Handreiking Reglement van orde voor provinciale staten in een dualistisch stelsel

Transcriptie

1 Handreiking Reglement van orde voor provinciale staten in een dualistisch stelsel Vernieuwingsimpuls en Dualisme provinciale democratie

2 Handreiking Reglement van orde voor provinciale staten in een dualistisch stelsel

3 Inhoud 5 1. Inleiding 6 Leeswijzer 7 Dualistische index Modelreglement van orde voor de vergadering en andere werkzaamheden van provinciale staten Hoofdstuk 1 Algemene bepalingen Hoofdstuk 2 De vergadering Hoofdstuk 3 Vergaderorde Hoofdstuk 4 Rechten van statenleden Hoofdstuk 5 Besloten vergadering Hoofdstuk 6 Toehoorders en pers Hoofdstuk 7 Slotbepalingen Toelichting modelreglement van orde voor de vergaderingen en andere werkzaamheden van provinciale staten Hoofdstuk 1 Algemene bepalingen Hoofdstuk 2 De vergadering Hoofdstuk 3 Vergaderorde Hoofdstuk 4 Rechten van statenleden Hoofdstuk 5 Besloten vergadering Hoofdstuk 6 Toehoorders en pers Hoofdstuk 7 Slotbepalingen Presidium, agendacommissie of seniorenconvent Bijlagen 5.1 Relevante artikelen uit de Provinciewet 5.2 Overzicht van te verschijnen en verschenen handreikingen 5.3 Overzicht van tijdstip inwerkingtreding onderdelen van de Wet dualisering provinciebestuur Handreiking Reglement van orde 3

4 1. Inleiding Veel provincies zijn op dit moment druk bezig zich voor te bereiden op de inwerkingtreding van de Wet dualisering provinciebestuur. De ontvlechting van het ambt van gedeputeerde en het statenlidmaatschap, de overheveling van bestuursbevoegdheden van provinciale staten aan gedeputeerde staten, de mogelijkheid van een rekenkamer(functie) en de benoeming van de statengriffier vormen belangrijke onderdelen van de Wet dualisering provinciebestuur. De invoering van dualisering in de provincies heeft verschillende consequenties voor het modelreglement van orde. Het recht van initiatief, amendement en interpellatie van individuele statenleden wordt wettelijk vastgelegd. Het is voortaan provinciale staten die de gedeputeerden voor hun vergaderingen uitnodigen en bepalen of de gedeputeerde deelneemt aan de beraadslagingen. De verplichte invoering van de statengriffier heeft ook diverse gevolgen. De statengriffier neemt de ondersteunende functie van de griffier, toekomstig secretaris, ten behoeve van provinciale staten over. Dat betekent dat de statengriffier onder meer zorg draagt voor de notulen en voor de stembriefjes. Ook is het niet meer vanzelfsprekend dat de secretaris in de vergadering aanwezig is. Daarnaast moeten provinciale staten op grond van artikel 23, derde lid, van de Provinciewet hun besluitenlijst openbaar maken. In het reglement is tevens een uitwerking van dit artikel opgenomen. Deze handreiking voor een provinciaal modelreglement van orde in een dualistisch stelsel is een publicatie in het kader van de Vernieuwingsimpuls Dualisme en provinciale democratie. De Vernieuwingsimpuls Dualisme en provinciale democratie richt zich samen met de provincies op het invoeren van deze dualistische elementen in de bestuurspraktijk van de provincies. Deze publicatie volgt op het modelreglement van orde met dualistische elementen dat het Interprovinciaal Overleg en het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties in februari 2002 hebben uitgegeven. Het verschil tussen deze beide reglementen van orde is dat de publicatie van februari 2002 betrekking heeft op de invoering van een aantal dualistische elementen in een monistisch stelsel. Het gaat om wijzigingen ter bevordering van dualisering die vooruitlopend op de inwerkingtreding van het wetsvoorstel mogelijk zijn. Deze handreiking ziet op de orde van de vergadering zoals dit er na inwerkingtreding van de wet op 12 maart 2003 uit kan zien. Het is een modelreglement van orde voor de vergadering van provinciale staten in een dualistisch stelsel. Handreiking Reglement van orde 5

5 Leeswijzer Dualistische index Deze handreiking bestaat uit vijf hoofdstukken. De inleiding is het eerste hoofdstuk. Deze bevat tevens een index, waarin de dualistische veranderingen op een rijtje worden gezet. Het tweede hoofdstuk geeft artikelsgewijs de wijzigingen weer, die ervoor zorgen dat het modelreglement van orde overeenstemt met de Wet dualisering provinciebestuur. Bij elk gewijzigd artikel wordt een verklarende toelichting gegeven. Bij het nieuwe modelreglement van orde in een dualistisch stelsel hoort ook een integrale toelichting, die aan de wijzigingen aangepast is. Deze toelichting staat in het derde hoofdstuk. Het vierde hoofdstuk gaat over de instelling van een presidium, een seniorenconvent of een agendacommissie. In hoofdstuk 5 staat een overzicht van de artikelen uit de Provinciewet die gerelateerd zijn aan het reglement van orde, een overzicht van de verschenen en de te verschijnen handreikingen en een overzicht van het tijdstip van de inwerkingtreding van onderdelen van de Wet dualisering provinciebestuur. Ontvlechting statenlidmaatschap en ambt van gedeputeerde Eén van de centrale elementen van een dualistisch stelsel is dat een gedeputeerde geen statenlid meer kan zijn. Dat betekent onder meer dat een gedeputeerde niet in de statenvergadering kan stemmen. Ook is het niet langer vanzelfsprekend dat een gedeputeerde in de vergadering aanwezig is. Dit heeft gevolgen voor de orde van de vergadering. Onderstaande opsomming geeft de artikelen aan, waarin de ontvlechting van het statenlidmaatschap en het ambt van gedeputeerde concreet is uitgewerkt. Artikelen 4, 15, 18, 20, 21, 25, 27, 36 Recht van amendement/initiatief/interpellatie Dualisering biedt allerlei kansen voor statenleden om hun positie te versterken. Daarvoor krijgen statenleden ook enkele instrumenten, die zij in de statenvergadering kunnen toepassen om invloed uit te oefenen op voorstellen (recht van amendement). Statenleden kunnen in provinciale staten een voorstel doen voor (nieuw) beleid (recht van initiatief ) of vragen stellen over zaken die niet op de agenda staan, maar wel aan de orde van de dag zijn (recht van interpellatie). Recht van interpellatie artikel 37 Recht van amendement artikel 38 Recht van initiatief artikel 40 De statengriffier Ambtelijke bijstand is van groot belang voor een statenlid, zeker in een dualistisch stelsel. De statengriffier gaat hier een belangrijke rol bij spelen. In zijn functie kan de statengriffier variëren van een administratief ondersteuner die notuleert en brieven ondertekent tot een counterpart van de secretaris (voor 12 maart 2003: de griffier) met een eigen bureau onder zich. De statengriffier neemt in ieder geval tijdens de statenvergadering alle taken van de secretaris ter ondersteuning van provinciale staten over. Hij ondertekent onder meer de notulen. Ook draagt hij zorg voor de presentielijst. Artikelen 2, 14, 15, 17, 19, 20, 25, 27, 30, 32 Het presidium In een dualistisch stelsel stellen provinciale staten de agenda voor de statenvergadering vast. Provinciale staten bepalen ook welke punten op de agenda komen te staan. 6 Handreiking Reglement van orde Handreiking Reglement van orde 7

6 Het presidium kan hier een coördinerende rol in vervullen. Het presidium bepaalt in overleg met de voorzitter de agenda en beslist over het uitnodigen van gedeputeerden. De overige taken van het presidium vindt u in de hierna genoemde artikelen. Artikelen 4, 5, 8, 10, 15 Het spreekrecht van burgers Het spreekrecht van de burgers is niet geregeld in de wet, maar past wel in het streven van vernieuwing van het provinciebestuur. Het spreekrecht geeft burgers de gelegenheid hun betrokkenheid te tonen bij het provinciebestuur. Zaken die zij van belang achten, kunnen zij tijdens de statenvergadering toelichten. De voorzitter of een statenlid doet een voorstel voor verdere behandeling van de inbreng van de burger, zodat de inbreng van de burger niet op zichzelf blijft staan. Artikel 17 Het vragenuur Het vragenuur biedt statenleden de mogelijkheid om op een vast tijdstip (bijvoorbeeld voorafgaand aan de vergadering) gedeputeerde staten over uiteenlopende zaken te vragen stellen. Vaak fungeert de rondvraag in een monistisch stelsel als een mogelijkheid tot het stellen van vragen. In een dualistisch stelsel is het echter niet meer vanzelfsprekend dat de ter zake verantwoordelijke gedeputeerde aanwezig is. Ook kunnen statenleden zo vragen stellen over actuele onderwerpen, die van minder politiek gewicht zijn dan bij een interpellatie. Artikel 35 Actieve en passieve informatieplicht gedeputeerde staten In een dualistisch stelsel hebben gedeputeerde staten de actieve plicht om provinciale staten van relevante en voldoende informatie te voorzien. Het kan zijn dat gedeputeerde staten onvoldoende informatie verstrekken of over bepaalde onderwerpen geen informatie geven. Provinciale staten hebben dan een aantal mogelijkheden om zelf de gewenste informatie van gedeputeerde staten te verkrijgen. 2. Modelreglement van orde voor de vergadering en andere werkzaamheden van provinciale staten In dit hoofdstuk is een modelreglement van orde met dualistische elementen weergegeven. De vetgedrukte leden en artikelen zijn voorbeelden, die een dualistische werkwijze bevorderen. Deze worden in een toelichting uitgelegd. Tevens zijn de actuele wijzigingen uit de handreiking Modelreglement van orde met dualistische elementen vetgedrukt overgenomen. Bepalingen die schuingedrukt zijn, zijn vervallen ten opzichte van de handreiking modelreglement van orde met dualistische elementen. Deze bepalingen zijn opgenomen voorzover het van belang is voor de artikelen in de huidige handreiking. Hoofstuk 1 Algemene bepalingen Artikel 1 De voorzitter De voorzitter is belast met: a. het schriftelijk oproepen van de statenleden tot de vergadering; b. het leiden van de vergadering; c. het handhaven van de orde in de vergadering; d. het doen naleven van dit reglement van orde; e. hetgeen de wet of dit reglement hem verder opdraagt. Artikel 2 De statengriffier 1. De statengriffier is in elke vergadering van provinciale staten aanwezig. 2. Bij zijn verhindering of afwezigheid wordt de statengriffier vervangen door een door provinciale staten daartoe aangewezen ambtenaar. 3. De statengriffier kan in de vergadering aan de beraadslagingen deelnemen, indien hij daartoe door de voorzitter wordt uitgenodigd. Artikelen 12, 36, 45 TOELICHTING: Provinciale staten zijn verplicht een statengriffier te benoemen. De statengriffier is in eerste instantie verantwoordelijk voor de bijstand van provinciale staten. Daarom dient hij in elke vergadering van provinciale staten aanwezig te zijn. Met de komst van de statengriffier verandert de positie van de secretaris (voor 12 maart 2003: de griffier). De statengriffier neemt de taken over, die de griffier altijd ten dienste van provinciale staten vervulde. 8 Handreiking Reglement van orde Handreiking Reglement van orde 9

7 Artikel 3 De secretaris Provinciale staten kunnen gedeputeerde staten verzoeken de secretaris in de vergadering aanwezig te laten zijn en deel te laten nemen aan de beraadslagingen als bedoeld in dit reglement. zelfstandige afweging over een onderwerp of voorstel willen maken, provinciale staten bijvoorbeeld over het eigen functioneren van gedachten willen wisselen of bij de voorbereiding van een besluit tot het houden van een onderzoek naar het door gedeputeerde staten gevoerde bestuur. TOELICHTING: In een dualistisch stelsel houdt de secretaris zich voornamelijk bezig met de ondersteuning van gedeputeerde staten en het leiden van de ambtelijke organisatie. In het kader van die twee taken kan het tevens wenselijk zijn dat de secretaris deelneemt aan de beraadslagingen van provinciale staten. De secretaris wordt echter benoemd en ontslagen door gedeputeerde staten. Dit houdt in dat provinciale staten de secretaris niet kunnen dwingen om in provinciale staten aanwezig te zijn. Provinciale staten zullen gedeputeerde staten moeten verzoeken of gedeputeerde staten de secretaris opdragen in de vergadering aanwezig te zijn en aan de beraadslagingen deel te nemen. Op deze wijze kunnen provinciale staten onder meer een beroep doen op kennis en informatie, die de secretaris bezit. Ook kan de secretaris bijvoorbeeld deelnemen aan een discussie over het functioneren van de ambtelijke organisatie. Artikel 4 De gedeputeerde 1 Het presidium kan een of meer gedeputeerden uitnodigen om in de vergadering aanwezig te zijn en aan de beraadslagingen deel te nemen. 2 Indien een gedeputeerde bij een statenvergadering aanwezig wil zijn en wil deelnemen aan de beraadslagingen, doet hij hiertoe voor de vaststelling van de voorlopige agenda een verzoek aan de voorzitter. 3 Voor de verzending van de schriftelijke oproep beslist het presidium op het verzoek. TOELICHTING: Artikel 4 is een nadere uitwerking van artikel 21, tweede lid, van de Provinciewet. Dit artikel voorziet in de mogelijkheid dat gedeputeerden door provinciale staten worden uitgenodigd om in de vergadering aanwezig te zijn. Het gebruik van het werkwoord uitnodigen geeft aan dat een gedeputeerde kan weigeren te verschijnen in provinciale staten. In de praktijk zal dat echter niet waarschijnlijk zijn, omdat een dergelijke weigering door provinciale staten kan worden uitgelegd als een weigering inlichtingen te verschaffen of verantwoording af te leggen; met alle mogelijke onaangename politieke gevolgen van dien voor de betrokken gedeputeerde. Gelet op de frequentie van de statenvergadering zullen veelal zaken uit alle portefeuilles aan de orde komen, zodat in de praktijk dikwijls alle gedeputeerden zullen worden uitgenodigd. Als de gedeputeerden in de vergadering aanwezig zijn, dan zullen ze vaak deelnemen aan de beraadslagingen. Het kan echter wenselijk zijn, dat een gedeputeerde niet bij een vergadering aanwezig is als provinciale staten een Artikel 5 Het presidium 1. Provinciale staten hebben een presidium. 2. Het presidium bestaat uit de voorzitter en.. statenleden. De statengriffier is in elke vergadering van het presidium aanwezig. 3. De statengriffier draagt zorg voor de ondersteuning van het presidium. De statengriffier zendt verslagen van de vergadering van het presidium aan de statenleden. 4. Elke lid van het presidium wijst een statenlid aan, dat hem bij zijn afwezigheid in het presidium vervangt. TOELICHTING: Een presidium is een commissie uit provinciale staten waar enkele vertegenwoordigers uit provinciale staten tezamen met de commissaris van de Koningin en/of de plaatsvervangend statenvoorzitter procedurele afspraken maken. Het presidium bestaat uit de voorzitter en enkele statenleden. Het presidium is geen statencommissie als bedoeld in artikel 80 van de Provinciewet. Het presidium vervult een procedurele rol bij de voorbereiding van de statenvergadering. Het bespreekt zaken die het functioneren van provinciale staten betreffen. Dan gaat het om het vaststellen van de voorlopige agenda en de plaats en het tijdstip voor statenvergaderingen, die niet op het gebruikelijk tijdstip plaatsvinden. Elk lid van het presidium wijst een statenlid aan, dat hem bij zijn afwezigheid vervangt. In het tweede lid is aangegeven dat de statengriffier bij elke vergadering aanwezig kan zijn. De aanwezigheid van de statengriffier bij het presidium is van belang, omdat daar immers de agenda voor de statenvergadering wordt opgesteld. In plaats van een presidium kan ook een agendacommissie of seniorenconvent ingesteld worden. Een agendacommissie bestaat uit de voorzitters van de statencommissies en de commissaris van de Koningin en/of de plaatsvervangend statenvoorzitter. Een seniorenconvent bestaat uit de voorzitter en de fractievoorzitters. Bij een dergelijke commissie kan voor het bepalen van de agenda elke partij één stem hebben, die even zwaar weegt. Op deze wijze wordt de positie van de minderheidsfracties versterkt. Artikel 6 Onderzoek geloofsbrieven; beëdiging 1. Bij de benoeming van nieuwe statenleden stellen provinciale staten een commissie in, die bestaat uit drie statenleden. De commissie onderzoekt de geloofsbrieven, de daarop betrekking hebbende stukken van nieuw benoemde statenleden en de processen-verbaal van de stembureaus. 10 Handreiking Reglement van orde Handreiking Reglement van orde 11

8 2. De commissie brengt na haar onderzoek schriftelijk verslag uit aan provinciale staten en doet daarbij een voorstel voor een besluit. In het verslag wordt ook melding gemaakt van een minderheidsstandpunt. 3. Na een statenverkiezing roept de voorzitter de toegelaten statenleden op om in de eerste vergadering van provinciale staten in nieuwe samenstelling, bedoeld in artikel 18 van de Provinciewet, de voorgeschreven eed of verklaring en belofte af te leggen. 4. In geval van een tussentijdse vacaturevervulling roept de voorzitter een nieuw benoemd statenlid op voor de vergadering van provinciale staten, waarin over diens toelating wordt beslist om de voorgeschreven eed of verklaring en belofte af te leggen. Artikel 7 Fractie 1. De statenleden, die door het centraal stembureau op dezelfde kandidatenlijst verkozen zijn verklaard, worden bij de aanvang van de zitting als één fractie beschouwd. Is onder een lijstnummer slechts één statenlid verkozen, dan wordt dit statenlid als een afzonderlijke fractie beschouwd. 2. Van veranderingen die nadien in de samenstelling van een fractie optreden, doet de fractie mededeling aan de voorzitter. 3. Elke fractie doet van de samenstelling van haar bestuur mededeling aan de voorzitter. Hoofdstuk 2 De vergadering Artikel 8 Vergaderfrequentie 1. De vergaderingen van provinciale staten vinden in de regel plaats op dag (van de maand), vangen aan om uur en worden gehouden in (het provinciehuis). 2. De voorzitter kan in bijzondere gevallen een andere dag en/of aanvangsuur bepalen of een andere vergaderplaats aanwijzen. Hij voert hierover, tenzij er sprake is van een spoedeisende situatie, overleg in het presidium. plaats van de vergadering. In spoedeisende gevallen kan de voorzitter de schriftelijke oproep minder dan veertien dagen voor de vergadering verzenden. 2. De voorlopige agenda en de daarbij behorende basisstukken worden tegelijkertijd met de schriftelijke oproep aan de statenleden verzonden. 3. Indien een aanvullende agenda wordt vastgesteld als bedoeld in artikel 10, tweede lid, worden deze agenda en de daarbij behorende basisstukken zo spoedig mogelijk, doch uiterlijk 48 uur voor aanvang van de vergadering aan de statenleden toegezonden. 4. Indien omtrent basisstukken op grond van artikel 25, eerste dan wel tweede lid, van de Provinciewet geheimhouding is opgelegd, blijven deze achterliggende stukken onder berusting van de statengriffier en verleent de statengriffier de statenleden inzage. Artikel 10 De agenda 1. Voordat de schriftelijke oproep wordt verzonden, stelt het presidium de voorlopige agenda van de vergadering vast. 2. In spoedeisende gevallen kan de voorzitter na het verzenden van de schriftelijke oproep tot uiterlijk 48 uur voor de aanvang van de vergadering een aanvullende agenda opstellen. 3. Bij aanvang van de vergadering stellen provinciale staten de agenda vast. Op voorstel van een statenlid of de voorzitter kunnen provinciale staten bij de vaststelling van de agenda onderwerpen op de agenda plaatsen of van de agenda verwijderen onverminderd artikel Indien provinciale staten een onderwerp onvoldoende voor de openbare beraadslagingen voorbereid achten, kunnen zij het onderwerp verwijzen naar een commissie of aan gedeputeerde staten nadere inlichtingen of advies vragen. 5. Op voorstel van een statenlid of van de voorzitter kunnen provinciale staten de volgorde van behandeling van de agendapunten wijzigen. TOELICHTING: Het tweede lid brengt tot uitdrukking, dat de voorzitter in het bepalen van een andere dag danwel aanvangsuur zoveel mogelijk overleg pleegt in het presidium. Op deze wijze houdt het presidium ook bij vergaderingen, die niet op het gebruikelijke tijdstip plaatsvinden, invloed op de datum en het tijdstip van de vergadering. Het wijzigen van de datum en het aanvangsuur is van belang voor alle statenleden, omdat het merendeel van de statenleden het statenlidmaatschap combineert met een andere betrekking. Artikel 9 Oproep 1. De voorzitter zendt ten minste veertien dagen vóór een vergadering de statenleden een schriftelijke oproep onder vermelding van de dag, het tijdstip en de TOELICHTING: Het eerste lid maakt het mogelijk dat het presidium directe zeggenschap krijgt over het vaststellen van de voorlopige agenda van de statenvergadering. Voor het tweede lid geldt, dat het in de dagelijkse praktijk van de provincie niet altijd mogelijk zal zijn om twee weken voor de vergadering een agenda op te stellen, die ook zicht heeft op de waan van de dag. In een dergelijke situatie kan de voorzitter na het verzenden van de schriftelijke oproep zo nodig een aanvullende agenda rondsturen. Dit kan echter niet tot op het laatste moment, maar tot uiterlijk twee dagen voor de aanvang. Het derde lid geeft provinciale staten een actieve rol bij de vaststelling van de statenagenda. Individuele statenleden kunnen via het presidium onderwerpen voor de voorlopige agenda voordragen. Zij kunnen echter ook bij aanvang van de statenvergadering een voorstel doen om onderwerpen op de agenda te plaatsen of van de agenda 12 Handreiking Reglement van orde Handreiking Reglement van orde 13

9 te verwijderen. Initiatiefvoorstellen kunnen echter niet van de agenda verwijderd worden (artikel 41). Daarmee kan een individueel statenlid in ieder geval op twee momenten invloed uitoefenen op de vaststelling van de agenda. Provinciale staten stellen uiteindelijk de agenda formeel vast. Het vierde lid vloeit voort uit de verplichting van gedeputeerde staten om provinciale staten van voldoende informatie te voorzien. Als provinciale staten niet voldoende op de hoogte zijn van de inhoud en de strekking van een onderwerp, kan het belemmerend werken voor provinciale staten om zich hierover uit te spreken. In een dergelijk geval hebben provinciale staten de mogelijkheid om het onderwerp naar een commissie te verwijzen of aan gedeputeerde staten nadere inlichtingen of advies te vragen. Het laatste lid regelt dat provinciale staten op verzoek van een statenlid of op voorstel van de voorzitter de volgorde van behandeling van de agendapunten kunnen wijzigen. Artikel 11 Burgerinitiatiefvoorstel 1 Een burgerinitiatiefvoorstel is een voorstel van een kiesgerechtigde ingezetene, ondertekend door kiesgerechtigde ingezetenen van de provincie, gericht op besluitvorming door provinciale staten. 2 Een burgerinitiatiefvoorstel houdt niet in: a. een vraag over provinciaal beleid; b. een klacht in de zin van hoofdstuk 9 van de Algemene wet bestuursrecht over een gedraging van het provinciebestuur; c. een bezwaar in de zin van hoofdstuk 7 van de Algemene wet bestuursrecht tegen een besluit van het provinciebestuur, of d. een onderwerp waarover minder dan voor indiening van het burgerinitiatiefvoorstel door provinciale staten een besluit is genomen. 3 Het verzoek tot plaatsing van een burgerinitiatiefvoorstel wordt schriftelijk bij de voorzitter ingediend. 4 Het verzoek bevat in ieder geval: a. een nauwkeurige omschrijving van het burgerinitiatiefvoorstel; b. een toelichting op het burgerinitiatiefvoorstel; c. de achternaam, de voornamen, het adres, de geboortedatum en de handtekening van de verzoeker en zijn plaatsvervanger, en d. een lijst met voornamen, achternamen, adressen, geboortedata en handtekeningen van de kiesgerechtigde ingezetenen, die het verzoek ondersteunen. 5 Provinciale staten beslissen in de eerstvolgende vergadering na de datum van indiening van het verzoek of dit verzoek op de agenda van hun vergadering van de staten wordt geplaatst, met dien verstande dat ten minste twee weken is gelegen tussen de dag van indiening van het verzoek en de dag van de vergadering, waarin provinciale staten over het verzoek beslissen. 6 Indien provinciale staten het verzoek toewijzen, agenderen zij het burgerinitiatiefvoorstel voor de eerstvolgende vergadering van de staten. 7. De voorzitter nodigt de verzoeker schriftelijk uit voor de vergadering waarvoor het burgerinitiatiefvoorstel is geagendeerd. De verzoeker of zijn plaatsvervanger heeft tijdens deze vergadering de gelegenheid om zijn burgerinitiatiefvoorstel mondeling nader toe te lichten. 8. De voorzitter houdt de verzoeker op de hoogte wat er met het burgerinitiatiefvoorstel gebeurt. TOELICHTING: De term burgerinitiatiefvoorstel houdt in dat de burgers eigen voorstellen bij provinciale staten kunnen indienen, die op de agenda van provinciale staten worden geplaatst, mits aan de procedurele en inhoudelijke vereisten is voldaan. De aanvulling van het representatieve stelsel met de figuur van burgerinitiatief betekent, dat (groepen) burgers een mogelijkheid hebben om zelf en gericht op concrete onderwerpen deel te nemen aan het provinciebestuur. Het burgerinitiatief is een geschikt middel om de betrokkenheid van de burger bij de provinciale politiek te vergroten. Over het vereiste dat het verzoek door ten minste een bepaald aantal initiatiefgerechtigden wordt ondersteund, kan het volgende worden opgemerkt. Het burgerinitiatief biedt burgers de mogelijkheid om invloed uit te oefenen op de agenda van provinciale staten. Het is daarom een inbreuk op het uitgangspunt dat provinciale staten hun eigen agenda vaststellen. Dit is alleen gerechtvaardigd indien een bepaald gedeelte van de bevolking het burgerinitiatiefvoorstel ook daadwerkelijk draagt. De omvang van de drempels zou van dien aard moeten zijn dat zij zonder een burgerinitiatief in het geheel uit te sluiten toch een zekere garantie biedt dat het desbetreffende verzoek gedragen wordt door een gedeelte van de bevolking. Het staat elke kiesgerechtigde burger, die ingezetene van de provincie is, vrij een burgerinitiatiefvoorstel in te dienen. De definitie van het burgerinitiatiefvoorstel maakt het alleen mogelijk dat de burger uitgewerkte voorstellen kan indienen bij provinciale staten. Het is op grond van de formulering van dit artikel niet mogelijk dat de burger een onderwerp bij provinciale staten aandraagt, zonder dat hierbij een concreet voorstel is bijgevoegd. Uiteraard kan er ook voor gekozen worden dat burgers alleen onderwerpen aandragen bij provinciale staten. In het tweede tot en met het vierde lid zijn eisen geformuleerd, waaraan een burgerinitiatiefvoorstel moet voldoen, wil er sprake zijn van een geldig voorstel. Op grond van het tweede lid kan over een aantal zaken geen burgerinitiatief worden gehouden. Een eerste eis is dat het burgerinitiatiefvoorstel niet een vraag over het provinciaal beleid betreft. Voor de burger staan voor dit soort vragen andere wegen open, zoals het spreekrecht in de commissie- of statenvergadering of een spreekuur van de gedeputeerde. Ook moet worden voorkomen, dat het burgerinitiatief andere procedures zoals de bezwaar- of de klachtprocedure doorkruist. Met het oog hierop kunnen provinciale staten bepalen dat het burgerinitiatiefvoorstel geen bezwaar tegen een genomen besluit of een klacht over een gedraging van het provinciebestuur kan inhouden. Ten slotte is het evenmin de bedoeling dat zaken, die recent nog in provin- 14 Handreiking Reglement van orde Handreiking Reglement van orde 15

10 ciale staten aan de orde zijn geweest, opnieuw onderwerp van bespreking worden als gevolg van een burgerinitiatief. Dit zou de voortgang van de besluitvorming in provinciale staten te zeer belemmeren. Daarbij kunnen provinciale staten zelf bepalen welke termijn zij daarvoor geschikt achten. Denkbaar is dat wordt gekozen voor de lopende statenperiode: een onderwerp waarover tijdens de statenperiode, waarin indiening van het voorstel plaatsvindt, door provinciale staten een besluit is genomen. Omdat de commissaris van de Koningin de voorzitter van provinciale staten is, ligt het voor de hand om het burgerinitiatiefvoorstel bij hem te laten indienen. Aan het verzoek zal een aantal minimumvereisten gesteld moeten worden. Het is uit praktische overwegingen, zoals uniformiteit, overzichtelijkheid en duidelijkheid, raadzaam indiening van een burgerinitiatiefvoorstel plaats te laten vinden volgens een bepaald stramien. Het vierde lid geeft hier een handreiking voor. De burger moet erop kunnen vertrouwen dat provinciale staten zijn voorstel spoedig toetsen aan de vereisten en een besluit nemen over de behandeling. Hierin voorzien het vijfde en het zesde lid. Op grond van het zevende lid wordt de verzoeker uitgenodigd voor de vergadering, waarvoor het burgerinitiatiefvoorstel is geagendeerd. De verzoeker of zijn plaatsvervanger kan tijdens de vergadering zijn voorstel toelichten. De commissaris van de Koningin houdt de verzoeker op grond van het achtste lid op de hoogte wat er met het ingediende voorstel gebeurt. Voorbeelden hiervan zijn een mededeling dat het verzoek wordt afgewezen of een mededeling dat provinciale staten een inhoudelijk besluit hebben genomen. 2. De openbare kennisgeving vermeldt: a. de datum, aanvangstijd en plaats van de vergadering; b. de wijze waarop en de plaats waar een ieder de voorlopige agenda en de daarbij behorende stukken kan inzien; c. de mogelijkheid tot het uitoefenen van het spreekrecht als bedoeld in artikel 17. TOELICHTING: De aankondiging van de vergadering wordt in enkele dag-, nieuwsof huis-aan-huisbladen geplaatst, zodat zoveel mogelijk burgers op de hoogte worden gesteld van het vergadertijdstip en de agenda. Ook gebruiken steeds meer burgers internet als bron van informatievoorziening. Daarom is de plaatsing van de aankondigingen op internet een aanvullende mogelijkheid. Alleen plaatsing op internet is niet voldoende gelet op artikel 19, tweede lid, van de Provinciewet, omdat niet alle burgers toegang tot dit medium hebben. Hoofdstuk 3 Vergaderorde Artikel 14 Presentielijst Bij binnenkomst in de vergaderzaal tekent ieder statenlid onmiddellijk de presentielijst. Aan het einde van elke vergadering wordt die lijst door de voorzitter en de statengriffier door ondertekening vastgesteld. Artikel 12 Ter inzage leggen van stukken 1. Achterliggende stukken, die ter toelichting van de onderwerpen of voorstellen op de agenda dienen, worden gelijktijdig met het verzenden van de schriftelijke oproep voor een ieder op het provinciehuis ter inzage gelegd. De voorzitter maakt van de terinzagelegging melding in de openbare kennisgeving bedoeld in artikel 13. Indien na het verzenden van de schriftelijke oproep stukken ter inzage worden gelegd, wordt hiervan mededeling gedaan aan de statenleden en zo mogelijk in een openbare kennisgeving. 2. Een origineel van een ter inzage gelegd stuk wordt niet buiten het provinciehuis gebracht. 3. Indien omtrent stukken op grond van artikel 25, eerste dan wel tweede lid, van de Provinciewet geheimhouding is opgelegd, blijven deze achterliggende stukken in afwijking van het eerste lid, onder berusting van de statengriffier en verleent de statengriffier de statenleden inzage. TOELICHTING: Zoals gezegd geeft de statengriffier de ambtelijke ondersteuning die provinciale staten nodig hebben. Daarom stelt hij samen met de voorzitter de presentielijst vast en ondertekent deze. Deze ondertekening dient te waarborgen dat de lijst volledig is en het quorum aanwezig was. Artikel 15 Zitplaatsen 1. De voorzitter, de statenleden en de statengriffier hebben een vaste zitplaats, door de voorzitter na overleg binnen het presidium bij aanvang van iedere nieuwe zittingsperiode van provinciale staten aangewezen. 2. Indien daartoe aanleiding bestaat, kan de voorzitter de indeling herzien na overleg binnen het presidium. 3. De voorzitter draagt zorg voor een zitplaats voor de gedeputeerden, secretaris en overige personen die voor de vergadering zijn uitgenodigd. Artikel 13 Openbare kennisgeving 1. De vergadering wordt door aankondiging in één of meer dag-, nieuws- of huisaan-huisbladen, in het provinciaal informatieblad of op de voor afkondigingen in de provincie gebruikelijke wijze en zo mogelijk door plaatsing op de internetsite van de provincie ter openbare kennis gebracht. TOELICHTING: De aanstelling van een griffier heeft tot gevolg dat de secretaris niet meer aanwezig hoeft te zijn in de vergadering. Hij kan daar overigens wel toe worden uitgenodigd. De statengriffier is overeenkomstig artikel 2 in elke vergadering aan- 16 Handreiking Reglement van orde Handreiking Reglement van orde 17

11 wezig en heeft daarom een eigen zitplaats. De voorzitter kan na overleg in het presidium de indeling herzien, indien daartoe aanleiding bestaat. Op grond van artikel 4 kunnen gedeputeerden worden uitgenodigd om in de vergadering aanwezig te zijn. Ook andere personen kunnen uitgenodigd worden om ter vergadering aanwezig te zijn. De voorzitter is de aangewezen persoon om een zitplaats voor hen te regelen. Artikel 16 Opening vergadering; quorum 1. De voorzitter opent de vergadering, indien op het vastgestelde tijdstip de presentielijst door meer dan de helft van het aantal zitting hebbende statenleden is getekend. 2. Indien een kwartier na het vastgestelde tijdstip niet het vereiste aantal statenleden aanwezig is, bepaalt de voorzitter, na voorlezing van de namen van de afwezige statenleden, dag en uur van de volgende vergadering, die tenminste 24 uur na het bezorgen van de schriftelijke oproep is gelegen. Artikel 17 Spreekrecht burgers 1. Na de opening van de vergadering kunnen burgers gezamenlijk gedurende maximaal dertig minuten het woord voeren over geagendeerde voorstellen of onderwerpen. 2. Het woord kan niet gevoerd worden: a. over een bezwaar in de zin van hoofdstuk 7 van de Algemene wet bestuursrecht tegen een besluit van het provinciebestuur; b. over benoemingen, keuzen, voordrachten of aanbevelingen van personen; c. over een klacht in de zin van hoofdstuk 9 van de Algemene wet bestuursrecht over een gedraging van het provinciebestuur. 3. Degene, die van het spreekrecht gebruik wil maken, meldt dit ten minste 48 uur voor de aanvang van de vergadering schriftelijk aan de statengriffier. Hij vermeldt daarbij zijn naam, adres, telefoonnummer en het onderwerp, waarover hij het woord wil voeren. De statengriffier bevestigt zijn deelname. 4. De voorzitter kan de ingediende bijdrage verwijzen naar een commissie of naar gedeputeerde staten, indien naar zijn oordeel de behandeling van de ingediende bijdrage door een commissie of gedeputeerde staten gewenst is. De voorzitter stelt degene, die van het spreekrecht gebruik wil maken, en provinciale staten hiervan in kennis. 5. De voorzitter geeft het woord op volgorde van aanmelding. De voorzitter kan van de volgorde afwijken, indien dit van belang is voor de orde van de vergadering. 6. Elke spreker krijgt maximaal vijf minuten het woord. De voorzitter verdeelt de spreektijd evenredig over de sprekers als er meer dan zes sprekers zijn. De voorzitter kan in bijzondere gevallen afwijken van de maximale lengte van de spreektijd. 7. De spreker voert het woord, nadat de voorzitter hem dit heeft verleend. De voorzitter of een statenlid doet een voorstel voor de behandeling van de inbreng van de burger. TOELICHTING: Dit artikel heeft tot doel burgers de mogelijkheid te geven in de statenvergadering over geagendeerde onderwerpen te spreken. Op deze wijze kunnen burgers een doelgerichte bijdrage leveren aan de beraadslaging van de statenvergadering. Deze doelgerichtheid is van belang, omdat vragen ook betrekking kunnen hebben op onderwerpen waarover de statenleden al in eerder stadium discussie hebben gevoerd. Voorkomen moet worden dat een afgesloten discussie weer geopend wordt. In een dergelijk geval lijkt het niet gewenst om de beantwoording van de vraag in de statenvergadering te laten plaatsvinden. Indien naar het oordeel van de voorzitter de behandeling van de bijdrage in een commissie of in gedeputeerde staten gewenst is, verwijst hij de bijdrage naar de commissie of gedeputeerde staten. De voorzitter stelt de burger hiervan op de hoogte. Ook zijn drie overige onderwerpen opgenomen, waar het spreekrecht niet voor geldt. Een burger kan niet spreken over een besluit waartegen bezwaar of beroep tegen de rechter openstaat of heeft opengestaan. Burgers hebben met bezwaar en beroep een mogelijkheid gekregen om hun mening over dergelijke besluiten te geven, die voorrang hebben boven het spreekrecht van de burgers. Verder zijn benoemingen, keuzen, voordrachten en aanbevelingen van personen uitgesloten van het spreekrecht van burgers. Als laatste kunnen burgers zich ook niet uitlaten over onderwerpen, waarover zij op grond van artikel 9:2 van de Algemene wet bestuursrecht een klacht kunnen indienen. Deze procedure gaat vóór het spreekrecht van burgers. Het is belangrijk voor statenleden en de voorzitter om van tevoren te weten waar de inbreng van de burger over gaat. Daarbij moet de voorzitter ook de mogelijkheid hebben om nadere toelichting aan de spreker te vragen of de spreker af te laten bellen in geval van een overvloed aan vragen. De achtergrond van het beperken van tijd is dat na de vragenronde nog een hele vergadering plaatsvindt, die ook ettelijke uren in beslag kan nemen. De voorzitter verdeelt dan ook de spreektijd evenredig over de sprekers. Hij kan echter in bijzondere gevallen van de maximale lengte van de spreektijd afwijken. Een voorbeeld van zo n bijzonder geval is dat de spreker een grotere groep van burgers vertegenwoordigt. In een dergelijke situatie kunnen ook voor andere praktische oplossingen gekozen worden zoals het beleggen van een aparte hoorzitting. Het is de bedoeling dat de bijdrage van de burger niet op zichzelf staat. Daarom dient de voorzitter of het statenlid een voorstel te doen voor een verdere behandeling van de inbreng van de burger. Een mogelijkheid is dat de statenleden tijdens de vergadering het onderwerp van de burger afdoen. Een andere mogelijkheid is dat het onderwerp van de burger verder behandeld wordt door gedeputeerde staten, die te zijner tijd aan de statenleden terugkoppelen, wat er met de inbreng van de burger gebeurd is. Een derde mogelijkheid is dat de inbreng (onderwerp) van de burger naar een commissie verwezen wordt. 18 Handreiking Reglement van orde Handreiking Reglement van orde 19

12 Artikel 18 Notulen 1. De ontwerp-notulen van de voorgaande vergadering worden, zo mogelijk, aan de statenleden toegezonden gelijktijdig met de schriftelijke oproep. De ontwerpnotulen worden gelijktijdig toegezonden aan de overige personen die tijdens deze vergadering het woord gevoerd hebben. 2. Bij het begin van de vergadering worden de notulen van de vorige vergadering vastgesteld. 3. De leden, de voorzitter, de gedeputeerden, de statengriffier en de secretaris kunnen een voorstel tot verandering van de notulen doen, indien de notulen naar zijn oordeel onjuistheden bevatten of niet duidelijk weergeven hetgeen gezegd of besloten is. Een voorstel tot verandering wordt voor het vaststellen van de notulen bij de statengriffier ingediend. 4. De notulen moeten inhouden: a. de namen van de voorzitter, de statengriffier, de secretaris, de gedeputeerden en de in de vergadering aanwezige statenleden, alsmede van de statenleden die afwezig waren en andere aanwezigen die het woord gevoerd hebben; b. een vermelding van de zaken die aan de orde zijn geweest; c. een zakelijke samenvatting van het gesprokene met vermelding van de namen van aanwezigen die het woord voerden; d. een overzicht van het verloop van elke stemming, met vermelding bij hoofdelijke stemming van de namen van de statenleden die voor of tegen stemden, onder aantekening van de namen van de statenleden die zich overeenkomstig de Provinciewet van stemming hebben onthouden; e. de tekst van de ter vergadering ingediende initiatiefvoorstellen en burgerinitiatiefvoorstellen, voorstellen van orde, moties, amendementen en subamendementen; f. bij het desbetreffende agendapunt de naam en de hoedanigheid van die personen aan wie het op grond van artikel 27 toegestaan is deel te nemen aan de beraadslagingen. 5. De notulen worden opgesteld onder de zorg van de statengriffier. 6. De vastgestelde notulen worden door de voorzitter en de statengriffier ondertekend. TOELICHTING: Het derde lid maakt het mogelijk dat behalve de voorzitter en de statenleden ook de gedeputeerden, de statengriffier en de secretaris wijzigingen in de notulen kunnen aandragen. De gedeputeerden en de secretaris nemen niet meer per definitie deel aan de statenvergadering. Toch zal het regelmatig voorkomen dat zij deelnemen aan de statenvergadering en een mondelinge bijdrage leveren aan de beraadslagingen. Als zij uitgenodigd zijn voor deelname aan de statenvergadering, is het ook nodig dat de gedeputeerden en de secretaris als aanwezigen worden opgenomen. Het vierde lid, sub a, voorziet hierin. Verder houdt de ambtelijke ondersteuning van de statengriffier in, dat de statengriffier zorgdraagt voor het opstellen van de notulen. Deze verantwoordelijkheid komt ook terug in de ondertekening van de notulen. De statengriffier ondertekent samen met de voorzitter de notulen. In het vijfde en het zesde lid zijn deze verplichtingen vastgelegd. Artikel 19 Besluitenlijst 1. De besluitenlijst wordt dag(en) na de statenvergadering in één of meer dag-, nieuws- of huis-aan-huisbladen en zo mogelijk door plaatsing op de internetsite van de provincie ter openbare kennis gebracht. 2. De voorzitter en de statengriffier stellen na afloop van de vergadering de besluitenlijst vast. 3. De besluitenlijst vermeldt een overzicht van de beslissingen die provinciale staten op grond van de vastgestelde agenda van de statenvergadering hebben genomen, tenzij het aangelegenheden betreft ten aanzien waarvan op grond van artikel 25 van de Provinciewet geheimhouding is opgelegd of ten aanzien waarvan openbaarmaking in strijd is met het openbaar belang. TOELICHTING: Eén van de doelen van dualisering is het vergroten van de betrokkenheid van de burger in een dualistisch stelsel. Het is van belang, dat burgers zich makkelijk op de hoogte kunnen stellen van de beslissingen van provinciale staten. Ter bevordering van de transparantie zijn provinciale staten verplicht de besluitenlijst van hun vergaderingen openbaar te maken (artikel 23, vijfde lid, van de Provinciewet). Deze verplichting geldt niet als er sprake is van aangelegenheden waarvoor geheimhouding is opgelegd of wanneer de openbaarmaking in strijd is met het openbaar belang. Het eerste lid bepaalt dat de besluitenlijst zo spoedig mogelijk via de gangbare kanalen moet worden bekendgemaakt. Hiervoor is nog geen expliciete termijn genoemd, omdat de termijn afhankelijk zal zijn van de plaats, waar de besluitenlijst gepubliceerd wordt. Tevens zal er een verschil zijn tussen het moment van plaatsing in bijvoorbeeld het provinciaal informatieblad en de plaatsing op de website van de provincie. Het tweede lid bepaalt dat de voorzitter en de statengriffier na afloop van de vergadering de besluitenlijst vaststellen. Het is van belang, dat de status van de besluitenlijst bekend is. Aan de notulen van de statenvergadering zullen doorgaans rechten ontleend kunnen worden; dit zal niet het geval zijn bij de besluitenlijst. Het zou de voorkeur verdienen om de status van de besluitenlijst ook op de lijst zelf te vermelden. Het derde lid omschrijft de inhoud van de besluitenlijst. Het meest overzichtelijk is om de agenda van de vergadering aan te houden. Per agendapunt kan de besluitenlijst de beslissing vermelden. Hierbij kan men denken aan het voor kennisgeving aannemen van mededelingen van provinciale staten, brieven ter afdoening in handen van gedeputeerde staten doen toekomen, het zonder hoofdelijke stemming met algemene stemmen na beraadslaging aannemen van een voorstel. Overigens is 20 Handreiking Reglement van orde Handreiking Reglement van orde 21

13 de term besluitenlijst enigszins misleidend, omdat op de lijst ook beslissingen voorkomen die geen besluit zijn in de zin van de Algemene wet bestuursrecht. spreekregels tot uitdrukking komt. Daarbij verdient het de voorkeur, dat de statenleden van een spreekplaats (katheder) spreken. Dit komt de levendigheid van het debat ten goede en onderstreept ook de functie die de leden in het dualistische bestel hebben. Artikel 20 Stemvolgorde Voordat de beraadslagingen een aanvang nemen, deelt de voorzitter mee, bij welk statenlid, met uitzondering van de gedeputeerden, de hoofdelijke stemming zal beginnen. Daartoe wordt bij loting een volgnummer van de presentielijst aangewezen; bij het daar genoemde statenlid begint de hoofdelijke stemming. TOELICHTING: In een dualistisch stelsel zijn gedeputeerden geen lid meer van provinciale staten. Zij doen dus niet mee aan hoofdelijke stemmingen. Onder het monistisch stelsel zou nog de zinsnede met uitzondering van de gedeputeerden in de bepaling staan. Artikel 21 Ingekomen stukken 1. Bij provinciale staten ingekomen stukken, waaronder schriftelijke mededelingen van gedeputeerde staten aan provinciale staten, worden op een lijst geplaatst. Deze lijst wordt aan de statenleden toegezonden en ter inzage gelegd. 2. Na de vaststelling van de notulen van de vorige vergadering stellen provinciale staten op voorstel van de voorzitter de wijze van afdoening van de ingekomen stukken vast. TOELICHTING: Het tweede lid heeft tot doel te benadrukken dat provinciale staten de wijze van afdoening van ingekomen stukken bepalen. Provinciale staten kunnen belang hebben bij de wijze van afdoening van de ingekomen stukken vanuit hun volksvertegenwoordigende rol. Artikel 22 Spreekregels 1. Statenleden spreken van de spreekplaats en richten zich tot de voorzitter. 2. Bij interrupties en bijzondere omstandigheden kan de voorzitter bepalen dat statenleden vanaf een andere plaats spreken. TOELICHTING: Het eerste lid heeft tot doel dat een dualistische werkwijze tussen provinciale staten en gedeputeerde staten - waarmee onder andere wordt beoogd het politieke debat meer in provinciale staten te laten plaatsvinden - ook door middel van Artikel 23 Volgorde sprekers 1. Een statenlid voert het woord na het aan de voorzitter gevraagd en van hem verkregen te hebben. 2. De volgorde van sprekers kan worden gewijzigd, wanneer een statenlid het woord vraagt over een persoonlijk feit of over de orde van de vergadering. 3. Een voorstel over de orde van de vergadering kan door de voorzitter of door een statenlid worden gedaan. Over een voorstel over de orde van de vergadering beslissen provinciale staten terstond. Artikel 24 Aantal spreektermijnen 1. De beraadslaging over een onderwerp of voorstel geschiedt in ten hoogste twee termijnen, tenzij provinciale staten anders beslissen. 2. Elke spreektermijn wordt door de voorzitter afgesloten. 3. Een statenlid mag in een termijn niet meer dan één keer het woord voeren over hetzelfde onderwerp of voorstel. 4. Het derde lid is niet van toepassing op: - de gedeputeerde, die in het bijzonder is belast met het in behandeling zijnde onderwerp; - de rapporteur van een commissie; - het statenlid dat een (sub)amendement, een motie of een initiatiefvoorstel heeft ingediend, voor wat betreft dat amendement, die motie of dat voorstel. 5. Bij de bepaling hoeveel malen een statenlid over hetzelfde onderwerp of voorstel het woord heeft gevoerd, wordt niet meegerekend het spreken over een persoonlijk feit of over de orde van de vergadering. TOELICHTING: In het derde lid staat dat een statenlid in een termijn niet meer dan één keer het woord mag voeren over hetzelfde onderwerp of voorstel. In een monistisch stelsel geldt deze regel niet voor de gedeputeerde die in het bijzonder is belast met het in behandeling zijnde onderwerp. Omdat in het huidige systeem een statenlid geen gedeputeerde meer kan zijn (behalve in demissionaire status), hoeft bovenstaande schuingedrukte passage niet meer in het modelreglement opgenomen te worden. Overigens laat dit onverlet, dat het mogelijk is om in een dualistisch stelsel een gedeputeerde meerdere malen over een bepaald onderwerp het woord te laten voeren indien het onderwerp tot zijn portefeuille behoort. Op deze wijze kan er een levendig debat gevoerd worden tussen de statenleden en de gedeputeerde. 22 Handreiking Reglement van orde Handreiking Reglement van orde 23

14 Artikel 25 Spreektijd Provinciale staten kunnen op voorstel van een statenlid of van de voorzitter regels stellen over de spreektijd van de statenleden en de overige aanwezigen. TOELICHTING: Dit artikel benadrukt dat provinciale staten regels kunnen stellen over de spreektijd van de statenleden en overige aanwezigen. Gezien zijn taak tot het handhaven van de orde tijdens de vergadering kan de voorzitter wel wijzigingen voorstellen in de omvang van de spreektijd. Artikel 26 Handhaving orde; schorsing 1. Een spreker mag in zijn betoog niet worden gestoord, tenzij: a. de voorzitter het nodig oordeelt hem aan het opvolgen van dit reglement te herinneren; b. een statenlid hem interrumpeert. De voorzitter kan bepalen dat de spreker zonder verdere interrupties zijn betoog zal afronden. 2. Indien een spreker zich beledigende of onbetamelijke uitdrukkingen veroorlooft, afwijkt van het in behandeling zijnde onderwerp, een andere spreker herhaaldelijk interrumpeert, dan wel anderszins de orde verstoort, wordt hij door de voorzitter tot de orde geroepen. Indien de desbetreffende spreker hieraan geen gevolg geeft, kan de voorzitter hem gedurende de vergadering, waarin zulks plaats heeft, over het aanhangige onderwerp het woord ontzeggen. Artikel 27 Beraadslaging 1. Provinciale staten kunnen op voorstel van de voorzitter of van een statenlid beslissen over één of meer onderdelen van een onderwerp of voorstel afzonderlijk te beraadslagen. 2. Op voorstel van een statenlid of van de voorzitter kunnen provinciale staten beslissen de beraadslaging voor een door hem te bepalen tijd te schorsen teneinde gedeputeerde staten of de statenleden de gelegenheid te geven tot onderling nader beraad. De beraadslagingen worden hervat nadat de schorsingsperiode verstreken is. TOELICHTING: Het eerste lid drukt uit dat statenleden het recht hebben om voor te stellen één of meer onderdelen van een onderwerp of voorstel gesplitst te behandelen en daarmee dat provinciale staten hun eigen werkwijze bepalen. Het recht wordt aan ieder individueel statenlid toegekend. Dit past in het streven naar dualisering, aangezien dualisering versterking van de vertegenwoordigende en daarmee agenderende rol van provinciale staten veronderstelt. Hiervoor dienen ook individuele statenleden en kleine fracties over adequate instrumenten te beschikken. Artikel 28 Deelname aan de beraadslaging door anderen 1. Provinciale staten kunnen beslissen dat anderen dan de in de vergadering aanwezige statenleden, gedeputeerden, de secretaris, de statengriffier of de voorzitter deelnemen aan de beraadslaging. 2. Een beslissing daartoe wordt op voorstel van de voorzitter of een statenlid genomen voordat met de beraadslaging over het desbetreffende onderwerp of voorstel een aanvang wordt genomen. TOELICHTING: Provinciale staten kunnen op grond van artikel 2, 3 respectievelijk 4 bepalen dat de statengriffier, de secretaris en de gedeputeerde(n) deelnemen aan de beraadslagingen. De voorzitter heeft het recht (het woord te voeren en) deel te nemen aan de beraadslagingen op grond van artikel 21, eerste lid, van de Provinciewet. De strekking van artikel 28 blijft alleen onveranderd wanneer aan het eerste lid de statengriffier, de gedeputeerden en de secretaris worden toegevoegd. Daarmee blijft het artikel uitdrukken dat provinciale staten kunnen beslissen dat anderen kunnen deelnemen aan de beraadslagingen. Artikel 29 Beslissing 1. Wanneer de voorzitter vaststelt dat een onderwerp of voorstel voldoende is toegelicht, sluit hij de beraadslaging, tenzij provinciale staten anders beslissen. 2. Nadat de beraadslaging is gesloten, vindt na een stemming over eventuele amendementen de stemming plaats over het voorstel, zoals het dan luidt, in zijn geheel, tenzij geen stemming wordt gevraagd. 3. Voordat de stemming over het voorstel in zijn geheel plaatsvindt, formuleert de voorzitter het voorstel over de te nemen eindbeslissing. Artikel 30 Stemverklaring Na het sluiten van de beraadslaging en voordat provinciale staten tot stemming overgaan, heeft ieder statenlid het recht zijn uit te brengen stem kort te motiveren. Artikel 31 Algemene bepalingen over stemming 1. De voorzitter vraagt, of stemming wordt verlangd. Indien geen stemming wordt gevraagd en ook de voorzitter dit niet verlangt, stelt de voorzitter vast dat het voorstel zonder hoofdelijke stemming is aangenomen. 2. In de vergadering aanwezige statenleden kunnen aantekening in de notulen vragen, dat zij geacht willen worden te hebben tegengestemd of zich van stemming te hebben onthouden. 3. Indien door een of meer statenleden stemming wordt gevraagd, doet de voorzitter daarvan mededeling. 4. De voorzitter (of de statengriffier) roept de statenleden bij naam op hun stem uit te brengen. 24 Handreiking Reglement van orde Handreiking Reglement van orde 25