Ecologisch leven tuinieren koken Nr

Transcriptie

1 Seizoenen Ecologisch leven tuinieren koken Nr

2 2 Colofon Colofon Tweemaandelijks tijdschrift van Velt 43ste jaargang september-oktober 2014 Foto: Stefan Jacobs Vakantie! Juli & augustus, heerlijke zomermaanden om te ravotten en te genieten in de tuin. Velt wenst je een prettige vakantie! Velt vzw Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren. Verschijnt zes keer per jaar. Redactieadres Uitbreidingstraat 392c, 2600 Berchem T F redactie@velt.nu Hoofdredacteur: Jan Vannoppen, jan.vannoppen@velt.be Eindredactie: Reine De Pelseneer, reine.depelseneer@velt.be Lay-out: Reine De Pelseneer Redactieraad: Sara Adriaensen, Natascha Boudewijn, Liesbet Corthout, Lieven David, Lieven Gekiere, Riet Janssens, Luk Naets, Lies Rottiers, Nadia Tahon, Marc Temmermans, Anne Marie van Dam, Peter Vande Moortele, Frank Van Keirsbilck, Pepijn Verheyen Werkten mee aan dit nummer: Bart Coenen, Lieven David, Peter Druwé, Leen Laenens, Geertje Meire, Luk Naets, Dorien Pelckmans, Frank Petit-Jean, Karen Remans, Lies Rottiers, Nadia Tahon, Ludo Zanders Fotografen & illustratoren: Lieven David, Leen De Pelseneer, Hugo De Smaele, Stefan Jacobs, Geertje Meire, Els Menten, Hanneke Oosterlee, Lies Rottiers, Bennie Vanderpiete, het Voedselbos, Ludo Zanders Administratie: Karin Holemans, karin.holemans@velt.be Lay-outconcept: Kurt Cornelis, Druk : Druk in de Weer, Verzending: Boes & Co, Activiteiten Weg & Wijzer Afdelingen voeren hun activiteiten voor het novembernummer in vóór 13 oktober via Het gaat om de activiteiten van december en januari. Onjuiste of onvolledige activiteiten worden niet opgenomen. Op zoek naar de contactpersoon van je afdeling? Surf naar en klik in je buurt of bel Advertenties Tarieven en praktische vereisten op aanvraag bij de redactie en op De redactie kan beslissen om advertenties niet op te nemen. Voor de inhoud van de advertenties zijn redactie noch Velt verantwoordelijk. Seizoenenarchief Velt-leden kunnen nummers van vorige jaargangen van Seizoenen raadplegen op Registreer je (lidnummer nodig) en log in. Word lid België: stort 30,00 op rekening BE van Velt vzw. BIC: GEBABEBB. Nederland: stort 30,00 op rekening t.n.v. Velt-Nederland onder vermelding van naam + volledig adres. IBAN: NL27INGB BIC: INGBNL2A. Andere landen: stort 35,00 op rekening BE van Velt vzw. BIC: GEBABEBB. Giften (België) Steun Velt in het ijveren voor gezonde voeding en een gezonde leefomgeving. Stort een vrije gift op rekeningnummer BE van Velt vzw, met de mededeling gift. Giften vanaf 40,00 zijn fiscaal aftrekbaar. Legaten Legaten kunnen onze vereniging een mooie impuls geven. Als je ecologie belangrijk vindt en ons werk wilt steunen, kun je Velt vzw in je testament opnemen voor een duolegaat. Met een duolegaat kun je aanzienlijk besparen op successierechten en zo je erfgenamen bevoordelen. Velt geniet dan mee van dit belastingvoordeel. Meer info bij jan.vannoppen@velt.be of bel V.u.: Leen Laenens, Eikendreef 19, 2390 Westmalle

3 Inhoud Met een voortuin krijgt je huis een vriendelijke uitstraling.lies Rottiers geeft je graag inspiratie voor een ecologische, groene voortuin vol diversiteit. p. 18. Insecten, zeewier en kweekvlees noemt men dé eiwitbronnen van de toekomst. Maar er zijn nog andere alternatieven voor vlees en vis. Lees er alles over op p. 22. zoom Veelruiters en verdoken teelten Consument/Column Eco-actief Wc-rolletjes en een zee van groenten Bloembollen voor bijen en ander eco-actief nieuws tuin Dit boek is uit goesting ontstaan: de moestuin van Mme Zsazsa Vreemde kronkels: de paardenhaarworm Uit de kruidentuin: echt lepelblad Inspiratie voor een ecologische voortuin Een voedselbos is nooit af: Bert Dhondt over bomenlandbouw Verbeeld Lange Marcel culinair Zeewiervlokken of meelwormmeel: de eiwitten van de toekomst weg & wijzer zoekertjes Lezers reageren Uitgelicht ledenvoordelen Benieuwd naar hoe een voedselbos werkt? Bert Dhondt vertelt enthousiast over bomenlandbouw en permacultuur. p. 32

4 4 Redactioneel Je tuin is je tuin niet Tekst Jan Vannoppen Je kinderen zijn je kinderen niet, is een beroemd citaat van Kahlil Gibran. Hij schrijft onder andere: Zij komen door je, maar zijn niet van je, en hoewel ze bij je zijn, behoren ze je niet toe. Je kunt dit ook op je tuinierswerk toepassen: Je tuin is je tuin niet, hij komt door je, maar behoort je niet toe. Neem nu onze eigen moestuin. Die is voor de vruchtwisseling verdeeld in tien blokjes. Het duurt dus tien jaar voor een teelt tomaten bijvoorbeeld op dezelfde plek passeert. Soms denk ik dan: Hoeveel rondjes zal ik meemaken? En wat erna, als de tuin aan iemand anders gaat toebehoren? De grond, die blijft. Wij, Velt-leden, zijn passanten die proberen dat plekje van de aarde mooier achter te laten dan we het gevonden hebben. Maar hoe zit dat met de andere passanten? Ik denk nog geregeld met spijt aan de prachtige biodiverse tuin van een bejaard stel Velters in mijn buurt, die om gezondheidsredenen moesten verhuizen. Het huis werd verkocht en mooi verbouwd, maar voor de tuin was het terug naar af. Hij werd kaalgeslagen en veranderde in een eentonige grasvlakte. Erg jammer vind ik dat en ik droom van een toekomst waar de bewoners van stad en dorp zich samen inzetten voor het ecologische tuinpatrimonium. Het is een van de thema s die Velt in september aankaart bij de nieuw aangestelde Vlaamse minister voor leefmilieu, ruimtelijke ordening en landbouw. Waarom zouden we niet nadenken over een speciaal beschermend statuut voor waardevolle ecotuinen? In een gewest dat afstevent op 50 procent verstening is méér ecologisch groen een deel van de oplossing. Je tuin is je tuin niet. Je kunt het ook letterlijk nemen, want je leeft er niet alleen. Het wriemelt in je tuin van de geleed- en anderspotigen, vliegers en kruipers, noem maar op. Ze hebben allemaal bestaansrecht en al betalen ze geen huur, ze dragen wel degelijk bij aan het ecologische plaatje. Wil je voor hen jouw tuin tot een paradijs maken, kom dan naar de studiedag Dieren in de tuin op 8 november in Antwerpen. Je leest er meer over in de folder bij deze Seizoenen. Ben je iemand die meteen actie wilt, doe dan mee aan de samenaankoop van biologische krokusbolletjes, een actie van de Nederlandse en Vlaamse biologisch-dynamische imkers, waar Velt graag aan meewerkt. Imkers houden van bloeiende bloembollen, omdat ze in de vroege lente het eerste bijenvoedsel leveren. Verderop in deze Seizoenen lees je er meer over. September en oktober zijn topmaanden in de ecotuin en -keuken; je kunt genieten van de kleurenpracht in de tuin en van de lekkere oogst. In deze maanden bieden de Velt-afdelingen je overal te lande de kans om bij te leren en je eigen ervaringen uit te wisselen. Velt wenst je een mooie herfst toe. PS: Blijf op 8 november ook in de namiddag, dan vieren we samen 40 jaar Velt.

5 Zoom 5 Toekomst zaaien Zaai mee voor een biologische landbouw Elk jaar in de herfst komen duizenden mensen in verschillende Europese landen samen om biologisch graan te zaaien voor de actie Toekomst zaaien. In groep zaaien geeft iets magisch! Kom mee zaaien en toon dat jij betrokken wilt zijn voor een toekomst met biologische, ggo-vrije landbouw. Dit initiatief van twee Zwitserse biodynamische boeren is uitgegroeid tot een enorme actie in heel Europa. Het gaat om duizenden mensen op meer dan 100 locaties in 14 Europese landen. Zaden gaan al duizenden jaren mee en vormen de bron van ons voedsel. Het is essentieel om daar trouw en zorgzaam mee om te springen, zodat wij en onze kleinkinderen nog puur, authentiek en ecologisch voedsel kunnen blijven eten in de toekomst. Zaai samen oudere graanvariëteiten, die oersterk zijn en altijd nieuw zaad geven (zaadvast). Zaai met de hand; niet uit nostalgie, maar om opnieuw in contact te komen met het zaad en het belang ervan. De belevenis van het zaaien een geweldige activiteit voor kinderen staat centraal. En is het niet leuk om te beseffen dat je zelf aan de start staat van een volgende oogst en een heerlijk brood? Velt is partner van Toekomst Zaaien, en nodigt je van harte uit om mee te doen. De data en locaties vind je op en

6 6 Consument Ecover: algenolie even in de koelkast Ter herinnering: in het voorjaar kondigt Ecover aan dat het in juli een revolutionair vloeibaar wasmiddel gaat lanceren, waarvan een belangrijke wasactieve stof zal bestaan uit verzeepte algenolie in plaats van palmpitolie die een weinig duurzaam imago heeft (kappen van regenwoud, uitsterven van orang-oetans). De natuurlijke wilde algen, die deze olie al in mindere mate produceren, worden gestimuleerd om de productie te verhogen en krijgen als voedsel rietsuiker toegediend. Dat proces gebeurt bij een Amerikaans bedrijf in gesloten circuits. Na het affilteren van de olie verbrandt men de uitgewerkte algen. Kort nadien ontsteekt er in de VS een storm van protest bij een aantal milieuverenigingen en consumentenorganisaties: Ecover zou zich inlaten met extreme genetische manipulatie. Er klonken tal van uitspraken als rietsuikerplantages kunnen ook een bedreiging vormen voor het regenwoud, zo n wasmiddel kun je toch niet natuurlijk meer noemen en is die productie wettelijk wel koosjer? Wanneer in juli geen nieuw vloeibaar wasmiddel in de schappen verschijnt, maken we een afspraak met Tom Domen, communication manager bij Ecover. Hij verduidelijkt: Tot op heden hebben we alleen een testmengsel van 6000 flacons voor de Britse markt geproduceerd; de lancering in andere landen staat nog even on hold. In de herfst organiseren we eerst nog een grote rondetafelconferentie in Engeland met een twintigtal belangrijke organisaties zoals Friends of the Earth, Greenpeace en the Soil Association over de vraag welke genetische ingrepen zij aanvaardbaar vinden, en voor welke toepassingen. Er is bijvoorbeeld een hemelsbreed verschil tussen het kweken van genetisch gewijzigde gewassen in de vrije natuur en het optimaliseren van natuurlijke processen in een gesloten circuit. En op de schaal van de vele vormen van genetisch modificeren zie je aan de ene kant mutaties die spontaan in de natuur voorkomen terwijl zich aan het andere uiterste volledig synthetisch erfelijk materiaal bevindt dat laboranten zelf in elkaar hebben geknutseld. Ik laat er geen twijfel over bestaan dat onze olie producerende wieren genetisch zijn gewijzigd, maar dan zonder synthetisch geknutsel, eerder via een vorm van gestimuleerde mutatie. En deze gemuteerde wieren worden nooit in de natuur uitgezet of gedumpt. De grote pluspunten van deze algenolie situeren zich vooral op het vlak van hun ecologische voetafdruk die een fractie bedraagt van die van exotische oliën, zowel qua CO 2 -uitstoot als wat waterverbruik betreft. Toegegeven, in deze fase voederen we de wieren nog met gewassen zoals suikerriet en mais die geschikt zijn voor menselijke consumptie, maar in de nabije toekomst zullen de algen hun olie kunnen produceren op basis van lokale afvalstoffen uit de landbouw of van de voedselindustrie. Daarmee omzeilen we in één keer ook de kritiek uit Amerika dat de lokaal geteelde mais bijna zeker genmais zal zijn. Wat de rietsuiker betreft, gebruiken we uitsluitend gecertificeerd Bonsucro suikerriet dat per definitie niet geteeld wordt op platgebrand Amazonewoud. Los van de gebruikte genetische techniek voor het winnen van deze algenolie spelen ook nog sociale en ethische aspecten een rol, zoals het mogelijk wegvallen van inkomsten voor boeren die duurzame palmolie produceren. Laat me stellen dat algenolie vooralsnog niet geschikt is voor alle toepassingen en daarnaast zowat een derde meer kost dan palmpitolie. Maar na eerdere doorbraken met twee innovatieve detergenten uit West-Europees koolzaad past ook dit initiatief op termijn voor Ecover in een aantal belangrijke doelen: het opzetten van transparante ketens met lokale grondstoffen, de eigen productie van wasactieve bestanddelen en het bannen van petrochemische ingrediënten zoals bij sommige bewaarmiddelen. Ter info: op de Amerikaanse website us.ecover.com staat een gedetailleerde repliek op de Amerikaanse kritiek. Kijk onder about us en algal oil North America. Wegwerpluiers: afvalprobleem blijft Een voorbeeld om het duidelijk te maken: in een stad als Leipzig vullen de weggeworpen luiers jaarlijks vuilniswagens. Door hun gemengde samenstelling zijn ze uiterst moeilijk te recycleren. Katoenen luiers reduceren weliswaar die afvalberg, maar vervuilen dan weer het afvalwater door het wassen en de bestelwagens van luierdiensten leggen ook heel wat kilometers af. De efficiëntste manier om minder luierafval te produceren is een vroege potjestraining al vóór de leeftijd van één jaar. Voor tips tik je simpelweg luiervrije baby als zoekterm in op de computer. Öko-Test (OT) heeft 14 merken van wegwerpluiers onderzocht zowel in het labo als via een intensieve praktijktest door een panel van ouders. De prijzen variëren van 0,12 tot 0,30 per stuk, wat voor het verbruik van 5000 exemplaren door een gemiddelde baby al snel een kleine 1000 uitmaakt. De meeste luiers zijn vrij van bedenkelijke inhoudsstoffen, alleen bij Pampers Active Fit en Baby-Dry bekritiseert OT het gebruik van een overbodige lotion op basis van paraffine. Uit de praktijktests komen de luiers van Babylove van de supermarktketen Dm als beste uit de bus. Met 0,14 per stuk zijn ze vrij goedkoop. Checklist voor dierenwelzijn Na enkele schandalen bij Duitse biologische pluimveehouders hebben de landbouwersbonden van Bioland, Demeter en Naturland alle aandachtspunten rond dierenwelzijn opgelijst om deel uit te maken van de verplichte controles. Het gemeenschappelijk welzijnshandboek van 62 pagina s omvat richtlijnen voor het houden van varkens, runderen, schapen, zeugen en kippen. Controleurs kunnen nu bepalen of het welzijn van de dieren optimaal, acceptabel of onvoldoende is. Wat niet optimaal is moet de boer aanpakken. Bronnen: Öko-Test, Schrot&Korn

7 Consument/Column 7 Het effect van fungiciden op bijenkolonies Een team van onderzoekers onderzocht het verband tussen een aantal factoren en het optreden van problemen in bijenkolonies zoals dood van het volk, verdwijnen van het volk, zwak volk (ontwikkeling, virus ), verlies van de koningin of problemen met het broed. De aard van landgebruik/vegetatie heeft een directe invloed op de problemen van het bijenvolk. Naarmate er meer aan landbouw wordt gedaan in een straal van 1,5 km rond de korf, neemt ook de kans op verstoringen in het volk toe. De kans op verstoring neemt af naarmate er meer grasland is. Een van de meest frappante vaststellingen is het verband met fungiciden. De meest voorkomende residu s in korven zijn die van insecticiden en acaraciden (= pesticide tegen spinnen en mijten), maar het grootste verband is er met fungiciden. Een volk zonder fungicidenresidu s heeft 26 procent kans op een probleem. Een volk met 2 fungicidenresidu s heeft 60 procent kans op een probleem. Een volk met 4 fungicidenresidu s heeft 88 procent kans op een probleem. Vier actieve stoffen die vaak gebruikt worden in de landbouw, vindt men geregeld terug in de korven: boscalid, iprodion, pyrimethanil, cyprodinil. Het is niet helemaal duidelijk wat de fungiciden precies doen. De onderzoekers vermoeden dat de fungiciden de microflora verstoren, zowel in de voorraadkamers als in het spijsverteringsstelsel van de bij. Dit zou kunnen leiden tot ondervoeding. Interessante stof voor verder onderzoek. Bron: Honeybee Colony Disorder in Crop Areas: the Role of Pesticides and Virussen, Noa Simon-Delso, Gilles San Martin, Etienne Bruneau, Laure-Anne Minsart, Coralie Mouret, Louis Hautier Rakib Hasan Sumon Amerikaanse droom Column Tekst SuskewieD In deze barre tijden vol uitzichtloze conflicten en ecologische rampspoed op zowat elk continent is enig realistisch optimisme een hoogst welkome zegen. Met dank aan economist Paul Krugman voor zijn column in The New York Times waarin hij quasi speels aantoont dat het terugdringen van de CO 2 -uitstoot helemaal niet duur hoeft te zijn. Zijn uitgangspunt is de berekening door de Kamer van Koophandel (KvK) van de kostprijs van een ambitieus plan tegen de opwarming van de aarde, uitgeschreven door het Amerikaanse milieu-agentschap EPA: 50,2 miljard dollar per jaar tot Dit astronomische bedrag dient volgens Krugman wel te worden afgewogen tegen het Amerikaanse BNP van miljard of amper een schamele 0,3%. Een koopje! En ook voor een doorsnee Amerikaans gezin dat dollar verdient, betekent een kost van 200 dollar om het milieu voor verder kwaad te behoeden nog geen derde van een percent. De schamele opbrengst van een doorsnee spaarrekening; wie gaat daarvan wakker liggen? Zelfs het Pentagon doet ongewild een duit in het zakje, want het beschouwt de klimaatcrisis als een reële bedreiging voor de nationale veiligheid. Is een uitgave van amper 8% van het jaarlijkse militaire budget van 600 miljard dan zo n roekeloze kost om deze dreiging terug te dringen? Krugman steekt hierbij de armen in de lucht: schiet niet op mij, dat zijn de bedragen waarmee de klimaatsceptici zélf komen aandraven Het wordt nog straffer wanneer Krugman drie extra redenen aanhaalt die de kostprijs nog verder kunnen drukken. Zo gaat de KvK uit van een jaarlijks groeipercentage van 2,5%, wat allicht te hoog gegrepen is. Daarnaast gaat men uit van de vervanging van steenkool door aardgas zonder rekening te houden met de technische vorderingen op het vlak van hernieuwbare energiebronnen. Ten slotte kan de keuze voor de bouw van nieuwe energiecentrales met een lage CO 2 -uitstoot zorgen voor extra tewerkstelling en de activering van slapend kapitaal. Krugman legt de vinger op de wonde door de KvK te wijzen op haar bescherming van de steenkoolbonzen en op de afkeer van de Republikeinse Partij voor objectieve, meetbare wetenschap. De eersten verdedigen zich alvast door op kleuterniveau naar China te wijzen: Maar, meester, zij verbranden nog altijd méér steenkool! Deze dwarsliggers vergeten dan wel even dat uitgerekend de VS alle klimaatakkoorden hebben getorpedeerd door zich niet te willen engageren voor striktere normen. Als de VS het goede voorbeeld hadden gegeven, dan zouden Europa en Japan beslist gevolgd zijn, en de rest van de wereld zou dan moeilijk kunnen achterblijven. De planeet redden kost dus belachelijk weinig als de nodige voor de hand liggende keuzes worden gemaakt, besluit Krugman. Hopelijk blijft het niet bij deze American Dream.

8 8 Tuin Plant bloembollen! Voor een fleurige tuin vol leven Tekst Lies Rottiers Foto s Dogtooth77 en Pieter Edelman (cc) Bloembollen hebben iets magisch. Je stopt ze in de grond op het moment dat alles in de tuin is uitgebloeid en in verval raakt en na een lange, kale winter wanneer je ze eigenlijk alweer vergeten was kondigen ze plots in felle kleuren de lente aan. Kies je voor de juiste soorten, dan moet je ze maar een keer planten voor jarenlang plezier. Dit zijn de soorten die geschikt zijn voor verwildering. Dat wil zeggen dat ze winterhard zijn en zichzelf vermeerderen. Je hoeft ze dus niet te rooien voor de winter en je krijgt er elk jaar meer. Een kleine investering de ieder jaar meer opbrengt. Wie kan daar nog nee tegen zeggen? Bloembollen worden vaak vergeten bij het ontwerpen en aanleggen van een tuin en dat is jammer. Naast bomen, struiken en vaste planten voegen ze een extra dimensie toe en verlengen ze het tuinseizoen. Veel bolgewassen bloeien vroeg in het voorjaar wanneer de tuin nog aan het bekomen is van regen, sneeuw en vorst. In het gras ontstaat een pop up -bloemenzee van bonte krokussen, onder de struiken klingelen sneeuwklokjes en langs het pad bloeien narcissen: een prachtig gezicht! In de late lente kun je op vochtige plekken kievitsbloemen bewonderen en in de border staan de sieruien te pronken tussen het eerste frisse groen van de vaste planten. Bloembollen zijn voor mij onmisbaar in een goed uitgekiend beplantingsplan. Kijk eens rond in je tuin; je vindt vast wel een plek waar bloembollen mooi zouden staan. Levensbelangrijke bloembollen Naast hun esthetische waarde in de tuin hebben bloembollen nog een andere troef: ze leveren als een van de eerste planten stuifmeel en nectar voor bijen, hommels en andere insecten. Samen met de wilg vormen onder andere krokussen een heel belangrijke voedselbron voor overwinterde bijen en hommels. Stuifmeel en nectar zijn nog erg schaars op dat moment en vroege bloeiers zoals bloembollen zijn van levensbelang voor de bijen. Een extra reden dus om bloembollen te planten onder bomen en struiken in de tuin, in de border, in een stukje gazon, in de straatbloembakken of in het gemeenteperk. Biobollen Als je bloembollen gaat planten in je tuin je bent nu vast helemaal overtuigd koop je maar beter meteen biologische bollen. Die zijn gifvrij en dat is van groot belang voor de insecten die de bloemen in het voorjaar bezoeken. Verschillende studies hebben aangetoond dat de vele bestrijdingsmiddelen die gebruikt worden bij het kweken van groenten, bloemen en planten mee de oorzaak zijn van de massale bijensterfte de laatste jaren. En het gaat verder dan de bloembol zelf: plant je een bol die met gif werd behandeld, dan komt dat gif in de bodem terecht. Het grondwater raakt ermee vervuild en zo wordt het opgenomen door andere planten. Het stuifmeel van een wilg bijvoorbeeld kan gifstoffen bevatten, omdat zijn wortels vervuild water opnemen. Kiezen voor biologische bloembollen is ook kiezen voor duurzamere bollenteelt. Na de champignonteelt is de bloembollenteelt de meest vervuilende tak van de landbouw in Nederland. Al die prachtig gekleurde bollenvelden worden behandeld met enorme hoeveelheden bestrijdingsmiddelen tegen insecten en schimmels. Die stoffen verontreinigen niet alleen het oppervlaktewater, maar komen via verdamping ook in de lucht terecht: een alarmerende situatie. Gelukkig is er al een handjevol biologische telers dat laat zien dat het anders kan. Geen kunstmest, geen gif, minder bollen per hectare, wisselteelt toepassen en mechanische onkruidbestrijding. Een stuk beter voor natuur en milieu, maar wel arbeidsintensiever. Daarom zijn biologische bollen duurder dan gangbare bollen. Op dit moment is slechts 0,1 procent van de geteelde bloembollen in Nederland van biologische teelt. De biologische telers kunnen je steun dus goed gebruiken en verdienen een duwtje in de rug. Koop dus bij voorkeur alleen biologische bloembollen. Imkers in actie Naast de insecten en de biologische telers is er nog een groep die graag meer biologische bloembollen geplant wil zien en dat zijn de imkers. Zij worden geconfronteerd met de verschrikkelijke gevolgen van het gebruik van bestrijdingsmiddelen in gebieden waar hun bijen vliegen en kunnen vaak alleen maar toekijken. Tijd voor actie, vonden ze, en dus is het idee ontstaan voor een campagne met biologische bloembollen. De biologische en biodynamische imkers in België ( en Nederland

9 Tuin 9 Bloembollen geschikt voor verwildering bosanemoon (Anemone nemerosa) sneeuwroem (Chionodoxa lucileae) krokussen (bijv. Crocus tomasianus of Crocus vernus) sneeuwklokje (Galanthus nivalis) kievitsbloem (Frittilaria meleagris) (zie foto) wilde boshyacynt (Hyacinthoides non-scripta) narcissen (Narcissus cyclamineus Tête à tête ) sterhyacynt (Scilla siberica) botanische tulpen (bijv. Tulipa tarda)

10 10 Tuin ( hebben samen met de biobloembollentelers en een aantal partners een meerjarenplan opgesteld om het aanbod en de verkoop van biologische bollen uit te breiden. Dit jaar bieden ze voor het eerst een (zij het nog heel beperkt) assortiment aan van biologische krokussen. De bollen zijn SKAL genormeerd nr ( dat is een keurmerk voor bioproducten in Nederland. Meer achtergrond vind je op de website van de BD-imkers. Voorlopig zijn er alleen krokussen verkrijgbaar via deze actie, maar de bedoeling is om in de komende jaren meerdere voorjaarsbloeiers aan te bieden. Die voorjaarsbloeiers staan ook wel bekend als stinzenplanten: sneeuwklokjes, blauwe druifjes, boshyacinten, anemonen en sterhyacinten. De actie wil ook het gebruik van biologische zaden en biologische vaste planten bevorderen. Allemaal initiatieven die we vanuit Velt alleen maar kunnen toejuichen en dus graag willen ondersteunen. De keuze voor krokussen om deze actie te lanceren is niet toevallig. Ze zijn namelijk een van de belangrijkste bronnen van stuifmeel en nectar in het vroege voorjaar. De krokus is bovendien een gemakkelijk bolletje dat je bijna overal kunt planten: in het gazon of onder bomen, in bermen en grasstroken, in parken, plantsoenen en op open terrein. Plant de krokus ruim uit elkaar, in kleine groepjes, her en der verspreid. Zo krijg je een natuurlijk beeld. Iedere bol geeft 2 à 3 bloemen. Krokussen vragen verder geen onderhoud. Het is wel belangrijk om het loof helemaal te laten afsterven en het daarna pas te maaien of af te knippen. Dan vormen zich tegen de volgende lente nieuwe bollen en krijg je algauw een dicht tapijt van krokussen. In het vorige nummer van Seizoenen kondigden we aan dat Velt-leden kunnen deelnemen aan deze actie. De biologische krokussen zijn te koop via de webshop Daar kun je ze vanaf 1 september 2014 snel en gemakkelijk bestellen. Velt-leden genieten van 10 procent korting! De voorraad is beperkt, dus wees er snel bij. De bloembollen worden in de tweede helft van september geleverd, zodat je ze nog voor de winter kunt planten. Hoe en wanneer planten? De geschikte tijd om bloembollen te planten is in de herfst, van september tot november. Dan kunnen de bollen nog wortels vormen vóór de vorst in de grond komt en dan zijn ze klaar om in het voorjaar te groeien en bloeien. Bloembollen kun je in principe overal planten, maar je vermijdt beter plaatsen waar de grond niet voldoende draineert, want bollen houden niet van natte voeten. Zonnige plaatsen zijn natuurlijk geliefd voor bloembollen, maar houd er rekening mee dat in de lente de zon op veel plaatsen kan komen aangezien dan nog niet alle bladeren aan de bomen staan. Een plek in de zon maakt het ook voor de insecten interessant, want die genieten dan optimaal van de warmte van de eerste zonnestralen. Als algemene regel geldt dat je bollen twee- (zware grond) tot driemaal (lichtere grond) zo diep plant als de bol hoog is. Een bol van 3 cm kun je in een zandige bodem dus op 9 cm diep planten. Heb je een beperkte hoeveelheid te planten, dan graaf je voor iedere bol een apart plantgat. Strooi de bollen uit over de plek waar je ze wilt hebben en stop ze daar in de grond met de puntige zijde naar boven en met de wortels naar onderen. Heb je veel of kleine bollen, dan kun je ook een grotere kuil of sleuf maken en meerdere bollen tegelijkertijd planten. Is het lange tijd droog na het planten, geef dan water. Een bol mag dan dood lijken, het is een levende plant die niet mag uitdrogen. Biokrokussen kopen via de webshop Grootbloemige krokus (Crocus vernus): mix van kleuren (paars: Grand Maitre, blauw: Flower Record, geel: Yellow Mammouth, wit: Jeanne d Arc, gestreep: King of Striped) Artikel nr. GKR001: 150 bollen per zakje: 38,40/zakje Artikel nr. GKR002: 2500 bollen per krat: 505,00/krat Prijzen zijn exclusief verzendkosten. Bestellen kan op of met een aan order@biozaadgoed.be.

11 Verbeeld 11 Als je maar lang genoeg naar iets kijkt Filosoferen over het tuinhek heen Tekst Peter Druwé Illustratie Hugo De Smaele dag voorbij is; eerder schiet de andijvie gemakkelijk door. Tot eind augustus plant ik nog wel een paar keer bij, om de oogst te spreiden, maar daarna stopt het. Een dozijn plantjes staan nu mooi op rij te popelen om in groei te komen. Met wat kruimelige compost en een royale gietbeurt heb ik ze een mooie start bezorgd. Ze houden van een temperatuur tussen de 15 en 20 Celsius en krijgen graag veel water. De vroege herfst is dus ideaal. Een dozijn, dat zijn er natuurlijk weer te veel. Die drang naar grote opbrengsten is sterker dan mezelf. Een overschot aan andijvie, hoe ga je daarmee om? Ik geraak dat groensel nergens kwijt. Men lust dat precies niet Een dozijn, terwijl er hier nog een hele rij volwassen exemplaren op consumptie staat te wachten. Soms verdwijnt er eentje vanzelf, door binnenin te beginnen rotten. En verder gooi er ik er een aantal in de boomgaard van mijn andere buurman. Zijn schapen lusten het wel. Zij weten maar al te goed waarom ze mijn komst in de tuin met vrolijk gemekker begroeten. Ik gun die beesten nog een groen blaadje terwijl ze daar, zich van geen kwaad bewust, op de naderende slachttijd staan te wachten. Herfst. Wisselend weer. Een klad donkere wolken schuift van west naar oost en palmt meedogenloos de ondergaande zon in. De grauwe massa krijgt een witgele gloeirand, schrikwekkend fel, een aureool van het zuiverste goud. Het lijkt alsof er achter de wolken een hevige brand woedt, een hellevuur van onmogelijke hitte en flitsende helderheid. Daarnet bij de koffie hoorde ik op de radio iemand al zingende beweren dat het leven mooi is. Wie ben ik om dit tegen te spreken? Toen ik vervolgens de tuin introk, met een kistje vol plantgoed en een goed gevulde gieter, klonk er enthousiast geblaat. Een groet van hiernaast. Ik knorde kort terug. De winterandijvie zat vlug in de grond. Ik wacht altijd met uitplanten tot de langste Ook bij Gaston waag ik poging, al weet ik dat daar niets te slijten valt. Niets nodig? Ik heb een paar kroppen uit de grond gehaald en steek er eentje ostentatief de lucht in. Ze hebben hun beste tijd gehad, maar dat kan mijn buurman niet zien vanaf zijn standplaats. Hij geraakt de laatste tijd nog maar moeilijk tot aan de tralies, vanwege de hoogopschietende begroeiing. Het zal eens goed moeten vriezen, zodat het boeltje daar wat inzakt. Niets nodig? roep ik nog eens. Merci, zegt de oude man, het is zo goed als dat ik t heb gehad. Vind je ze niet mooi genoeg? Ik probeer grappig te zijn. Maar neen, het is dat niet, klinkt het nors. Trouwens, als je maar lang genoeg naar iets kijkt wordt het vanzelf mooi. Buurman is er alweer vandoor. Mijn andijvie zal ik elders moeten slijten. Ik zou hem ook zelf kunnen opeten, maar voer hem dan toch maar liever aan de schapen.

12 12 Wat je aandacht geeft, groeit De holistische tuin- en levensvisie van Rob Assmann Tekst Geertje Meire Foto s Swa De Heel Velt viert in 2014 haar 40ste verjaardag. In het kader van dit feestjaar laten we graag enkele bekende en minder bekende Velt-leden aan het woord over hun passie. Rob Assmann gaat in zijn tuin creatief aan de slag met recuperatiematerialen en beschouwt tuinieren als een wezenlijk onderdeel van zijn ecologische en holistische levenswijze.

13 Eco-actief 13 Op een zwoele zomerdag rijd ik de grens met Nederland over. Na 700 m stop ik voor een al even warm gesprek bij Rob Assmann, een goedgemutste bezige Velt-bij uit Baarle-Nassau. Tuinieren vormt een wezenlijk onderdeel van mijn ecologische levenswijze. Wie met zijn handen in de aarde wroet, krijgt voeling met en oog voor de samenhang in de natuur. Van daaruit groeit het besef dat alles met elkaar verbonden is. Zweverig, denk je? Nee hoor, bewuste en wijze woorden van deze natuurgeneeskundige therapeut en mindfulnesstrainer. Ik zoek niet, ik vind Rob is een fanatiek hergebruiker van allerhande materialen. Zijn authentiek verbouwde huis is daarvan getuige nummer één, maar ook in de tuin bulkt het van de gerecycleerde voorbeelden. De stapstenen zijn eigenlijk brokken grafzerk en het roodkoperen afdak van het vogelhuisje redde Rob uit het containerpark met een knipoog van de opzichter. Of wat dacht je van een oud autowiel om je tuinslang omheen te wikkelen? Creativiteit is hier een understatement. Ik zoek geen materialen, ik vind ze! zegt Rob. Levensgezellin Hélène slaat weleens haar ogen ten hemel als haar man weer een partij oude bakstenen aansleept, maar ze deelt zijn mening dat er te veel wordt weggegooid in onze maatschappij. Het koppel draagt de houding om bewust om te gaan met spullen en meer te doen met minder hoog in het vaandel. De term consuminderen vat het mooi samen. Sommige mensen zijn er stellig van overtuigd dat ik dat woord heb uitgevonden, lacht Rob. Een wedstrijd zonder strijd We installeren ons op een bankje, het pronkstuk van de tuin. In een vorig leven waren de planken kalverboxen. En dat brengt ons bij de klustip voor de lezers van Seizoenen. Neem een fietswiel, wat houten planken, een paar schroeven en in geen tijd tover je een verplaatsbaar gewasbeschermingsframe. Voor de bekleding kun je kiezen uit hoe kan het ook anders recuperatiematerialen: een restje kippengaas, een stuk net, of wat je maar hebt liggen. Plaats dit frame op een zaaibed ter bescherming tegen duiven, konijnen of poezen. Eigenlijk, zegt Rob, heeft biologisch tuinieren iets van een wedstrijd: wie is de slimste, de tuinier of het dier? Weinig werk en veel oogst Rob en Hélène hebben geen levenslang tuinverleden. Toen ze elkaar leerden kennen, had zij wat ervaring met tomaten en hij vooral met de cannabisplant. Van zodra ze een eigen tuin hadden, begonnen ze met gemakkelijke groenten. Weinig werk en veel oogst. Snijboontjes hadden we vanaf jaar één, vertelt Hélène. Maar elk jaar ligt er meer op hun bord. De vijf nabije natuurvoedingswinkels ten spijt, shoppen in eigen tuin blijft het allerleukste. Door bewust minder te gaan werken, heeft het koppel meer tijd en ruimte om hun tuintalenten te ontwikkelen. Er gaat ook bestuurstalent schuil in mijn vlot pratende gastheer: Rob is een vaste waarde in het Velt-bestuur van Regio Turnhout. Deze grote afdeling leeft mee met de seizoenen en maakt een onderscheid tussen zomer- en winteractiviteiten. In de zomer vieren tuinbezoeken hoogtij, in de winter worden tuinervaringen gedeeld rond het haardvuur. Bessenweelde in een kooi Er is heel wat fruit te plukken in de lange smalle tuin, die vroeger een weide was. Naast walnoten, mispels en appelbomen, staan er veel bessenstruiken onder een indrukwekkende buizenconstructie. De bessenkooi is wat minder snel gemaakt dan het eerder genoemde gewasbeschermingsframe. Kom volgend jaar maar eens terug voor het resultaat, klinkt het veelbelovend. Hélènes schoonbroer kweekt bessen. Daarom zijn Japanse wijnbes, jostabes, gele framboos, en appel- ofwel aroniabes hier al jarenlang te vinden. Wist je dat vogels gele frambozen meestal links laten liggen? Robs favoriet is een hoge variant van de Amerikaanse bosbes: verrukkelijk van smaak en door de hoogte bij het plukken minder belastend voor rug en knieën. Hélène vindt alle eigen bessen pure rijkdom. Niets zo heerlijk als ze recht van de struik in je mond te stoppen! Daar proosten we op, met een glaasje zelfgemaakt zwartebessensap. Vrijwilligers helpen vrijwilligers Rob zet zich nog op een andere manier in voor Velt: hij engageerde zich als bewegingscoach. Een coach is een vrijwilliger die lokale afdelingen en werkgroepen ondersteunt bij uitdagingen of problemen. Denk bijvoorbeeld aan beter vergaderen, nieuwe vrijwilligers vinden of hen wegwijs maken binnen de werking. Geen professionals, wel mensen uit de omgeving die Velt fris en dynamisch houden. Mensen zoals Rob dus. Het concept werkt en leverde Velt in 2010 de Prijs voor Vrijwilligerswerk op. Begin bij jezelf De ecologische levensstijl is voor Rob een bewuste én logische keuze. Uiteindelijk begint de wereld verbeteren bij jezelf en je omgeving. Je kunt het niet in je eentje opnemen tegen Monsanto, maar je kunt in je eigen leven en tuin wel kiezen voor ggo-vrije zaden en voeding. Wat je aandacht geeft, groeit. Dat geldt in de tuin én voor zowat alles in het leven.

14 14 Eco-actief xxx En ander eco-actief nieuws Samenstelling Redactie Samentuin op rozen In het Tivolipark in Mechelen maakte men van de Rozentuin, die op almaar minder belangstelling van de bezoekers kon rekenen, een samentuin. Velt en de stad Mechelen namen hiervoor samen het initiatief. Ze moedigen vrijwilligers aan om samen biologische groenten te telen. Op dit moment is een tiental gezinnen aan de slag in de tuin. Ann Pinceel van Velt Mechelen is alvast opgetogen met de resultaten van het project, vertelt ze aan het Nieuwsblad. Moeder van Velt overleden Op 7 juli 2014 overleed op 80-jarige leeftijd Aleide Lagrou. Ze kan met recht Moeder van Velt worden genoemd, want ze was al bij Velt betrokken in de ontstaansperiode, 40 jaar geleden. De stichtingsvergadering zat op 20 januari 1974 rond haar keukentafel en samen met haar man Daniel Willaeys heeft ze het Velt-secretariaat bijna 10 jaar lang gehuisvest en beheerd in hun huis in Halle-Zoersel. Het mooiste moment op haar afscheidsviering was toen werd gezegd: Nu volgt een gedicht en dan luisteren we naar haar lievelingsmuziek. Het gedicht ging over: Als ik sterf laat me vrij. Kom niet naar mijn graf want daar vind je me niet. In de wind kan je me horen. En toen was het stil, de wind speelde in de populieren en ja het klonk als muziek. Het gefluister van die bomen had iets van een verhaal. In dat moment en na alles wat er over Aleide verteld was, konden we voelen hoe deze vrouw verbonden is met de natuur in al haar schoonheid. Jan Vannoppen Trefdag samentuinen Al meer dan 8 jaar trekt Velt de kar van de samentuinen. Tientallen tuinen rezen uit de grond. Heel wat tuinen staan nog in de steigers. Redenen genoeg dus om ook in 2015 een trefdag samentuinen te organiseren. Het wordt weer een dag waarop we volop ervaringen kunnen uitwisselen en diverse workshops zullen aanbieden. Noteer alvast in je agenda op zaterdag 31 januari 2015: trefdag samentuinen, Antwerpen. Meer informatie volgt later. Niets is verloren Op 20 september 2014 vindt op de Bijlokesite van de Stad Gent het Niets is Verloren Festival plaats. Dit festival is het slotevenement van Atelier De Stad waar gedurende een jaar intensief werd geëxperimenteerd met creatieve concepten en methodes om verspilling uit de stad te bannen. Op het festival vindt naast een inspiratiemarkt en diverse workshops een editie van Feed the 5000 plaats, de wereldwijde campagne die voedselverspilling aanklaagt door voor 5000 mensen een volwaardige maaltijd te bereiden met voedseloverschotten. Velt is die dag aanwezig met een informatiestand en geeft de workshop Lang Leve de Oogst. We zullen oogstoverschotten verwerken tot confituur, compote, pickles en ander lekkers om te bewaren in bokalen. Iedereen is van 15 tot 17 u van harte welkom met schort, snijplank en mes voor een heus inmaakfeest. De uitgelezen kans om meteen ook te leren wat je met je eigen overvloedige oogst kunt doen. Wil je je inschrijven voor de workshop, meewerken bij de organisatie, bokalen schenken of een affiche uithangen, mail dan naar leentje.speybroeck@velt.be.

15 Zoekertjes 15 Gratis 100-tal fruitsapflessen 0.5l, 0.75 l, 1 l afkomstig van Granini e.a. voor het inmaken van fruitsap of tomatensap. T (regio Gent). gezocht Graag wat stro of hooi om de planten in de winter te bedekken (1 baal lijkt me voldoende). Niet verder dan 30 km van Graauw (Nl) of Antwerpen (Lange Leemstraat), , gerdaleys@zeelandnet.nl gezocht Gratis kippenhok met toebehoren (drinkbak). Wij hebben drie hanen zitten die niet van ons zijn, maar als we ze weg willen uit onze tuin waar ze nu los rondlopen, worden ze de kop omgedaan door de eigenaars en gebruikt voor de stoofpot. Het gaat om een oude haan en twee van dit jaar. Ik wil gewoon een hok om ze s nachts veilig te stellen; overdag mogen ze vrij rondlopen , gerdaleys@ zeelandnet.nl gezocht Alle zaden van basilicum, peterselie en andere kruiden zijn welkom voor de kruidentuin van Graauw (er kan eventueel geruild worden) , gerdaleys@ zeelandnet.nl Te koop Het boekje: Winiefred kookt met stevia. Het boekje is nieuw en mag weg voor de helft van de prijs, nml. 6,00. Interesse? Graag mailen naar nicoledegols@yahoo.com of bellen naar Gratis Af te halen: alle nummers van seizoenen Selectie ook mogelijk. In uitstekende staat. Info: of ann.union@telenet.be. Te koop Woning h.o.b. op perceel van 671 m 2. Rand van Oostende. Woonkamer, bureau, keuken, 4 slaapkamers, badkamer, 2 toiletten, zolder, cv op aardgas. Zuidgerichte biologische tuin en serre. T (Herman Block). Te koop West-Ierland aan Atlantische Oceaan (Belderrig): woning (laagbouw) in rustig dorpje. Unieke locatie in de pure natuur! Zicht op Atlantische Oceaan en heuvels. Inrichting: 2 slpkmrs, woonkamer, eetkamer, badkamer, keuken. Voor- en achtertuin m 2 grondopp T Aanbod Verblijf voor 1 maand in het Westen van Ierland (Mulranny, County Mayo), pittoreske plaats aan Oceaan en strand midden in de natuur; in ruil voor onderhoud tuin en/ of schilderwerk binnen + lichte huishoudelijke hulp (ong. 4 u per dag). T Slechts geschikt voor 1 persoon gezien de ruimte. Je staat zelf in voor je eten/drinken. Niet-roker. Te koop Wasbare luiers, merk Kiddybips small: 18 katoenen luiers, 5 plastieken overbroekjes, 6 katoenen inleggers large: 30 k.l., 10 p.o., 5 k.i. extra: 2 rollen papieren inleggertjes + luierzakje + luieremmer. In goede staat. Alles gebruikt voor één kindje Beernem, Te koop Ecologische Jagerschalet, op bosgrond van 1700 m 2, met eigen elektriciteit (oplading groep), grondwater (gefilterd). Instapklaar, gemeubeld met wasmachine, afwasmachine, diepvriezer, droogkast, grasmachine, grote woonkamer, keuken, badkamer, 2 slaapkamers, 2 wc s, terras en garage. Riviertje met vis, gelegen in groot jachtgebied. Vraagprijs: Afspraak: of (gsm) Te koop Biologische kweepere, 1,00/ kg. Vanaf eind september. Polderstraat 238, Zwijndrecht. T of GSM gezocht Vakantieoppas. We zoeken contact met mensen (een stel) met groene vingers en affectie voor dieren die op ons huis willen passen, zodat wij af en toe even op vakantie kunnen. Liefst voor meer dan eens. Enige flexibiliteit is gewenst, want wij kunnen buiten de seizoenen (nazomer/herfst, wintermaanden t/m februari) weg. We hebben een moestuin, eetbare siertuin, bonte bentheimer landvarkens, kippen, twee honden en een kat. Nederland, Zuid-Veluwe, tussen Arnhem en Wageningen. Mail, graag met een persoonlijke beschrijving, naar norbert@mergenmetz.nl. gezocht Beginnend tuinierster zoekt de het Velt-tijdschrift Seizoenen vanaf 2000 tot 2012, liefst gratis of voor een klein prijsje. Provincie West-Vlaanderen. lieve.samyn@telenet.be. gezocht Vaste planten voor in border om de bijen en vlinders te plezieren. Ook een struikje toverhazelaar. Als ruilmatriaal heb ik hosta s en Japanse wijnbesscheuten. Enkel prov. West-Vlaanderen. lieve.samyn@telenet.be. gezocht Aurea Herbs, producent van medicinale kruidenthee en oertincturen wil graag uitbreiden. Wij willen een biologische vlinder-bijen-bloementuin opzetten en zijn op zoek naar vrouwelijke geestverwanten die net zo bevlogen zijn als wij. Deze tuin kan de start van een zelfvoorzienende ecovillage zijn. Onze voorkeur gaat uit naar Kreta, waar wij wonen, maar ook andere landen zijn bespreekbaar. Gedachten omtrent deze biologische spirituele tuin zijn: schoonheid, samen delen, kennis doorgeven, vreugde, vrede, doorzettingsvermogen en liefde. Graag vernemen we een reactie voor 1 oktober in verband met de organisatie. Meer info: www. aureaherbs.com en info@aureaherbs.com. Schrijf naar Velt of stuur een naar zoekertjes@velt.be. Je kunt je zoekertje ook op de website posten.

16 16 Tuin Uit de kruidentuin Daslook Tekst Dorien Pelckmans en Karen Remans, uit: Kruiden verkennen in de Vlaamse Ardennen Illustratie Leen De Pelseneer Op de heuvels van de Vlaamse Ardennen valt heel wat te ontdekken. Een heerlijk pallet aan typische kruiden uit de streek fleurt er de wegen op. We laten je een jaar lang kennismaken met deze kruiden. Daslook (Allium Ursinum L.) is in dit nummer aan de beurt. Daslook is een 15 tot 40 cm hoge bolplant. Zijn bladeren zijn ellipsvormig en de bloeistengel is driekantig, met aan de top een schermvormige bloeiwijze. De bloem is wit, drietallig en stervormig. Daslook bloeit van april tot juni. Hij groeit graag op een vochtige voedselrijke bodem in het bos. De zaden van daslook dragen een mierenbroodje, een aanhangseltje van het zaad dat gevuld is met vetten, suikers, eiwitten en vitamines en dat tot voedsel dient voor mierenlarven. Op die manier wordt het zaad door mieren verspreid. Daslook is een inheemse en beschermde plant. Je mag hem niet plukken in het wild, maar je kweekt hem gemakkelijk in de tuin. Daslook plant je het best in het najaar of in het vroege voorjaar. De plant houdt van schaduw of halfschaduw. Na de bloei verwelken de bladeren. De bladeren oogst je van april tot en met mei, vóór de bloei. Ze smaken naar look, zonder dat de geur blijft hangen. Dat maakt daslook interessant voor lookliefhebbers. Gebruik het blad in sauzen, pesto en voorjaarssalades. Opgelet! Bij een niet in bloei staande plant lijkt het blad van daslook op het blad van het lelietje-van-dalen (Convalaria majalis L.- meiklokje). Ben je niet zeker, gebruik het blad dan niet, want het blad van lelietje-van-dalen is giftig! Het blad van daslook kun je met zekerheid herkennen aan de sterke uiengeur. Daslookpesto 50 g pompoen- of zonnebloempitten 1 sinaasappel een klein bosje daslook eventueel andere kruiden zoals peterselie of rucola 1 dl olijfolie 1 snuifje zout Rasp de sinaasappel en pers hem uit. Was de daslook grondig. Doe alle ingrediënten in een keukenmachine of blender.proef en voeg desgewenst nog sap toe. recept: Sigrid Dewaele:

17 Tuin 17 Kleurrijke gazonpaddenstoelen Een beloning voor minder werk Tekst Roosmarijn Steeman Foto s Eric Malfait, Roosmarijn Steeman Een gemillimeterd gazon, zonder mos of andere planten erin, is nog altijd de standaard voor de gemiddelde Vlaming. Bewoners met te lang gras, bloemen en mos bestempelt men nog vaak als luiaards die hun tuin niet onderhouden. Dat deze bloemrijke tuinen een oase zijn voor vlinders en bijen begint langzaamaan door te dringen. Maar dat tuinen ook belangrijk zijn voor zeldzame graslandpaddenstoelen is weinig bekend. De mythe van giftige paddenstoelen die schade aan je gazon aanrichten ontkrachten we hier.

18 18 Tuin Een zwamvlok onder de grond Het merendeel van de tuiniers ziet paddenstoelen in de tuin als een probleem. De eerste vraag die vaak spontaan opkomt is: zijn ze giftig? Bij veel mensen leeft het idee dat paddenstoelen schadelijk zijn en dus zo snel mogelijk weg moeten. Wat de eetbaarheid betreft moeten we meteen teleurstellen: in gazons zijn er weinig lekkere paddenstoelen te vinden en het risico op verwarring met giftige soorten is groot. Maar langs de andere kant: alleen met peuters en onbesuisde koks moet je uitkijken voor giftige paddenstoelen. Het aanraken van een dodelijk giftige soort kan geen kwaad. Met die schadelijke paddenstoelen valt het best mee. Graslandpaddenstoelen leven als opruimers van dode grasresten en laten geen sporen na. Opruimers komen elk jaar op dezelfde plek terug, zolang er genoeg voedsel is. De eigenlijke zwam, de zwamvlok, overleeft vaak jaren ondergronds. Pas in de herfst worden de vruchten de paddenstoelen gevormd. Een heksenkring zal jaarlijks groter worden, doordat de zwamvlok zich uitbreidt. Waar een heksenkring groeit, schiet het gras vaak hoger op, want de zwamvlok geeft bij vertering van dood materiaal heel wat stikstof vrij. Het gras binnen de heksenkring kan soms iets minder goed groeien, doordat de zwamvlok in concurrentie gaat met het gras voor water en voedsel. Ben je geen liefhebber van de oneffenheden die de paddenstoelen in je gazon veroorzaken, dan brengt het weinig op om ze te plukken. Zo verwijder je alleen de vruchten. De zwamvlok blijft onder de grond. Van mosklokje tot vuurzwammetje Het merendeel van de gazonpaddenstoelen zijn kleine, grijze tot bruine paddenstoeltjes, zoals mycena s, mosklokjes en vlekplaten. Hoe langer je niet bemest en geen mos verwijdert, hoe groter de kans op mooiere zeldzaamheden. Wist je dat er zonder veel inspanning oranje en gele paddenstoelen in je tuin kunnen verschijnen, die luisteren naar namen als vuurzwammetje, papegaaizwammetje en elfenwasplaat? Net als orchideeën zijn deze mooie zwammen goede indicatorsoorten voor waardevolle graslanden. De zoektocht naar deze adonissen werd onder natuurbeheerders in Vlaams-Brabant (dankzij onderzoek en projectsteun van de provincie Vlaams-Brabant) een ware hype. Het vinden van deze soorten zien zij als een ware beloning voor hun werk (aankopen, beschermen en beheren van natuur). Onbekend maakt onbemind Met meer dan 4000 soorten in Vlaanderen zijn paddenstoelen zelfs bij natuurstudiefreaks niet zo populair. Een groot aantal soorten laat zich moeilijk op naam brengen in het veld. Aan de slag gaan met een microscoop om sporen te onderzoeken is voor velen een brug te ver. Het merendeel van de paddenstoelen is gebonden aan bossen. Kijk je uitsluitend in graslanden naar soorten die groter zijn dan 1 cm, dan kom je met een 150-tal soorten wel toe. In Nederland staat 75 procent van de graslandpaddenstoelen op de Rode Lijst van bedreigde soorten. Door de intensieve landbouw is de oppervlakte aan voedselarme graslanden zo sterk afgenomen 6

19 Tuin 19 dat bermen en tuinen een belangrijke rol vervullen om planten en paddenstoelen die alleen overleven zonder bemesting nog een kans te geven. Paddenstoelen blijken bovendien nog gevoeliger voor vermesting: te veel stikstof en fosfaten zijn nefast. Daarnaast is ook de ouderdom van het grasland voor zwammen van belang. Paddenstoelen zijn gesteld op stabiele, ongestoorde bodems. In kasteeltuinen waar decennialang hetzelfde graslandbeheer werd gevoerd, kunnen deze pareltjes al even lang staan zonder dat iemand het weet. Wat is een paddenstoelvriendelijk gazonbeheer? Gebruik geen chemische onkruidverdelgers en meststoffen. Laat mossen toe in het gazon; wasplaten, aardtongen en knotszwammen houden van mostapijten. Laat bloemen toe in je gazon. Soorten als gewoon biggenkruid, muizenoortje en margriet wijzen erop dat je gazon interessant is voor graslandpaddenstoelen. Hoewel paddenstoelen omver rijden met de grasmaaier geen kwaad kan, is te vaak maaien tijdens het paddenstoelenseizoen niet goed. Laat paddenstoelen de kans krijgen om zich te ontwikkelen, zodat ze hun sporen kunnen verspreiden. Maaisel afvoeren is belangrijk, zo kun je het gazon verder verschralen. Laat na het paddenstoelenseizoen je gazon kort de winter in gaan, zodat de voedingsstoffen van de dode plantenresten niet terug in de bodem worden opgenomen. Wat is het resultaat? Bovenstaande vier tips zijn niet alleen goed voor paddenstoelen, maar besparen je ook heel wat tijd en geld. Bovendien zul je op termijn almaar minder moeten maaien en afvoeren. Er zijn vier groepen graslandpaddenstoelen die aangeven dat je gazon bij de betere hoort. De meest opvallende groep paddenstoelen zijn de wasplaten, die hun naam danken aan de vettig aanvoelende plaatjes. Wasplaten zijn stevige paddenstoelen die goed tegen de kou kunnen en bij vriesweer nog durven te verschijnen. Verder hebben de meeste soorten prachtige kleuren en zijn ze vrij goed herkenbaar. Satijnzwammen zijn ook plaatjeszwammen, die je herkent aan hun roze sporen. Het op naam brengen van soorten uit deze groep is helaas zelfs voor kenners geen pretje. Knotszwammen en aardtongen zijn beide te zien als steeltjes die nauwelijks boven het gras uitsteken. De eerste groep heeft vaak opvallende kleuren zoals geel en oranje, de tweede groep is bijna altijd in het zwart. Meer info over het herkennen van deze groepen vind je op Hulp bij het op naam brengen van graslandpaddenstoelen krijg je wanneer je foto s (boven-, onder- en zijkant ) invoert via

20 20 Tuin De vegetarische biefstuk Oesterzwammen bij je thuis Tekst Pleurico Redactie Bart Coenen Foto s A. Bower, Wayne Marshall Het is niet zo moeilijk om zelf oesterzwammen, champignons of shiitakepaddenstoelen te kweken. Er zijn kant-enklare systemen op boomstammetjes, in bakjes met compost en in zakken stro voor je huis, tuin of kelder. Enkele Velt-vrijwilligers gingen alvast aan de slag met oesterzwammen van het West-Vlaamse Pleurico. Probeer het zelf en ontdek hier alvast hoe je ermee begint. Succes! gewenste temperatuur is bereikt. Daarna wordt het biologische stro geënt met een mengsel van micro-organismen. Op deze manier ontstaat een symbiose die zo nauw mogelijk aansluit bij het natuurlijke ecosysteem van de paddenstoelen. Het stro wordt op de juiste zuurtegraad gebracht en vermengd met regenwater waarin rietsuikermelasse is opgelost. De suikers stimuleren het bacteriële leven, waardoor de temperatuur vlug tot 62 Celsius oploopt. Die temperatuur wordt 24 uur aangehouden. Daarna volgt afkoeling en wordt er geënt (inbrengen van mycellium, schimmeldraden, via broed) en geperst in een microgeperforeerde zwarte plastic zak. Het substraat wordt vervolgens een tweetal weken doorgroeid, zodat het mycellium ontwikkelt. Deze schimmeldraden omgroeien de biostrodeeltjes volledig. De doorgroeide pakketten moeten dan nog veertien dagen uitharden. Dit betekent dat de temperatuur in het substraat evolueert naar de buitentemperatuur. Daarna zijn ze klaar voor de kweek. Oesterzwammen zijn afkomstig uit Japan en hebben vooral in Aziatische landen een rijk verleden. Men noemt ze weleens de vegetarische biefstuk omwille van hun relatief hoog eiwitgehalte. Bovendien zijn ze rijk aan vitamine B2, B6 en D. De hoed van de oesterzwam lijkt op de schelp van een oester. In het wild vind je ze in bossen en bermen op boomstammen en op oude stronken. Het ecosysteem imiteren Pleurico probeert met haar productieproces het ecosysteem van in de natuur gegroeide oesterzwammen zo getrouw mogelijk na te bootsen. Het bedrijf vormt biologisch stro om tot een selectieve groeibodem zonder chemische bestrijdings- en ontsmettingsmiddelen en met een geringe energie-inbreng. Eerst vermaalt men gecertificeerd biologisch stro tot kleine stukjes. Dat wordt bevochtigd met regenwater en belucht tot de Tips voor de kweek Dankzij de pakketten is zelf oesterzwammen kweken behoorlijk eenvoudig, maar je houdt je het best aan enkele richtlijnen. Oesterzwammen hebben licht nodig Het substraat is omgeven door zwart geperforeerd plastic. Plaats het pakket met de gelaste kant op de grond. Om licht aan het pakket te geven en zo vruchtzetting op te starten, maak je langs beide zijden van het pakket perforaties door met een mes een snede te maken van maximaal 1 cm. Maak het liefst nog een snede loodrecht op de eerste zodat je een kruis krijgt. Er is voldoende licht in je kweekruimte als je er de ondertitels van een