BELEIDSPLAN ERFGOED STAD HASSELT

Transcriptie

1 BELEIDSPLAN ERFGOED STAD HASSELT

2 INHOUDSOPGAVE INLEIDING 3 MISSIE 4 VISIE 4 Erfgoedzorg en het dynamische stadsweefsel 4 ANALYSE VAN HET HUIDIGE ERFGOEDBELEID 5 1. Een foto van het Hasseltse erfgoedveld Het Hasseltse erfgoed De Hasseltse erfgoedactoren De Hasseltse erfgoedstakeholders Overleg en samenwerkingsverbanden Besluit: een foto van het Hasseltse erfgoedveld Het Hasseltse ondersteuningsbeleid voor het erfgoedveld Ondersteuning van het erfgoedveld De erfgoedcel 18 SWOT-ANALYSE VAN HET ERFGOEDVELD 21 Inventarisatie 21 Behoud 22 Onderzoek 23 Ontsluiting naar een zo breed mogelijk publiek 24 Communicatie (interne en externe) 26 Vrijwilligers 27 Prioriteiten voor het beleid inzake erfgoed 28 STRATEGISCHE DOELSTELLINGEN EN OPERATIONELE DOELSTELLINGEN expertise-uitwisseling een stedelijk erfgoedhuis onderzoek integraal en geïntegreerd erfgoedbeleid 31 MEERJARENBEGROTING 32 Motivering meerjarenbegroting 32 Overzicht meerjarenbegroting 35 BIJLAGEN 37 2

3 INLEIDING In 2004 ondertekende de stad Hasselt een erfgoedconvenant met de Vlaamse Gemeenschap. Eind 2005 startten twee erfgoedcoördinatoren, die binnen het uitgestippelde beleidsplan voor de periode de basis legden voor een erfgoedwerking in Hasselt. De stad Hasselt dient nu, zoals bepaald door het Erfgoeddecreet, een beleidsplan in voor de periode van Voor de stad Hasselt resulteerde het convenant de afgelopen jaren in een groeiend aantal samenwerkingsverbanden rond erfgoedzorg. De doelstellingen, die ook in het geactualiseerde beleidsplan van 2006 gebundeld en helderder geformuleerd werden, werden zo getoetst aan de werkelijkheid. Hieruit bleek dat een nieuw beleidsplan met bijsturingen en nieuwe klemtonen, zich ook los van de wettelijke termijnen opdrong. Het beleid van de afgelopen werkingsjaren werd ter evaluatie voorgelegd aan het erfgoedveld, dat ook noden en wensen kon formuleren: de Erfgoedraad, waarin de meeste erfgoedverenigingen van Hasselt vertegenwoordigd zijn, de stuurgroep voor de erfgoedcel, de vrijwilligers van de erfgoedcel en de stedelijke musea, het stadsarchief en de stedelijke dienst voor cultuur. Ook op de website van de Erfgoedcel Hasselt werden bezoekers aangesproken hun mening te geven over het gevoerde beleid. Via de schepen voor erfgoed, werd het beleid van de afgelopen jaren ook kenbaar gemaakt in de gemeenteraad en het schepencollege. Tijdens een ideeënnamiddag voor het geïntegreerd lokaal cultuurbeleidsplan, waarop alle Hasselaren werden uitgenodigd, werd ook het erfgoedluik besproken. Het is een kunst noden en accenten te vertalen in een beleidsplan. De erfgoedcoördinatoren volgden het traject lokaal geïntegreerd cultuurbeleidsplan, ter ondersteuning van het erfgoedbeleidsplanningsproces, maar ook om het erfgoedluik binnen het geïntegreerd lokaal cultuurbeleidsplan en het erfgoedbeleidsplan op elkaar af te kunnen stemmen. Dit traject beleidsplanning werd ook gevolgd door de coördinatoren van het stadsarchief en de stedelijke musea. Er werd op die manier zo veel mogelijk gewaakt over een afstemming tussen de verschillende beleidsplannen. De elementen uit de evaluaties en gesprekken werden door de erfgoedcel als interne werkgroep aangevuld met de aandachtspunten die aangehaald werden in het geactualiseerd beleidsplan en de tussentijdse evalutie van het erfgoedconvenant. Het voorliggende beleidsplan geeft de klemtonen voor het erfgoedbeleid in Hasselt in de periode weer, en werd goedgekeurd door de erfgoedraad, het college van burgemeester en schepenen en de gemeenteraad. Met dit beleidsplan wil de stad Hasselt de bewuste zorg voor en omgang met erfgoed in Hasselt stimuleren. 3

4 MISSIE De stad Hasselt wil op een strategische wijze een partner zijn binnen het bestaande netwerk van erfgoedzorgers in Hasselt en regio, om het culturele erfgoed van de stad voor een zo breed mogelijk publiek kenbaar te maken, vandaag en morgen. De stad wil de middeleeuwse, Loonse wortels van de stad en het 19 de - tot 21 ste -eeuwse uitzicht van de stad van vandaag, die Hasselt zijn karakter geven, bewaren, onderzoeken en ontsluiten. VISIE Erfgoedzorg en het dynamische stadsweefsel De stad Hasselt gelooft in een erfgoedzorg die vertrekt van de dynamische verwevenheid tussen de bakens van het verleden. Het stadsweefsel van vandaag is een ontmoeting van de middeleeuwse structuur met een modern uitzicht, en legt de basis voor het stadsweefsel van morgen. Middeleeuwen en 21 ste eeuw ontmoeten elkaar probleemloos in Hasselt, via bakens van onroerend, roerend, immaterieel en natuurlijk erfgoed 1. De stad Hasselt gelooft in een aanpak die al deze bakens betrekt in een dynamische erfgoedzorg. De stad Hasselt gelooft ook in een erfgoedzorg die vertrekt vanuit het bestaande, sterke netwerk van erfgoedzorgers in Hasselt. Daarom staat de stad Hasselt middenin het veld; tussen de professionele, niet-professionele, occasionele en potentiële erfgoedzorgers in. Haar erfgoedcel is een stedelijke dienst die als aanpreekpunt fungeert en mensen en methodieken met elkaar in contact brengt. 1 In het Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan van Hasselt wordt gesproken van gemeentelijke bakens. De definitie die men hanteert wordt overgenomen en uitgebreid. Bakens zijn elementen uit de open of bebouwde ruimte van Hasselt, die herkenningspunten of oriëntatiepunten zijn, al dan niet van cultuurhistorische aard, en die verwijzen naar het verleden van het stadsweefsel. 4

5 ANALYSE VAN HET HUIDIGE ERFGOEDBELEID 1. Een foto van het Hasseltse erfgoedveld In deze omgevingsanalyse wordt het Hasseltse erfgoedveld beschreven: wat is het Hasseltse erfgoed? Wat is de rijkdom van Hasselt op het vlak van erfgoed? wie is er in Hasselt bezig met de zorg voor dit erfgoed en wie heeft belang bij erfgoedzorg? De beschrijving van het Hasseltse erfgoedveld wordt gekaderd binnen enkele belangrijke trends in Hasselt zelf, maar ook op breder niveau Het Hasseltse erfgoed Hasselt is een stad met middeleeuwse wortels, de voormalige hoofdstad van het graafschap Loon, een goede stad van het vroegere prinsbisdom Luik, de hoofdplaats van de provincie Limburg sinds Na de Tweede Wereldoorlog groeide Hasselt in sneltempo uit tot een belangrijke stad op het vlak van handel, onderwijs, diensten en later cultuur en toerisme. Hasselt heeft een oppervlakte van ha. De stad heeft 24 wijken, verdeeld over de binnenstad en 5 deelgemeenten: Kuringen, Kermt, Sint-Lambrechts-Herk, Stevoort en Wimmertingen. De Hasseltse binnenstad heeft middeleeuwse wortels en kreeg voornamelijk in de 19 de en 20 ste eeuw een stedelijk karakter. Het stratenplan de structuur van het stadsweefsel in de binnenstad is middeleeuws, het uitzicht is voornamelijk 19 de - en 20 ste -eeuws. Hasselt ligt op het kruispunt tussen de Kempen (noorden), de Demervallei en Haspengouw (zuiden). Het heeft daardoor drie types van landschappen en gezichten. De deelgemeenten rond de binnenstad hebben voor een groot stuk hun landschappelijke karakter behouden, alsook hun middeleeuwse dorpskernen. Hasselt is ontstaan aan de Helbeek, die nu grotendeels overwelfd is. De Demer is eeuwenlang echter de belangrijkste stroom geweest voor de Hasseltse binnenstad, en zeker de aftakking ervan, die de binnenstad doorkruist en nu ook grotendeels overwelfd is. Vandaag is het Albertkanaal bijzonder belangrijk in de ontsluiting van Hasselt. De stad wordt ontsloten via de autosnelwegen Antwerpen-Luik (E313) en Brussel-Aken (E314), het spoorwegknooppunt en het Albertkanaal. Het geplande Spartacusplan zal Hasselt via de lightrail vanaf 2012 verbinden met Maastricht en later met het noorden van de provincie. a. onroerend erfgoed, natuur en landschappen Een aantal elementen uit de open of bebouwde ruimte van Hasselt, die al dan niet een cultuurhistorische betekenis hebben, kunnen gelden als echte bakens van het Hasseltse verleden. Hieronder vallen een heel aantal gebouwen (kastelen, kerken, abdij, etc.), maar 5

6 ook het middeleeuwse stratenplan, dat grotendeels bewaard bleef, is een essentieel element in het huidige stadsweefsel van Hasselt. De lijst van geklasseerde monumenten en gebouwen (90 in Hasselt zie bijlage 1), telt ook een heel aantal bakens van het Hasseltse verleden, verspreid over de binnenstad en de deelgemeenten. De geklasseerde monumenten en gebouwen zijn een afspiegeling van de geschiedenis die Hasselt op architecturaal vlak doormaakte: van stedelijke en landelijke vakwerkbouw vanaf de middeleeuwen, over de Maaslandse renaissance, naar de industriële complexen in de 19 de eeuw en 20 ste eeuw (jeneverproductie). De voormalige abdij van Herkenrode (Kuringen) - de eerste vestiging van de cisterciënzerinnenorde in de Lage Nederlanden, ontstaan aan het einde van de 12 de eeuw, is één van de belangrijkste monumenten in Hasselt en onmisbaar om de geschiedenis van Hasselt en Loon te kunnen vertellen. De rol van de abdij, die jaarlijks talrijke pelgrims aantrok, maar ook economisch sterk stond, valt niet te onderschatten. Er wordt vandaag volop gewerkt aan de restauratie van de overblijvende gebouwen op de site. Nauw verbonden met de geschiedenis van Herkenrode is mystica Elisabeth van Spalbeek, en de kapel die in de 13 de eeuw voor haar gebouwd werd (Spalbeek). De middeleeuwse muurschilderingen werden in 2006 gerestaureerd en zijn nu op regelmatige tijdstippen te bezichtigen. Net buiten het stadscentrum ligt het 19 de -eeuwse Oud Kerkhof, dat steeds toegankelijk is en een prachtig verhaal vertelt over Hasselaren en het samengaan van natuur en cultuur. De noordelijke rand van het stadscentrum was lange tijd getuige van de industriële ontwikkeling die Hasselt in de 19 de eeuw doormaakte: hier bleven tot in de 20 ste eeuw jeneverstokerijen bewaard, alsook de speculaasfabriek en de gelatinefabriek verderop aan de Kanaalkom. Hasselt telt 20 parochies, met daarin verspreid 39 kerken en kapellen. Enkele daarvan zijn opgenomen in de lijst van de geklasseerde monumenten en gebouwen. De Demer in het noorden, de aftakking ervan in de binnenstad en de Herk in het zuiden, zijn tekenend voor de landschappen errond en de relatie met de stad en de dorpskernen (molens, jeneverindustrie, etc.). Deze drie belangrijke stromen, samen met de vele beekjes op het hele Hasseltse grondgebied, en het Albertkanaal, zijn bakens van het Hasseltse verleden. In haar Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan omschrijft de stad Hasselt de aanwezigheid van 6 gave landschappen ; d.z. landschappen waar ruimtelijke ingrepen geen afbreuk hebben gedaan aan het traditionele karakter van het landschap: het gebied Kolberg, Herkenrode en het Herkenrodebos, de Holrakker, Domein Kiewit en de Borggravevijver en de Mombeek-Herkvallei. De abdijsite van Herkenrode is het enige beschermde landschap op Hasselts grondgebied. Hasselt telt 3 ankerplaatsen in relictzones, die alledrie in aanmerking komen voor de erkenning als erfgoedlandschap: Herkenrodebos, Kolberg en de abdijsite van Herkenrode. Op het noordelijke grondgebied van Hasselt is het vijvergebied, dat zich ook uitstrekt over de grondgebieden van Zonhoven en Genk, een belangrijk historisch én natuurlijk element in de geschiedenis van Hasselt. De vijvergebieden staan in nauw verband met de geschiedenis van de abdij van Herkenrode. De Mombeek-Herkvallei, die op het grondgebied 6

7 van de deelgemeenten van Stevoort en Sint-Lambrechts-Herk ligt, is een beschermd natuurgebied. In het centrum van Hasselt, vlak aan het station ligt een voor Europa uniek natuurgebied, Tommelen, dat het resultaat is van een beladen geschiedenis. De poelen in dit natuurgebied zijn de kraters van de Amerikaanse bombardementen in 1944 op het station van Hasselt. Vandaag zijn ze de biotoop voor een aantal uitzonderlijke soorten amfibieën. Het Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan spreekt ook van kleine erfgoedelementen; waaronder dan kapelletjes, bomen, ruïnes, wegen, putten, paalstenen, etc. geplaatst worden. Van deze kleine erfgoedelementen wordt binnen het kader van het ruimtelijk structuurplan een inventaris opgemaakt. De bedoeling van dit register is een actief bestand bij te houden over de toestand en betekenis van deze kleine getuigenissen van het verleden van Hasselt. b. roerend erfgoed Het roerende erfgoed is te vinden bij vier belangrijke spelers in het Hasseltse erfgoedveld; de musea, de archieven, de erfgoedverenigingen, en de kerken en kapellen. We nemen er enkele belangrijke collecties of erfgoedstukken uit: De collectie van de stedelijke musea bestaat uit een veelheid aan objecten en archivalia. Enkele toppers zijn de authentieke gerestaureerde 19 de -eeuwse stookinstallatie, de oudst gekende torenmonstrans (13 de eeuw) en een unieke collectie 18 de - en 19 de - eeuwse uithangborden. Kunstenaars van de Helikongroep (jaren 1960) vertegenwoordigen met hun werken ook een groot deel van de museale collecties. De Provinciale Bibliotheek Limburg herbergt een collectie privé-archieven en documentaire verzamelingen (Limburgensia). In het Rijksarchief en het stadsarchief worden naast administratieve stukken ook veel privé-archieven bewaard. In de kerken en kapellen wordt een schat aan roerend erfgoed bewaard. De in textiel gewikkelde schedeltjes, die in verband gebracht worden met Elisabeth van Spalbeek en de legende van de Heilige Ursula en de maagden, de monstrans van Herkenrode, de schilderijen van Lambert Lombard, het hoofdaltaar van de Virga Jessebasiliek van Jean Delcour, en natuurlijk het oorspronkelijke polychrome beeld van de Virga Jesse, zijn de topstukken uit deze collecties. De Hasseltse verenigingen bewaren archivalia en objecten. Een schat aan informatie over de belangrijkste Hasseltse traditie de zevenjaarlijkse Virga Jessefeesten -, is terug te vinden in het foto-archief van het Virga Jessecomité. Het Hasseltse keramiek wordt verzameld, onderzocht en bewaard door de Verzamelaarsunie Hasselte Keramiek vzw. Veel interessant roerend erfgoed is ook in privé-bezit. De Langeman de reus van Hasselt, die om de zeven jaar tijdens de Virga Jessefeesten de Hasselaren begroet, is in het bezit van de erfgenamen van de 15 de -eeuwse rederijkerskamer De Roode Roos. c. immaterieel erfgoed Hasselt telt een hele reeks tradities of evenementen en historische figuren. De belangrijkste en eeuwenoude traditie is die van de zevenjaarlijkse Virga Jessefeesten. Om de zeven jaar organiseren het Virga Jessecomité, het Virga Jessegenootschap, de stad Hasselt en de rotten (d.i. de wijken in de binnenstad) samen de processie, de versiering in de straten en de nevenactiviteiten rond de mirakelen van de Virga Jesse. 7

8 Het Boerenkrijgcomité Voor Outer en Heerd herinnert jaarlijks aan de laatste strijd van de Boerenkrijgers die bij Hasselt plaatsvond in Het comité wil niet enkel de gedachtenis aan de gesneuvelden in ere houden, het wil ook een stimulans bieden voor wetenschappelijk onderzoek naar sociale, religieuze, economische en andere achtergronden van dit 18 de -eeuwse conflict. De organisatie van de jaarlijkse jeneverfeesten gebeurt door de vzw Hasseltse Jeneverfeesten. De Confrerie van de Hasseltse Jenever promoot jenever als een typisch Hasselts product en wil het in ere houden. De Koninklijke Maatschappij voor Muziek en Retorica De Roode Roos is de erfgenaam van de Hasseltse rederijkerskamer en luistert de jaarlijkse 1-meiviering met de meiboomplanting op. Andere terugkerende tradities zijn carnaval, de Paardenmarkt in Kuringen, kermis, maar ook evenementen als Pukkelpop en Rimpelrock kunnen stilaan als een traditie beschouwd worden. De Hasselaren worden zich langzaam maar zeker bewust van de waarde van het immateriële erfgoed en zoeken steeds vaker een manier om interessante personen te interviewen. In de stedelijke musea, de archieven en de erfgoedcel wordt gewerkt aan het vastleggen van mondelinge bronnen. Het Hasseltse dialect wordt langzaam maar zeker zeldzamer. Toch telt de vereniging Veldeke Hasselt vzw, de Hasseltse afdeling van de Dialectkring Bels(j) Limburg, die sinds 2002 bestaat, zowat 200 leden, en organiseert ze jaarlijks verschillende activiteiten in of rond het Hessels. Er worden jaarlijks een aantal toneelstukken in het dialect georganiseerd, niet enkel door Veldeke, maar ook door toneelverenigingen. Tradities zoals carnaval, de Virga-Jessefeesten, de jeneverfeesten, hebben ook steeds nevenactiviteiten of voorstellingen in het Hessels. Hendrik van Veldeke, de eerste bij naam gekende dichter die in de Nederlandse volkstaal schreef, werd geboren in Spalbeek (nu Hasselt), maar heeft een euregionale betekenis. De meeste Hasselaren kennen hem enkel van het standbeeld aan de Groene Boulevard en het diepgaandere onderzoek dat de laatste jaren rond hem gebeurde was zeer welkom. Zijn werken en de betekenis die hij voor de Nederlandse taal heeft gehad, zijn een bijzonder onderdeel van het Hasseltse (Limburgse) erfgoed. Hendrik van Veldeke is de ideale figuur om de geschiedenis van het graafschap Loon te vertellen. Hasselt is ook bekend omwille van zijn culinaire erfgoed, van jenever en speculaas. Het Nationaal Jenevermuseum maakt als laatste stoker in het stadscentrum nog jenever naar aanleiding van de jaarlijkse jeneverfeesten. De Hasseltse bakkers bakken en verkopen hun echte Hasseltse speculaas. Besluit Het Hasseltse erfgoed is zeer gevarieerd. De belangrijkste elementen uit het onroerende, roerende en immateriële erfgoed zijn nauw verbonden met twee belangrijke periodes: enerzijds de middeleeuwen (Herkenrode, het graafschap Loon, religieus onroerend en roerend erfgoed, de Virga-Jessetraditie), en de moderne tijden (19 de eeuw vandaag, met voornamelijk industrieel erfgoed, jeneverfeesten, Pukkelpop, etc.). 8

9 1.2. De Hasseltse erfgoedactoren Hieronder worden de belangrijkste actoren inzake behoud, beheer en ontsluiting van het erfgoed besproken. De meeste erfgoedactoren hebben zelf een collectie of organiseren traditionele evenementen; een aantal beheren zelf geen erfgoed, maar zijn een onmisbare schakel in het levend houden van het geheugen van de stad. a. onroerend erfgoed, natuur en landschappen De stad Hasselt beheert een aantal van de 90 geklasseerde monumenten en gebouwen, en heeft voor het technische nazicht hiervan een contract met Monumentenwacht vzw. De gebouwen die de stad op deze manier beheert en bewaart, zijn: het Oud Kerkhof, Het Stadsmus, het Nationaal Jenevermuseum, het Modemuseum, het stadhuis, de Beiaardtoren, en huis de Corswarem. De stad is verantwoordelijk voor de toegankelijkheid voor het publiek van deze monumenten. Een aantal van de geklasseerde gebouwen is in handen van de kerkraden. Het merendeel van de gebouwen is in privé-handen. Voor vragen rond behoud van deze monumenten is er geen stedelijk aanspreekpunt. Wel wordt er in het kader van het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan voorzien in een inventaris en selectie van gemeentelijke bakens, d.z. herkenningspunten die onmiskenbaar verbonden zijn met de bebouwde of open ruimte van Hasselt, al dan niet met een cultuurhistorische betekenis (veelal gebouwen). Voor deze gemeentelijke bakens wordt in de toekomst gewerkt aan een beleidskader en ontwikkelingsperspectieven en een gebiedsgericht bestemmingsplan. Verder kunnen beheerders terecht bij Monumenten en Landschappen en bij Monumentenzorg. Een aantal beheerders van de monumenten zetten de deuren open bij evenementen als Open Monumentendag of Erfgoeddag. De voormalige abdij van Herkenrode (Kuringen) is in het bezit van het Vlaamse Gewest, afdeling Natuur en deels van de kanunikessen van het Heilig Graf; Erfgoed Vlaanderen vzw is de erfpachthouder van enkele gebouwen. Er wordt met verschillende partners samengewerkt aan de restauratie en cultuurtoeristische herbestemming van de site: Erfgoed Vlaanderen Vlaamse Gemeenschap, afdeling Monumenten en Landschappen AMINAL - Vlaamse Gemeenschap, afdeling Natuur Vlaams Instituut voor het Onroerend Erfgoed vzw Herkenrode, die met zijn vrijwilligers instaat voor promotie en publicatie van brochures, en die aangesloten is bij het Europees Charter van de Cisterciënzerinnenabdijen en sites LRM/LISOM Provincie Limburg Toerisme Vlaanderen VDAB de stad Hasselt De site en omliggende plaatsen in de regio, die in verband staan met de geschiedenis van de abdij, worden opgenomen in het zogenaamde Herkenrodenetwerk, waarin nog verschillende andere partners betrokken worden om de Herkenrodeabdij ook naar de regio een uitstraling te geven. De kapel van Spalbeek is eigendom van de kerkraad van Spalbeek en deze zorgde samen met de Vlaamse Gemeenschap en de stad Hasselt voor de restauratie van de kapel en de 9

10 muurschilderingen binnenin, die in 2006 afgerond was. De kerkraad heeft een overeenkomst met de stedelijke dienst voor toerisme om op regelmatige tijdstippen de kapel open te stellen voor bezoekers onder leiding van een gids. Hasselt telt ook heel wat molens, waaronder de beschermde dorpsmolen in Stevoort. Deze is in privé-bezit, maar de stad Hasselt schenkt wel aandacht aan dit patrimonium in haar toeristische werking (wandelingen). Voor de niet-geklasseerde gebouwen met een historische waarde, bestaat er geen stedelijk aanspreekpunt. Wel houdt de stedelijke dienst voor ruimtelijke ordening bij de opmaak van het ruimtelijk structuurplan, rekening met een aantal elementen die verband kunnen houden met het behoud van erfgoed: het historisch gegroeide stratenpatroon een aantal natuurgebieden en waardevolle landschapsrelicten sporen uit Gallische, Romeinse, middeleeuwse en modernere periode bescherming van landschappelijke en ecologische gebieden afstemming van landschap, natuur en aangepaste recreatie Deze elementen hebben voornamelijk impact op het behoud van landschappen en natuurgebieden. Het natuurgebied Tommelen is eigendom van de stad, maar er werd een beheersovereenkomst met Natuurpunt vzw afgesloten, voor het onderhoud en de toegankelijkheid van het gebied. In 2007 werd samen met de stad Hasselt (erfgoedcel), de KULeuven en de universiteit van Liverpool een studie afgerond rond deze unieke site. Het zuidelijk gelegen natuurgebied van de Herk-en Mombeekvallei wordt onderhouden door een onderafdeling van Natuurpunt vzw, de vzw Herk en Mombeek. Het vijvergebied in het noorden van de stad is grotendeels privé-bezit, maar werd wel toegankelijk gemaakt voor wandelaars en fietsers. b. roerend erfgoed Het roerende erfgoed wordt door vier belangrijke erfgoedactoren beheerd: de musea, de archieven, de erfgoedverenigingen, en de kerken en kapellen. Hasselt heeft 7 musea, waarvan vier stedelijke: Het Stadsmus vertelt de geschiedenis van Hasselt en de Hasselaren en is erkend als museum op basisniveau; een onderdeel van Het Stadsmus is het Stedelijk Beiaardmuseum in de Sint- Quintinuskathedraal. In 2008 wordt een hernieuwde inrichting van het Beiaardmuseum voorgesteld aan het publiek. Het Beiaardmuseum is erkend op basisniveau; het Nationaal Jenevermuseum plaatst de Hasseltse jeneverindustrie in het nationale en internationale kader en werd erkend op regionaal niveau; het Stedelijk Modemuseum brengt tentoonstellingen over technieken, trends, etc en is erkend op basisniveau. De stedelijke musea beschikken over een depot, dat een optimale bewaring van de stedelijke collecties moet garanderen. De werking van de musea is sterk op elkaar afgestemd: elk museum heeft een vzw en een vrijwilligerswerking, geschoeid op dezelfde leest en samen beschikken de musea over een stafmedewerker educatie, een stafmedewerker communicatie en een hoofdcoördinator. 10

11 De drie niet-stedelijke musea zijn: Het museum Heilig Paterke, dat gewijd is aan het leven en het werk van Valentinus Paquay, een 19 de -eeuwse minderbroeder die omwille van zijn vrome levenswandel nog steeds zeer gewaardeerd wordt. Valentinus Paquay werd in 2003 zalig verklaard. het Literair Museum, dat sinds 1985 boeken, tijdschriften en documenten over Limburgse auteurs of thema s verzamelt en zich richt naar scholen rond literatuur en boeken. Het Hollywood Moviemuseum, waar de persoonlijke collectie van een verzamelaar centraal staat. De zorg voor archieven en documentatie gebeurt in Hasselt vooral door drie instellingen: het stadsarchief, het Rijksarchief en de Provinciale Bibliotheek Limburg. Het Rijksarchief Hasselt bewaart stukken van het Ancien Régime, het Stadsarchief concentreert zich op de periode erna en op stukken uit de stedelijke administratie, alsook op privé-archieven. De Provinciale Bibliotheek Limburg heeft twee bijzondere collecties: een collectie Limburgensia (documentaire verzamelingen en privé-archieven) en een collectie oude drukken. De Provinciale Bibliotheek Limburg wordt omwille van de werking rond deze collecties partner in het samenwerkingsverband Erfgoedbibliotheek Vlaanderen. Het Rijksarchief en de Provinciale Bibliotheek Limburg beschikken over een uitgebouwd depot voor hun collectie; de stad Hasselt heeft plannen om in de nabije toekomst ook een depot voor het stadsarchief te bouwen bij de herinrichting van het archief. Hasselt heeft een 1000-tal verenigingen, waarvan een 200-tal socio-culturele verenigingen. Hiervan houden zich een tiental verenigingen specifiek met erfgoed bezig. De verenigingen zijn een belangrijke schakel tussen het erfgoed en de Hasselaren. Zij houden zich met afgebakende aspecten en thema s van de erfgoedwerking bezig, en inspireren ook Hasselaren om dit erfgoed levend te houden: de Verzamelaarsunie Hasseltse Keramiek vzw, waarin privé-verzamelaars samenwerken rond inventarisatie, onderzoek van en tentoonstellingen over de keramiek, die door de Hasseltse keramiekfabriek geproduceerd werd, en het kunsthistorische belang ervan; Ons Elfde houdt de herinnering aan Hasselt garnizoenstad levendig door tentoonstellingen, fietstochten te organiseren en publicaties uit te geven en bewaart in Het Stadsmus een collectie van het Elfde Linieregiment. de verzameling van Jacques Collen rond het culinaire erfgoed en de bibliotheek van de Academie voor Streekgebonden Gastronomie, die in de nabije toekomst zal worden ondergebracht in het stadsarchief van Hasselt; de Koninklijke Maatschappij voor Muziek en Retorica De Roode Roos, die de Langeman en nog enkele belangrijke stukken van de 15 de -eeuwse Hasseltse rederijkerskamer beheren; Het Virga Jessecomité, dat een archief beheert over de traditie van de ommegangen, het Virga Jessebeeld en de broederschap. In Hasselt zijn er een onbekend aantal verzamelaars, die niet verbonden zijn aan een vereniging, actief: postkaarten, zeepjes, bierviltjes, Zowel in het stadscentrum als in de deelgemeenten zijn de kerken en kapellen belangrijke bewaarders van het erfgoed, die bovendien in veel gevallen makkelijk toegankelijk zijn. Kerkraden en beheerders van kapellen zijn onmisbare partners en kunnen benaderd worden als bewaarders van erfgoed, omwille van het enorme cultuurhistorische belang van hun architectuur en roerend erfgoed. Het Bisdom Hasselt en het Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed zijn hierin ook belangrijke partners. 11

12 c. immaterieel erfgoed Hasselt telt een hele reeks tradities en evenementen, waarvan het behoud voornamelijk een zaak is van verenigingen. De activiteiten van de verenigingen en het erfgoed dat ze in stand houden, werd beschreven op p d. onderzoek en ontsluiting van het erfgoed Enkele verenigingen in Hasselt zijn onmisbare partners in het onderzoeken en toegankelijk maken van het erfgoed, maar beheren zelf geen collectie: Het Stadsmus kan voor Hasselt gelden als dé toonplek van het Hasseltse erfgoed. Het Stadsmus is een onmisbare partner voor alle erfgoedactoren in Hasselt, al dan niet om hun erfgoed publiek toegankelijk te maken. Architectuurwijzer is een vereniging van hedendaagse Limburgse architecten, die door middel van publicaties en tentoonstellingen de hedendaagse architectuur en stedenbouw toegankelijker wil maken; Architectenhuis Limburg is een pilootproject voor Vlaanderen dat verschillende architectuurverenigingen en organisaties overkoepelt. De intentie van de vereniging is te coördineren, te informeren en te confronteren. Het Studiecentrum Herkenrode wil de wetenschappelijke kennis rond de geschiedenis van Herkenrode verzamelen en nieuw onderzoek stimuleren. Het Studiecentrum is actief sinds 2002 en werkt actief aan een eerste jaarboek, dat in 2008 zou moeten verschijnen. De Koninklijke Geschied- en Oudheidkundige Studiekring legt zich toe op de studie van het Hasseltse verleden. Maandelijks komt de kring bijeen voor een uiteenzetting van een expert. Op beperkte schaal wordt ook gewerkt aan wetenschappelijke publicaties. De Hasseltse Toeristische Gidsen geven tijdens hun gidsbeurten telkens weer duiding bij het Hasseltse erfgoed. Een aantal gidsen zijn zelf bijzonder actief in het onderzoek naar de Hasseltse geschiedenis. W700, een werkgroep die werd samengesteld naar aanleiding van het 700-jarige bestaan van deelgemeente Wimmertingen, bleef actief en doet actief historisch onderzoek rond de deelgemeente. De Provinciale Bibliotheek Limburg wil de kennis van de Limburgse geschiedenis stimuleren door de uitbouw van een HIP-Limburg (Historisch Informatiepunt Limburg). In verschillende Vlaamse universiteiten en hogescholen gebeurt in het kader van opleidingen sporadisch onderzoek rond Hasseltse thema s. Dit onderzoek is echter niet bekend bij het Hasseltse erfgoedveld, en gebeurt erg verspreid. Ook vrijwilligers doen op eigen basis onderzoek rond het Hasseltse erfgoed. Besluit de Hasseltse erfgoedactoren: De erfgoedzorg in Hasselt is een samenwerking van professionele instellingen, verenigingen en vrijwilligers, die op verschillende niveaus samenwerken en overleggen. De stedelijke diensten van de musea, het stadsarchief en de erfgoedcel werken op een bijzonder intense manier samen en zorgen voor een verspreiding van de expertise in de erfgoedpraktijk. De verenigingen en vrijwilligers zijn daarbij een onmisbare ondersteuning van de professionele erfgoedwerkers in de stad. 12

13 Vooral de zorg om het roerende erfgoed kan steunen op een goed uitgebouwd netwerk, waarin alle actoren elkaar makkelijk vinden. De zorg voor het onroerende erfgoed, de landschappen en de natuur heeft nood aan een stedelijke strategie of aanspreekpunt, waarvoor het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan een eerste aanzet kan zijn. Voor het immateriële erfgoed dragen in eerste instantie verenigingen zorg. Onderzoek gebeurt door alle professionele en niet-professionele spelers, maar kan zeker een stimulans gebruiken De Hasseltse erfgoedstakeholders Het Hasseltse erfgoed en de bewaarders ervan hebben een betekenis voor verschillende groepen, die niet rechtstreeks of in se betrokken zijn bij erfgoedzorg. Hieronder worden de stakeholders van het Hasseltse erfgoedveld opgesomd en gekaderd binnen enkele belangrijke trends. a. de Hasselaren zelf De Hasselaren zijn tevreden over hun stad (volgens de stadsmonitor 88,5%). Hasselt wordt ervaren als een gezellige en comfortabele stad, die dankzij haar kleinschaligere karakter levendig is en aantrekt om te bezoeken. Het algemene beleid van de stad bouwt hierop verder. Hasselt wil een stad op mensenmaat zijn: er wordt veel aandacht besteed aan wijkwerking en buurtleven, aan gezelligheid en aangename buurten. Vernieuwende aanpak, zoals gratis openbaar vervoer of digitale toepassingen in het dagelijkse stadsleven via pda s, wordt hierbij niet geschuwd (zie bijlage 2). De identiteit die Hasselt heeft, kan niet los gezien worden van het verleden. En iedere Hasselaar die op zoek is naar de wortels van de stad, moet aanknopingspunten kunnen vinden. Erfgoedzorg is met andere woorden, onontbeerlijk voor een leefbare stad mét een identiteit. De afgelopen jaren is de aandacht van Hasselaren voor cultuur, geschiedenis en erfgoed gestimuleerd. Via interactieve wedstrijden en cross media projecten, zoals de Monumentenstrijd, de verkiezing van de Grootste Belg of lijkt het ietwat saaie imago van geschiedenis en erfgoed hipper te worden. Evenementen als de Week van de Smaak, waarbij Hasselt als hoofdstad van de Smaak de spits mocht afbijten, vinden veel weerklank bij de Hasselaren. b. cultuurminnend Hasselt en de Hasseltse culturele sector Volgens de stadsmonitor is 89,2% van de Hasselaren is tevreden over het cultuuraanbod in de stad, en over de informatie hierrond. Een hooggemiddeld aantal Hasselaren maakt dan ook gebruik van de culturele infrastructuur, en de Hasselaren scoren in Vlaanderen het best wat participatie aan het verenigingsleven betreft. De Hasselaren zijn de Vlamingen die het makkelijkst hun weg naar de bibliotheek vinden. Ook de creatie van kunst en cultuur is bij de Hasselaren het hoogst in Vlaanderen. Het cultuuraanbod en de participatie hieraan scoren dus zeer goed in Hasselt. Hasselt kent met andere woorden heel wat cultuurminnende inwoners, waarvan een deel interesse zou kunnen hebben in erfgoed. Erfgoedzorg en dan vooral 13

14 samenwerkingsverbanden met de culturele sector zijn voor een belangrijke groep mensen interessant. Heel wat actoren uit het culturele veld (zie geïntegreerd lokaal cultuurbeleidsplan voor een opsomming van de Hasseltse culturele actoren) van Hasselt kunnen aansluiting vinden op het verleden van de stad: erfgoed als bron voor creatie (zie geïntegreerd lokaal cultuurbeleidsplan). c. het onderwijs Hasselt telt in totaal leerlingen en studenten waarvan 68,4% niet-hasselaren. Hasselt heeft 26 kleuterscholen en lagere scholen, verspreid over 24 wijken. Er zijn 4 scholen voor buitengewoon onderwijs en 24 scholen voor secundair onderwijs. Er zijn drie hogescholen en de Universiteit Hasselt. De hogescholen hebben elk een lerarenopleiding en onderwijzen dus toekomstige leerkrachten geschiedenis. De Xios Hogeschool voorziet in haar lerarenopleiding een module erfgoed. Naast het dagonderwijs is er een belangrijk aanbod aan vormingsinstellingen en deeltijds onderwijs aanwezig: Syntra, Vormingplus Limburg, het Stedelijk Conservatorium, het Jeugdmuziekatelier, de stedelijke academie voor Schone Kunsten, Het grote aantal scholen en klassen verhoogt het aantal kanalen waarlangs erfgoed in de klas toegankelijk gemaakt kan worden. Het onderwijs is zelf vragende partij om lokaal aan interessante geschiedenislessen te werken. Het onderwijs is een kanaal om cultureel diverse groepen te bereiken in hun dagelijkse omgeving. Besluit Erfgoedzorg in Hasselt heeft voor heel wat mensen al dan niet rechtstreeks een betekenis. Cultuurminnende Hasselaren en studenten vertegenwoordigen niet enkel een belangrijk doelpubliek, maar zijn minstens even belangrijk als (potentiële) erfgoedzorgers. Het bestaande netwerk met de culturele sector en met het onderwijs moet benut worden om ook erfgoed en erfgoedzorg tot bij deze stakeholders te brengen Overleg en samenwerkingsverbanden Tussen de verschillende erfgoedactoren en stakeholders is er veel samenwerking en overleg rond erfgoed, en dit op verschillende niveaus en via verschillende platforms. a. lokaal overleg en lokale samenwerking De drie stedelijke musea, het stadsarchief en de erfgoedcel werken bijzonder nauw samen rond erfgoedzorg. De instellingen zijn binnen eenzelfde afdeling van de stedelijke administratie ingedeeld en er is wekelijks overleg tussen de coördinatoren van de instellingen. Deze stedelijke instellingen zijn de afgelopen jaren een steeds belangrijker aanspreekpunt geworden voor verenigingen of particulieren, die hun erfgoed aan het publiek willen voorstellen, onderzoeken of bewaren. Kerkraden vinden een belangrijke partner in de erfgoedcel, die de inventarisatie en kunsthistorische beschrijving van hun patrimonium ondersteunt. 14

15 De erfgoedraad, het stedelijke platform voor overleg tussen de Hasseltse erfgoedactoren, werd het laatste jaar uitgebreid en wordt steeds actiever. De archieven op Hasselts grondgebied werken nauw samen via een archievenoverleg, dat moet resulteren in een afsprakennota en gezamenlijke communicatie rond archieven in Hasselt. De stedelijke diensten voor welzijn en onderwijs zijn een belangrijke partner om erfgoed naar bepaalde doelgroepen toegankelijk te maken. Etnisch diverse groepen zijn vooral bekend bij de stedelijke integratieambtenaar, en vertegenwoordigen een heel klein percentage van de Hasseltse bevolking (bijlage 3). Ook met andere stedelijke diensten, zoals de stedelijke bibliotheek, wordt samengewerkt. De logistieke ondersteuning van de stedelijke technische diensten is vaak onontbeerlijk in het toegankelijk maken van het Hasseltse erfgoed. Via de cultuurbeleidscoördinator zijn er nauwe contacten met de culturele actoren in de stad. Cultuurhuizen zijn partner om erfgoed toegankelijk te maken of om erfgoed als uitgangspunt voor creatie te stimuleren. Via de kunstenraad en het literair platform zijn er contacten tussen de dienst cultuur, toerisme, musea, archief en erfgoedcel en de cultuurhuizen zoals het cultuurcentrum Hasselt, Z33, Kunstencentrum BELGIE, de Muziekodroom en de Provinciale Bibliotheek Limburg. b. regionale of provinciale overlegplatforms of samenwerking Hoger genoemde stedelijke diensten werken projectgebonden en thematisch samen met het erfgoedveld en dat gebeurt ook vaak samen met de provinciale partners als het Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed (PCCE), de Diocesane Dienst voor het Kerkelijk Kunstpatrimonium van het Bisdom Hasselt, de Provinciale Bibliotheek Limburg (PBL) en de andere Limburgse erfgoedcellen. De eerste stappen zijn intussen gezet om samenwerkingsverbanden op te starten tussen de Hasseltse erfgoedcel en omliggende gemeenten Zonhoven en Diepenbeek. De aard van de samenwerking moet nog besproken worden, maar de Hasseltse erfgoedcel zal in eerste instantie ondersteunen bij methodieken en expertise (opleidingen, lezingen, etc.). Verder worden de mogelijkheden bekeken van andere vormen van samenwerking rond bepaalde thema s. De erfgoedcel bekijkt ook samenwerkingsverbanden op basis van thema s; de samenwerking is dan niet beperkt tot de aangrenzende gemeenten, maar kan ook bovenlokaal gebeuren. Andere bovenlokale initiatieven neemt de erfgoedcel in projecten en werkgroepen met de andere Vlaamse erfgoedcellen. Via het Brusseloverleg dat deze erfgoedcellen regelmatig houden en via de steunpunten voor cultureel erfgoed, is er ook contact met de Vlaamse Gemeenschap. Besluit Het netwerk van de Hasseltse erfgoedzorgers is goed uitgebouwd en gebeurt op verschillende niveaus. Over het algemeen vinden de partners elkaar vlot. Erfgoedzorg in de omliggende regio van Hasselt steunt grotendeels op provinciale platforms of overleg met partners uit de hele provincie. Erfgoedzorg in Diepenbeek en Zonhoven in het bijzonder, kan baat hebben bij de eerste stappen die de stad Hasselt zette om te spreken over gezamenlijke inspanningen inzake erfgoedzorg. 15

16 1.5. Besluit: een foto van het Hasseltse erfgoedveld Hasselt heeft een gevarieerd erfgoedveld, met voornamelijk erfgoed uit de middeleeuwen en de moderne tijden (19 de eeuw t.e.m. vandaag). De spelers in het Hasseltse erfgoedveld zijn verankerd in een goed uitgebouwd netwerk, met gestructureerde overlegmogelijkheden. Deze troeven van het Hasseltse erfgoedveld kunnen uitgespeeld worden om in de komende jaren met extra aandacht te werken rond het onderwijs als stakeholder en partner, rond de relatie van onroerend erfgoed met roerend/immaterieel erfgoed en rond onderzoek van het Hasseltse erfgoed. Vanuit het netwerk moet ondersteuning komen naar niet-professionele spelers en erfgoedspelers uit de regio. 16

17 2. Het Hasseltse ondersteuningsbeleid voor het erfgoedveld 2.1. Ondersteuning van het erfgoedveld Vóór het afsluiten van het erfgoedconvenant, was erfgoedzorg opgenomen in het takenpakket van verschillende stedelijke diensten; waarvan de belangrijkste de stedelijke musea en het archief zijn (Erfgoeddag, de museumfuncties, rondleidingen, wandelingen, evenementen, archiefwerking, etc.). Ook na de komst van de erfgoedcel, die verderop uitgebreider wordt voorgesteld, bleef de stad de musea en de andere diensten inrichten, en zeker wat de musea en het archief betreft toont ze hiermee haar engagement om erfgoed blijvend een belangrijke plaats binnen het cultuurbeleid te geven. Jaarlijks voorziet de stad Hasselt werkingskosten, infrastructuur en personeelskosten voor de drie musea, het depot en het archief (ca in 2008, zie tabel 1). In 2008 wordt gestart met de herinrichting van het stadsarchief, waarbij een vernieuwd depot voor archivalia, vergaderruimten voor erfgoedactoren in Hasselt, en ruimte voor de erfgoedcel voorzien worden. De erfgoedcel zal dan haar intrek kunnen nemen in het stedelijke erfgoedhuis. Samen met de ondersteuning van de erfgoedcel, die verderop grondiger voorgesteld wordt, bedraagt de jaarlijkse bijdrage van de stad aan stedelijke diensten belast met erfgoedzorg Ze verzekert hiermee de werking van deze diensten, die voor specifieke projecten op zoek gaan naar subsidies van andere overheden. Projecten rond erfgoed, die door andere diensten (gedeeltelijk) worden uitgevoerd, worden door de stad ook binnen de voorziene werkingskosten voor de diensten zelf gerekend. Hieronder wordt verstaan: organisatie Open Monumentendag door de dienst Cultuur, logistieke ondersteuning van en promotie voor erfgoedactiviteiten door de toeristische dienst, fotografie door de stadsfotografe, logistieke ondersteuning, technische ondersteuning, ondersteuning in communicatie door de stedelijke informatiedienst, informaticaondersteuning, Daarnaast voorziet de stad Hasselt in haar begroting voor 2008 ook een substantieel bedrag vooor het behoud van de bakens van het verleden van Hasselt. In 2008 is er ca voorzien voor het onderhoud van de kerken en aan investeringen in historische en beschermde gebouwen. Daarnaast biedt de stad logistieke ondersteuning aan alle verenigingen die lid zijn van de socio-culturele raad. Deze logistieke ondersteuning behelst het ter beschikking stellen van materiaal, inzet van personeel (technische diensten, stadsfotografe, ) en het transport van het materiaal. De ondersteuning van verenigingen voor gelegenheidsprojecten (jubilea, herdenkingen, tentoonstellingen, ) is voornamelijk van logistieke en personele aard en gebeurt voornamelijk in samenwerking met één van de stedelijke diensten. De stad voorziet in 3 reglementen voor subsidies ter ondersteuning van het socio-culturele leven in Hasselt, waarvoor erfgoedverenigingen ook in aanmerking komen: - enkele socio-culturele verenigingen worden jaarlijks nominatief betoelaagd - projectsubsidies - alle leden van de socio-culturele raad ontvangen jaarlijks een subsidie op basis van een puntenstelsel die hun werking beoordeelt. De stad heeft ook een onderzoekstoelage van 1000 die wordt aangeboden aan studenten of onderzoekers, die als onderwerp een Hasselts thema willen onderzoeken. 17

18 De cultuurbeleidscoördinator richtte in het kader van het geïntegreerd lokaal cultuurbeleidsplan ook 3 adviesraden op, waarin alle Hasselaren kunnen deelnemen aan het debat rond het cultuur-, kunsten-, en erfgoedbeleid. In 2008 bedraagt de (financiële) ondersteuning aan het erfgoedveld 3 miljoen, exclusief de subsidies die de stad ontvangt van hogere overheden. Tabel 1: Ondersteuning aan de 3 stedelijke musea, het depot en het Stadsarchief.* Ondersteuning aan de erfgoedcel Ondersteuning aan de erfgoedverenigingen op basis van een subsidieregelment **** ** *** ***** **** Ca Ca Ca Ca ***** Totaal bedrag * Deze ondersteuning omvat zowel personeelskosten als werkingskosten die de stad Hasselt voor haar rekening neemt. Deze bedragen zijn exclusief de subsidies die de stad Hasselt ontvangt van hogere overheden. ** In 2005 werd Het Stadsmus heringericht en waren er investeringen in het stedelijke depot. ***Het bedrag voor 2007 is gebaseerd op de begroting voor **** Het bedrag voor 2008 is gebaseerd op de begroting voor 2008 ***** De stad Hasselt plant voor 2008 een uitbreiding en renovatie van het huidige stadsarchief De erfgoedcel Met het installeren van de erfgoedcel en het opnemen in het geïntegreerd lokaal cultuurbeleidsplan van een beleid onder de specifieke noemer erfgoed beoogt de stad Hasselt het samenwerken van de verschillende erfgoedactoren. De bestaande stedelijke en niet-stedelijke actoren krijgen op deze manier een centraal aanspreekpunt. Tegelijk kunnen ook een aantal erfgoedprojecten of -publicaties, die niet onder het takenpakket van één van de stedelijke diensten vielen, of die te groot van opzet waren voor de verenigingen, nu toch uitgevoerd worden. Waar vroeger bij gelegenheidsprojecten gekeken werd naar de andere stedelijke partners, kan nu de erfgoedcel zich specifiek met deze (erfgoed)verenigingen bezighouden. Erfgoedinitiatieven door niet-hasseltse actoren, of door de provincie hebben in de erfgoedcel een lokaal aanspreekpunt voor erfgoedbeleid in Hasselt. ErfgoedLimburg.be en het project Erfgoed 2.0 zijn twee toepassingen die het erfgoed van Limburg (en Hasselt) toegankelijk willen maken. Het afsluiten van een erfgoedconvenant met de Vlaamse Gemeenschap brengt het erfgoed als belangrijke pijler binnen in het geïntegreerd lokaal cultuurbeleidsplan. De stad Hasselt 18

19 formuleert een uitgebalanceerd beleid voor cultuur en erfgoed en dit in overeenstemming met het algemene beleid van de stad en andere beleidsplannen van stedelijke diensten (zoals het jeugdwerkbeleidsplan). In het erfgoedbeleid wordt rekening houden met de beleidsplannen van hogere overheden en de wetgeving (bv. vrijwilligerswetgeving, vzw-wetgeving, wetgeving op bewaking, etc.). Er is ook oog voor lokale, bovenlokale en zelfs internationale trends inzake erfgoed, om zo vernieuwende erfgoedprojecten op te starten. De actieplannen van de erfgoedcel worden door de stad Hasselt goedgekeurd, en gelden zo als het stedelijke beleid inzake erfgoed. Aan deze beleids- en actieplannen en jaarverslagen gaat overleg vooraf in de verschillende adviesraden, de stuurgroep, de gemeenteraad en het college van burgemeester en schepenen. Deze plannen en verslagen vallen binnen het huidige erfgoeddecreet. De erfgoedcel werkt in overleg met de andere Limburgse en Vlaamse erfgoedcellen, maar ook met het lokale cultuurbeleid samen om de aanzet te geven voor een beleid dat in het kader van het nieuwe erfgoeddecreet past. Hiertoe maakt de erfgoedcel ook werk van een gezamenlijke aanpak met de stedelijke partners (musea en archief) en iedere partner vertaalt die aanpak in zijn beleids- en actieplan. a. Korte historiek van het erfgoedconvenant en beschrijving van de werking In juni 2004 diende de stad Hasselt bij de Vlaamse Gemeenschap een intentienota in voor het afsluiten van een erfgoedconvenant. Op basis hiervan ondertekenden de stad Hasselt en de Vlaamse gemeenschap het convenant vanaf januari In juni 2005 diende de stad Hasselt een beleidsplan voor de periode van 2005 t.e.m in. Vóór de indiensttreding van de erfgoedcoördinatoren werd de stedelijke erfgoedwerking opgevolgd door de stedelijke musea, het stadsarchief, de dienst toerisme en de dienst cultuur. Vanuit deze diensten werd gewerkt aan de beleidsdocumenten en de voorbereiding van een erfgoedcel. Hierdoor kon de erfgoedcel de al lopende initiatieven verder opvolgen en steunen op een ontwikkeld en sterk samenwerkingsnetwerk binnen de diensten van de stad was het eerste volledige werkingsjaar van de erfgoedcel, waarin nieuwe projecten werden opgestart. De erfgoedcel groeide uit tot een zelfstandige stadsdienst binnen het administratieve kader van de stad. Sinds 2007 werkt de erfgoedcel op kruissnelheid. Het zich uitbreidende netwerk binnen het bredere erfgoedveld opende nieuwe mogelijkheden voor samenwerking en projecten. Ook binnen het weefsel van de stadsadministratie heeft de erfgoedcel haar plaats gevonden en is ze breder bekend (zie organogram in bijlage 5 en 6). Met projecten als HASEL, Viva Veldeke en mondelinge geschiedenis heeft de erfgoedcel haar stempel op het erfgoedbeleid in de stad gedrukt. Waar de erfgoedcel voornamelijk als financier van publicaties gekend was, worden nu andere en nieuwe pistes voor samenwerking betreden. De werking naar het erfgoedveld is doorheen de jaren in de eerste plaats projectgebonden gebeurd. De erfgoedcel en de lokale erfgoedactoren hebben elkaar voornamelijk op inhoudelijk vlak gevonden: tentoonstellingen en publicaties, opleidingen mondelinge geschiedenis om een onderzoek te stofferen, rondleiding aan scholen in het archief, 19

20 b. Personeel Sinds november 2005 werken bij de erfgoedcel twee coördinatoren (Tine Rock en Sabine Hartmann: niveau A voltijds). Vanaf januari 2006 werd het team versterkt door Hanne Indekeu (niveau B 4/5). Sinds oktober 2007 werkt Zsuzsanna Böröcz (niveau A voltijds) 6 maanden aan een onderzoek rond de kunstenaarsgroep Helikon. In de toekomst worden ook andere onderzoeken en thema s door tijdelijke medewerkers voor de erfgoedcel uitgewerkt. De twee erfgoedcoördinatoren kregen een specifiek takenpakket, m.n. beleid en communicatie. Met ingang van het contract van Hanne Indekeu kon systematisch ruimte voor deze taken gemaakt worden in de dagelijkse werking. De werking van een erfgoedcel vergt veel coördinatie, maar ook vaak diepgaande inhoudelijke werking; twee manieren van werken die een zeer nauwgezette planning vragen. c. Financiële middelen In 2006 werden meer middelen besteed dan in 2005, het eerste werkingsjaar, dat echter een onvolledig werkingsjaar was. Zowel in 2005 als in 2006 werd een groot deel van de subsidie van de Vlaamse Gemeenschap overgedragen naar het volgende werkingsjaar. De financiële afrekening voor 2007 is nog niet gebeurd, maar verwacht wordt dat de overdracht naar 2008 lager zal zijn dan in de voorgaande jaren. De inbreng van de stad Hasselt bleef tijdens de volledige beleidsperiode hetzelfde ( ). d. infrastructuur De drie erfgoedcoördinatoren hebben hun kantoor in één van de administratieve gebouwen van de stad Hasselt. De erfgoedcel kan gebruik maken van vergaderzalen in het gebouw en heeft ruimte ter beschikking in de kelder voor het stockeren van publicaties. Voor logistieke ondersteuning kan de erfgoedcel beroep doen op de technische diensten van de stad Hasselt. e. plaats en organisatie van de erfgoedcel De erfgoedcel Hasselt is als een zelfstandige stadsdienst ingedeeld bij de afdeling CTMAE (cultuur, toerisme, musea, archief, erfgoedcel). Dat betekent dat zij op gelijke hoogte werkt met de andere stedelijke culturele actoren in Hasselt. Het hoofd van deze afdeling is tegelijk cultuurbeleidscoördinator. De samenwerking met de andere stadsdiensten binnen deze afdeling is bijzonder intensief: wekelijks nemen de coördinatoren van de diensten deel aan het overleg van de afdeling (coco). Verder is de erfgoedcel vertegenwoordigd in de erfgoedraad, één van de officiële adviesraden ingericht door de cultuurbeleidscoördinator. De erfgoedcel beschikt ook over een eigen stuurgroep (ECHO) waarin verschillende stadsdiensten maar ook vertegenwoordigers van externe organisaties (bvb. Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed) zetelen. 20