2 De bij dit besluit behorende toelichting vast te stellen.

Transcriptie

1 Provinciale Staten SC11 b Vergadering d.d. 1 juli 2009 Besluit nr. PS PROVINCIALE STATEN VAN GELDERLAND Gezien het voorstel van Gedeputeerde Staten van 17 maart 2009, nr , inzake de aanwijzing van de zeer kwetsbare gebieden zoals bedoeld in de Wet ammoniak en veehouderij en gelet op artikel 2, eerste lid van de Wet ammoniak en veehouderij (Wav) BESLUITEN 1 De als zodanig aangegeven gebieden op de kaart kwetsbaarheid van voor verzuring gevoelige gebieden behorende bij dit besluit aan te wijzen als zeer kwetsbaar gebied in de zin van artikel 2, eerste lid van de Wet ammoniak en veehouderij. 2 De bij dit besluit behorende toelichting vast te stellen. 3 Dit besluit ter goedkeuring voor te leggen aan de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. 4 Dit besluit treedt in werking na goedkeuring door de Minister van LNV, met in achtneming van artikel 3 van dit besluit, op de dag na de datum van uitgifte van het Provinciaal Blad waarin dit besluit wordt geplaatst. Provinciale Staten van Gelderland voorzitter griffier

2 TOELICHTING BIJ BESLUIT 1 INLEIDING Op 1 mei 2007 is de gewijzigde Wet ammoniak en veehouderij (Wav) in werking getreden. Aanleiding voor de wijziging was de motie Schreijer-Pierik die gericht was op vermindering van het areaal waarop de Wav van toepassing is. De gewijzigde wet is een uitwerking van de bestuurlijke en politieke afspraken met als gevolg dat het zoneringsbeleid uit de Wav alleen nog geldt rondom zeer kwetsbare gebieden. Provinciale Staten wijzen deze zeer kwetsbare gebieden aan op basis van criteria die in de wet staan vermeld. De Wav is bedoeld ter bescherming van de zeer kwetsbare gebieden tegen de effecten van ammoniakdepositie. Daarom bevat de wet regels met betrekking tot de ammoniakemissie uit dierenverblijven. Het bevoegd gezag moet die regels toepassen bij beslissingen over de verlening van milieuvergunningen voor veehouderijen. De wet geeft regels voor veehouderijen die in een zeer kwetsbaar gebied of in een zone van 250 meter rondom zo n kwetsbaar gebied liggen. Hoofdlijn hierbij is dat vestiging in deze zones niet mogelijk is en dat uitbreiding slechts mogelijk is binnen een bedrijfsemissieplafond. Voor melkveehouderijen is uitbreiding tot 2446 kg ammoniak per jaar toegestaan. Dit komt overeen met 200 melkkoeien met bijbehorend jongvee. In deze toelichting wordt ingegaan op de totstandkoming van dit aanwijzingsbesluit en het overleg dat in de voorbereiding hierover heeft plaatsgevonden. Vervolgens wordt ingegaan op de uitwerking van de in de wet vermelde criteria die geleid hebben tot de aanwijzing van de zeer kwetsbare gebieden. De gevolgen van de aanwijzing van de zeer kwetsbare gebieden voor de landbouw worden inzichtelijk gemaakt en tot slot wordt ingegaan op de relatie van de Wav met de herziening van de EHS, Natura 2000 en de reconstructie. In bijlage 1 van deze toelichting worden de belangrijkste begrippen toegelicht. 2 VOORBEREIDING VAN HET BESLUIT TOT AANWIJZING VAN DE ZEER KWETS- BARE GEBIEDEN In aanvulling op de regels van de Algemene wet bestuursrecht voorziet de Wav in overleg met representatieve lokale of regionale natuur- en landbouworganisaties en met gemeentebesturen die het aangaat. Dit overleg is met name van belang met het oog op de afwegingen die bij de selectie van de zeer kwetsbare gebieden moeten worden gemaakt. De natuurbelangen staan hierbij voorop, maar er moet ook rekening gehouden worden met de belangen van de landbouw. In juni 2007 is in vier regiobijeenkomsten een toelichting gegeven op de gebruikte methodiek voor de selectie van de zeer kwetsbare gebieden en de tussentijdse resultaten. Voor deze bijeenkomsten zijn de inhoudelijk betrokken medewerkers van de volgende organisaties uitgenodigd: LTO-Noord, ZLTO, Nederlandse Vakbond Varkenshouders, Nederlandse melkveehouders Vakbond, de Gelderse Milieufederatie, de Vereniging Natuurmonumenten, Het Geldersch Landschap, Staatsbosbeheer, het Gelders Particulier Grondbezit en de Gelderse gemeenten waar op het grondgebied voor verzuring gevoelige gebieden liggen. In december 2007 is in een bijeenkomst een concept-kaart met dezelfde partijen besproken. De reacties en opmerkingen, gemaakt tijdens deze bijeenkomsten, zijn bij de totstandkoming van de kaart bij het voorlopig besluit betrokken. In de Gelderse Vallei is op 24 januari 2008 met betrokken partijen (gemeenten, landbouw en natuur- en milieuorganisaties) gesproken over de vraag welke gebieden kleiner dan 50 ha als zeer kwetsbaar toegevoegd dienen te worden op de kaart. Dit overleg heeft geleid tot de aanwijzing van enkele gebiedjes als zeer kwetsbaar. Op de kaart bij dit besluit zijn deze gebiedjes met een eigen legenda-eenheid weergegeven. 2

3 In het Veluwegebied, de Achterhoek en Liemers heeft een zelfde overleg plaatsgevonden, maar dit heeft niet geleid tot overeenstemming over aanwijzing van zeer kwetsbare gebieden. De verdere voorbereiding van het aanwijzingsbesluit is gebeurd overeenkomstig de openbare voorbereidingsprocedure van afdeling 3.4 van de Algemene wet bestuursrecht. GS hebben het ontwerp-besluit op 4 maart 2008 vastgesteld en gedurende 6 weken ter inzage gelegd (van 31 maart tot 13 mei 2008). In deze periode zijn vijf regionale inloopbijeenkomsten georganiseerd waar individuele veehouders de gelegenheid hadden informatie te vragen en hun mening kenbaar te maken. In de periode van de terinzagelegging zijn120 zienswijzen schriftelijk dan wel mondeling naar voren gebracht. Deze zienswijzen worden behandeld in de Reactienota besluit aanwijzing kwetsbare gebieden op grond van de Wet ammoniak en veehouderij. De reactienota is op 18 november 2008 door Gedeputeerde Staten voorlopig vastgesteld en ter advisering voorgelegd aan de streekcommissies van de Gelderse Vallei, de Veluwe en de Achterhoek en Liemers. De streekcommissie Achterhoek en Liemers heeft in haar brief van 19 februari 2009 een advies en op 20 maart 2009 een aanvullend advies uitgebracht. Deze adviezen hebben tot aanpassing van het besluit geleid. De meeste zienswijzen gaan over de ligging van bedrijven in een zone nabij een zeer kwetsbaar gebied waarbij de indiener met name de kwetsbaarheid ter discussie stelt. Een ander deel van de reacties gaat over de wijze waarop wij de gebieden hebben aangewezen, het gebruik van de criteria. Op basis van de zienswijzen, de adviezen van de streekcommissie Achterhoek en Liemers en na afweging van de belangen van natuur en landbouw is het aanwijzingsbesluit op enkele punten aangepast. 3 SELECTIE ZEER KWETSBARE GEBIEDEN Provinciale Staten hebben, naast de verplicht aan te wijzen gebieden, een beperkte vrijheid om zeer kwetsbare gebieden aan te wijzen. Bij de selectie van gebieden is gebruik gemaakt van de criteria zoals deze in artikel 2 van de Wav zijn beschreven. Het selecteren heeft zoveel mogelijk op een reproduceerbare en transparante wijze plaatsgevonden. Hierbij is veelvuldig gebruik gemaakt van geografische informatiesystemen (GIS). Waar nodig is ten slotte gebruik gemaakt van maatwerk waarbij de gemaakte keuzes zijn gemotiveerd. Dit hoofdstuk beschrijft de gevolgde aanpak bij de selectie van de zeer kwetsbare gebieden en geeft uitleg van de gehanteerde begrippen en uitgangspunten uit de wet. 3.1 Voor verzuring gevoelige gebieden in de Ecologische Hoofdstructuur Alleen voor verzuring gevoelige gebieden, of delen daarvan, die zijn gelegen in de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) kunnen als zeer kwetsbaar gebied worden aangewezen (art. 2, lid 2 Wav). De grens van de Ecologische Hoofdstructuur, zoals die gelijktijdig met dit besluit wordt vastgesteld, is uitgangspunt van dit besluit. De voor verzuring gevoelige gebieden zijn vastgesteld bij besluiten van GS d.d.1 juli 2003 en 9 juni Convenantgebieden, als bedoeld in artikel 3, eerste lid, onder b van de Uitvoeringsregeling ammoniak en veehouderij zijn, in overeenstemming met artikel 1, eerste lid Wav, niet als voor verzuring gevoelig aangemerkt. Van de gebieden die gelegen zijn in de Ecologische Hoofdstructuur is gekeken of ze voldoen aan criteria met betrekking tot kwetsbaarheid Natura 2000 gebieden en beschermde natuurmonumenten Alle voor verzuring gevoelige gebieden, die in beschermde natuurmonumenten of Vogel-en Habitatrichtlijngebieden (Natura 2000) liggen, moeten worden aangewezen als zeer kwetsbaar gebied, op voorwaarde dat ze binnen de EHS liggen. Provinciale Staten zijn hiertoe verplicht (art. 2, lid 3 Wav). Habitatrichtlijngebieden worden nu definitief aangewezen als Natura 2000 gebieden 3

4 (al of niet samen met het opnieuw aanwijzen van het Vogelrichtlijngebied). Dit gebeurt in tranches waarbij op dit moment nog geen van de Gelderse gebieden definitief is aangewezen. Totdat de definitieve aanwijzing is vastgesteld, geldt de begrenzing zoals deze in mei 2003 is aangemeld bij de Europese Commissie. Als de uiteindelijke begrenzing af gaat wijken van de aangemelde gebieden zal bezien worden of dit consequenties heeft voor de aanwijzing van de zeer kwetsbare gebieden. Dit zal mogelijk moeten leiden tot een wijziging van het aanwijzingsbesluit (artikel 2a, zevende lid Wav) Overige voor verzuring gevoelige gebieden binnen de Ecologische Hoofdstructuur De aanwijzing van de andere zeer kwetsbare gebieden (niet zijnde Natura 2000 gebieden en beschermde natuurmonumenten) gebeurt aan de hand van een aantal in de wet genoemde afwegingsaspecten en voorwaarden. Hierbij hebben Provinciale Staten de mogelijkheid een afweging te maken. De afwegingsaspecten zijn in beginsel gelijkwaardig. Het gaat om de volgende aspecten: a de gevoeligheid van het voor verzuring gevoelige gebied voor de effecten van ammoniak; b c d e de in het voor verzuring gevoelige gebied aanwezige natuurwaarden; de ecologische samenhang binnen het voor verzuring gevoelige gebied of van dat gebied met een of meer andere gebieden die als zeer kwetsbaar gebied worden aangewezen; de grootte van het voor verzuring gevoelige gebied; de gevolgen van de aanwijzing voor bestaande veehouderijen, voor zover de ecologische samenhang tussen de zeer kwetsbare gebieden daardoor niet wordt aangetast en geen verlies van bijzondere natuurwaarden optreedt. Aan gebieden kleiner dan 50 ha stelt de Wav strengere eisen. Deze gebieden worden alleen als zeer kwetsbaar aangewezen als het een gebied met zeer grote natuurwaarden betreft. Een gebied kan slechts worden aangemerkt als gebied met zeer grote natuurwaarden als bedoeld in artikel 2, lid 5 Wav, als: a in het gebied meer dan een soort aanwezig is die is opgenomen in bijlage II van richtlijn (EEG) nr. 92/43 of in de bijlage bij het Besluit Rode Lijsten flora en fauna en deze soorten of hun leefomgeving zeer gevoelig zijn voor de effecten van ammoniak; b het gebied is aangewezen als beschermde leefomgeving krachtens artikel 19 van de Flora- en faunawet en deze leefomgeving zeer gevoelig is voor de effecten van ammoniak, of c het gebied door gedeputeerde staten, in overeenstemming met de lokale en regionale organisaties op het terrein van natuur en landbouw die naar het oordeel van gedeputeerde staten representatief zijn alsmede met de colleges van burgemeester en wethouders van de gemeenten waartoe het betreffend gebied behoort, is voorgesteld om als zodanig te worden aangemerkt In Gelderland zijn geen gebieden aangewezen als beschermde leefomgeving krachtens artikel 19 van de Flora- en faunawet. De selectie van de zeer kwetsbare gebieden heeft plaatsgevonden op basis van bovenstaande criteria. Deze criteria zijn opgenomen in schema 1 en 2. Hieronder worden de verschillende stappen in deze schema s toegelicht. De nummering verwijst naar de stappen in het schema. 4

5 Schema 1: Selectie zeer kwetsbare gebieden, niet zijnde Natura 2000-gebieden of beschermde natuurmonumenten 1 Is het gebied gevoelig voor ammoniak? JA 2 a Is er sprake van natuurwaarden (gebieden > 50 ha) Of 2 b zeer grote natuurwaarden (gebieden < 50 ha zie schema 2)? NEE NEE NEE Niet Zeer Kwetsbaar (geen beschermingszone) NEE 3 Is er sprake van ecologische samenhang? JA JA 4 Heeft aanwijzing van het gebied als zeer kwetsbaar negatieve gevolgen voor bestaande veehouderijen? JA Is een hiervoor verantwoordelijk deel afsplitsbaar zonder nadelige gevolgen voor 2 en 3 NEE JA Gebied exclusief verantwoordelijk deel Gehele gebied NEE Zeer kwetsbaar (beschermingszone) 5

6 Schema 2: Bepaling zeer grote natuurwaarden (gebieden kleiner dan 50 ha Zijn er 2 of meer ammoniak gevoelige Rode lijstsoorten aanwezig NEE Is er overeenstem-ming over de kwetsbaarheid met relevante lokale en regionale partijen? JA JA NEE Verder met schema 1: stap 4 Geen Zeer grote natuurwaarden Zeer Kwetsbaar Stap 1: Is het gebied gevoelig voor ammoniak? Bij deze stap wordt bepaald in welke mate de natuur in het voor verzuring gevoelige gebied gevoelig is voor ammoniak. De gevoeligheid van de natuur hangt af van de natuurlijke standplaats, en wordt uitgedrukt in de kritische depositiewaarde. Als de ammoniakdepositie lager is dan de kritische depositiewaarde treden er geen duidelijk waarneembare schadelijke effecten op. Het wetenschappelijk onderzoek naar deze kritische depositiewaarde is nog niet afgerond. Het best beschikbare kennisoverzicht op het moment van opstellen van dit besluit, is de notitie Overzicht van kritische deposities voor natuurdoeltypen, in januari 2007 opgesteld door LNV- Directie Kennis, Alterra en Milieu Natuurplanbureau. De kritische depositiewaarden uit deze notitie zijn gebruikt (zie bijlage 2). Hoe is de kritische depositiewaarde van een voor verzuring gevoelig gebied bepaald? In Gelderland wordt sinds een rekenregel gehanteerd om de gevoeligheid van de natuur voor ammoniak te bepalen. Het gebruik van deze rekenregel is noodzakelijk omdat de verschillende in de voor verzuring gevoelige gebieden voorkomende natuurtypen niet exact in kaart zijn gebracht. Als een gebied begroeid is met één natuurtype is het eenvoudig om de kritische depositiewaarde van dat gebied vast te stellen. De kritische depositiewaarde van dat gebied is dan gelijk aan de kritische depositiewaarde van dat natuurtype. Maar de meeste voor verzuring gevoelige gebieden in Gelderland bestaan uit of liggen in een gebied met een mix van natuurtypen. 1 De rekenregel is voor het eerst gehanteerd bij het opstellen van het Gebiedsplan Natuur en Landschap (GS, mei 2002) 6

7 Om de gevoeligheid voor ammoniak van het voor verzuring gevoelige gebied te bepalen is het noodzakelijk om aan de hand van een rekenregel alle voorkomende natuurtypen gewogen mee te laten tellen in de kritische depositiewaarde. Naarmate de kritische depositiewaarde van een bepaald natuurtype lager is en het oppervlakteaandeel groter, weegt dit natuurtype zwaarder mee in de uiteindelijke gemiddelde kritische depositiewaarde.. In bijlage 2 van deze toelichting wordt de rekenregel aan de hand van een voorbeeld nader toegelicht. De Wav vereist dat voor verzuring gevoelige gebieden worden onderscheiden in de categorieën zeer kwetsbaar en niet zeer kwetsbaar. Alleen de zeer kwetsbare gebieden kunnen onder de werkingssfeer van de Wav vallen. De wijze waarop de provincie Gelderland de informatie over het voorkomen van natuurtypen beschikbaar heeft en het hierop toepassen van de rekenregel leiden ertoe dat de kritische depositiewaarde van het zuurgevoelige gebied in de regel beduidend hoger is dan de kritische depositiewaarde van het meest gevoelige natuurtype dat in het voor verzuring gevoelige gebied voorkomt. De hogere score wordt veroorzaakt door het meerekenen van minder gevoelige natuurtypen en onzuiverheden zoals wegen, bebouwing, agrarische grond en landschapselementen. Op basis van ecologische deskundigheidsbeoordeling (expert judgement) is vast komen te staan dat een gebied als zeer kwetsbaar kan worden gekwalificeerd als voor het gehele gebied de berekende kritische depositiewaarde onder de 2000 mol/ha/jaar blijft. Stap 2a en 2b: Is er sprake van (zeer grote) natuurwaarden? Nadat de gebieden die gevoelig zijn voor ammoniak zijn geselecteerd (stap 1) is gekeken of er voldoende natuurwaarden aanwezig zijn om deze gebieden als zeer kwetsbaar te kwalificeren. Daarbij is onderscheid gemaakt in gebieden groter dan 50 ha en gebieden kleiner dan 50 ha. Met behulp van een Geografische Informatiesysteem (GIS) is bepaald of voor verzuring gevoelige gebieden groter of kleiner zijn dan 50 ha. Het moet hierbij gaan om aaneengesloten gebieden. Om de aaneengeslotenheid te bepalen is het volgende criterium toegepast: Een gebied wordt als een geheel gezien als de samenstellende (bos-)percelen op een afstand van minder dan 30 meter van elkaar gelegen zijn. Deze maat is afgeleid van de dimensionering van een provinciale weg inclusief vrijliggende fietspaden en bermen (zoals de N224 die de Ginkelse heide van de Edese Heide scheidt), daarnaast heeft de te overbruggen afstand voor verschillende soorten bij deze keuze een rol gespeeld. In gevallen waarin voor verzuring gevoelige gebieden deels binnen de begrenzing van een Natura 2000-gebied of een beschermd natuurmonument vallen, wordt de oppervlakte van het totale voor verzuring gevoelige gebied gebruikt om te bepalen of het gebied groter dan wel kleiner dan 50 ha is. De toetsing aan de overige criteria wordt alleen gedaan voor het deel van het voor verzuring gevoelige gebied dat geen onderdeel uitmaakt van het Natura 2000-gebied of beschermd natuurmonument (dit volgt uit artikel 2, vierde lid, Wav). -Gebieden groter dan 50 ha- De Memorie van Toelichting 2 op de Wav geeft aan dat grotere, robuuste gebieden meer ecologische potentie hebben dan kleine gebieden. De memorie schrijft: om die reden ligt het voor de hand om grote voor verzuring gevoelige gebieden als zeer kwetsbaar gebied aan te wijzen, ook al zijn de natuurwaarden minder groot of is de aanwezige natuur minder gevoelig voor ammoniak dan in andere kleinere voor verzuring gevoelige gebieden. Dit laat onverlet dat aan de randen maatwerk mogelijk is (zie stap 4). In Gelderland zijn in vrijwel alle gebieden groter dan 50 ha natuurwaarden aanwezig. Dit komt onder andere tot uiting in de aanwezigheid van Rode lijstsoorten. Slechts enkele gebieden groter dan 50 ha zijn niet aangewezen als zeer kwetsbaar omdat er onvoldoende natuurwaarden aanwezig waren. 2 Kamerstukken II 2005/06, , nr. 3, p.6. 7

8 Bij de afweging hiervan is onder andere gekeken naar het belang van het gebied voor omliggende natuurgebieden en het aantal voorkomende ammoniakgevoelige soorten. -Gebieden kleiner dan 50 ha- Aan gebieden kleiner dan 50 ha stelt de Wav strengere eisen. Deze gebieden kunnen alleen worden aangewezen als zeer kwetsbaar als het een gebied met zeer grote natuurwaarden betreft. Het gaat hierbij onder andere over de aanwezigheid van minimaal 2 Rode lijstsoorten die gevoelig zijn voor de effecten van ammoniak. Daarnaast kunnen gebieden kleiner dan 50 ha ook als zeer kwetsbaar worden aangewezen als hierover overeenstemming is met de lokale en regionale organisaties op het terrein van natuur en landbouw, alsmede met de burgemeester en wethouders van de gemeente waartoe het betreffende gebied behoort. Van de derde mogelijkheid die de wet kent om gebieden kleiner dan 50 ha als zeer kwetsbaar aan te wijzen, de beschermde leefomgeving (art. 19 Flora- en faunawet), is in Gelderland geen gebruik gemaakt. Er zijn geen gebieden als beschermde leefomgeving aangewezen. Schema 2: Bepaling zeer grote natuurwaarden: -Zijn er in gebieden kleiner dan 50 ha minimaal 2 ammoniakgevoelige Rode lijstsoorten aanwezig? Van alle gebieden kleiner dan 50 ha is bepaald of er zeer grote natuurwaarden aanwezig zijn. De analyse is gebaseerd op de aantoonbare aanwezigheid van het aantal Rode lijstsoorten in een bepaald gebied. Het gaat daarbij met name om soorten die gebonden zijn aan ammoniakgevoelige natuurtypen. Over de ammoniakgevoeligheid van de soorten zelf is immers weinig informatie bekend. Volgens artikel 2, zesde lid, onder a, Wav moeten bij de beoordeling van de gebieden ook de soorten die opgenomen zijn in bijlage II van richtlijn (EEG) nr. 92/43, worden meegenomen. De meeste soorten die op deze lijst staan komen ofwel niet (meer) in Gelderland voor, ofwel zijn niet gebonden aan een habitat, dat gevoelig is voor ammoniak. De overige soorten van bijlage II die wel in Gelderland voorkomen en waarvan de habitat gevoelig is voor ammoniak, staan ook op de Rode lijst en worden dus op deze wijze meegenomen in de beoordeling. Alle gebieden waarvan bekend is dat er aantoonbaar en recentelijk twee of meer Rode lijstsoorten voorkomen zijn in beginsel aangemerkt als gebieden met zeer grote natuurwaarden. Bij de beoordeling zijn de volgende soortgroepen betrokken: vaatplanten, amfibieën, reptielen, vlinders, libellen, bijen, sprinkhanen, korstmossen en mossen. Over vaatplanten heeft de provincie Gelderland voldoende informatie dankzij provinciale inventarisaties. Voor de overige soortgroepen is de informatie verzameld via het Natuurloket dat zijn informatie verkrijgt via een aantal organisaties dat is verenigd in de Stichting Veldonderzoek Flora en Fauna. De verkregen gegevens zijn maximaal 10 jaar oud. In bijlage 3 van deze toelichting is een overzicht opgenomen van alle Rode lijstsoorten die gevoelig zijn voor ammoniak en meegenomen zijn bij de beoordeling. - Is er overeenstemming tussen GS, relevante gebiedspartijen en gemeenten? Volgens artikel 2, zesde lid, onder c, Wav, kunnen andere gebieden waarover tussen GS, organisaties op het terrein van natuur en landbouw en gemeenten waarin het gebied gelegen is, overeenstemming is worden aangewezen als zeer kwetsbaar. Zoals vermeld in hoofdstuk 2 van deze toelichting heeft overeenstemming tussen de verschillende partijen in de Gelderse Vallei geleid tot opname van enkele zeer kwetsbare gebiedjes. Deze overeenstemming blijkt uit een brief van de Stichting Vernieuwing Gelderse Vallei, d.d. 8 februari 2008, kenmerk In de Achterhoek en Liemers zijn naar aanleiding van een zienswijze en op advies van de streekcommissie, die voorziet in de overeenstemming tussen de verschillende partijen, tien gebiedjes als zeer kwetsbaar aangewezen. De overeenstemming blijkt uit een brief van de Streekcommissie Achterhoek en Liemers d.d. 19 februari 2009, kenmerk SC3 Wav en een aanvulling hierop d.d. 20 maart

9 Als gebieden, op grond van bovengenoemde overeenstemming zijn aangewezen, zijn deze op de bij dit besluit behorende kaart aangegeven met een eigen legenda-eenheid. In de rest van Gelderland zijn geen gebieden voorgedragen. Stap 3: Ecologische samenhang Het criterium ecologische samenhang kan worden toegepast op voor verzuring gevoelige gebieden die van belang zijn als onderdeel van een ecologisch samenhangend complex. Gebieden die geen natuurwaarden vertegenwoordigen kunnen wel van groot belang zijn voor de ecologische samenhang en kunnen daarom als zeer kwetsbaar worden aangewezen. Om te bepalen of er sprake is van ecologische samenhang is gekeken naar de ligging ten opzichte van elkaar en de onderlinge afstand van gebieden met overeenkomstige leefgebieden van soorten. Daarbij zijn ook de natuurdoelen voor een groter gebied bekeken. In Gelderland zijn geen extra gebieden aangewezen op basis van het criterium ecologische samenhang. Stap 4: Heeft aanwijzing van zeer kwetsbaar gebied gevolgen voor bestaande veehouderijen? Uit alle voorgaande stappen komen gebieden naar voren die als zeer kwetsbaar kunnen worden aangewezen. Bij de vaststelling van de begrenzing wordt getracht eventuele knelpunten bij veehouderijbedrijven via maatwerk op te lossen. Om goed maatwerk te kunnen leveren is het nodig om te kijken naar bedrijven waar de problematiek het grootst is. In de Memorie van Toelichting op de Wav is aangegeven dat aanpassing van de begrenzing mogelijk is als het gaat om een topografisch begrensd gebied en voor zover er geen verlies van bijzondere natuurwaarden optreedt of van de ecologische samenhang. In die gevallen kan worden besloten om de begrenzing zodanig aan te passen dat een veehouderijbedrijf geen beperkingen meer ondervindt van de Wav. De Dienst Landelijk Gebied heeft voor ons op basis van het GIAB de ligging en omvang van veehouderijen in een zone van 250 meter rondom de zeer kwetsbare natuurgebieden bepaald. Het GIAB-bestand, dat gebaseerd is op de opgaven van de jaarlijkse landbouwtelling, is op dit moment het best beschikbare bestand om het maatwerk te kunnen verrichten. Voor alle veehouderijen groter dan 50 n.g.e. 4 is bekeken of er een maatwerkoplossing te vinden is. Hieronder vallen zowel gespecialiseerde intensieve veehouderijen, als gespecialiseerde melkveehouderijen als bedrijven met beide veehouderijtakken. Voor bedrijven met een economische omvang kleiner dan 50 n.g.e. is het vrijwel onmogelijk een modaal inkomen te halen. Deze bedrijven hebben in de meeste gevallen onvoldoende perspectief om in de toekomst door te groeien en zijn om die reden niet meegenomen in het maatwerk. Overigens kunnen melkveehouderijen in een Wav-zone doorgroeien tot 2446 kg ammoniak per jaar (ca. 200 melkkoeien met bijbehorend jongvee). Bij het toepassen van maatwerk is gekeken naar alle zeer kwetsbare gebieden, zowel groter als kleiner dan 50 ha, met uitzondering van de zeer kwetsbare gebieden die tevens Natura gebied dan wel beschermd natuurmonument zijn. 3 Geografische Informatie Agrarische Bedrijven 4 Nederlandse grootte-eenheden 9

10 Aanpassing van de begrenzing heeft plaatsgevonden indien: - het deel van het voor verzuring gevoelige gebied dat verantwoordelijk is voor de Wavbeperkingen voor omliggende bedrijven topografisch of kadastraal begrensd is. Hierbij kan het gaan om uitstulpingen zoals een houtwal, een bosstrook of een duidelijk topografisch begrensde kavel, die in omvang in beginsel niet groter is dan 5 ha. Als meerdere bedrijven grotere bedrijven betrokken zijn, dan weegt het landbouwbelang zwaarder dan bij 1 bedrijf en kan het af te scheiden deel in voorkomende gevallen ook groter zijn dan 5 ha, èn - de aanpassing niet van invloed is op de bijzondere natuurwaarden in het voor verzuring gevoelige gebied; Er is met name gekeken of de voor verzuring gevoelige Rode lijstsoorten niet (overwegend) voorkomen op het af te splitsen deel van het gebied, èn - het betreffende deel van het voor verzuring gevoelige gebied niet van belang is voor de ecologische samenhang tussen de zeer kwetsbare gebieden. 4 GEVOLGEN VAN DE AMMONIAKWETGEVING OP HET TE BESCHERMEN OPPER- VLAKTE Met behulp van GIS zijn de oppervlaktes berekend van de verschillende gebieden (zie tabel 1). Het te beschermen gebied is ten opzichte van de eerste aanwijzing (1 juli 2003) van de voor verzuring gevoelige gebieden afgenomen met 4%. Tabel 1 oppervlakte voor verzuring gevoelige gebieden en zeer kwetsbare gebieden Te beschermen Besluit oppervlakte in ha % Vóór 1 juli 2003 (alle voor verzuring gevoelige gebieden binnen en buiten de EHS incl. convenantgebieden) Vanaf 1 juli 2003 (alle voor verzuring gevoelige gebieden gelegen binnen de EHS) Aanpassing EHS (GS-besluit van 9 mei 2006) maart 2009: Aanwijzing zeer kwetsbare gebieden: -Natura 2000 gebieden en beschermde natuurmonumenten ha -zeer kwetsbaar door overeenstemming 71 ha -gebieden groter dan 50 ha ha -gebieden kleiner dan 50 ha ha Opvallend is dat ha (=83 %) van het totaal als zeer kwetsbaar aangewezen gebied bestaat uit Natura 2000-gebied en beschermde natuurmonumenten. Deze gebieden zijn, voor zover ze als voor verzuring gevoelig gebied zijn aangegeven, verplicht als zeer kwetsbaar aangewezen. Hierop kan geen maatwerk worden toegepast. 5 Door een aanpassing van de EHS zoals bedoeld in de Wav (GS besluit van 9 mei 2006) zijn de beperkingen als gevolg van de Wav voor een aantal bedrijven al opgeheven. In de reconstructiegebieden zijn 39 grenscorrecties van de EHS doorgevoerd. Ter compensatie hiervoor zijn ook gebieden aan de EHS toegevoegd. Hiermee is vooruitgelopen op de herzieningvan de Wav. 6 Naar aanleiding van de zienswijzen is het oppervlakte van het kwetsbare gebied verder afgenomen met ca. 41 ha. 10

11 5 GEVOLGEN VAN DE AANWIJZING VAN ZEER KWETSBARE GEBIEDEN VOOR DE LANDBOUW Door de Dienst Landelijk Gebied is berekend hoeveel bedrijven in de 250 meter-zone rondom een zeer kwetsbaar gebied liggen. In tabel 2 wordt dit voor veehouderijen, onderverdeeld naar bedrijfsgrootte en naar bedrijfstype op drie momenten weergegeven. Tabel 2 : Aantal veehouderijen in de Wav-zonering met onderscheid in gespecialiseerde intensieve veehouderijen (a), gespecialiseerde melkveehouderijen (b) en gemengde veehouderijen (c) en onderscheid in verschillende bedrijfsgroottes Besluit aantal bedrijven nge aantal bedrijven > 70 nge a b c totaal a b c totaal 1. Vóór 1 juli 2003 (alle voor verzuring gevoelige gebieden binnen en buiten de EHS incl. convenantgebieden) Vanaf 1 juli 2003 (alle voor verzuring gevoelige gebieden gelegen binnen de EHS) totaal en % 698 = 100 % 562 = 81 % 3. December 2008: Aanwijzing zeer kwetsbare gebieden: a. Natura 2000 gebieden en beschermde natuurmonumenten b. zeer kwetsbaar door overeenstemming c. gebieden groter dan 50 ha d. gebieden kleiner dan 50 ha Totaal a t/m d = 59 % Na behandeling van de zienswijzen Na advisering Streekcommissie Achterhoek Liemers = 55 % = 53 % Bron: GIAB 2003, GIAB 2006, VVGG_voor 1juli 2003_binnen en buiten EHS, VVGG na 1 juli 2003_binnen EHS(WAV), Aanwijzing zeer kwetsbare gebieden oktober

12 Provinciale Staten Uit deze tabel kunnen enkele conclusies worden getrokken. Bij het van kracht worden van de Wav op 8 mei 2002 lag er een ammoniakzone rondom alle voor verzuring gevoelige gebieden. Op dat moment lagen totaal 698 bedrijven groter dan 50 n.g.e. in deze ammoniakzone. Door de aanwijzing van de zeer kwetsbare gebieden is dit aantal gedaald naar 413 bedrijven, na behandeling van de zienswijzen en advisering door de streekcommissie is dit aantal gedaald naar resp. 387 en 372. Dit betekent uiteindelijk een afname van 47%. Van de bedrijven die nog in de ammoniakzone liggen is ca. 75% groter dan 70 n.g.e. Uit het IPO-voorstel voor wijziging van de Wav uit maart 2004 en de daarop volgende afspraken is naar voren gekomen dat het aantal bedrijven dat in dat geval met het regime van de Wav te maken heeft in Gelderland met ca 44 % zou worden teruggebracht. Gelderland heeft een relatief groot oppervlakte dat verplicht als zeer kwetsbaar moet worden aangewezen (Natura 2000 en beschermde natuurmonumenten). Ca. 111 bedrijven liggen in een dergelijke beschermingszone. Het maatwerk om toekomstgerichte bedrijven uit de ammoniakzone te halen kon maar op 16 % van het als zeer kwetsbaar aangewezen gebied worden toegepast. Op de kaart behorende bij dit besluit zijn de gebieden die niet meer als zeer kwetsbaar zijn aangewezen vanwege onevenredig grote gevolgen voor de veehouderij met een eigen legendaeenheid aangegeven. 6 RELATIE WAV MET HERBEGRENZING EHS, NATUURBESCHERMINGSWET- GEBIEDEN EN RECONSTRUCTIE Herbegrenzing EHS Tegelijkertijd met de vaststelling van zeer kwetsbare gebieden in het kader van de Wav loopt de procedure tot herbegrenzing van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). De herbegrensde EHS is een fractie kleiner, maar wel robuuster geworden. Omdat de zeer kwetsbare gebieden alleen in de EHS mogen liggen wordt in dit besluit uitgegaan van de herbegrensde EHS. Natuurbeschermingswet en Natura 2000-gebieden Als Natuurbeschermingswetgebieden (Nbwet-gebieden) voor verzuring gevoelig zijn, moeten ze als zeer kwetsbaar worden aangewezen en zijn op deze gebieden twee beschermingsregimes van toepassing. De Nbwet biedt in dat geval aanvullende bescherming. Dit kan betekenen dat binnen maar ook buiten de ammoniakzone van 250 meter beperkingen aan de oprichting of uitbreiding of verandering van een veehouderijbedrijf kunnen worden opgelegd, of dat de Nbwetvergunning zelfs kan worden geweigerd. De vergunningverlening in het kader van de Wet milieubeheer vindt plaats door de gemeente, voor de Nbwetvergunning is de provincie het bevoegde gezag. Bedrijven in de nabijheid van een als zeer kwetsbaar aangewezen Nbwet-gebied moeten bij toename van de ammoniakuitstoot of bij verandering van de bedrijfsvoering beide vergunningen aanvragen. In het wetsontwerp Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) wordt voorzien in een afstemmingsregeling. Reconstructie In Gelderland zijn drie Reconstructiegebieden waarvoor Provinciale Staten een Reconstructieplan hebben vastgesteld. Een reconstructiegebied is ingedeeld in landbouwontwikkelingsgebieden, verwevingsgebieden en extensiveringsgebieden. De extensiveringsgebieden sluiten aan bij de zeer kwetsbare bos- en natuurgebieden. Nieuwvestiging en uitbreiding van intensieve veehouderij is in deze gebieden in beginsel niet toegestaan. Daartegenover staat dat in deze gebieden de mogelijkheid bestaat om gebruik te maken van voorzieningen en maatregelen die beëindiging of verplaatsing van intensieve veehouderijen bevorderen. De extensiveringsgebieden overlappen grotendeels met de 250 meter zonering uit de Wav. In deze gebieden zullen de beperkingen ten aanzien van de intensieve veehouderij verder gaan dan de beperkingen die de Wav met zich meebrengt (in de Wav-zone is uitbreiding binnen het vergunde ammoniakplafond mogelijk).

13 Ook verwevingsgebieden kunnen binnen een Wav-zone van 250 meter zijn gesitueerd. In dat deel van het verwevingsgebied gelden dan dezelfde beperkingen als binnen de overige Wavzones. In het geval dat een voor verzuring gevoelig gebied, gelegen in een extensiveringsgebied, door het toepassen van de selectiecriteria niet meer als zeer kwetsbaar wordt aangewezen blijven de beperkingen die voortvloeien uit de reconstructiezonering bestaan tot dat het reconstructieplan op dit punt is gewijzigd. De Gelderse Reconstructieplannen zullen in 2010 worden geëvalueerd. Dit betekent dat de ligging van de extensiveringsgebieden bezien zal worden. Het aanwijzen van extensiveringsgebieden in het reconstructieplan is gebeurd op basis van verschillende overwegingen zoals verzuringsgevoeligheid, ligging t.o.v. overige natuur, ligging Natura 2000 gebieden, ligging Ecologische hoofdstructuur, eigendom van natuurbeschermingsorganisaties, omliggende landbouwgronden, ligging van kernen etc. Net zo min als verzuringsgevoeligheid alleen bepalend is geweest voor het aanwijzen van extensiveringsgebied leidt het buiten de Wav-zone plaatsen van een agrarisch bedrijf automatisch tot het schrappen van extensiveringsgebied op die plek. Bij de herziening van het reconstructieplan is wederom maatwerk nodig voor een goede afweging en uiteindelijke keuze. Voor de bedrijven waarvoor wordt voorgesteld ze buiten de Wav-zone te brengen en die in extensiveringsgebied liggen geldt dus niet het automatisme dat bij herziening van het reconstructieplan het extensiveringsgebied ter plaatse wordt geschrapt. Een en ander is afhankelijk van de wegingsfactoren die op die plekken gelden en van het maatwerk dat wordt gekozen. 13

14 BIJLAGE 1: TOELICHTING OP DE BELANGRIJKSTE BEGRIPPEN Voor verzuring gevoelige gebieden De Wet ammoniak en veehouderij geeft aan in artikel 1: Gebied dat onmiddellijk voorafgaand aan het tijdstip van het vervallen van de Interimwet ammoniak en veehouderij als voor verzuring gevoelig was aangemerkt krachtens artikel 1, tweede lid, van die wet (..). Daarmee wordt aangegeven dat gebieden die na het vervallen van de Interimwet (1 januari 2002) als zuurgevoelig worden aangemerkt, niet als zeer kwetsbaar mogen worden aangewezen. De realisatie van nieuwe voor verzuring gevoelige natuur heeft dus geen effect op de begrenzing van de zeer kwetsbare gebieden. Zeer kwetsbare gebieden Voor verzuring gevoelige gebieden die beschermd worden door de, op 1 mei 2007 gewijzigde, Wet ammoniak en veehouderij. De bescherming wordt verkregen door beperkingen die de wet oplegt ten aanzien van uitbreiding en nieuwvestiging van veehouderijen. Deze beperkingen gelden in de betreffende gebieden en in een zone van 250 meter hieromheen. Zeer kwetsbare gebieden kunnen alleen worden aangewezen als ze in de Ecologische hoofdstructuur liggen. Kwetsbare gebieden De kwetsbare gebieden zijn voor verzuring gevoelige gebieden die, onder de huidige Wet ammoniak en veehouderij (van 8 mei 2002), geen bescherming tegen ammoniak meer behoeven. Vóór de wetswijziging van 1 mei 2007 werden wel alle kwetsbare gebieden beschermd door beperkingen ten aanzien van uitbreiding en nieuwvestiging van veehouderijen in de betreffende gebieden en in een zone van 250 meter hieromheen. De kwetsbare gebieden waren alle voor verzuring gevoelige gebieden die in de Ecologische Hoofdstructuur lagen. Tot het nieuwe besluit over de aanwijzing van de zeer kwetsbare gebieden definitief is, blijven de kwetsbare gebieden bepalend voor de afweging van milieuvergunningen. Ecologische hoofdstructuur De Ecologische hoofdstructuur is onderdeel van een Europees ecologisch netwerk en bestaat uit natuurgebieden en verweven gebieden die met elkaar verbonden worden door ecologische verbindingszones. Voor het behoud en herstel van de biodiversiteit in Gelderland zijn deze drie onderdelen van de Ecologische hoofdstructuur onlosmakelijk met elkaar verbonden. Alleen voor verzuring gevoelige gebieden in de ecologische hoofdstructuur komen in aanmerking om te worden aangewezen als zeer kwetsbaar gebied volgens de Wet ammoniak en veehouderij. In de Wet ammoniak en veehouderij wordt geen onderscheid gemaakt in natuurgebieden, verweven gebieden en verbindingszones. Gevolgen voor bestaande veehouderijen De Wet ammoniak en veehouderij geeft aan dat Provinciale Staten bij de aanwijzing van de zeer kwetsbare gebieden rekening moeten houden met de gevolgen voor bestaande veehouderijen. Dat mag alleen als de ecologische samenhang van gebieden niet wordt aangetast en het geen verlies van bijzondere natuurwaarden optreedt. Dit criterium heeft het mogelijk gemaakt om delen van voor verzuring gevoelige gebieden niet als zeer kwetsbaar aan te duiden, teneinde veehouderijen buiten de zonering van 250 meter te houden. Zeer grote natuurwaarden De Wet ammoniak en veehouderij stelt dat gebieden kleiner dan 50 ha zeer grote natuurwaarden moeten hebben om als zeer kwetsbaar kunnen worden aangemerkt. Het belangrijkste criterium daarvoor is de aanwezigheid van 2 of meer Rode lijstsoorten. Bij de toepassing van dat criterium is gekeken naar de aanwezige Rode lijstsoorten die direct gebonden zijn aan zuurgevoelige natuur. 14

15 Natura 2000 gebieden Op grond van de Vogelrichtlijn zijn in Gelderland gebieden aangewezen die van groot belang zijn voor vogels. Samen met de gebieden die op grond van de Habitatrichtlijn zijn aangemeld vanwege het voorkomen van bijzondere andere soorten of habitattypen vormen zij het netwerk Natura Dit is het samenhangende netwerk van belangrijke natuurgebieden in Europa. De aangewezen Natura 2000 gebieden worden beschermd op grond van de Natuurbeschermingswet. De Wet ammoniak en veehouderij verplicht de provincies om voor verzuring gevoelige gebieden die in de EHS liggen en onderdeel uitmaken van Natura 2000 gebieden altijd aan te wijzen als zeer kwetsbaar gebied. Omdat de habitatrichtlijngebieden nu nog niet zijn aangewezen is de Natuurbeschermingswet hierop nog niet van toepassing. Tot de formele aanwijzing worden de habitatrichtlijngebieden beschermd door de rechtstreekse werking van de Habitatrichtlijn. De Wet ammoniak en veehouderij verplicht de provincies om voor verzuring gevoelige gebieden die in de EHS liggen en onderdeel uitmaken van Natura 2000 gebieden altijd aan te wijzen als zeer kwetsbaar gebied. Beschermde Natuurmonumenten De Staats- en Beschermde Natuurmonumenten zijn in de periode van de jaren 70 tot en met de jaren 90 aangewezen door resp. de Staatssecretaris van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk werk en de minister van Landbouw, Natuurbeheer en Voedselkwaliteit. Met de inwerkingtreding van de Natuurbeschermingswet 1998 vervalt het onderscheid tussen Staats- en Beschermde Natuurmonumenten, beiden worden nu Beschermde Natuurmonumenten genoemd. (Delen van) Beschermde Natuurmonumenten die opgenomen zijn binnen de begrenzing van Natura 2000 gebieden, komen te vervallen als het Natura 2000 gebied definitief wordt aangewezen. Totdat de Natura 2000 gebieden definitief aangewezen worden geldt de begrenzing zoals deze ten tijde van de aanwijzing tot Staats- en Beschermde Natuurmonumenten is vastgesteld. 15

16 BIJLAGE 2: KRITISCHE STIKSTOFDEPOSITIE Kritische depositie van natuurtypen De belasting van het milieu door NH 3 en NO x zorgt voor verzuring en vermesting, met als gevolg dat kritische plant- en diersoorten worden vervangen door algemenere. De gevoeligheid van natuurtypen hangt af van de natuurlijke standplaats, en wordt uitgedrukt in de kritische depositie, waar beneden geen significante schadelijke effecten optreden. Het wetenschappelijk onderzoek naar deze kritische depositie is nog niet afgerond. Het best beschikbare kennisoverzicht op het moment van opstellen van de kaart van zeer gevoelige gebieden in het kader van de Wav, is de notitie Overzicht van kritische deposities voor natuurdoeltypen, in januari 2007 opgesteld door Dick Bal en Henk Beije (LNV, directie Kennis), Han van Dobben (Alterra) en Arjen van Hinsberg (MNP). De waarden uit die notitie zijn gebruikt. Kritische depositie van kaartvlakken van de Natuurdoelenkaart 7 Voor kaartvlakken van de Natuurdoelenkaart die geheel zijn toebedeeld aan één natuurtype is het eenvoudig om de kritische depositie van het kaartvlak gelijk te stellen aan de kritische depositie van het natuurtype. Maar bij een mix van natuurtypen in een kaartvlak is het nodig een rekenregel te hanteren. Sinds 2002 (de eerste generatie gebiedsplannen) wordt een rekenregel toegepast op basis van een gewogen gemiddelde, waarbij alle natuurtypen in een kaartvlak meewegen, maar des te meer naarmate de kritische depositiewaarde lager is en het oppervlakteaandeel groter. Deze rekenregel ligt ook ten grondslag aan de kaart 10 in de streekplanuitwerking Kernkwaliteiten en omgevingscondities van de Gelderse ecologische hoofdstructuur. De achtergrond van de rekenregel is de volgende overweging. De gevoeligheid van een kaartvlak wordt vooral bepaald door de gevoeligheid van het meest kritische natuurtype. Het maakt echter uit of dat kritische type 1% of 99% van het vlakje beslaat. En in geval het meest kritische type slechts een gering percentage van het oppervlak beslaat, is het van belang of de rest van het oppervlak bestaat uit gevoelige of minder gevoelige natuurtypen. Om deze verschillen tot uitdrukking te brengen wordt de ondergrens van gevoeligheid (de gevoeligheid van het gevoeligste type in het kaartvlak) vermeerderd met de extra belastbaarheid van de overige typen, naar rato van hun oppervlakteaandeel, met een gereduceerde gewichtsfactor van ½. De reductiefactor ½ zorgt er voor dat de uitkomst meer wordt bepaald door de aanwezigheid van meer gevoelige typen, ook als minder gevoelige typen een groot oppervlak innemen. Samengevat vindt de berekening van de gevoeligheid per vlakje plaats met formule: A + 0,5 x ( percentage / 100 x (B-A) ) waarin: - A is de kritische depositie van het gevoeligste type in het vlakje; - B is de kritische depositie van de overige typen. - Percentage is het oppervlakte-aandeel van het natuurtype in het vlakje. Een areaal zonder natuurtypen telt ook mee, met de minst gevoelige waarde van 3000 mol/ha/jaar. Een voorbeeld. Een vlakje met een oppervlakteverdeling van 20% ven, 75% leembos en 5% zonder doelen levert in de formule: ,5 x ( 0,2 x ( ) + 0,75 x ( )) + 0,05 x ( ) ) = 840 mol/ha/jaar 7 De Natuurdoelenkaart is op 1 juli 2000 door GS vastgesteld 16

17 Lijst met kritische deposities van natuurtypen De kennisbron voor kritische deposities van natuurtypen gaat uit van de landelijke natuurdoeltypensystematiek (2001). Om de Gelderse natuurtypen van een waarde te voorzien moeten ze gekoppeld worden aan het meest representatieve landelijke type. Deze koppeling is in de tabel hieronder weergegeven. code natuurtype naam natuurtype representatief landelijk type kritische depositie (mol/ha/jaar) akker Akker ( >2400 ) armdbos arm droog bos armvbos arm vochtig bos veenbos bos van hoogveen leembos bos van leemgrond beekbos bos van bron en beek broekbos broekbos klbosdr droog bos van kleigrond klbosvo nat bos van kleigrond strhakmb struweel en hakhout griend griend zand stuifzand dryhei droge heide nathei natte heide ven ven hoveen hoogveen heigras droog schraalgrasland drygras droog matig voedselrijk grasland strmgra stroomdalgrasland blagras blauwgrasland blmgrzu vochtig schraalland op zand blmgrba vochtig grasland op klei moeras moeras riet rietland rivier rivier ( >2400 ) beek beek plas plas ( >2400 ) Bovenstaande natuurtypen zijn min of meer eenduidig te koppelen aan de landelijke natuurdoelensystematiek. Dat geldt niet voor de stapsteen-natuurtypen die de Provincie onderscheidt, omdat deze juist bestaan uit een combinatie van natuurtypen. Voor de stapsteennatuurtypen wordt de kritische depositie van het beeldbepalende natuurtype gekozen, zoals weergegeven in de tabel hieronder. code natuurtype naam natuurtype beeldbepalend natuurtype stamfi stapsteen amfibie moeras 2500 stwinde stapsteen winde moeras 2500 styvlingr stapsteen ijsvogelvlinder, groot leembos 1400 kritische depositie (mol/ha/jaar) 17

18 styvlinkl stapsteen ijsvogelvlinder, klein leembos 1400 stvvlingr stapsteen vuurvlinder, groot heigras 1000 stvvlinkl stapsteen vuurvlinder, klein heigras 1000 sthage stapsteen hagedis heigras 1000 strizagr stapsteen rietzanger, groot riet 2500 strizakl stapsteen rietzanger, klein riet 2500 Dan zijn er nog een aantal natuurtypen die voorkomen op agrarische gronden met een bemestingsregime. Voor deze wordt de hoogste klasse gehanteerd, behalve in randen die níet bemest mogen worden. code natuurtype naam natuurtype motivering kritische depositie akra akkerrand zie akker 3000 grra graslandrand en boszoom onbemeste rand 2500 weivo weidevogelgrasland bemest grasland 3000 weivorijk rijk weidevogelgrasland bemest grasland 3000 [blanco] geen natuurdoel bebouwing, infrastructuur of agrarisch 3000 Tot slot zijn er landschaps(doel)typen, die in lage percentages zijn toegekend aan de kaartvlakken van het gebiedsplan. Een landschaps(doel)type staat voor een karakteristieke combinatie landschapselementen. De lange lijst landschapstypen is als volgt samengevat voor de toekenning van kritische depostiewaarden: groep van landschapstypen kritische depositie heide-ontginningslandschap, stuifzandboslandschap, hooilandlandschap 3000 boslandschap, kampenlandschap, eslandschap 2400 landgoederenlandschap, broeklandschap, uiterwaardenlandschap 2500 recreatielandschap, intensieve veehouderijlandschap 3000 Toepassing voor de Wav De Wet Ammoniak en veehouderij vereist dat onderscheid gemaakt wordt tussen de categorieën zeer kwetsbaar en niet zeer kwetsbaar. Dat heeft betrekking op zuurgevoelige gebieden als geheel, die kunnen bestaan uit meerdere kaartvlakken van de Natuurdoelenkaart. Als eerste stap in het maken van dit onderscheid zijn daarom de kritische depositiewaarden van de afzonderlijke kaartvlakken van de Natuurdoelenkaart die vallen binnen een zuurgevoelig gebied geaggregeerd tot een waarde voor het hele zuurgevoelige gebied. Daarvoor is dezelfde wijze van aggregeren gebruikt als hierboven beschreven voor meerdere natuurtypen binnen een kaartvlak van de Natuurdoelenkaart. Veel gebieden bestaan uit meerdere kaartvlakken van de Natuurdoelenkaart en daarbinnen meerdere natuurdoelen. Het resultaat hiervan is dat de kritische depositie voor het zuurgevoelige gebied in de regel beduidend hoger is dan de kritische depositie van het meest gevoelige natuurtype. Als voor het gehele gebied de kritische depositie onder de 2000 mol/ha/jaar blijft, dan noemen we het gebied zeer kwetsbaar. Komt het er boven, dan komt het in de categorie niet zeer kwetsbaar, en valt daarmee af voor de Wet ammoniak en veehouderij. 18

19 BIJLAGE 3: RODE LIJSTSOORTEN DIE GEVOELIG ZIJN VOOR AMMONIAK AMFIBIEËN Bronnen: Creemers, R.C.M., J.J.C.W. van Delft en A.M. Spitzen - van der Sluijs, Basisrapport Rode Lijst Amfibieën en Reptielen. Stichting RAVON, Nijmegen. Stichting RAVON, Nijmegen Alle Rode Lijst en/of Habitatrichtlijn Bijlage II soorten die in Gelderland voorkomen zijn beschouwd als zeer gevoelig voor vermesting en/of verzuring. Bufo calamita Hyla arborea Pelobates fuscus Triturus cristatus Rugstreeppad Boomkikker Knoflookpad Kamsalamander* * Tevens Habitatrichtlijn Bijlage II soort REPTIELEN Bronnen: Creemers, R.C.M., J.J.C.W. van Delft en A.M. Spitzen - van der Sluijs, Basisrapport Rode Lijst Amfibieën en Reptielen. Stichting RAVON, Nijmegen. Stichting RAVON, Nijmegen Alle Rode Lijst soorten die in Gelderland voorkomen zijn beschouwd als zeer gevoelig voor vermesting en/of verzuring. Coronella austriaca Lacerta agilis Lacerta vivipara Natrix natrix Vipera berus Gladde slang Zandhagedis Levendbarende hagedis Ringslang Adder DAGVLINDERS Bronnen: Swaay, C.A.M. van, Basisrapport Rode Lijst Dagvlinders. Rapport VS De Vlinderstichting, Wageningen. Alle Rode Lijst soorten die in Gelderland voorkomen zijn beschouwd als zeer gevoelig voor vermesting en/of verzuring. Apatura iris Grote weerschijnvlinder Lycaena tityrus Bruine vuurvlinder Argynnis aglaja Grote parelmoervlinder Maculinea alcon Gentiaanblauwtje Argynnis niobe Duinparelmoervlinder Maculinea alcon ericae Heidegentiaanblauwtje Boloria selene Zilveren maan Melitaea athalia Bosparelmoervlinder Carterocephalus Bont dikkopje Ochlodes faunus Groot dikkopje palaemon Erynnis tages Bruin dikkopje Plebeius agestis Bruin blauwtje Hesperia comma Kommavlinder Plebeius argus Heideblauwtje Hipparchia semele Heivlinder Pyrgus malvae Aardbeivlinder Hipparchia statilinus Kleine heivlinder Satyrium ilicis Bruine eikenpage Issoria lathonia Kleine parelmoervlinder Thecla betulae Sleedoornpage Limenitis camilla Kleine ijsvogelvlinder 19

20 LIBELLEN Bronnen: Website: Stichting European Invertebrate Survey (EIS) Nederland Alle Rode Lijst en/of Habitatrichtlijn Bijlage II soorten die in Gelderland voorkomen zijn beschouwd als zeer gevoelig voor vermesting en/of verzuring. Brachytron pratense Glassnijder Leucorrhinia pectoralis Gevlekte witsnuitlibel* Calopteryx virgo Bosbeekjuffer Libellula fulva Bruine korenbout Coenagrion hastulatum Speerwaterjuffer Orthetrum brunneum Zuidelijke oeverlibel Gomphus flavipes Rivierrombout Orthetrum coerulescens Beekoeverlibel Gomphus vulgatissimus Beekrombout Somatochlora arctica Hoogveenglanslibel Lestes virens Tengere pantserjuffer Sympecma fusca Bruine winterjuffer Leucorrhinia dubia Venwitsnuitlibel Sympetrum pedemontanum Bandheidelibel * Tevens Habitatrichtlijn Bijlage II soort BIJEN Bronnen: Rode Lijst bijen als gepubliceerd in het Besluit Rode lijsten flora en fauna (Stcrt. 2004, 218) Stichting European Invertebrate Survey (EIS) Nederland Alle Rode Lijst soorten die in Gelderland voorkomen zijn beschouwd als zeer gevoelig voor vermesting en/of verzuring. Andrena gravida Weidebij Nomada fulvicornis Roodsprietwespbij Andrena ovatula Bremzandbij Nomada goodeniana Smalbandwespbij Bombus magnus Grote veldhommel Nomada stigma Borstelwespbij Chelostoma florisomne Ranonkelbij Stelis breviuscula Gewone tubebij Lasioglossum intermedium Combigroefbij SPRINKHANEN Bronnen: Rode Lijst sprinkhanen als gepubliceerd in het Besluit Rode Lijsten flora en fauna (Stcrt. 2004, 218) Stichting European Invertebrate Survey (EIS) Nederland Alle Rode Lijst soorten die in Gelderland voorkomen zijn beschouwd als zeer gevoelig voor vermesting en/of verzuring. Chorthippus montanus Zompsprinkhaan Gryllus campestris Veldkrekel Chorthippus vagans Steppesprinkhaan Oedipoda caerulescens Blauwvleugelsprinkhaan Decticus verrucivorus Wrattenbijter Stenobothrus lineatus Zoemertje Ephippiger ephippiger Zadelsprinkhaan Stethophyma grossum Moerassprinkhaan KORSTMOSSEN Bronnen: Rode Lijst Kortsmossen als gepubliceerd in het Besluit Rode lijsten flora en fauna (Stcrt. 2004, 218) 20