, worden enkele tientallen gevallen ontdekt als gevolg van brand in de kwekerij, aldus Netbeheer. Naast brandgevaar (onder andere wegens bundeling van kabels waardoor de temperatuur te hoog oploopt) leveren de kwekerijen kans op electrocutie, koolmonoxidevergiftiging (via ondeugdelijke gasverwarming) of het risico van zuurstofgebrek (vanwege bemesting). Ook worden kwekerijen, zo heeft de ervaring geleerd, regelmatig beveiligd met boobytraps: onder spanning staande metalen delen. Geschat wordt dat elk jaar in Nederland zo n drie huizen afbranden omdat ze onderdak bieden aan een illegale hennepkwekerij. Sjors van Beek MARCEL VAN HOORN / ANP mei 2011 Binnenlands Bestuur

15 NIEUWS Welstand Eindhoven welstandsvrij Na de Brabantse gemeente Boekel in 2004 schaft nu ook Eindhoven de welstandsregels af, zo besloot het college vorige week. De vijfde stad van Nederland hanteert voortaan het principe van nee tenzij, licht verantwoordelijk wethouder Mary Fiers (PvdA) toe. We draaien het om, geen welstand meer, tenzij er sprake is van speciale gevallen. We willen de burger het vertrouwen geven dat hij zelf goede keuzes kan maken in de bouw van een dakkapel, veranda of tuinhuisje. De beleidswijziging in Eindhoven is vooral het gevolg van een fundamentele herbezinning van gemeentelijke kerntaken. Fiers: Wij vinden dat we als overheid niet over welstand moeten gaan. Dat is niet meer van deze tijd. Geen betutteling, minder regelgeving. Niet onbelangrijk is ook dat Eindhoven de belasting van het ambtelijk apparaat wil terugdringen. Fiers vertrouwt erop dat Eindhoven in de toekomst niet zal zijn vergeven van oranje gevels of Belgische toestanden in de stad die al niet rijk is aan veel stedenbouwkundige kwaliteit. Eindhoven baseert zich daarbij op een proef die sinds augustus 2009 in een zevental wijken en bedrijventerreinen loopt. Daar zijn geen zaken schrikbarend misgegaan, aldus Fiers. Driekwart van de bouwaanvragen voldeed aan redelijke eisen van welstand. De proef met welstandsvrije en welstandsarme vergunningen zou 4 jaar duren en na 2 jaar worden geëvalueerd. Eindhoven wacht de evaluatie niet af. Wij maken gewoon nu een principiële keuze. Tegelijkertijd wil de gemeente snel werk maken van flitsvergunningen voor onder meer kleine bouwingrepen zoals de bouw van een erfafscheiding. Ook het aanbrengen van reclameborden en vergunningen voor een terras moeten in één dag worden beoordeeld, aldus Fiers. Cruciale zaken, maar Fiers verwacht geen burenruzies als iemand een potsierlijke muur met middeleeuws ogende kantelen wil metselen om zijn tuin af te schermen. De meeste mensen overleggen daarover met hun buren. Die stappen heus niet meteen naar de rechter. Je moet je daar als gemeente niet mee willen bemoeien, vindt Fiers. De gemeente houdt wel een vinger aan de pols in het centrum (stationsgebied), Stijp S (oude Phillipsterrein), Brainport Avenue (strook bedrijventerreinen en campussen langs A2 van Son tot Waalre) en Meerrijk (centrum van in aanbouw zijnde Vinex- locatie Meerhoven). Waarom daar dan wel welstand? Er is daar veel dynamiek en het gaat om grote aantallen. Ook voor monumenten en beschermd stadsgezicht handhaaft de gemeente welstandsregels. Dat de huizen in Eindhoven minder waard worden, verloedering de kop op steekt en gevoelens van onveiligheid toenemen vanwege de koerswijziging, zoals branche-organisatie Federatie Welstand verwacht, noemt Fiers voorbarig. Ik vind het een typisch voorbeeld van koudwatervrees en ouderwetse betutteling. Ze denkt evenwel dat professionals als welstandscommissies, architecten en stedenbouwkundigen zich de komende 6 weken gaan organiseren en danig van zich zullen laten horen tijdens de inspraakprocedure. Ik hoop echter ook dat gewone Eindhovenaren durven zeggen dat het een goed plan is. René Didde Openbare Orde Ophef over uitlatingen jongerenprofessor Commotie in Roermond In Roermond is commotie ontstaan over Juliaan van Acker, de emeritus hoogleraar orthopedagogiek die is ingehuurd om de harde kern van overlastgevende jongeren aan te pakken. De Marokkaanse gemeenschap in Roermond voelt zich zwaar gekrenkt door uitlatingen van Van Acker in een interview op 15 april in Binnenlands Bestuur. Daarin ontvouwt Van Acker zijn wetenschappelijke visie op de opvoed- en gezinsproblematiek onder Marokkanen. Volgens hem ligt de wortel van de problemen met Marokkaanse jongeren in het gezin. Roermond kampt al jaren met een hardnekkige kern van overlastgevende jongeren, die voor een deel van Marokkaanse afkomst zijn. Na verschijning van het interview bond het Marokkaanse gemeenteraadslid Khalid Ramdani (PVDEfractie) de kat de bel aan, onder meer met ingezonden brieven naar Binnenlands Bestuur en Dagblad De Limburger. Volgens Ramdani creeert Van Acker veel onrust door een negatief beeld te schetsen, terwijl de werkelijkheid genuanceerder ligt: Alles wat Van Acker stelt, geldt voor meer groepen jongeren en bovendien gaat het om een zeer kleine groep: toch wordt iedereen over een kam geschoren. Weer moeten de Marokkanen toekijken hoe ze te kijk worden gezet, aldus Ramdani in een brief. In raadsvragen vroeg Ramdani het college om Van Acker op zijn verantwoordelijkheid te wijzen zijn woorden zorgvuldig te kiezen. De Belgische professor, tot 2001 verbonden aan de Radboud Universiteit in Nijmegen, verricht tegenwoordig advieswerk voor diverse Nederlandse gemeenten. Op een al eerder geplande bijeenkomst legde Van Acker deze week uit slechts te constateren dat de Marokkaanse gemeenschap problemen onder elkaar wil oplossen, met als gevolg dat weinig beroep wordt gedaan op gespecialiseerde hulpverlening en problemen ook niet op scholen worden besproken. In een deze week uitgebrachte verklaring van de gemeente Roermond maakt hij duidelijk dat hij nog steeds achter zijn uitspraken staat: Ik zal als wetenschapper natuurlijk de feiten blijven benadrukken, maar ik ben mij er heel bewust van dat feiten fout geïnterpreteerd kunnen worden. En dat de PVV bepaalde uitspraken gebruikt Daar doe je niks aan. Vincent Zwijnenberg (VVD), portefeuillehouder integrale veiligheid van de gemeente Roermond, stelt in de verklaring dat de autoriteit van de wetenschapper Van Acker buiten kijf staat. Wel blijft het een hele kunst om wetenschappelijke constateringen op heldere wijze voor het voetlicht te brengen, zelfs voor een professor. En in een mondelinge toelichting: De pijn zit er in dat Van Acker nog maar net begonnen is in Roermond, maar wel kwalificerende uitspraken doet waarvan het de vraag is of ze van toepassing zijn op de Roermondse situatie. En dat kan een wissel trekken op de mate van gemak waarmee de hulpverleners vervolgens binnenkomen bij Marokkaanse gezinnen. De wethouder zegt als bestuurder niet op de stoel van de wetenschapper te willen gaan zitten, maar Van Acker loopt hier niet rond om aan zijn opvattingen nationale bekendheid te geven, maar omdat hij een vertegenwoordiger is van een bepaalde wetenschappelijke aanpak die ons helpt vorm te geven aan een veiliger stad. Hij vindt het niet in het belang van Roermond dat de aandacht voor zijn wetenschappelijke werk wordt voortgezet. Ik zou voorlopig geen media-aandacht gene re ren. Sjors van Beek Binnenlands Bestuur 28 mei

16 NIEUWS Infrastructuur Zuid-Holland komt afspraken niet na Versobering RijnGouweLijn zet kwaad bloed Zes gemeenten en de Universiteit Leiden overwegen hun bijdrage aan het openbaar vervoerproject RijnGouwelijn (RGL) in te trekken. Daarnaast onderzoeken zij de mogelijkheid schadeclaims in te dienen bij Zuid-Holland. De gemeenten en universiteit vinden dat de provincie zich niet houdt aan afspraken over de RGL, die Gouda via Alphen aan den Rijn en Leiden met de kust moet verbinden. Uit het vorige maand gesloten hoofdlijnenakkoord van het nieuwe Zuid-Hollandse college van Gedeputeerde Staten (VVD, CDA, SP en D66) blijkt dat de RGL ingrijpend wordt versoberd. De RGL zou van begin- tot eindpunt een lightrailverbinding worden, maar het nieuwe college van GS komt hier in het hoofdlijnenakkoord op terug. Tot aan Leiden komt een treinverbinding over bestaand spoor. Vanaf Leiden Centraal zal de RGL verder gaan op een vrije vertrambare busbaan r i chting k u st. I n Le iden, waar al jaren veel verzet tegen de RGL bestaat, komt geen lightrail. Met de versoberde aanleg van de RGL verwacht de provincie zo n 100 miljoen euro te besparen (zie Kosten ). pen en bij Katwijk uitstappen. Naast goede OV-verbindingen met Gouda en Leiden zou dagrecreatie aan zee binnen bereik zijn. De plussen van de RGL lijken verloren te gaan, zegt wethouder Kees de Jong (Protestantse Combinatie Waddinxveen). De woonwijk wordt volgens hem een stuk minder interessant zonder RGL. De Jong vreest dat woningen moeilijker verkocht worden, met een mogelijke strop tot gevolg. Gouda deed al investeringen in de spoorzone van de stad en toont zich dan ook ernstig teleurgesteld. Daar waar het vorige college van GS telkenmale, en met verwijzing naar juridische en financiële consequenties voor gemeenten, heeft gewezen op het belang van het in gezamenlijkheid handhaven van (..) gemaakte afspraken, lijkt uw college er voor te kiezen zich niet te houden aan diezelfde bestuurlijke afspraken, schrijft het stadsbestuur aan GS. Het zestal gemeenten hoopt dat het hoofdlijnenakkoord van de provincie niet in beton is gegoten en willen de verantwoordelijke gedeputeerde, Ingrid de Bondt (VVD), overtuigen van het nut van lightrail. Afgelopen donderdag zou de gedeputeerde opnieuw met de gemeenten overleggen. De Bondt zal de gemeenten tegemoet m o e te n komen, omdat zij treinen over bestaand spoor niet beschouwen als hoogwaardig openbaar vervoer. Van Velzen: Wij begrijpen ook wel dat er minder geld te besteden is dan 3 jaar geleden, maar je moet wel kiezen voor een structurele oplossing. Wij hopen er in gezamenlijk overleg uit te komen. DISCONTINUÏTEIT Aan de andere kant van Leiden zijn het bedrijfsleven en Leidse onderwijsinstellingen evenmin te spreken over de vertrambare busbaan. Ze vragen zich af wat dat precies inhoudt. Een betonnen busbaan is heel wat 10 OVER 12 Vooral de bij de RGL betrokken gemeenten ten oosten van Leiden zijn zeer teleurgesteld. Om 10 over 12 blijkt opeens dat het niet doorgaat, zegt de Alphense wethouder Kees van Velzen (CDA). Hij spreekt namens de zes gemeenten die overwegen hun bijdrage aan de RGL in te trekken. Behalve Alphen zijn dat Zoeterwoude, Rijnwoude, Boskoop, Waddinxveen en Gouda. Volgens Van Velzen hebben de gemeenten al miljoenen uitgetrokken voor de RGL. Hoeveel precies is niet duidelijk. Verschillende gemeenten rekenden bij de bouw van nieuwe woningen op de komst van een ononderbroken lightrailverbinding. Zo zou Waddinxveen een derde station krijgen bij de nieuwbouwwijk Triangel (2.700 woningen). Je zou bij Triangel opstap- Het traject van de RijnGouweLijn van Gouda via Leiden naar de kust (Noordwijk en Katwijk). In de oorspronkelijke plannen zouden tussen Gouda en Leiden lightrailvoertuigen gaan rijden. Het bestaande spoor zou worden uitgebreid en er zouden verschillende haltes komen. In de nieuwste versie van het plan blijven er tussen Gouda en Leiden op het bestaande spoor treinen rijden. Vanaf Leiden komt er een vertrambare busbaan richting zee mei 2011 Binnenlands Bestuur

17 a nders da n e e n g roene tramlijn, zegt een woordvoerder van de Universiteit Leiden. De universiteit en de Kamer van Koophandel kraken ook het schrappen van de RGL door Leiden. Het college van bestuur van de universiteit spreekt van discontinuïteit van bestuur en wil de wijziging van van de eerdere bestuursafspraken juridisch onderzoeken. De rector van de universiteit dreigde vorig jaar nog de gemeente Leiden voor de rechter te slepen als de gemeente zich zou blijven verzetten tegen aanleg van de RGL door de stad (zie Voorgeschiedenis ). De universiteit hield bij toekomstplannen rekening met de aanleg van de RGL. De Universiteit Leiden zou in totaal 7,5 miljoen euro, waarvan een gedeelte in grond, bijdragen. Maar volgens de woordvoerder vervalt die bijdrage als de provincie vasthoudt aan de gewijzigde plannen. Mocht het de betrokken gemeenten niet lukken de gedeputeerde te overtuigen van het nut van lightrail, dan lijken juridische stappen onontkoombaar, zegt wethouder De Jong. Bovendien zal de gemeente Waddinxveen de toegezegde bijdrage aan de RGL (8 miljoen euro) intrekken. Hetzelfde geldt voor de andere gemeenten ten oosten van Leiden. Ook in gemeenten die de RGL niet over hun grondgebied krijgen, maar die wel meebetalen aan de aanleg - zoals Leiderdorp en Kaag en Braassem - gingen de laatste weken stemmen op om de bijdrage terug te vorderen. Alle gemeenten samen leveren een bijdrage van 53 miljoen euro aan de VOORGESCHIEDENIS KOSTEN De kosten van de RGL werden tot voor kort geraamd op minimaal 581 miljoen euro (voor het oostelijk deel 369 miljoen, voor het westelijke deel 212 miljoen). Met de versoberde aanleg van de RGL verwacht de provincie zo n 100 miljoen euro te besparen. Dat bedrag wordt geïnvesteerd in de RijnlandRoute, een nieuwe weg tussen de A4 en A44. Er is voor gekozen de autoproblematiek rond Leiden aan te pakken, zegt de Alphense wethouder Kees van Velzen (CDA). Aan de voorbereidingen van RGL is sinds ,6 miljoen euro uitgegeven. Volgens een woordvoerder van de provincie is dat geld onder meer besteed aan planvorming, onderzoek naar mogelijke tracés, het sluiten van overeenkomsten, milieueffectrapportages en tracébesluiten. Een deel daarvan lijkt weggegooid geld, omdat het nieuwe provinciebestuur nu een andere inpassing van de RGL wil. provincie voor het oostelijke deel van de RGL. De Jong: Je betaalt alleen voor iets dat je krijgt. Zo simpel is het ook nog eens in het leven. Gedeputeerde Ingrid de Bondt (VVD) van Zuid-Holland laat via haar woordvoerder weten dat ze in goed overleg is met de gemeenten, nu en in de komende weken, en daarom niet op de zaken vooruit wil lopen. Brian van der Bol Over de aanleg van de RGL wordt al jaren gesteggeld. In maart 2007 stemde bij een referendum in Leiden bijna 70 procent tegen de komst van lightrail in de Leidse binnenstad. De provincie hield echter vast aan de afspraken over de RGL en dreigde de aanleg af te dwingen met een inpassingsplan. Zover kwam het niet, omdat gemeente en provincie een compromis sloten om de RGL via een andere route door Leiden te laten rijden. Het vorig jaar aangetreden gemeentebestuur van Leiden keerde zich echter fel tegen de komst van de lightrailverbinding. Ook toen liet de provincie weten Leiden aan bestuursafspraken te houden. Conform een advies van een onafhankelijke commissie onder leiding van Boele Staal staakte Leiden in oktober het verzet tegen de RGL. Het Leidse college van burgemeester en wethouders is zeer content met het feit dat de RGL niet meer door Leiden zal rijden, zoals in het hoofdlijnenakkoord van het nieuwe provinciebestuur (VVD, CDA, SP en D66) is afgesproken. Leiden gaat ervan uit dat de bijdrage van 16 miljoen euro aan de ov-verbinding vervalt. Dat schreef het Leidse college vorige week aan het nieuwe provinciebestuur. Leiden heeft tot nu toe 25,7 miljoen euro uitgegeven aan de voorbereidingen voor de aanleg van de RGL. Anja Hoffmans ARBEIDSRECHT ANONIEM KLAGEN NIEUWS Een klacht indienen tegen je leidinggevende is natuurlijk altijd lastig. Voor je het weet is het tij gekeerd, blijft de leidinggevende gewoon in functie en moet je zelf weg. Het is heel begrijpelijk dat werknemers terughoudend zijn met zulke klachten. Vaak willen ze daarom dat hun anonimiteit wordt gewaarborgd. Maar wat voor waarde hebben anonieme klachten? Kan de werkgever daar wel iets mee beginnen tegen de betreffende leidinggevende? Het antwoord is: meestal niet. Meerdere medewerkers van het ministerie van Veiligheid en Justitie dienen een klacht in over hun leidinggevende. Van gesprekken met deze medewerkers worden verslagen gemaakt. De betrokken medewerkers verzoeken om geheimhouding in verband met door hen ervaren gevoelens van onveiligheid en intimidatie. Begrijpelijk. De leidinggevende wordt daarom niet direct geconfronteerd met de klachten van de medewerkers en de gespreksverslagen, maar slechts met een naar aanleiding hiervan opgestelde samenvatting. Vervolgens wordt de leidinggevende ontheven van haar taken en wordt haar meegedeeld dat ze geen leidinggevende functie meer kan vervullen bij het betreffende directoraat-generaal. De leidinggevende stapt daarop naar de rechter om deze besluiten aan te vechten. Eén van haar stellingen is dat zij zich niet goed kan verweren tegen de anonieme klachten. Ook in de gerechtelijke procedure weigert de minister ondanks een verzoek van de rechter, om de concrete klachten over te leggen. De minister acht het in strijd met goed werkgeverschap om de belofte van geheimhouding jegens de medewerkers te doorbreken. Tegenover de medewerkers te billijken, maar het komt de minister duur te staan. Want de rechter neemt hier geen genoegen mee. Op deze manier is immers niet duidelijk wanneer de klachten precies zijn ingediend en door wie. Ook wordt in de samenvatting niet verwezen naar concrete gebeurtenissen op een precieze datum. Verder zou geen sprake zijn van een wraakactie door medewerkers, maar is niet duidelijk waarop deze conclusie is gebaseerd. De rechter oordeelt dat de leidinggevende zich niet goed heeft kunnen verweren en schorst de besluiten van de minister. Dit betekent dat de leidinggevende weer aan het werk zal moeten. De rechter overweegt nog dat slechts bij hoge uitzondering gebruik kan worden gemaakt van anonieme verklaringen. Het is de vraag hoe dit verder zal gaan. Het is niet goed denkbaar dat ooit nog sprake zal zijn van een succesvolle samenwerking tussen de leidinggevende en haar afdeling, of een andere afdeling binnen het directoraatgeneraal. Het kwaad is natuurlijk al geschied. Achteraf gezien was het misschien toch beter geweest om de klachten met naam en toenaam te benoemen. Dan was het wellicht wel mogelijk geweest om stappen te ondernemen richting de leidinggevende. Nu is de minister terug bij af. (TAR 2011, 73). Binnenlands Bestuur 28 mei

18 DE WERKDAG VAN HARMEN BINNEMA Ik doe veel last minute Leeftijd Functie Werkgever Plaats Salaris Vorige baan 31 jaar Docent en programmacoördinator Universiteit Utrecht Utrecht euro per maand (32 uur) Projectleider en beleidsonderzoeker Bureau Veldkamp Een politicus kan niet zonder humor. Hij moet bereid zijn mensen uit de kramp van hun eigen opvattingen te halen en openstaan voor ideeën van anderen. Hij moet niet alleen willen scoren bij incidenten, maar ook tegen de stroom in durven gaan. Tot hij dit kabinet in elkaar knutselde, was Mark Rutte een gunstig voorbeeld. In de landelijke politiek lopen nog wel wat jonge, slimme bestuurders rond, maar in de lokale en regionale politiek ziet het een stuk grijzer. Dertigers zijn vaak te druk met gezin en carrière en vinden de combinatie niet aantrekkelijk. Ik ben zelf 8 jaar met veel plezier Statenlid geweest voor GroenLinks in Noord-Holland, maar geniet nu ook van mijn vrije avonden. Helaas ben ik nog steeds niet goed in timemanagement en doe veel last minute. Toen ik politiek nog combineerde met lesgeven, werkte ik tot laat en sliep weinig. Ik sta nu op de lijst voor de Eerste Kamer, maar niet hoog genoeg om erin te komen. Voorlopig ben ik vooral betrokken bij de Amsterdamse politiek. DE AGENDA Op 9 juni vul ik mijn ochtend met scriptiebegeleiding en het voorbereiden van feestelijkheden rondom de diplomauitreiking. Mijn vier deeltijdstudenten zijn praktijkmensen met veel ervaring in het openbaar bestuur. Ik laat ze redelijk vrij, maar nu we richting afronding gaan, trek ik de teugels strakker aan. Zeker als het gaat om taalgebruik, stijl en precisie. Om 1 uur ga ik naar het jaarlijkse Politicologen-etmaal in Amsterdam, een congres dat precies 24 uur duurt. Politicologen zijn nieuwsgierige mensen met een bovengemiddelde interesse voor hoe de maatschappij in elkaar steekt. Ik verwacht veel bekenden te treffen. Na de laatste workshop volgt een diner. Ik voorspel nu al dat er de volgende dag wat verlopen koppen in de zaal zullen zitten. Wat zijn denkfouten van het kabinet-rutte? Ik vind dit kabinet te veel naar binnen gekeerd en te weinig internationaal georiënteerd. Een hoop heisa rond veilig- heid, maar maatschappelijk veel relevantere zaken als duurzame energie en de hervormingen van de arbeidsmarkt en het pensioenstelsel worden vooruitgeschoven. Daarnaast vind ik dat er te veel op incidenten wordt gereageerd. De Tweede Kamer maakt zich daar ook schuldig aan met een eindeloze reeks spoeddebatten over onderwerpen die een week later weer zijn vergeten. Wat wordt het voor jou: wetenschap of politiek? Ik ben uiteindelijk meer een politicus. Dan kan ik me inzetten voor zaken die me aan het hart gaan, zoals de bescherming van natuur tegen asfalt en bedrijventerreinen. Ik houd van debatteren en van het spel van loven en bieden. Het is belangrijk om te kunnen relativeren in de politiek, anders brand je snel op. Dat zie ik bij GroenLinks. Mensen zijn zo vol van hun idealen dat ze minder flexibel zijn. DE DROOMBAAN Wat is je droombaan over 15 jaar? Dan is het Dan zou ik mijn eigen politieke adviesbureau willen hebben. Of ik ben minister. Vanuit carrièreperspectief is GroenLinks niet de beste keuze. Maar ik heb goede hoop dat we een keer gaan meeregeren. Katja Kreukels AGENDA Scriptiebegeleiding 16Agenda_WOE Politicologen-etmaal Volgende week: Leonie Braks mei 2011 Binnenlands Bestuur

19 Douwe Jan Elzinga OPINIE NIEUWE TOMBOLA BIJ VERKIEZING WATERSCHAP De indirecte verkiezing van de Eerste Kamer heeft laten zien dat deze op allerlei manieren kan worden beïnvloed vanuit de partijkantoren. De Statenleden dienen daarbij overwegend als willoos stemvee. De onzekerheid over de laatste zetels maakt deze verkiezing onvoorspelbaar, waardoor de senaatsverkiezing een buitengewoon merkwaardig fenomeen is geworden. Binnenkort zou er wel eens een verkiezing bij kunnen komen die een nog groter tombola-gehalte heeft en dat is de voorgenomen indirecte verkiezing van de waterschaps besturen. De gehouden directe verkiezingen voor de waterschappen waren problematisch. Er is een uiterst lage opkomst en de suggestie van de deelnemende politieke partijen dat er in de waterschapsbesturen over de hele linie politiek kan worden bedreven, is kiezersbedrog. De politieke marges in de waterschappen zijn erg klein, waardoor het waterschap niet geschikt is als partijpolitieke arena, vergelijkbaar met gemeente en provincie. Om die reden is nu in het regeerakkoord opgenomen dat de waterschapsbesturen voortaan indirect worden gekozen en wel door de gemeenteraden. Of dit een goede oplossing is, moet ernstig worden betwijfeld. Het zou wel eens zo kunnen zijn dat die indirecte verkiezing nog veel meer problemen geeft dan een directe verkiezing. Omdat alle gemeenteraden meedoen aan deze indirecte verkiezing moet via stemwaardes het onderlinge gewicht worden vastgesteld. Bij de verkiezing van de Eerste Kamer hebben provincies met het grootste aantal inwoners een zeven keer zwaardere stem dan dunbevolkte provincies. Bij de indirecte verkiezing van de waterschappen zijn die verschillen in stemwaardes nog vele malen groter en wel in een verhouding van ongeveer 1 tot 100. Een gemeente met inwoners heeft dan een stemwaarde van 1 en de gemeente met een miljoen inwoners een stemwaarde van 100, de rest zit daar tussenin. Bij deze bandbreedtes is de kans zeer aanzienlijk dat het netwerk van partij-instructies nog vele malen groter zal worden dan bij de senaatsverkiezing. Het voeren van regie over deze verkiezing vanuit de partijkantoren vergt een nog veel intensievere activiteit. De onoverzichtelijkheid is vele malen groter en vanwege de grote bandbreedtes zijn manipulatieve acties aanzienlijk kansrijker. Een gevolg van dit stelsel is ook dat de waterschapsbesturen in beginsel worden gekozen door de gemeenteraden van de grotere gemeenten, de stem van de kleinere gemeenteraden op het platteland is te verwaarlozen, want deze kan gemakkelijk worden overstemd op basis van afspraken en/of instructies van vertegenwoordigers uit de grote raden. Dat de opkomst voor de raadsverkiezing op het platteland vaak hoger is dan in de grotere gemeenten wordt bij deze indirecte verkiezing niet verdisconteerd. Er is vervolgens een kans op aanzienlijke belangenverstrengeling. De laatste tijd hebben de gemeenten een steeds groter belang bij de besluiten van de waterschapsbesturen, vooral in de ruimtelijke sfeer. Als de waterschapsbesturen straks door de gemeenteraden worden samengesteld zijn er mogelijkheden om ook langs die weg het gemeentelijke belang te bevorderen. Door vanuit de grotere gemeenten zetbazen - bijvoorbeeld niet-gekozen raadsleden - in de waterschapsbesturen neer te zetten, kan ook beleidsinhoudelijk vanuit deze raden het Grote kans op manipulaties en belangenverstrengeling waterschap in zekere zin worden aangestuurd. De lijstopvolgers hebben immers een belang bij een volgende kandidering voor de raadsverkiezing en kunnen zo mooi aan een touwtje worden gehouden, waardoor de zelfstandige besluitvorming in het waterschap kan worden gemanipuleerd. Met andere woorden: een indirecte verkiezing van de waterschapsbesturen door de gemeenteraden kent tal van voetangels en klemmen. De nieuwe verkiezingswijze is bedoeld om de problemen van de directe verkiezingsmethode op te heffen. Nu deze indirecte verkiezing echter een speeltje gaat worden van de grote politieke groeperingen in met name de grote gemeenten is de kans aanzienlijk dat de problemen daardoor eerder groter dan kleiner worden. Douwe Jan Elzinga is hoogleraar Staatsrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen Binnenlands Bestuur 28 mei

20 ACHTERGROND RIJKSAMBTENAREN MOKER mei 2011 Binnenlands Bestuur