Sterilisatie bij de vrouw

Transcriptie

1 Gynaecologie Sterilisatie bij de vrouw In deze folder vindt u beknopte informatie over sterilisatie bij de vrouw. U vindt antwoorden op vragen als: Wat houdt het in? Welke methoden zijn er? Wat kan ik ervan verwachten? U kunt deze folder thuis op uw gemak doorlezen. Hebt u daarna nog vragen? Dan kunt u die natuurlijk met de gynaecoloog bespreken. Als u besluit u te laten steriliseren, bespreekt u op het spreekuur met de gynaecoloog welke methode voor u het meest geschikt is. Waarom steriliseren? Vrouwen kiezen vaak voor een sterilisatie omdat ze geen kinderen (meer) willen of omdat ze een ziekte hebben waarbij een zwangerschap minder gewenst is. In tegenstelling tot andere vormen van geboorteregeling, zoals de pil of een spiraaltje, is sterilisatie een definitieve vorm van anticonceptie. Als u zich eenmaal hebt laten steriliseren, is er geen weg meer terug. U moet dus heel zeker weten dat u - in welke omstandigheid dan ook - geen kinderen meer wilt. De beslissing tot sterilisatie moet daarom weloverwogen door u en uw eventuele partner worden genomen. Wat is steriliseren? De eileiders zijn twee buisjes, links- en rechtsboven aan de baarmoeder. Aan het einde lopen ze trechtervormig uit. Rijpe eicellen uit de eierstokken komen in de eileiders terecht, en kunnen daar bevrucht worden. De zaadcellen van de man zwemmen namelijk helemaal door de baarmoeder heen de eileiders in. Een bevruchte eicel daalt daarna af en nestelt zich in de baarmoeder. Bij sterilisatie van de vrouw worden de eileiders afgesloten. Dat heeft twee gevolgen: De zaadcellen kunnen de eicel niet meer bereiken. De eicel kan de baarmoeder niet meer bereiken. Daarmee wordt een zwangerschap dus voorkomen. Verschillende methoden Er zijn verschillende manieren om de eileiders af te sluiten: Essure-sterilisatie Laparoscopische methode Tijdens een keizersnede Hieronder kunt u lezen wat deze methoden inhouden. Verderop worden ze uitgebreider besproken. Essure-sterilisatie Via een kijkbuisje (een hysteroscoop) die via de schede de baarmoeder wordt ingebracht, plaatst de arts twee kleine veertjes in de eileiders. Die veertjes zorgen ervoor dat de

2 eileiders na ongeveer 12 weken helemaal afgesloten zijn. U hoeft niet onder narcose en kunt na ongeveer 30 minuten weer naar huis. Laparoscopische methode Via twee kleine sneetjes brengt de arts twee instrumenten in de buikholte: een kijkbuis (een laparoscoop) en een instrument om de sterilisatie uit te voeren. U krijgt een korte algehele verdoving (narcose). Als alles goed gaat, kunt u na enkele uren weer naar huis. Keizersnede Tijdens een keizersnede kunnen de beide eileiders makkelijk afgebonden worden of gedeeltelijk verwijderd. Kan ik de methode zelf kiezen? Uw gynaecoloog en u bespreken samen welke methode het beste bij u past. Maar tijdens de afgesproken behandeling kán blijken dat de gekozen ingreep niet bij u werkt. Zo kan bijvoorbeeld blijken dat de eileiders dik zijn, waardoor ze niet goed afgesloten kunnen worden met een clip. Ook kan het gebeuren dat de gynaecoloog tijdens de kijkbuisoperatie uw eileiders niet goed kan zien. Als de afgesproken manier van steriliseren niet werkbaar is, moet de arts een andere methode kiezen of de ingreep afbreken. Bespreek vooraf met uw gynaecoloog wat u in dat geval wilt, want als u onder narcose bent, kan hij/zij natuurlijk niet met u overleggen. Maakt u hier geen afspraken over, dan zal de arts zo nodig een andere methode toepassen. Nogmaals: als u hier bezwaar tegen hebt, zeg dit dan vooraf duidelijk tegen uw gynaecoloog! Wie voert de sterilisatie uit? Het is niet vanzelfsprekend dat uw eigen gynaecoloog de sterilisatie uitvoert. Dat kan ook gebeuren door: Een andere gynaecoloog dan degene die u op de poli sprak. Een arts-assistent, onder verantwoordelijkheid en toezicht van de gynaecoloog. Als u bezwaar hebt tegen deze gang van zaken, zeg dit dan vooraf tegen uw gynaecoloog. Essure-sterilisatie De methode die momenteel het meest wordt toegepast, is de Essure-sterilisatie, waarbij de eileiders zonder operatie worden dichtgemaakt. De arts maakt gebruik van een buisje (een hysteroscoop) dat via de schede in de baarmoeder wordt geschoven. Deze behandeling duurt 30 minuten en de meeste patiënten kunnen na 45 minuten alweer naar huis. U hoeft niet onder narcose. Resultaten Bij ongeveer 5 tot 10% van de vrouwen kunnen de veertjes (aanvankelijk) niet goed in de eileiders geplaatst worden, zodat de behandeling niet succesvol kan worden uitgevoerd. Dit kan verschillende oorzaken hebben. Als dat voor u geldt, zal de arts het met u bespreken. Er kan indien gewenst nogmaals geprobeerd worden de veertjes te plaatsen. Het tijdstip Deze ingreep kan het beste plaatsvinden in de week na de menstruatie. Het slijmvlies in de baarmoeder is dan dun, waardoor de toegang tot de eileiders makkelijk is te vinden. Vrouwen die de pil slikken, kunnen het moment van de menstruatie eventueel wat aanpassen door de pil een paar dagen langer te slikken dan normaal. Dit kunt u overleggen met de assistente die de afspraak voor u maakt. Als u een spiraaltje hebt, kan dit in principe tijdens de behandeling blijven zitten. U kunt het laten verwijderen tijdens de controle die na drie maanden wordt gedaan. 2

3 Voorbereiding Pijnstillers U krijgt van de assistente drie tabletten Diclofenac 50mg mee. Dit is een pijnstiller die zorgt dat de baarmoeder zich ontspant. Deze tabletten moet u als volgt innemen: 1 e tablet: avond vóór de ingreep 2 e tablet: ochtend van de ingreep 3 e tablet: 1 uur vóór de ingreep Vervoer naar huis De ingreep kan pijnlijk zijn. Daarom kunt u zich het beste naar huis laten brengen. Regel dit van tevoren. Zwangerschap Het is belangrijk dat u op het moment van de ingreep niet zwanger bent. U bent hiervoor zelf verantwoordelijk. De behandeling De behandeling duurt ongeveer 15 minuten. De arts kijkt met een klein buisje (een hysteroscoop) in de schede en in de baarmoeder. In de baarmoeder plaatst hij/zij flexibele veertjes in de openingen van de eileiders. Door die veertjes groeien de eileiders binnen drie maanden geheel dicht. In de meeste gevallen kan de patiënt na 45 minuten weer naar huis. Onomkeerbaar Het is belangrijk om u te realiseren dat de Essuremethode definitief is en dat de afsluiting van uw eileiders niet meer ongedaan gemaakt kan worden. Nazorg Na de ingreep kunt u last hebben van: Pijn. Neem dan 2 Paracetamol van 500mg in. Een gevoelige onderbuik. Dit is normaal en gaat na enige tijd vanzelf over. Wat vaginaal bloedverlies. Ook dit is normaal en gaat vanzelf over. Een heldere afscheiding door de vloeistof die tijdens de ingreep gebruikt wordt. Neem contact op met uw behandelend gynaecoloog als: U buikpijn hebt die niet na enkele dagen verdwijnt. Het bloedverlies erger wordt. Het bloedverlies niet stopt na enkele dagen. U koorts krijgt. Anticonceptie Let op: in de drie maanden tussen de behandeling en de controlefoto moet u anticonceptiemiddelen gebruiken. Ook als u dat voorheen niet deed. Controle Drie maanden na de behandeling komt u terug voor controle. Daarbij: wordt er een echo van uw baarmoeder gemaakt (op de poli Gynaecologie) of wordt er een overzichtsfoto van uw buik gemaakt (op de röntgenafdeling). Als de sterilisatie lastig ging of als de arts niet helemaal zeker is of de veertjes goed zitten, wordt er soms ook nog een röntgencontrastfoto van uw baarmoeder gemaakt. Dit gebeurt op de röntgenafdeling. Als uit de controles blijkt dat de eileiders goed zijn afgesloten, kunt u stoppen met de anticonceptie. 3

4 Als uit de controle blijkt dat er een probleem is met een onjuiste ligging van de veertjes, dan moeten deze vaak worden verwijderd door middel van een hysteroscopie of laparoscopie. U krijgt na de ingreep informatie mee om een afspraak te maken voor controle. Risico s hysteroscopische sterilisatie De volgende complicaties kunnen bij een hysteroscopische sterilisatie voorkomen: Beschadiging baarmoeder De kans dat de kijkbuis door de baarmoederwand heen gaat, is minder dan 1% Dit heet perforatie. Er is dan een klein gaatje in de baarmoederwand. Dit heeft meestal geen gevolgen. De wand herstelt vanzelf en u hebt geen operatie nodig. De ingreep lukt niet Bij 5 tot 10% van de vrouwen lukt het niet om een veertje in de eileider te plaatsen (5 tot 10 op de 100). Een oorzaak is een dichte eileider door een eerdere ontsteking. Een andere oorzaak is een ongunstige ligging van de eileider. Problemen met de veertjes Binnen drie maanden groeien de eileiders dicht. Daarna krijgt u een controle met een echo. Soms blijkt dat een of beide veertjes niet op de juiste plaats zitten. Dan volgt een baarmoederfoto met contrastvloeistof. Daarop is te zien of de eileiders open of dicht zijn. Als een van de eileiders open is, is de sterilisatie mislukt. Zit het veertje niet op de juiste plaats, dan zal de gynaecoloog het verwijderen door een hysteroscopische of laparoscopische ingreep. Bij ongeveer 12 op de vrouwen is het nodig het veertje te verwijderen. Verplaatsen en klachten Mogelijk kunnen de veertjes zich later verplaatsen. Hoe vaak dit voorkomt en hoeveel problemen dit geeft, weten we nog niet. We weten wel dat de sterilisatie na tien jaar nog betrouwbaar is. Een klein aantal vrouwen heeft klachten gemeld na Essuresterilisatie. Hierbij gaat het mogelijk om bijwerkingen. Deze klachten betreffen met name (buik)pijnklachten en menstruatiestoornissen, maar ook uiteenlopende klachten als vermoeidheid en stemmings- of gewichtsschommelingen. Er lijkt een verhoogde kans op deze klachten te zijn bij vrouwen die reeds bekend zijn met een pijnsyndroom, een aandoening aan de baarmoeder of hevige allergische reacties op metalen. Voor een deel van deze vrouwen zijn deze klachten zelfs een reden om de veertjes weer te laten verwijderen. De veertjes kunnen weer verwijderd worden; hiervoor is een kijkbuisoperatie (laparoscopie) nodig. Daarbij worden zowel de veertjes als de eileiders verwijderd. Er is dan dus nog steeds sprake van een sterilisatie. Kijkbuisoperatie (laparoscopische methode) Bij deze methode krijgt u een korte algehele verdoving (narcose). De arts maakt een sneetje van ongeveer één centimeter onder de navel. Via dit gaatje wordt de buik gevuld met koolzuurgas. Zo krijgt de arts goed zicht op de eileiders en de baarmoeder. Daarna wordt de kijkbuis (laparoscoop) via het sneetje in de buik gebracht. Vlak boven de schaamhaargrens maakt de arts een tweede sneetje. Hierdoor brengt hij/zij het instrument in de buikholte waarmee de sterilisatie wordt uitgevoerd. Dit kan op verschillende manieren gebeuren: De eileiders worden afgeklemd met een klemmetje. De eileiders worden dichtgebrand (coagulatie). Beide methoden zijn even betrouwbaar, maar nooit 100%. De sneetjes worden gehecht met een (oplosbare) hechting. Bij gezonde vrouwen wordt de operatie in dagbehandeling uitgevoerd. Dit betekent dat zij een paar uur in het ziekenhuis blijven en daarna weer naar 4

5 huis kunnen. Mocht u zich later bedenken en een hersteloperatie willen, dan is de kans op een goed herstel het grootst als er een klemmetje is geplaatst. U moet er echter van uitgaan dat de ingreep onomkeerbaar is. Voorbereiding Medicijngebruik Neem altijd uw actueel medicatieoverzicht mee. Dit overzicht kunt u krijgen bij uw apotheek. Gebruikt u bloedverdunnende medicijnen, meld dit altijd vooraf aan uw arts. Vervoer naar huis Op de dag van de ingreep mag u nog geen auto rijden. Zorg van tevoren dat iemand u uit het ziekenhuis ophaalt en thuisbrengt. Zwangerschap Het is belangrijk dat u op het moment van de sterilisatie niet zwanger bent. Bent u zwanger, of twijfelt u? Neem dan contact met ons op. Nazorg Na een sterilisatie onder narcose moet u met een aantal zaken rekening houden: De eerste twee dagen na de ingreep bent u nog niet helemaal fit en kunt u niet werken. De narcose moet eerst helemaal uitgewerkt zijn. De eerste dagen na de operatie kunt u last krijgen van schouderpijn. Dat wordt veroorzaakt doordat er een beetje koolzuurgas in uw buik achterblijft en het middenrif prikkelt. Na een paar dagen is het gas verdwenen. Als er een clipje op de eileider is geplaatst, kunt u een paar dagen last houden van bloedverlies en van een onprettig gevoel in uw onderbuik. Dit komt doordat er tijdens de operatie vaak tijdelijk een klemmetje om de baarmoedermond wordt geplaatst. De wondjes in uw buik kunnen nog een paar dagen pijn doen. Ze genezen binnen 7 tot 10 dagen. De hechtingen lossen vanzelf op. Neem contact op met uw behandelend gynaecoloog als: u koorts hebt u aanhoudend pijn hebt de wondjes rood zijn of blijven bloeden u andere klachten heeft waar u zich zorgen over maakt Risico s en complicaties Aan iedere operatie zijn risico s verbonden. Hoewel de kans erg klein is (1 op de 1000 kijkbuisoperaties), kan het gebeuren dat de darm of blaas wordt beschadigd of dat er bloedingen of infecties optreden. Een van de complicaties van een operatie is een wondinfectie. Om wondinfecties te voorkomen, adviseren wij u om het operatiegebied vanaf 10 dagen voor de ingreep niet meer te scheren/ontharen. Scheren veroorzaakt namelijk kleine wondjes, waarin bacteriën zich kunnen nestelen en vermenigvuldigen Niet lukken van de ingreep Als u verklevingen heeft, kan een sterilisatie moeilijk zijn. De gynaecoloog kan een extra opening maken voor een derde instrument. Dan lukt het meestal wel. Bij overgewicht kan het lastig zijn om de instrumenten in te brengen. Eventueel kan de gynaecoloog ook de opening onder de navel groter maken of een kleine snede boven het schaamhaar maken. Als de eileiders te dik zijn, lukt het niet altijd om een ringetje of clip te plaatsen. Dan kan de gynaecoloog de eileiders vaak wel dichtbranden. De kans dat een laparoscopische sterilisatie uiteindelijk niet lukt, schatten we op minder dan 1%. 5

6 Sterilisatie tijdens een keizersnede Tijdens een (geplande) keizersnede kunnen de eileiders worden afgebonden of (gedeeltelijk) worden verwijderd. Na de sterilisatie Een sterilisatie heeft geen invloed op uw hormonen. Uw menstruatie gaat gewoon door en u komt niet eerder in de overgang. Ook op psychisch (geestelijk) of seksueel gebied verandert er niets. Wel merken veel vrouwen dat het seksuele contact spontaner wordt, doordat de angst voor zwangerschap wegvalt. Voorbehoedsmiddelen Onderstaande regels gelden niet als u zich laat steriliseren tijdens een keizersnede. U moet uw huidige voorbehoedsmiddelen blijven gebruiken tot na de sterilisatie. Een spiraaltje kan gemakkelijk tijdens de sterilisatie verwijderd worden of (bij een Essure-sterilisatie) tijdens de controle. Als u de pil slikt, moet u hier net zolang mee doorgaan tot de strip leeg is. Hiermee voorkomt u dat u voortijdig en onregelmatig ongesteld wordt. Na de Essure-behandeling moet u ten minste 3 maanden (tot de controle) een voorbehoedmiddel gebruiken. Zwanger na sterilisatie, kan dat? Geen enkel voorbehoedmiddel geeft 100% bescherming tegen zwangerschap en dat geldt ook voor sterilisatie. Dat kan bijvoorbeeld komen doordat: De eileider zich spontaan herstelt en weer doorgankelijk wordt. Het voor de gynaecoloog heel moeilijk is om de eileiders te zien tijdens de operatie. In het laatste geval zal uw gynaecoloog u dit na afloop van de sterilisatie vertellen. De kans dat u na een sterilisatie zwanger wordt, is heel klein: 2 tot 5 op Maar het kán gebeuren. Dus: wordt u niet ongesteld? Laat dan een zwangerschapstest doen door uw gynaecoloog of huisarts. Als blijkt dat u zwanger bent, neem dan contact op met uw gynaecoloog, omdat er een kans bestaat dat de bevruchte eicel niet in de baarmoeder, maar in de eileider is ingenesteld. Hersteloperatie In principe is een sterilisatie een definitieve ingreep, waarna geen zwangerschap meer mogelijk is. U moet er vooraf dus absoluut zeker van zijn dat u zich wilt laten steriliseren. Toch bestaat er een kans dat u de ingreep ooit ongedaan wilt laten maken. Dit vereist meestal een buikoperatie. Of deze succesvol zal zijn, hangt onder andere af van de manier waarop u werd gesteriliseerd: Bij een Essure-sterilisatie is de kans 0. Een hersteloperatie is dus zinloos. De veertjes sluiten de eileiders bij de ingang van de baarmoeder af. Het is niet mogelijk een nieuwe doorgang te maken. Bij een kinderwens hebt u dan alleen nog de mogelijkheid van ivf (bevruchting via reageerbuis). Of de veertjes een risico geven voor de zwangerschap weten we nog niet; hier is nog weinig ervaring mee. Als de eileiders dichtgebrand zijn, is de kans op herstel ongeveer 40-85%. Als de eileiders dichtgeklemd zijn met ringen of clips, is de kans ongeveer 80%. Na een hersteloperatie hebt u een hoger risico op een buitenbaarmoederlijke zwangerschap (2%). De hersteloperatie wordt zelden tot nooit vergoed door de zorgverzekeraar. U kunt ook kiezen voor ivf. De kans op zwangerschap bij drie behandelingen is gemiddeld zo n 50%

7 De voors en tegens van sterilisatie Of u zich wel of niet laat steriliseren, is iets waar u (samen met uw eventuele partner) goed over moet nadenken. Misschien kunnen de volgende argumenten vóór en tegen u daarbij helpen. De voordelen Sterilisatie is een uiterst betrouwbare anticonceptiemethode. U hoeft niet meer bezorgd te zijn over een mogelijke zwangerschap. De sterilisatie heeft geen invloed op uw hormonen of op uw menstruatiecyclus, deze gaat gewoon door. Vergeleken met de pil: U hoeft er niet elke dag aan te denken. U kunt niet zonder komen te zitten (recept niet op tijd verlengd, vergeten mee te nemen op vakantie). De pil is minder geschikt op hogere leeftijd en bij bepaalde aandoeningen (bijvoorbeeld hoge bloeddruk). Vergeleken met het spiraaltje: Het spiraaltje is niet voor iedere vrouw geschikt. Het spiraaltje geeft soms klachten van onregelmatig bloedverlies en/of pijn. De nadelen Bij sterilisatie via de buikholte moet u onder narcose een (kleine) operatie ondergaan. (Bij de Essure-behandeling is geen narcose of opname nodig.) Als u eenmaal gesteriliseerd bent, is de ingreep in principe onherroepelijk. Er bestaat ook na sterilisatie een héél kleine kans op zwangerschap. Er bestaat een kans op spijt. Deze kans is groter als u ten tijde van de sterilisatie een jonge leeftijd, relatieproblemen of depressieve klachten hebt, of als u de sterilisatie gelijktijdig met een keizersnede of zwangerschapsafbreking laat uitvoeren. Kosten In Nederland worden de meeste ziekenhuisbehandelingen rechtstreeks met de zorgverzekeraar afgehandeld. Niet alle ingrepen en behandelingen vallen onder het basispakket en daarbij heeft u een eigen risico. Informeer altijd vooraf bij uw zorgverzekeraar of u voor een (volledige) vergoeding van uw behandeling in ons ziekenhuis in aanmerking komt. Bent u onverzekerd dan krijgt u zelf de rekening van uw behandeling toegestuurd. Voor de vergoeding van ziekenhuiszorg heeft u altijd een verwijzing nodig van uw huisarts of andere specialist. Neem altijd uw legitimatiebewijs (paspoort, identiteitskaart of rijbewijs) en uw verzekeringspas mee bij een bezoek aan het ziekenhuis. Meer informatie vindt u op 7

8 Samenvatting Laparoscopie Hysteroscopie Essure Beschikbaarheid Alle ziekenhuizen Vrijwel alle klinieken Vergoeding Afhankelijk van polis Afhankelijk van polis Littekens Ja Nee Narcose Ja Nee Plaatselijke verdoving n.v.t. Eventueel Dagopname mogelijk Ja Ja Poliklinisch mogelijk Nee Ja Direct betrouwbaar Ja Nee Röntgen na ingreep Nee Nee Herstelfase Enkele dagen Dag Controle na 3 maanden Nee Ja Kans op mislukken van de Gering Ca. 5-10% ingreep Ervaring Ca. 40 jaar jaar Herstelfase Enkele dagen Kort Materiaal Siliconen, titanium Rvs, polyester (PET), titanium Kans op complicaties Gering; beschadiging darmen, bloeding (zie operaties algemeen) Perforatie, migratie, expulsie (12/1000). Oplossing: meestal mogelijk via 2e ingreep laparoscopie/ hysteroscopie Zwangerschappen na 2-5/ /1000 geslaagde procedure Internet Vragen Heeft u na het lezen van deze informatiefolder nog vragen, stelt u deze dan aan uw gynaecoloog of belt u met de polikliniek Gynaecologie, T Voor meer informatie verwijzen wij u naar onderstaande websites type bij zoeken gynaecologie Bronvermelding Deze brochure is samengesteld op basis van informatie van de Nederlandse Vereniging van Obstetrie en Gynaecologie (NVOG). Maart 2016 Zuwe Hofpoort Ziekenhuis Polanerbaan GN Woerden T I