KETENROADMAP VOEDSELVERLIES: REALISATIES 2015

Transcriptie

1 ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// KETENROADMAP VOEDSELVERLIES: REALISATIES 2015 ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Een uitgave van het Vlaams Ketenplatform Voedselverlies in opdracht van de Vlaamse Regering. Brussel, februari 2016.

2 INHOUD Inleiding... 3 Actieprogramma 1: De bedrijven in de keten ondersteunen om voedselverliezen tegen te gaan... 4 Actieprogramma 2: Samenwerking in de keten leidt tot minder voedselverlies... 6 Actieprogramma 3: Bedrijven sensibiliseren, inspireren en engageren tegen voedselverlies... 7 Actieprogramma 4: Personeel opleiden om voedselverliezen te voorkomen Actieprogramma 5: Consumenten sensibiliseren, inspireren en engageren rond voedselverlies Actieprogramma 6: Nieuwe samenwerkingsmodellen tussen reguliere en sociale economie Actieprogramma 7: Het schenken van voedseloverschotten promoten en faciliteren Actieprogramma 8: Onderzoek ondersteunt keten en overheid Actieprogramma 9: Meten is weten, voor bedrijf en beleid

3 INLEIDING Op 3 april 2015 lanceerde de Vlaamse Regering samen met haar ketenpartners Boerenbond, FEVIA Vlaanderen, Comeos Vlaanderen, Unie Belgische Catering, Horeca Vlaanderen, UNIZO, Buurtsuper.be en het Onderzoeks- en Informatiecentrum van de Verbruikersorganisaties (OIVO) 1 de Ketenroadmap Voedselverlies Met dit actieplan engageren de partners zich om gedurende 6 jaar, van 2015 tot en met 2020, gezamenlijk een beleid op te zetten en uit te voeren met als doel de reductie van voedselverliezen in Vlaanderen met 15% tegen Jaarlijks wordt er door de Vlaamse overheid in samenwerking met de ketenpartners een rapport opgesteld over de vooruitgang van de uitvoering van de ketenroadmap. Het voorliggende voortgangsrapport beschrijft de realisaties van het werkjaar 2015 en omvat enkel de opgestarte acties tussen april en december De indeling van de acties in actieprogramma s en de nummering is overgenomen vanuit de Ketenroadmap Voedselverlies. De roadmap is een lange termijn verhaal en wordt uitgevoerd over zes jaar. Vele acties zijn in 2015 al opgenomen, maar bepaalde acties kennen hun opstart pas in 2016 of later. Acties uit de ketenroadmap die niet vermeld worden in dit overzicht zijn dus nog niet van start gegaan en zullen aan bod komen in toekomstige rapporteringen. Bij elke actie wordt de trekker (tussen haakjes) vermeld. Met de mededeling aan de Vlaamse Regering dd. 4 maart 2016 werd deze rapportage aan de Vlaamse Regering voorgelegd. Het Vlaams Parlement heeft een resolutie aangenomen waarin ze de Vlaamse Regering vraagt om actie te ondernemen tegen voedselverlies en te rapporteren over de uitvoering van de acties. Deze rapportering geeft hieraan uitvoering. De rapportage vormt de basis van de discussie met stakeholders op het Voedselverliesforum op 8 juni Het Voedselverliesforum is een jaarlijks overleg met allerhande stakeholders over het thema voedselverlies en heeft als doel de maatschappij, keten en beleid te inspireren en tot actie aan te zetten. Meer info hierover vindt u op onze website. Alvast veel leesplezier! Liesje De Schamphelaire FEVIA Vlaanderen Voorzitter Vlaams Ketenplatform Voedselverlies Jan Kielemoes Departement Leefmilieu, Natuur en Energie Voorzitter Interdepartementale Werkgroep Voedselverlies 1 Is intussen omgevormd tot de Belgische Vereniging voor Onderzoek en Expertise voor de Consumenten Organisaties, of kortweg BV-OECO. Pagina 3 van 19

4 ACTIEPROGRAMMA 1: DE BEDRIJVEN IN DE KETEN ONDERSTEUNEN OM VOEDSELVERLIEZEN TEGEN TE GAAN Door bepaalde processen en manieren van werken (praktijken) anders aan te pakken, kunnen de verschillende schakels in de keten voedselverliezen reduceren. Voor bedrijven is het niet altijd evident om acties rond voedselverlies op poten te zetten, bv. door een gebrek aan informatie, te weinig tijd of beschikbare financiële middelen. Meer inzicht in de bedrijfsspecifieke situatie en concrete en zinvolle handelingsperspectieven kunnen bedrijven helpen de verliezen nog meer terug te dringen. De keten en de Vlaamse overheid kunnen bedrijven hierin ondersteunen. Monitoring is essentieel om voedselverliezen te kunnen terugdringen (meten is weten) en voor de bewustwording bij bedrijven. Daarnaast kunnen bedrijven zelf concreet aan de slag gaan als ze de juiste instrumenten in handen hebben. Vanuit bestaande beleidskaders kan de Vlaamse overheid inspanningen op het vlak van preventie van voedselverlies in de bedrijven en sectoren faciliteren. Gemeenschappelijke doelstelling De ketenpartners en de Vlaamse overheid ontwikkelen en promoten voor de verschillende sectoren van de keten meet- en doe-instrumenten op maat van de bedrijven en sectoren om voedselverliezen te meten en te verminderen. De Vlaamse overheid zorgt voor financiële ondersteuning voor de ontwikkeling en het gebruik van deze instrumenten. De ketenpartners staan de overheid bij in de uitwerking van deze instrumenten en zorgen voor de promotie van deze instrumenten bij de bedrijven. De Vlaamse overheid gebruikt actief haar bestaande beleidskaders om reductie in voedselverlies in de sectoren en de keten te faciliteren. Actie 1: Gratis voedselverliesconsultancy voor de voedingsbedrijven (Flanders FOOD) Er heeft overleg plaatsgevonden tussen FEVIA Vlaanderen, Flanders FOOD (FF), OVAM en Agentschap Ondernemen (AO) om aansluiting te zoeken tussen de Materialenscan, die door AO en OVAM gefinancierd wordt en de voedselverliesaudit. Deze audit was ontwikkeld tijdens een eerder voedselverliesproject van FEVIA Vlaanderen dat liep in het kader van het Nieuw Industrieel Beleid., Het resultaat van het overleg is dat de voedselverliesaudit mee opgenomen wordt bij het uitvoeren van de Materialenscan. FEVIA Vlaanderen en FF promoten deze ondersteuning en stellen daarnaast ook de voedselverliesaudit publiek ter beschikking stellen. FF heeft een lightversie van de audit opgemaakt met input van FEVIA Vlaanderen en ter beschikking gesteld op hun website. Dit is een online performantietest voor de sensibilisatie van bedrijven en ter verdere promotie van de Materialenscan. Hoe werkt de voedselverliesconsultancy? De bedrijven vragen een scan aan en gaan met de resultaten aan de slag. FF begeleidt de scans en adviseert bedrijven en speelt grotere vragen door naar hun duurzaamheidsplatform, themagroep voedselverliezen. FF volgt de bedrijven op na de Materialenscan en coördineert mogelijke vervolgprojecten. Er heeft overleg plaatsgevonden over de evaluatie van de Materialenscan tussen FEVIA Vlaanderen, LNE, OVAM, AO en FF. De financiering van de Materialenscan wordt door AO en OVAM verdergezet tot eind In 2015 werden bij 8 voedingsbedrijven een Materialenscan + voedselverliesaudit afgenomen. De scans zijn nog niet allemaal afgerond. De output van deze scans biedt opportuniteiten voor mogelijke bedrijfsspecifieke vervolgprojecten waarin Flanders FOOD als coördinator fungeert.

5 Actie 3.1: Doorbraak- of hefboomtechnologieën in kaart brengen om voedselverliezen bij landbouwbedrijven terug te dringen en nevenstromen hoogwaardig te valoriseren (ILVO) ILVO volgt de ontwikkelingen in binnen- en buitenland op vlak van technologische innovaties op. Het Innodry project (04/ /2017) onderzoekt de nieuwe energie-efficiënte droogtechnologie Dry- On-Water om vochtige (rest)stromen te stabiliseren en hoogwaardig te valoriseren. Dit gebeurt in samenwerking met 10 Vlaamse en Nederlandse bedrijven. Flanders FOOD beheert en coördineert het project. De uitvoering is in handen van het Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek (ILVO). Meer info over het project: In het EU FP7 NOSHAN project werd o.a. het potentieel van deze droogtechnologie onderzocht om reststromen uit de agrovoedingsketen om te zetten tot additieven voor de voederindustrie. Voor meer info over het project: Binnen het EU SUSFOOD project SUNNIVA (focus optimale valorisatie groentenbiomassa) is er aandacht voor de valorisatie van groentenreststromen door het gebruik van zuurstofvrije vermaaltechnologie en perstechnologie en dit in nauw overleg met de industrie. Voor meer info over het project: Actie 3.2: Inventariseren van opportuniteiten en knelpunten op vlak van investeringen in technologie om voedselverliezen terug te dringen bij landbouwbedrijven en nevenstromen hoogwaardig te valoriseren (ILVO) Binnen het ILVO-project GeNeSys worden de knelpunten en opportuniteiten continu opgevolgd en vastgelegd. Meer info: zie actie 55. ILVO organiseerde samen met Flanders FOOD en ING op 6 oktober 2015 de workshop Tijd voor actie - Plantaardige reststromen: haal eruit wat erin zit!. 45 deelnemers uit alle domeinen van de sector plantaardige productie luisterden naar een stand van zaken, lieten zich inspireren door bedrijfsgetuigenissen en proefden van enkele lekkere realisaties. Voor meer info over deze workshop: Actie 5: De Vlaamse overheid (OVAM) werkt een doe-boek uit voor de horeca en catering De OVAM heeft een overheidsopdracht uitbesteed voor de opmaak van een doe-boek voedselverlies voor de horeca en catering. Het doe-boek wordt in februari 2016 in samenwerking met Horeca Vlaanderen verspreid. Actie 6: De Flanders Logistics-consulenten helpen bedrijven om opportuniteiten voor logistieke efficiëntieverbeteringen te detecteren en zo ook bij te dragen tot de reductie van voedselverliezen. (Dep. MOW) De Flanders Logistics-consulenten leveren logistiek advies en bereiken daarmee ook agrovoedingsbedrijven. In de periode april oktober 2015 werden 117 gesprekken gevoerd met kmo s waarvan 16% in de voedingssector en 12% in de land- en tuinbouwsector. Over de volledige werking bedragen de aandelen van deze sectoren respectievelijk 25% en 6%. Op basis van een bevraging onder alle geadviseerde bedrijven (niet enkel agrovoeding) blijkt dat op lange termijn tot 75% van de adviezen opgevolgd zullen worden. De berekende besparing is een berekening op jaarbasis, de geadviseerde besparingen zijn dan ook recurrent. Tussen april 2015 en oktober 2015 bedraagt de geadviseerde besparing reeds meer dan ton CO2. De mate waarin de adviezen geïmplementeerd zijn, wordt echter pas na 6 maanden geëvalueerd. Actie 7: De preventie van voedselverlies wordt geïntegreerd in het bestaande beleidskader van de Gemeenschappelijke Marktordening Groenten en Fruit (Dep. LV) Er wordt onderzocht hoe producten van de groenten- en fruitsector, die in het kader van crisismaatregelen uit de markt genomen worden, optimaal kunnen ingezet woorden voor gratis Pagina 5 van 19

6 uitreiking aan erkende liefdadigheidsinstellingen en hoe de contacten tussen producentenorganisaties (PO s) en liefdadigheidsinstellingen kunnen bevorderd worden. Uit overleg tussen Komosie en het Dep. LV is gebleken dat er potentieel mogelijkheden zijn voor initiatieven m.b.t. het verwerken van overschotproducten in soepen/maaltijden of andere verwerkte en langer bewaarbare producten. Hierbij is ook een evaluatie gemaakt van de bestaande richtlijnen voor gratis uitreiking, van de voorlopige ontwerp-bedrijfsplannen en het kostenplaatje en aftoetsing van mogelijke voorstellen vanuit de betrokkenen met de Europese Regelgeving en verenigbaarheid met subsidiabiliteit via de GMO. Dep. LV overlegt met de sector. Verschillende overlegmomenten met veilingen BelOrta en REO vonden plaats. Komosie heeft een vervolgtraject opgestart onder de werknaam Hefboomproject BelOrta waarbij gezocht wordt naar de koppeling van het vermijden van voedselverliezen en sociale economie. De organisaties Sense en Rimo Limburg zijn hierbij betrokken. Er wordt onderzocht om aan bodemprijzen groenten te verwerken voor directe verdeling of bewaring (bv. soepen, sappen, enz.). Actie 8: Begeleiding en ondersteuning van de visserijsector om selectiever te vissen en discards terug te dringen (Dep. LV) Het actieplan Selectief vissen doet leven wordt verder uitgevoerd. o Er is een discardatlas opgemaakt die de teruggooi in kaart brengt. o Er werd een technische maatregel aan de boomkor ingevoerd (mazen in de staart moeten minimum 120 mm wijd zijn) en dit werd verplicht gemaakt voor alle vaartuigen in alle gebieden. Deze maatregel vermindert de teruggooi van tong. o Elektrisch vissen in garnaalvisserij wordt onderzocht en in praktijk gebracht aan boord van twee vaartuigen. o Vraag en aanbod wordt beter op elkaar afgestemd via het productie- en marketingplan. Het Operationeel programma Europees Fonds voor Maritieme Zaken en Visserij (EFMZV) en de Vlaamse cofinanciering werden door de Vlaamse Regering goedgekeurd. Het Operationeel programma verleent steun aan allerlei investeringen en acties die de sector toelaten om de teruggooi terug te dringen en discards aan land te brengen waar zij, met uitzondering van ondermaatse vis, in de voedingsketen kunnen worden gebracht. ACTIEPROGRAMMA 2: SAMENWERKING IN DE KETEN LEIDT TOT MINDER VOEDSELVERLIES Meer samenwerking in de keten kan op verschillende manieren een reductie in voedselverlies realiseren. Voedselverliezen treden niet alleen op door factoren binnen de eigen bedrijfscontext, maar kunnen zich ook voordoen tussen de schakels in de keten. De oorsprong van deze voedselverliezen zit in bepaalde gemaakte afspraken of onvoldoende samenwerking of communicatie tussen actoren in de keten. Innovaties in verpakkingen kunnen voedselverlies in de keten terugdringen, maar een goede samenwerking in de keten is een belangrijke voorwaarde om innovaties succesvol door te voeren. Incidenten in de voedingsketen waarbij grote hoeveelheden perfect eetbaar voedsel plots en voor korte tijd beschikbaar komen (piekstromen) en niet via de voorziene kanalen geconsumeerd kunnen worden, kunnen uitdraaien op voedselverliescrisissen. Goede afspraken tussen de verschillende schakels van de keten over de aanpak van potentiële voedselverliescrisissen kan het voedselverlies beperken.

7 Gemeenschappelijke doelstelling De ketenpartners en de Vlaamse overheid zetten in op samenwerking in de keten om voedselverliezen tussen de schakels in de keten terug te dringen, innovatie in verpakkingen te stimuleren en een gemeenschappelijke aanpak voor voedselverliescrisissen op te zetten. Actie 9.1 Action lab valoriseren biologische voedseloverschotten In het kader van het Transformatie project De voedingsketen verduurzaamt werd door Bioforum een actionlab uitgevoerd over de thematiek voedselverlies. Er werd concreet gekeken hoe biologische voedseloverschotten van biologische landbouwers in een biologische verwerkt product konden omgezet worden. Het project heeft meerdere knelpunten aan het licht gebracht. Meer info: Actie 11: Onderzoek en acties over de rol van verpakkingen in de preventie voedselverlies (OVAM) OVAM heeft een overleg opgestart inzake communicatie rond verpakkingen en voedselverlies waaraan FEVIA Vlaanderen, Comeos, Pack4Food, Vito en de Interregionale Verpakkingscommissie (IVC) deelnemen. Het overleg bouwt voort op de studie Voedselverlies en verpakkingen van OVAM. De focus ligt op de mogelijkheden die verpakkingen bieden voor het voorkomen van voedselverlies. Innovaties en knelpunten zullen in ketenperspectief bekeken worden. Consumentenorganisaties nemen deel aan dit overleg. Op de Pinterest-pagina pack2savefood worden links naar goede voorbeelden verzameld. Deze pagina wordt systematisch onderhouden en gepromoot. ACTIEPROGRAMMA 3: BEDRIJVEN SENSIBILISEREN, INSPIREREN EN ENGAGEREN TEGEN VOEDSELVERLIES Voedselverlies heeft voor bedrijven en sectoren in de eerste plaats een duidelijke financiële impact, wat handelen vanuit een puur economisch perspectief noodzakelijk maakt. Tegelijkertijd biedt de preventie en valorisatie van voedselverlies enorme opportuniteiten. Zo kan voedselverlies een verhaal worden met een positieve dynamiek, want bedrijven kunnen problemen omzetten in economische opportuniteiten. Bedrijven kunnen verder gesensibiliseerd worden en warm gemaakt worden om actie te ondernemen. Gemeenschappelijke doelstelling Om het bewustzijn over voedselverliezen en de impact ervan te verhogen volgen de ketenpartners en de Vlaamse overheid een strategie bestaande uit drie elementen: sensibiliseren, inspireren en engageren. Sensibiliseren om bedrijven bewust te maken van het probleem. Inspireren met best practices om bedrijven warm te maken om zelf actie te ondernemen. Engageren, m.a.w. hen expliciet over de streep trekken om een vrijwillig engagement op te nemen om de preventie van voedselverlies te verankeren in het beleid van het bedrijf. Actie 12.1: Aandacht besteden aan het thema voedselverliezen bij de communicatie naar de leden Horeca Vlaanderen heeft o.a. via haar ledenblad Horeca Echo en via de website gecommuniceerd over de problematiek FEVIA Vlaanderen heeft o.a. gecommuniceerd via nieuwsbrieven en door middel van presentaties in seminaries georganiseerd door externen. Boerenbond en Landelijke Gilden hebben over het thema gecommuniceerd op o.a sectorale en publieke evenementen en in de communicatie met de leden. Pagina 7 van 19

8 Comeos/UBC bespreekt het thema voedselverliezen o.a. op de Commissie Duurzame Handel en heeft daarnaast ook een werkgroep specifiek voor dit thema opgericht. Actie 13: Voedingsbedrijven sensibiliseren over hoe zij de consument kunnen helpen (FEVIA Vlaanderen) FEVIA Vlaanderen heeft schriftelijk en mondeling gecommuniceerd over de studie Voedselverlies en verpakkingen. FEVIA Vlaanderen verzamelt tips en voorbeelden voor bedrijven, raadpleegt hierbij consumentenorganisaties en toetst deze af binnen de FIC-werkgroep van Fevia. Vanaf najaar 2015 worden deze tips gespreid gepubliceerd in de FEVIA nieuwsbrief. FEVIA Vlaanderen heeft vragen over voedselverlies opgenomen in haar tweejaarlijkse nutritionele enquête. Uit de resultaten blijkt dat ruim de helft van de bedrijven met eigen merkproducten tips vermeldt m.b.t. de bewaring na opening van de verpakking. Ongeveer 30% van de bedrijven geeft aan tips mee te geven m.b.t. de te bereiden portie. Actie 15: Bevraging horecaverenigingen via Europese koepel Hotrec (Horeca Vlaanderen) Horeca Vlaanderen heeft een bevraging opgemaakt om in kaart te brengen hoe onze buurlanden en andere Europese lidstaten t.a.v. de horecasector omgaan met het probleem van voedselverliezen. De bevraging liep gedurende een maand en de resultaten werden verwerkt door Hotrec. De resultaten plaatsen de Vlaamse sectorinspanningen in een Europees kader en bieden inspiratie. Omtrent de strijd tegen voedselverlies kijkt Horeca Vlaanderen naar het buitenland en overlegt Horeca Vlaanderen met haar Europese collega s. Actie 16: Het inspireren van bedrijven op vlak van innovatie en technologie door de organisatie van infodagen, netwerkmomenten en met de oprichting van de themagroep voedselverliezen binnen het Platform Duurzaamheid (Flanders FOOD). Binnen het Platform Duurzaamheid is een Themagroep Voedselverliezen en een Themagroep Valorisatie Nevenstromen opgericht. Flanders FOOD heeft samen met ILVO op 6 oktober 2015 de workshop Tijd voor actie - Plantaardige reststromen: haal eruit wat erin zit! georganiseerd (zie stand van zaken actie 3.2). Flanders FOOD is gestart met de opmaak van een gezamenlijke roadmap voor de Themagroepen Voedselverliezen en Valorisatie Nevenstromen waarin, via de organisatie van workshops met brainstormsessies en enquêtes o.a. een duidelijke toekomstvisie voor en door de agrovoedingsindustrie met het oog op reductie van voedselverliezen zal ontwikkeld worden. Flanders FOOD communiceert over de preventie van voedselverlies via haar nieuwsbrief. Actie 17: Hoogwaardige valorisatie van voedselafval in de horeca en cateringsector aanmoedigen (OVAM) In de roadmap heeft de OVAM zich geëngageerd tot het bekijken van de mogelijkheid om selectieve inzameling van voedselafval in de sector aan te moedigen. Dit komt aan bod in het ontwerpplan huishoudelijke en vergelijkbare bedrijfsafvalstoffen waarop de betrokken sectoren nog feedback kunnen geven.

9 Actie 19: Het Facilitair Bedrijf speelt een voortrekkersrol in de grootkeuken-sector Door het uitvoeren van gerichte acties is er een reductie in het voedselverlies gerealiseerd. Het rapport over de uitgevoerde evaluatiemeting werd opgesteld en gepubliceerd. Er werd binnen de Vlaamse Overheid over gecommuniceerd. Meer info: Het Facilitair Bedrijf heeft nieuwe acties opgestart: o invoering van freedom of choice in het Ellips-gebouw zodat de klant zelf zijn porties kan bepalen o Voorzien van zout- en pepermolens in de kruidencorner om zo verlies aan peper- en zoutzakjes te beperken o De nieuwe banqueting map en reserveringsmodule is zo opgesteld dat de klant maximaal geïnformeerd wordt over de hoeveelheden. Actie 20.1: De sociale innovatiefabriek houdt een vinger aan de pols m.b.t nieuwe initiatieven over voedselverlies en ondersteunt ondernemers bij het uittekenen van een sociaal innovatietraject rond voedselverlies. Waar mogelijk brengt de Sociale Innovatie Fabriek verschillende innovatoren en ondernemers samen die voedselverlies aanpakken. Initiatieven rond voeding zijn op verschillende manieren ondersteund of kregen een platform. Met expliciete focus op het thema voedselverlies werd het project De Restjesfabriek begeleid met als resultaat de goedkeuring van een aanvraag voor innovatieproject. De Restjesfabriek is een nieuw project van Komosie en enkele partners: VIVES Hogeschool (uit West-Vlaanderen) en de maatwerkbedrijven Werkspoor vzw te Roeselare en De Winning maatwerk vzw te Limburg. Met het project willen de partners een nieuw Business Model ontwikkelen om met nevenstromen uit de voedselketen (vb. bloemkoolharten, champignonstelen) nieuwe recepturen te maken (vb. groente kroketten), deze nieuwe producten verder te ontwikkelen en te vermarkten. Doel is eveneens om sociale tewerkstellingskansen te bieden. Bij de campagne De Radicale Vernieuwers, georganiseerd door de Sociale InnovatieFabriek i.s.m. De Standaard, CERA en Koning Boudewijnstichting werden tien initiatieven gekroond tot Radicale Vernieuwer, waaronder Het Spilvarken en Millibeter. Meer info over deze initiatieven: ( Actie 21: Er worden modelclausules opgesteld rond de preventie van voedselverlies in het kader van de verduurzaming van overheidsopdrachten. Deze clausules worden geïntegreerd in de bestekken voor cateringsopdrachten en aangeboden aan de lokale besturen (Dep. Kanselarij en Bestuur, Het Facilitair Bedrijf). Dep. Kanselarij en Bestuur en Het Facilitair Bedrijf hebben draft modelclausules opgesteld voor gebruik in de Vlaamse overheid en deze afgestemd met de nationale werkgroep overheidsopdrachten. Actie 23: De OVAM sensibiliseert organisatoren van evenementen om voedselververlies te vermijden. De Groeneventscan is herwerkt met o.a. aandacht voor voedselverlies in de rubriek catering, afval en materialen waar ook voeding aan bod komt. Dit zorgt voor een doorlopende sensibilisatie via De Groenevent tips en Groeneventscan. Sensibilisatie en communicatie naar partners/leveranciers en consumenten/deelnemers aan evenementen is ook opgenomen in de scan en bij de tips. De initiatieven tegen voedselverlies van de kandidaten van de Groenevent awards worden samengevat en gedeeld met andere organisatoren in de nieuwe structuur van de Groenevent website op ovam.be Pagina 9 van 19

10 Actie 24: Checklist horecaondernemingen (HORECA- VL) Horeca Vlaanderen heeft een checklist ontworpen met tips & tricks voor horeca-uitbaters om zoveel mogelijk voedselverlies in hun zaak te beperken. De checklist werd samen met het ledenblad Horeca Echo van oktober 2015 opgestuurd naar alle leden. De website werd gelanceerd, waar o.a. de checklist kan gedownload worden en waar horecazaken opgeroepen worden om het chef s charter te ondertekenen en zich zo te engageren voor minder voedselverlies. Intussen hebben al 292 horecazaken zich geregistreerd en geëngageerd om voedselverlies terug te dringen. Actie 26: Goede voorbeelden in de kijker zetten (Comeos FEVIA Vlaanderen) Fost Plus en Val-i-Pac organiseerden de Greener Packaging Award 2015 Comeos en FEVIA werken mee aan de Greener Packaging Awards door hun leden aan te moedigen om deel te nemen, mee te jureren en te communiceren over goede praktijken via nieuwsbrieven/vakbladen. De Greener Packaging Award heeft o.a. een categorie vermindering van verspilling voor bedrijven en had dit jaar één enkele categorie vermindering van verspilling voor studenten. Specifiek voor voedselverlies vinden we de volgende winnaars voor 2015: o Delhaize viel in de prijzen met het skinpack voor vlees (winnaar grote onderneming categorie vermindering van verspilling) o Student Aaron Verlooy ontwierp een doseerbare spaghettiverpakking. Andere studenten die genomineerd werden, zijn Kimberley Van der Hoeven met een win-win chocopasta (volledig ronde pastapot met afstrijkstrook) en Dieter Plessers met een geïntegreerde ph-meting in de dop van een melkfles. Meer info: Actie 27: Het thema voedselverlies integreren in het Green Key-programma (Bond Beter Leefmilieu) Binnen Groene Sleutel Vlaanderen is een werkgroep restaurants opgericht waaraan de Vlaamse Overheid (Dep. LNE, OVAM), Horeca Vlaanderen en Bond Beter Leefmilieu deelnemen. In deze werkgroep is een eerste set van duurzame voedsel & drank criteria uitgewerkt. ACTIEPROGRAMMA 4: PERSONEEL OPLEIDEN OM VOEDSELVERLIEZEN TE VOORKOMEN Bedrijven hebben nood aan een goed onderbouwde kennisbasis om voedselverliezen in hun processen te voorkomen en te reduceren. Deze kennisbasis zal verder uitgebouwd worden door op schakelniveau specifieke opleidingen en vormingspakketten te organiseren voor de bedrijven en/of de integratie van voedselverlies in relevante bestaande opleidingen en vormingspakketen. Deze opleidingen richten zich zowel op managementniveau als werknemersniveau. Gemeenschappelijke pelijke doelstelling De ketenpartners zetten per schakel opleidingen en vormingspakketten met een link naar voedselverlies op om werknemers en management nog beter op te leiden en/of te zorgen voor de integratie van het aspect voedselverlies in relevante bestaande opleidingen en vormingspakketten. Actie 28: IPV (opleidingscentrum van en voor de voedingsindustrie) zorgt voor een permanent opleidingsaanbod met aandacht voor voedselverlies voor werknemers voedingsindustrie In 2015 werden bezoekers op de IPV-website doorverwezen naar relevante bestaande opleidingen.

11 FEVIA-Vlaanderen heeft de opleidingsbehoeften op het vlak van voedselverlies geïdentificeerd en samen met IPV mogelijke opportuniteiten verkend. Het IPV-opleidingsaanbod is daaraan aangepast. Op basis van de uitkomst van deze actie zoekt IPV lesgevers om hiaten in het opleidingsaanbod op te vullen en/of om het aspect voedselverlies meer te belichten in het bestaande opleidingsaanbod. Er zijn nu 2 extra lean-opleiders, om o.a. tegemoet te komen aan de vraag naar meer aandacht voor lean management. Actie 29. IPV zet goede voorbeelden van werkplekleren in de kijker Verschillende best practices van reductie van voedselverlies/afval werden door IPV in de kijker gezet. ACTIEPROGRAMMA 5: CONSUMENTEN SENSIBILISEREN, INSPIREREN EN ENGAGEREN ROND VOEDSELVERLIES Voedselverspilling in huishoudens kun je verminderen door gewoontegedrag in vraag te stellen, handelingsperspectief te bieden en oplossingen haalbaar te maken. Daartoe moet een slimme mix van informatieve en educatieve middelen worden ingezet in wisselende contexten (thuis, op school, bij aankoop, op restaurant, in de vrije tijd, ). De ketenpartners en de Vlaamse overheid nemen het engagement op om de consument te sensibiliseren en op een positieve manier te ondersteunen rond het thema. Hiervoor gaan we ook de samenwerking met de stakeholders aan (zie governance). Gemeenschappelijke doelstelling De acties in dit actieprogramma hebben als uiteindelijk doel het terugdringen van voedselverlies bij de particuliere consument. De Vlaamse overheid (Departement Leefmilieu, Natuur en Energie) stemt daartoe af met alle betrokken actoren. In eerste instantie wordt gewerkt rond drie groepen van acties: De burger krijgt een aantal handelingsperspectieven aangereikt opdat deze zijn/haar voedselverlies thuis kan beperken. (A. Samen communiceren tegen voedselverlies). De jongeren groeien op met het beeld dat voedselverlies niet kan. Zij vormen immers de burgers en professionelen van morgen. Daarom is het belangrijk dat zij van jongs af aan opgroeien in een omgeving waar voedsel naar waarde wordt geschat en niet verspild wordt (B. Jongeren inspireren met goede voorbeelden). Burgers worden geprikkeld hun actuele voedingsgewoonten in vraag te stellen. Gewoontes zijn moeilijk te veranderen. Het vereist een scala van strategieën die nauw op elkaar afgestemd moeten zijn. (C. Burgers betrekken rond het thema). Actie 34. De Vlaamse overheid (Departement Leefmilieu, Natuur en Energie) communiceert naar de burger rond het thema voedselverlies. In april 2015 plaatste het Departement LNE sensibilisatiemateriaal online op haar website. De factsheet voedselverlies en verschillende infografieken werden samen met partners ontwikkeld en zijn vrij te gebruiken. Midden 2015 werd er nieuw infomateriaal voor de consument ontwikkeld rond Wat met oud brood en Hoe groenten en fruit thuis bewaren?. In het najaar 2015 werd de factsheet voedselverspilling bij de consument geüpdatet met de nieuwste inzichten. De LNE-campagne 30 dagen met als uitdaging 30 dagen voedselwinst liep in november De campagne kreeg heel wat media-aandacht en kende daarmee een groot bereik. Heel wat Vlamingen hielden hun voedselverlies bij met een kalender en wisten zo minder voedsel te verspillen. De Vlaamse Kennis- en Vormingscentra voor Natuur & Milieu (NME-centra) organiseerden diverse activiteiten met focus op voeding en voedselverlies. De Vroente in Kalmthout en De Helix in Geraardsbergen gebruikten daarbij het ontwikkelde sensibilisatiemateriaal in educatieve activiteiten Pagina 11 van 19

12 zowel voor volwassenen als kinderen. Naast een direct educatief doel, leverden direct contact en feedback met de doelgroep inzichten op voor de verdere verfijning en ontwikkeling van nieuw materiaal. Actie 35: Horeca Vlaanderen en de Vlaamse overheid (Departement LNE) zorgen voor correcte informatie over voedselveiligheidsreglementering bij het meenemen van voedseloverschotten. De Vlaamse overheid (Dep. LNE) hanteert en promoot de richtlijnen voor de consument over het correcte gebruik van de doggybag of het restorestje. In 2015 werden de door FAVV opgestelde richtlijnen online beschikbaar gesteld op de website Horeca Vlaanderen informeerde haar leden hoe ze correct de doggybag of het restorestje kunnen introduceren als de leden die ter beschikking willen stellen aan hun klanten. Actie 37: Preventie van voedselverlies wordt meegenomen in de communicatie-acties van VLAM Waar mogelijk en relevant neemt VLAM het thema mee als onderliggende boodschap in haar communicatie. In overleg met het Departement LNE zal de VLAM voedselverlies verder integreren in de nieuwe website Lekker van bij ons. Actie 38: De campagne VIS, very important selection, vers gevist door onze vissers wordt uitgevoerd (VLAM) De VLAM werkt samen met NorthSeachefs om maandelijks een bepaalde vissoort in de kijker te zetten in de media en bij verkooppunten en doet dit in de vorm van publireportages. Bij de keuze van de vissoorten wordt overleg gepleegd met het ILVO (dienst visserij) teneinde voldoende rekening te houden met de kwaliteit van de vis bij aanvoer in onze vismijnen, met de seizoenen en met de initiatieven inzake duurzaamheid in de visserijsector. Er werd extra accent gelegd op de vissoort hondshaai, de vis van het jaar Deze soort wordt immers sterk ondergewaardeerd en kwam dikwijls in dierenvoeder terecht. Actie 40: Verkenning mogelijkheden om kennis, attitude en gedrag van de consument te monitoren (Dep. LNE) Het Dep. LNE maakte een lijst op van geplande consumentenbevragingen. In overleg met de betrokkenen, kan in 2016 het thema voedselverliezen hierin aan bod komen. De inzichten die op deze manier worden verworven, zullen telkens kenbaar worden gemaakt via de factsheet. Actie 41: Dep. LNE coördineert acties rond het thema naar de jeugd Eind 2015 werd de overheidsopdracht interventies op schoolniveau uitwerken en uitvoeren rond het thema voedselverlies, gebruik makende van de bestaande kadermethodieken rond gezonde voeding op school en milieuzorg op school gegund. De Bedoeling is te komen tot een handleiding die scholen kunnen gebruiken om interventies op maat te implementeren. Actie 43: Bekijken mogelijkheden om educatieve acties op te zetten rond voedselverlies binnen Europese schoolfruit- en schoolmelkprogramma (Dep. LV) Dep. LV heeft onderzocht of en in welke mate het thema voedselverlies ingepast kan worden in het schoolfruitprogramma en op welke manier en of het inpasbaar is binnen het Europees kader. o Binnen het schoolfruitprogramma zal een dergelijke actie gekoppeld worden aan bestaande initiatieven zoals bv. de overheidsopdracht uitgeschreven door Dep. LNE met als doel het uitwerken en uitvoeren van interventies rond het thema voedselverlies in scholen (zie actie 41).

13 o Binnen het Europees schoolmelkprogramma zijn er momenteel geen mogelijkheden tot begeleidende maatregelen voorzien. De discussies rond de hervormingen waarbij het Europese schoolfruit- en schoolmelkprogramma worden samengevoegd zijn nog lopende op Europees niveau. Actie 44: Burgers mobiliseren door samenwerking met verschillende partners (Dep. LNE) Met consumenten- en middenveldorganisaties werd regelmatig overlegd met het oog op het afstemmen van acties naar burgers. Dit gebeurde bv concreet rond de campagne 30-dagen, het kringloopfestival, Actie 45: Boerenbond werkt samen met partners om burgers te sensibiliseren Binnen Landelijke Gilden is een werkgroep voedselverspilling opgestart die fungeert als overlegforum binnen Landelijke Gilden. In maart werd het thema voedselverliezen besproken op de vijf Provinciale Besturen. Landelijke Gilden en Vlaco wisselen informatie uit over het thema. Landelijke Gilden ondersteunde via haar ledenblad Buiten de 30 dagen voedselwinst campagne van het Dep. LNE (zie actie 34). Plattelandsklassen werkte een ladder van Lansink uit om voedselverliezen op een kindvriendelijke wijze ter sprake te brengen op publieke evenementen. Deze ladder kan door provinciale, regionale en lokale initiatieven worden gebruikt tijdens hun acties rond voedselverliezen. Er werd deelgenomen aan het straatbanket met voedseloverschotten en de inspiratiemarkt te Kortrijk op 20 september. Op deze markt lanceerde KVLV haar nieuw kookboek No leftovers met 42 recepten die van restjes een lekker gerecht maken. Boerenbond is partner in Living Tomorrow. Voor het Huis van de Toekomst werd een rondleiding opgebouwd die naast de rol van de landbouw in de toekomst, aandacht besteedt aan voedselverliezen. ACTIEPROGRAMMA 6: NIEUWE SAMENWERKINGSMODELLEN TUSSEN REGULIERE EN SOCIALE ECONOMIE Om tegemoet te komen aan de bevoorradingsproblematiek van voedselhulpinitiatieven enerzijds en een oplossing te bieden voor bedrijven die niet-vermarktbare overschotten willen valoriseren naar humane consumptie anderzijds, heeft er zich de afgelopen jaren een nieuwe niche binnen de sociale economie ontwikkeld. Organisaties in deze niche kanaliseren voedseloverschotten uit de voedselketen richting sociale redistributie aan mensen in armoede. Samenwerking tussen de reguliere economie, sociale economie en voedselhulpinitiatieven staat hierbij centraal. Innovatieve vormen van samenwerking krijgen intussen vorm en zijn klaar voor opschaling. Gemeenschappelijke doelstelling De Vlaamse overheid en de ketenpartners ondersteunen hefboomprojecten die de huidige nietvermarktbare voedseloverschotten in de voedselketen kanaliseren richting sociale redistributie aan mensen in armoede en waarbij samenwerking tussen de reguliere economie en sociale economie centraal staat. Pagina 13 van 19

14 Actie 46: Project Hefboomprojecten maken gezonde voeding bereikbaar voor iedereen (Dep. WVG & Komosie) Komosie voert met steun van de Vlaamse overheid het project Hefboomprojecten maken gezonde voeding bereikbaar voor iedereen uit. Dit project heeft als doel om innovatieve samenwerkingen te realiseren tussen de sociale en reguliere economie om kwalitatieve voedseloverschotten te kanaliseren richting sociale redistributie aan mensen in armoede. Het project omvat twee luiken: samenwerking met veilingen en samenwerking met supermarkten. In het hefboomproject Samenwerking met veilingen zijn de concrete mogelijkheden voor samenwerking met veiling BelOrta te Sint-Katelijne-Waver en met de REO-veiling te Roeselare verkend. Twee pilootprojecten (testcases) voor groente-overschotten zijn gepland in de eerste helft van 2016: o de logistieke verdeling van overschotten naar Limburgse voedselhulporganisaties i.s.m. Rimo Limburg en o de verwerking van overschotten tot soep door het maatwerkbedrijf Sense en bijhorende verdeling aan sociale en voedselhulporganisaties. Het hefboomproject Samenwerking met supermarkten omvat 2 onderdelen: o sociale restaurants of andere sociale (economie) en voedselhulporganisaties die interesse hebben om voedseloverschotten uit de supermarkt te integreren in hun werking, krijgen van Komosie begeleiding op maat voor de organisatorische en technische aspecten van zo n samenwerking. o een pilootproject voor een logistiek samenwerkingsverband tussen supermarktketen MAKRO en Sociaal Winkelpunt, maatwerkbedrijven MIVAS Goed Gevoel en Levanto en begeleiding door Komosie bij implementatie van andere regionale logistieke samenwerkingsverbanden m.b.t. voedseloverschotten. Actie 46.3: Comeos Vlaanderen is het aanspreekpunt van het hefboomproject samenwerking met de supermarkten Er vonden verscheidene ontmoetingen met Komosie plaats om behoeften en knelpunten van de supermarkten toe te lichten. Er werd door Komosie een toelichting gegeven aan de leden van Comeos over het hefboomproject en er werd een oproep gedaan aan de leden om mee te doen. Makro is in het hefboomproject gestapt. Actie 47: Distributief model voor gezonde voeding. Hefboom voor sociale activering (RIMO Limburg) RIMO Limburg voert met steun van de Vlaamse overheid het project Distributief model voor gezonde voeding. Hefboom voor sociale activering uit. Dit project heeft als doel een distributief model te creëren dat instaat voor het centraliseren, verdelen en aanbieden van producten en ondersteunende diensten die via bestaande actoren kunnen worden aangeboden/verkocht aan maatschappelijk kwetsbare personen. Het distributieplatform Depot Margo is plechtig geopend met een lanceringsmoment met academische zitting op 22 oktober Er zijn samenwerkingen opgestart met hulpverleningsorganisaties enerzijds en toeleveranciers anderzijds die uitgemond zijn in afgesloten overeenkomsten. Er vindt concreet overleg plaats over de mogelijke opstart van nieuwe Sociale Kruideniers in samenwerking met lokale besturen en lokale sociale organisaties.

15 Actie 48 Verkennen en opvolgen opportuniteiten voor samenwerking rond sociaal aan de slag met voedselverlies (Dep. WVG) Dep. WVG heeft intern onderzoek gevoerd naar de opstart van dit overleg, in relatie tot de andere initiatieven, in het bijzonder de lopende projecten inzake sociaal aan de slag met voedselverlies. Overleg zelf gaat van start in ACTIEPROGRAMMA 7: HET SCHENKEN VAN VOEDSELOVERSCHOTTEN PROMOTEN EN FACILITEREN Wanneer er voedseloverschotten optreden in de keten, dienen deze in eerste instantie voor menselijke consumptie ingezet te worden. Een belangrijk kanaal hierbij is het doneren van voedseloverschotten aan sociale organisaties om ze te laten doorstromen naar mensen in (voedsel)nood. Het doneren van voedseloverschotten dient te worden gepromoot bij de bedrijven. Daarnaast moeten drempels die donatie bemoeilijken of onmogelijk maken, weggewerkt worden. Gemeenschappelijke doelstelling De ketenpartners en de Vlaamse overheid promoten het schenken van voedseloverschotten en faciliteren dat door bestaande drempels weg te werken. Actie 49: Ontwikkeling van een interactieve web-applicatie om schenkingen van voedseloverschotten te vergemakkelijken (Komosie) Met de steun van Vlaamse overheid, federale overheid en andere partners heeft Komosie in samenwerking met FDSS en Level IT een platform ontwikkeld om voedselschenkingen te vergemakkelijken: De Schenkingsbeurs. Meer info: Bij de ontwikkeling van het platform zijn de ketenpartners en relevante overheden betrokken geweest. Het platform is lokaal uitgetest geweest in Kortrijk i.sm. OCMW Kortrijk. Op 29 oktober 2015 werd het platform Schenkingsbeurs officieel voorgesteld door de initiatiefnemers Komosie vzw, FDSS en Level IT. Dit gebeurde in aanwezigheid van vertegenwoordigers van de gewestelijke en federale regering, Comeos en de OVAM. Het platform wordt gericht gepromoot bij sociale en voedselhulporganisaties, lokale besturen en samen met sectorfederaties bij de bedrijven. Actie 49.3: Boerenbond, FEVIA Vlaanderen, Comeos Vlaanderen, UBC en Horeca Vlaanderen informeren hun leden over de web-applicatie en leveren inhoudelijke bijdrage Comeos Vlaanderen, FEVIA Vlaanderen en UBC hebben inhoudelijk bijgedragen tijdens de ontwikkeling van het platform. FEVIA, UBC en Comeos hebben een gezamenlijk seminarie georganiseerd waarop Komosie/FDSS en FOODWE hun tool voor het vergemakkelijken van voedselschenkingen zijn komen toelichten aan hun leden.. Diverse Comeos-leden hebben input gegeven voor de verdere ontwikkelingen. Carrefour heeft een pilootproject opgestart om de tool te testen. De afstemming met Horeca Vlaanderen is lopende. Pagina 15 van 19

16 Actie 50: Boerenbond, FEVIA Vlaanderen, Comeos Vlaanderen, UBC en Horeca Vlaanderen promoten bij hun leden het schenken van voedseloverschotten aan sociale organisaties. FEVIA promoot schenkingen en de bestaande online tools via nieuwsbrieven, uitdelen folders, items tijdens algemene infosessies enz. Comeos behandelt het thema in de nieuwsbrief naar haar leden. Diverse van hun leden (retailers en cateraars) zetten zelf (lokale) (proef)projecten op rond het doneren van voedseloverschotten, bv. Lidl, Delhaize, Carrefour en Sodexo. Horeca Vlaanderen is in nauw overleg met het FAVV omtrent de voorwaarden waaronder bereide voeding zou mogen geschonken worden. Er wordt nog wetgeving verwacht die o.a. zal bepalen aan welke etikettering geschonken bereide voeding zal moeten voldoen. Actie 51: FEVIA Vlaanderen, Comeos Vlaanderen en de Vlaamse overheid werken samen met andere organisaties om het vrijwillig wegschenken van voedingsproducten te stimuleren Versoepeling FAVV regels inzake invriesmogelijkheden voor schenkingen (Comeos) o Comeos heeft overleg georganiseerd met het FAVV om invriezen van koel te bewaren voorverpakte levensmiddelen ook toe te laten op de uiterste consumptiedatum voor schenkingen. o Het FAVV heeft op 22 juli een aangepaste omzendbrief gepubliceerd over schenkingen aan voedselbanken en liefdadigheidsinstellingen. De belangrijkste aanpassing is dat het invriezen van koel te bewaren voorverpakte levensmiddelen (bv. charcuterie of verse vis) nu ook toegelaten is op de uiterste consumptiedatum zelf, mits enkele maatregelen gerespecteerd worden. FEVIA en het FAVV bekijken de bestaande eisen (in regelgeving, leidraden of omzendbrieven) die aanleiding kunnen geven tot voedselverlies. In overleg met de betrokken sector heeft dit bv. geleid tot het publiceren van een FAVV-omzendbrief over het verzamelen van eieren van leghennen in slachthuizen. Hierdoor zouden in België jaarlijks 6 tot 8 miljoen eieren kunnen gered worden. Er zijn in 2016 verdere inspanningen nodig om tot effectieve implementatie te komen. Uitbreiding fiscale maatregelen om vrijwillig schenken te stimuleren (FEVIA Vlaanderen) o FEVIA, Comeos, Unizo en anderen hebben een gezamenlijke vraag gericht aan Minister Van Overtveldt om de voordelige BTW-regeling voor het gratis wegschenken van voedingsproducten uit te breiden en overleg op het kabinet heeft plaatsgevonden. o De gevraagde uitbreiding van deze regeling is deels doorgevoerd en gepubliceerd en geldt nu ook voor gratis schenkingen aan lokale liefdadigheidsorganisaties. o Een verkenning van verdere stappen loopt momenteel. ACTIEPROGRAMMA 8: ONDERZOEK ONDERSTEUNT KETEN EN OVERHEID Door middel van gecoördineerd vraaggedreven onderzoek brengen we prioritaire hotspots van voedselverliezen doorheen de keten in kaart en komen we tot innovaties en hefbomen waarmee we voedselverliezen kunnen reduceren en hoogwaardig valoriseren, met de cascade van waardebehoud als leidraad. Verschillende kennisinstellingen onderzoeken, vaak in samenwerking met de ketenpartners en/of de Vlaamse overheid, de preventie van voedselverliezen en de optimale valorisatie van reststromen. Gemeenschappelijke doelstelling Door middel van onderzoek ondersteunen de keten en de Vlaamse overheid de bedrijven, sectoren en beleidsmakers om voedselverlies terug te dringen en nevenstromen hoogwaardig te valoriseren.

17 Actie 52.1: Flanders FOOD, het innovatieplatform van de voedingsindustrie, werkt binnen de themagroep Voedselverliezen en de themagroep Valorisatie Nevenstromen vraaggedreven wetenschappelijk technologische onderzoeksprojecten in de voedingsindustrie uit. Binnen de themagroep Voedselverliezen is het collectieve en ketenoverschrijdend project OPTIVEG uitgeschreven, ingediend en goedgekeurd door het Agentschap Innoveren en Ondernemen Dit project heeft als doel een optimaal kwaliteitsbehoud van vers versneden groenten onder fluctuerende condities. Het project wordt uitgevoerd door het Laboratorium voor Levensmiddelenmicrobiologie en conservering (LFMFP) van de UGent en loopt van 1 januari 2016 tot 31 december Binnen de themagroep Valorisatie Nevenstromen Is het INNODRY project van start gegaan. Dit project onderzoekt het Dry-On-Water drogen van plantaardige en dierlijke (rest)stromen: optimalisatie voorbehandeling, droogproces en evaluatie van de economische haalbaarheid. Het project wordt uitgevoerd door het Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek (ILVO) en loopt van april 2015 tot maart Enkele andere Flanders FOOD projecten richten zich op preventie van voedselverliezen en online monitoring met behulp van sensoren, en op automatisatie met minder manuele handelingen en gebruiksvriendelijkere toestellen. De reeds lopende projecten zijn Sensors For Food en Food Factory of the Future. Ook het project i-fast, dat begin 2016 opgestart is en dat als doel heeft om bedrijven in staat te stellen om meer en betere analyses uit te voeren op vlak van productkwaliteit, productontwikkeling en procesbewaking, zal inspelen op de reductie van voedselverlies. In 2016 komt er een gezamenlijke roadmap voor de themagroepen Voedselverliezen en Valorisatie Nevenstromen. Concrete acties omvatten bijvoorbeeld het opzetten van onderzoeksprojecten inhouden. Voor meer info zie realisaties actie 16. Meer info over de projecten van Flanders FOOD: Actie 52.3: Comeos organiseert een overleg met Flanders FOOD om samenwerkingsmogelijkheden te onderzoeken Begin 2015 kwam Flanders FOOD zichzelf en het Platform Duurzaamheid aan de Comeos-leden voorstellen/toelichten. In december 2015 werd er samen met Flanders FOOD een brainstormsessie georganiseerd om samenwerkingspistes te identificeren. Comeos en Flanders FOOD werkten samen in het kader van het OPTVEG projectvoorstel. Comeos leverde informatie aan en moedigde haar leden aan om mee te doen, met als resultaat dat twee retailers deelnemen aan het OPTIVEG-project. (Zie ook realisaties actie 52.1) Actie 53: Boerenbond onderzoekt welke innovaties de landbouwer kunnen helpen Er werd in 2015 een overleg georganiseerd met het Steunpunt Hoeveproducten over de rol en potentie van de korte keten. Met het Innovatiesteunpunt werd afgesproken dat in geval er technologische innovaties zijn, deze bij de sector zullen gepromoot worden. Actie 54. De Vlaamse overheid (Departement Landbouw en Visserij) onderzoekt in samenwerking met de versketen de impact van cosmetische kwaliteitseisen op voedselverlies en valorisatie De Vlaamse overheid (Departement Landbouw en Visserij) heeft in 2015 een bestek voor een onderzoeksproject uitgeschreven met als belangrijkste elementen: een probleemanalyse, de situatie in Vlaanderen in kaart brengen, cijfermateriaal verzamelen en handelingsperspectieven aanreiken. Het onderzoek is toegekend aan de Universiteit Gent, Vakgroep Landbouweconomie en loopt van januari tot september Relevante stakeholders zullen betrokken worden. Pagina 17 van 19

18 Actie 55. Vlaamse overheid (ILVO) onderzoekt de preventie van voedselverliezen en de optimale valorisatie van reststromen Door middel van onderzoek naar de aanpassing van oogstmachines en naar de aanpassing van de verwerking van plantaardige producten draagt ILVO bij aan de preventie van voedselverlies. ILVO heeft diverse onderzoeken naar valorisatie van reststromen opgestart. o Het GeNeSys-project onderzoekt de valorisatie van plantaardige en visserijreststromen. Het afgelopen jaar werd verder gewerkt aan het bioraffinageproces voor tomaten in overproductie en aan het onderzoek naar de valorisatie van geforceerde witloofwortels. Daarnaast werd ook ingezet op de silage van visserijreststromen als aquafeed en het composteren van reststromen onder verschillende organisatievormen Meer info: o Het Noshan project: zie actie 3.1 o Het Sunniva project: zie actie 3.1 o Het INNODRY-project: zie actie 52.1 o Een C-plus project rond de valorisatie van bloemkoolresten (gestart in 2015) o Diverse bilaterale projecten in de Food Pilot met bedrijven die hun reststromen wensen te valoriseren. ILVO bouwt voort aan een analytisch platform voor meer gedetailleerde analyse van inhoudsstoffen om zo richting hoogwaardige valorisatie te mikken. De expertise van het Meet@all platform breidt zich verder uit, wat zich uit in de betrokkenheid in verschillende regionale, nationale en Europese projectaanvragen. ACTIEPROGRAMMA 9: METEN IS WETEN, VOOR BEDRIJF EN BELEID Een robuuste kennisbasis is noodzakelijk om een onderbouwd beleid op te zetten en juiste strategische keuzes te maken in de aanpak van voedselverlies. Een cijfermatige onderbouwing van voedselverlies en -valorisatie doorheen de keten staat daarbij centraal. Een monitoring in de tijd maakt de vooruitgang meetbaar. Gemeenschappelijke doelstelling De Vlaamse overheid en de ketenpartners maken gezamenlijke afspraken over een monitoring van voedselverlies en voedselvalorisatie in de hele keten, in lijn met de Europese werkzaamheden op het vlak van monitoring. Overheid en ketenpartners leveren cijfers aan. De monitoring wordt gebruikt om de vooruitgang te meten en de inspanningen van de keten en het beleid te evalueren en bij te sturen. Actie 56. Overheid en ketenpartners maken gezamenlijke afspraken over de monitoring (Dep. LV) Er is een verkenning uitgevoerd van bestaande conceptuele kaders en meetmethoden en de beschikbare data zijn geïnventariseerd en geanalyseerd. Dit studiewerk resulteerde in de aanbeveling om het potentieel van de handleiding voor monitoring, ontwikkeld binnen het Europese project EU- FUSIONS, te verkennen. Vlaanderen heeft zich daarom ingeschreven in de EU-FUSIONS-pilootfase met als doel de haalbaarheid voor monitoring in Vlaanderen te bekijken. Dit pilootproject werd afgestemd met de ketenpartners en consumentenorganisaties en meteen ook opgestart op een overleg in november. In november 2015 januari 2016 wordt het pilootproject uitgevoerd. Per sector in de keten werd de problematiek op een apart sectoroverleg besproken met ketenpartners en cijferexperts om het nodige draagvlak te creëren.