FRIESE TAAL EN CULTUUR VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1

Transcriptie

1 FRIESE TAAL EN CULTUUR VWO VAKINFORMATIE STAATSEAMEN 2017 V16.8.1

2 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van de staatsexamens voortgezet onderwijs en draagt zorg voor de kwaliteit en het niveau van de examens. De Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) is belast met de praktische uitvoering en organisatie van de staatsexamens. Met vragen over deze vakinformatie kunt u contact opnemen met de afdeling Examendiensten van DUO: (050) of staatsexamens@duo.nl. pagina 2 van 15

3 Inhoud 1 Kernpunten 5 2 Centraal examen 5 3 College-examen 6 4 Examenstof (schematisch weergegeven) 9 Bijlage 1 Beschrijving examenstof 10 Bijlage 2 Voorwaarden lijst gelezen werken 12 Bijlage 3 Voorblad 13 Bijlage 4 Advieslijst 14 Bijlage 5 Hulpmiddelen 15 pagina 3 van 15

4

5 1 Kernpunten Het examen bestaat uit een centraal examen en een college-examen. Het collegeexamen heeft een schriftelijk en een mondeling examen. De kandidaat moeten zelf woordenboeken meenemen. Een deel van het mondeling college-examen gaat over literatuur. De lijst met gelezen werken moet vóór 1 april 2016 zijn ingediend bij DUO (zie: bijlage 2). De kandidaat dient een exemplaar van de lijst met gelezen werken plus de teksten van de gedichten mee te nemen naar het examen. (zie 3.3.2) Het eindcijfer wordt als volgt berekend: (het cijfer voor het centraal examen + het cijfer voor het college-examen) : 2, afgerond op een geheel getal. 2 Centraal examen Wat, waar, wanneer Het centraal examen bestaat uit één zitting van 150 minuten. De examenstof staat in hoofdstuk 4. Het centraal examen heeft betrekking op leesvaardigheid. De toetsing vindt plaats aan de hand van vragen en opdrachten bij een aantal teksten, waaronder een samenvattingsopdracht. Daarbij wordt onder andere aandacht besteed aan: - het onderscheiden van tekstsoorten en subgenres; - het analyseren van tekstverbanden en tekststructuren; - het kunnen onderscheiden tussen hoofd- en bijzaken; - het benoemen van inhoudelijke en functionele relaties; - het samenvatten. Bij de aanmelding geeft de kandidaat een voorkeurplaats voor de schriftelijke examens op. Het examenrooster schriftelijk staat op de site: DUO/particulieren/staatsexamenkandidaat. De examenoproep voor de schriftelijke examens verstuurt DUO uiterlijk twee weken voor aanvang van het examen. Daarin staan datum, tijd en locatie vermeld. Hulpmiddelen Naast het basispakket hulpmiddelen is een woordenboek Fries-Nederlands en Nederlands- Fries toegestaan (zie: bijlage 5). Oefenen Examenbundels of oude examens zijn geschikt om ervaring op te doen. Oude centrale examens zijn te vinden op onder andere examenblad.nl (stel linksboven een bepaald jaar in en vind onder het vwo en Fries de examendocumenten van dat jaar). pagina 5 van 15

6 3 College-examen 3.1 schriftelijk college-examen Wat, waar, wanneer Het schriftelijk college-examen van 150 minuten wordt afgenomen in de periode van het centraal examen. Bij de aanmelding geeft de kandidaat een voorkeurplaats op. De examenoproep verstuurt DUO uiterlijk twee weken voor aanvang van het examen. Daarin staan datum, tijd en locatie vermeld. Het examen betreft schrijfvaardigheid. De examenstof staat in hoofdstuk 4. De kandidaat krijgt één of meer schrijfopgave(n), die kan/kunnen bestaan uit een formele brief of en/of een informele brief of . Hulpmiddelen Het gebruik van een woordenboek Nederlands - Fries en Fries - Nederlands en het basispakket hulpmiddelen is tijdens het examen toegestaan. (zie bijlage 5) Oefenen Een voorbeeld van een schrijfopdracht staat op de site. Ga hiervoor naar: duo.nl, kies staatsexamenkandidaat en vervolgens Oefenen. Beoordeling schriftelijk college-examen Het cijfer voor het schriftelijk college-examen telt voor een derde deel mee bij het cijfer van het college-examen. 3.2 mondeling college-examen Wat, waar, wanneer Het mondeling college-examen bestaat uit een zitting van 40 minuten. De examenstof staat in hoofdstuk 4. Bij de aanmelding geeft de kandidaat een voorkeurplaats op. De examenoproep verstuurt DUO uiterlijk twee weken voor aanvang van het examen. Daarin staan datum, tijd en locatie vermeld. Het mondeling examen bestaat uit twee delen, die beide in zijn geheel in het Fries worden afgenomen. Gedurende 20 minuten voorafgaand aan het mondeling examen krijgt de kandidaat een casus (tijdschriftartikelen, krantenberichten, beeldmateriaal, plaatjes) ter bestudering. 1. Spreek-, gespreks- en luistervaardigheid Van de kandidaat wordt verwacht dat hij/zij een voordracht houdt over de casus van ca. vijf minuten. Bij deze voordracht gaat het om een uiteenzetting, beschouwing of betoog. Daarna worden hierover vragen gesteld over o.a.: - de doelgroep, het publiek; - de indeling (inleiding, middendeel, slot/conclusie); - het verschil tussen een uiteenzetting, een beschouwing en een betoog; - de toepassing van retorische middelen om een publiek te overtuigen; - de beantwoording van vragen. Bij het beoordelen van de mondelinge taalvaardigheid wordt tevens aandacht besteed aan de argumentatieve vaardigheden. pagina 6 van 15

7 2. Literatuur De kennis van de literatuur van de Friese taal wordt getoetst aan de hand van de lijst met gelezen werken. In bijlage 2 staan de eisen waaraan deze moet voldoen. In het gesprek wordt o.a. aandacht besteed aan leeservaringen: de kandidaat moet beargumenteerd verslag kunnen uitbrengen wat zijn mening, gevoelens en ideeën zijn over de gelezen werken. Tijdens het mondeling examen worden vragen gesteld over de gelezen werken. De vragen kunnen betrekking hebben op: de auteur, het genre, literaire geschiedenis literaire begrippen de vorm en inhoud, titel (eventueel ondertitel), motto, thema, plaats van handeling, tijd en ruimte en de personages in het literaire werk, rijm, metrum, beeldspraak, etc. bij de gedichten. Hulpmiddelen Tijdens de voorbereiding is het gebruik van een woordenboek Nederlands - Fries en Fries - Nederlands en het basispakket hulpmiddelen (zie bijlage 5) toegestaan. Oefenen Een voorbeeld van een casus staat op de site. Ga hiervoor naar: duo.nl, kies staatsexamenkandidaat en vervolgens Oefenen. Beoordeling college-examen Voor het mondeling college-examen worden de volgende deelcijfers gegeven: - één deelcijfer voor gespreksvaardigheid en spreekvaardigheid. Dit cijfer telt voor een derde deel mee voor het college-examen. - één deelcijfer voor literatuur. Dit cijfer telt voor een derde deel mee voor het college-examen. Tip: De staatsexamens hebben een informatiefilm gemaakt over het mondeling examen. Deze film staat op de site onder het kopje: hoe het staatsexamen vo werkt. pagina 7 van 15

8 Overzicht mondeling college-examen vooraf regelen Vóór 1 april opsturen: lijst gelezen werken (zie bijlagen 2, 3 en 4) onderdeel voorbereiding op examenlocatie toetsing spreek-, gespreks- en luistervaardigheid toetsing literatuur duur 20 minuten ca. 10 minuten ca. 15 minuten inhoud voorbereiding casus voordracht aan de hand van de casus bespreking lijst gelezen werken voertaal - Fries Fries benodigdheden of hulpmiddelen casus (wordt uitgedeeld) casus lijst met gelezen boeken schrijfmateriaal voor eventuele aantekeningen (eigen exemplaar meenemen, twee exemplaren op tijd opsturen) bijdrage aan cijfer collegeexamen* woordenboek Fries- Nederlands en Nederlands- Fries 1/3 1/3 * cijfer schriftelijk college-examen telt ook voor 1/3 mee. pagina 8 van 15

9 4 Examenstof (schematisch weergegeven) Friese taal en cultuur Domein A: Leesvaardigheid Domein B: Subdomein B1: Luistervaardigheid Mondelinge Subdomein B2: Spreekvaardigheid taalvaardigheid Subdomein B3: Gespreksvaardigheid Domein C: Schrijfvaardigheid Domein D: Subdomein D1: Literaire ontwikkeling Literatuur Subdomein D2: Literaire begrippen centraal examen college-examen schriftelijk mondeling Domein E Friese taal en cultuur Subdomein D3: Literatuurgeschiedenis Subdomein E1: Friese taal Subdomein E2: Friese cultuur Domein F: Oriëntatie op studie en beroep * * Domein F: Oriëntatie op studie en beroep wordt alleen geëxamineerd in combinatie met het profielwerkstuk. In bijlage 1 staat een beschrijving van de examenstof. Bij het bestuderen van de examenstof is het raadzaam om gebruik te maken van een lesmethode of examenkatern. pagina 9 van 15

10 Bijlage 1 Beschrijving examenstof Domein A: Leesvaardigheid 1. De kandidaat kan van in het Fries geschreven artikelen en verslagen: - de hoofdgedachte van een tekst(gedeelte) aangeven; - relaties tussen delen van een tekst aangeven; - conclusies trekken met betrekking tot intenties, opvattingen en gevoelens van de auteur; - standpunten en argumenten herkennen en onderscheiden. Domein B: Mondelinge taalvaardigheid Subdomein B1: Luistervaardigheid 2. De kandidaat kan van een in het Fries gesproken betoog of uiteenzetting: - de hoofdgedachte van de tekst of tekstgedeelten verwoorden; - opvattingen en gevoelens van de spreker benoemen; - standpunten en argumenten herkennen en onderscheiden; - het beoogde publiek en het spreekdoel benoemen. Subdomein B2: Spreekvaardigheid 3. De kandidaat kan verworven informatie adequaat in het Fries presenteren met het oog op doel en publiek en daarbij standpunten en argumenten verwoorden. Subdomein B3: Gespreksvaardigheid 4. De kandidaat kan in een gesprek in het Fries adequaat: - informatie vragen of verstrekken met het oog op doel, publiek en gespreksvorm; - reageren op bijdragen van luisteraars of gespreksdeelnemers. Domein C: Schrijfvaardigheid 5. De kandidaat kan adequaat in het Fries: - schriftelijk informatie vragen en verstrekken; - verworven informatie schriftelijk presenteren, rekening houdend met doel en publiek en daarbij standpunten en argumenten verwoorden of uitdrukking geven aan gevoelens; - een verslag schrijven. Domein D: Literatuur Subdomein D1: Literaire ontwikkeling 6. De kandidaat kan beargumenteerd verslag uitbrengen van zijn leeservaringen met een aantal door hem geselecteerde literaire werken. De werken zijn oorspronkelijk geschreven in de Friese taal. Subdomein D2: Literaire begrippen 7. De kandidaat kan literaire tekstsoorten herkennen en onderscheiden, en literaire begrippen hanteren bij de interpretatie van literaire teksten. pagina 10 van 15

11 Subdomein D3: Literatuurgeschiedenis 8. De kandidaat kan een overzicht geven van de hoofdlijnen van de Friese literatuurgeschiedenis en de gelezen literaire werken plaatsen in historisch perspectief. Domein E: Friese taal en cultuur Subdomein E1: Friese taal 9. De kandidaat kan: - hoofdlijnen aangeven van de historische ontwikkeling van de Friese taal; - voorbeelden geven van taalverandering en interferenties; - de hedendaagse positie van de Friese taal als minderheidstaal binnen de regionale, de Nederlandse en de Europese samenleving verwoorden; - de rol en de maatschappelijke betekenis van de Friese taal in het openbare leven beschrijven; - beargumenteerd verslag uitbrengen van zijn studie naar of ervaringen met een taalkundig verschijnsel in Friesland. Subdomein E2: Friese cultuur 10. De kandidaat kan: - (door middel van voorbeelden) een overzicht geven van uiteenlopende Friese cultuuruitingen; - beargumenteerd verslag uitbrengen van zijn ervaringen met enkele Friese cultuuruitingen. Domein F: Oriëntatie op studie en beroep Een uitgebreide beschrijving van de examenstof staat: - in de syllabus op examenblad.nl - in de handreiking Fries van SLO pagina 11 van 15

12 Bijlage 2 Voorwaarden lijst gelezen werken SAMENSTELLEN De lijst moet een duidelijk voldoende literair gehalte hebben. Dit gehalte wordt meegewogen bij het bepalen van het cijfer voor het onderdeel Literatuur. Op deze lijst moeten negen werken zijn vermeld van volledige en oorspronkelijk Friestalige werken; slechts één per auteur. Bewerkingen worden alleen geaccepteerd als vertalingen uit het oud-fries naar Fries. De werken dienen afkomstig te zijn uit verschillende letterkundige tijdperken, met minimaal drie werken uit de periode voor Kies niet meer dan twee werken van hetzelfde genre (van middeleeuwse werken moet worden aangegeven welke versie of bewerking is gebruikt). De lijst moet een gevarieerd beeld opleveren van de hele literatuur; d.w.z. werken van vroeger en nu, niet alleen romans, maar ook toneelstukken en/of poëzie en ten slotte een variatie in genre, bv. maar één sciencefiction werk. Jeugdliteratuur en scholieren- / studentenuitgaven zijn niet toegestaan. Voor aanbevolen werken op de lijst met gelezen werken, zie bijlage 4. Op de lijst staat per gelezen werk: de schrijver, de titel, het jaar van eerste publicatie, het aantal bladzijden, een korte samenvatting van 10 à 15 regels Voor gedichten kunnen het aantal bladzijden en de samenvatting achterwege worden gelaten. De werken dienen in chronologische volgorde te worden vermeld. Gebruik bijlage 3 als voorblad. OPSTUREN De lijst met gelezen werken moet op papier in tweevoud vóór 1 april van het jaar waarin het examen wordt afgenomen, worden opgestuurd naar: DUO staatsexamens VO, Postbus 30158, 9700 LK Groningen. Als de kandidaat na 3 weken nog geen ontvangstbevestiging heeft ontvangen, moet hij contact opnemen met Examendiensten. Kandidaten die geen lijst van gelezen werken voor een taal hebben opgestuurd worden voor dat vak niet opgeroepen voor het mondeling examen. De regeling voor het opsturen geldt alleen voor de staatsexamenkandidaten die niet op een vso-school zitten. Van de vso-kandidaten moet alles op 1 april 2017 gereed zijn, maar hoeft niets te worden opgestuurd. De lijst wordt niet door Examendiensten beoordeeld, maar door de examinatoren tijdens het college-examen. Een kandidaat mag na het opsturen van de lijst één werk vervangen door een ander werk. Voorwaarde is dat hij de gewijzigde lijst op de dag van het examen uiterlijk 9.30 uur in drievoud inlevert bij het secretariaat. Wie geen gewijzigde lijsten inlevert wordt geëxamineerd aan de hand van de lijst die hij vóór 1 april heeft ingestuurd. pagina 12 van 15

13 Bijlage 3 Voorblad Lijst gelezen werken Friese taal en cultuur staatsexamen vwo (inzenden vóór 1 april 2017) Gegevens kandidaat: ED-nummer:.. Naam en voorletters:.. Postcode en woonplaats:.. pagina 13 van 15

14 Bijlage 4 Advieslijst Onderstaande boeken zijn een aanbeveling en een garantie voor een lijst met een duidelijk voldoende literair gehalte en moet als een advieslijst gezien worden. Vanzelfsprekend zijn andere literaire werken ook acceptabel. Er dient goede spreiding van literaire periodes te zijn. Titel Auteur Niveau Ikarusblau Greet Andringa vwo It Portret Wilco Berga vwo Eilândochters Wilco Berga vwo Oxzana, ferhaal fan in flechteling Marga Claus vwo Paradys oan de baai Douwe Kootstra vwo It wurk fan e duvel Durk van der Ploeg vwo Nei de klap Trinus Riemersma vwo Swarte ingels Willem Schoorstra vwo Hearen fan Fryslan Arjen Terpstra vwo De Ljedder Koos Tiemersma vwo Paadwizer Eelkje Tuma vwo It Guozzeroer Rink van der Velde vwo Prospero Nyk de Vries vwo Noah Hylke Tromp vwo De Fûke Rink van der Velde vwo Smearlappen Anne Wadman vwo Fabryk Trinus Riemersma vwo In satansbern G. Willem Abma vwo Reinder Brolsma Grûn en minsken vwo Hengist en Horsa Seleksje út Rimen Teltsjes vwo Simke Kloosterman De Hoara s fan Hastings vwo pagina 14 van 15

15 Bijlage 5 Hulpmiddelen Toegestaan De hulpmiddelen van het basispakket zijn toegestaan bij alle examens. Zij zijn niet alle nodig. Basispakket Het standaard basispakket bij alle centrale examens en college-examens bevat: - schrijfmateriaal - tekenpotlood - blauw en rood kleurpotlood - liniaal met millimeterverdeling - passer - geodriehoek - vlakgum - rekenmachine Ook is het toegestaan om hulpmiddelen mee te brengen die geen relatie hebben met de exameneisen maar wel functioneel kunnen zijn, zoals: markeerstift, puntenslijper, leesliniaal (loep). Woordenboeken Een eendelig verklarend woordenboek Nederlands is toegestaan bij alle schriftelijke examens. In plaats van het eendelig woordenboek Nederlands mag ook gebruik gemaakt worden van een woordenboek van Nederlands naar een vreemde taal (de thuistaal van de kandidaat). Een digitaal woordenboek is niet toegestaan. Een woordenboek Fries-Nederlands en Nederlands-Fries (in één of twee banden) is toegestaan. Uitgebreide informatie over hulpmiddelen voor de centrale examens en hulpmiddelen voor kandidaten met een beperking staat in de Regeling toegestane hulpmiddelen. Kies: examenblad.nl/ vwo of havo/ onderwerpen/ hulpmiddelen/ 2017 pagina 15 van 15

16 pagina 16 van 15