Motorzaag jsc. Johan Schuppert. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Transcriptie

1 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Johan Schuppert 06 July 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein. Wikiwijsleermiddelenplein is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt. Stel zo voor iedere onderwijssituatie de optimale leermiddelenmix samen.

2 Inhoudsopgave motorzaag jsc ontwikkeling processor Bouw veilig werken PBM's de ketting dieptesteller steek Snijhoek A Snijhoek B werkvolgorde slijpen slijp hulpmiddel zaagblad of geleider dagelijks onderhoud periodiek onderhoud starten duwende of trekkende ketting ergonomie en veiligheid rechterbeen voor hoogte inschatten met de duim zagen zaagtechniek wortelaanloop valkerf stokjes als hulpmiddel spintsnede velsnede breuklijst werkvolgorde uitsnoeien zwaartekracht velhevel velhevel techniek zagen gevorderden scheve breuklijst lier wig methoden boom dikker dan zaagblad overblijvende rand Pagina 1

3 veilige hoek zagen met gat hartsteek Over dit lesmateriaal Pagina 2

4 motorzaag jsc ontwikkeling In het verleden was het beroep van bosarbeider zwaar. Met behulp van handzagen werden bomen geveld. De uitvinding van de motorzaag maakte het werk een stuk eenvoudiger. Maar als je kijkt naar hoe zwaar de eerste motorzagen waren (zie afbeelding links) dan was het nog geen pretje om een boom te zagen. Daarnaast waren de eerste machines onveilig. Er gebeurden nogal wat ongelukken. In de loop der jaren is de machine enorm ontwikkeld. De machines zijn veiliger, maken minder lawaai en zijn lichter in gewicht. Verder zien we de ontwikkeling van accu aangedreven machines (plaatje linksonder). Omdat de machine nauwelijks geluid maakt, kun je werken met minder verstoring van de fauna. Pagina 3

5 processor accu aangedreven motorzaag De verwachting is dat in de toekomst steeds vaker gebruik wordt gemaakt van een processor. (plaatje rechtsonder) Met deze machine kun je vanuit een cabine bomen omzagen, uitsnoeien en in stukken zagen. Als je wilt weten hoe snel je kunt werken met een processor, kijk dan het filmpje! processor Pagina 4

6 processor/ forester kn.nu/ww1bec5de (youtu.be) Bouw Bouw De meeste zagen worden aangedreven door een 2 takt motor. Dus brandstof en olie gemengd. Toch heb je 2 tanks op de machine. De achterste tank is voor de brandstof, de voorste wordt gevuld met olie om de ketting te smeren. Omdat deze olie op de grond beland bij het zagen, is het verplicht om biologisch afbreekbare olie te gebruiken. Op een machine zitten 6 veiligheidsvoorzieningen; 1. Veiligheidsgas. Je moet met je handpalm een knop indrukken, voordat je gas kunt geven. 2. Verbreed handvat. Als de ketting er af schiet, komt de ketting tegen het handvat. 3. Kettingvanger. Deze is van aluminium en zit aan de onderkant, vlakbij e ketting. De vanger vangt de ketting op bij breuk. Omdat hij van aluminium is, zal de kettingvanger vervormen in plaats van afbreken. Na een breuk moet je wel de kettingvanger vervangen. 4. Veiligheidsketting. Op een tussenschakel zit op het eind een uitstulping, waardoor hout wordt begeleidt naar de beiteltand. Hierdoor is de kans op een kick back kleiner. 5. Kettingrem. Met de rem kun je de ketting binnenm 0,2 seconden tot stilstand brengen. 6. AV rubbers of veren. Deze zorgen voor minder trillingen veilig werken Pagina 5

7 opscheuren kn.nu/ww.25c8bac (dumpert.nl) Veilig werken Je gaat werken met een machine, die kan leiden tot verwondingen en erger. Je gaat aan het werk in bomen. Bij het zagen kan een boom ook een onverwachte reactie geven. Bomen die deels dood zijn, kunnen ineens afbreken. Bij bepaalde boomsoorten zie je, zeker bij een periode met vorst, dat een boom kan opscheuren. Blijf je constant bewust van de risico's!!! Veilig werken bestaat niet. Zo veilig mogelijk wel. Hier wat tips om de risico's op ongelukken te verkleinen. Algemeen: Hou de zaag bij je lichaam. Zaag niet met de punt in verband met een kickback. Kettingrem gebruiken (bij verplaatsen/lopen) Rechterbeen voor houden. Door de knieën bij het vellen. Bepaal je eigen grens! Zorg dat de omgeving veilig is voordat je gaat zagen. Tref afhankelijk van de situatie veiligheidsmaatregelen voor wegen of paden. Hou voldoende afstand. De stelregel is 2,5 boomlengte uit elkaar. Waarschuw bij vallend hout je collega s. Neem je rust / pauze (vermoeidheid kans op ongelukken). De zager bepaald / geeft instructie. Denk verder aan: EHBO-ers en EHBO kist aanwezig / wie is hulpverlener? / telefoon / telefoonlijst artsen of ziekenhuis). Keuring (indien nodig) van materialen en gereedschappen (bijv.ladders). opscheuren Pagina 6

8 PBM's PBM's geschikt voor motorzaag teken Zaaglaars/schoen (motorzaagteken) De juiste schoen heeft een goed profiel. Zaagbroek. Heeft lagen stof die de ketting tot stilstand kunnen brengen. Handschoenen. Helm (goedgekeurd!) Let op fabricagedatum. Na 3 of 5 jaar vervangen Vizier. Gehoorbescherming de ketting Onderdelen ketting: De aandrijfschakels houden de ketting op het geleiderblad. Ze nemen ook de olie mee door de sleuf in het geleiderblad. De tussenschakels zorgen voor de ruimte tussen de beiteltanden. Met pompnagels of klinknagels kan de ketting goed ronddraaien. De beiteltanden bestaat uit verschillende onderdelen. Aan de voorkant zit onder de teen, bovenop zit de dieptesteller. Achter onder noemen we de hiel, de bovenkant het dak. Het hoogteverschil tussen de dieptesteller en het dak bepaalt welk plakje hout er van de boomstam wordt afgeschaafd. Het puntje wat buiten de ketting uitsteekt, noemen we het scherp. Alleen met dit puntje wordt het hout gesneden. Pagina 7

9 dieptesteller De dieptesteller bepaald welk plakje er van het hout wordt geschaafd. Er zijn bedrijven die voor het zagen van populieren een ketting gebruiken, waarvan de dieptesteller flink is afgevijld. Inm het zachte hout kun je sneller door een stam zagen. Gebruik je een dergelijke ketting op hard hout zoals bijvoorbeeld een eik, dan zal de zaag enorm beginnen te happen en stuiteren. Je kunt met een dergelijke ketting dan niet zagen. Via onderstaande link krijg je een goed beeld hoe je de dieptesteller op de juiste manier vijlt. dieptesteller afbeeldingen husqvarna kn.nu/ww0ea2bb0 (doc, maken.wikiwijs.nl) Pagina 8

10 steek Steek De steek is de afstand tussen 2 klinknagels. De afstand bepaald welke vijlmaat je gebruikt bij het slijpen. Als er 1 machine is, heb je bij het slijpen met 1 vijl te maken. Je hebt dan automatisch de juiste vijlhouder en vijldiameter. Maar als er met meerdere machines en vooral met meerdere merken wordt gewerkt, dan kun je via de steek bepalen welke vijlhouder je moet gebruiken. Zie afbeelding hieronder. Pagina 9

11 Snijhoek A De vijlhoek A Hou de vijl in dezelfde hoek als op de vijlhouder staat. Gemiddeld is deze hoek 30 graden. Bepaalde kettingen vijl je op 35 graden. Hou de vijl horizontaal door de vijl op de beritel te laten rusten. Vijl altijd van je af en probeer de volle lengre van de vijl te gebruiken. Zie afbeeldingen hieronder. Pagina 10

12 Snijhoek B Snijhoek B Door van de zijkant te kijken naar de gevijlde ketting, kun je zien of je horizontaal hebt gevijld en of je de juiste vijlmaat hebt gebruikt. Bij en goed gevijlde ketting zie je dat bij het dak een puntje iets naar voren staat. Als er geen punt aan zit, zal de zaag niet goed zagen. Bij een scherpe punt is de zaag snel weer bot.? werkvolgorde slijpen Slijpen snijhoek B 1. Bepaal met hulp van de steek welke vijldiameter en vijlhouder je gaat gebruiken. 2. Controleer met hulp van een hulpsatuk of de dieptestellers goed zijn. Eerst de dieptestellers met een platte vijl vijlen, voordat je gaat slijpen. Als je met de platte vijl tegen het scherp aanstoot, moet je navijlen Kijk met een schuifmaat of alle beitels dezelfde lengte hebben. Mensen hebben altijd meer kracht in de ene arm dan in de andere arm. Als je elke beitel in het veld vijlt met 3 keer vijlen, dan zul je na een aantal keren slijpen zien dat de beitels aan 1 kant korter zijn. In grote bomen is het niet meer mogelijk om recht te zagen. Je gaat dus scheef zagen. Daarnaast krijg je door lengteverschil meer trillingen en kun je schade aan blad en ketting krijgen. 4. Onder welke hoek moet je vijlen? Heb je de juiste vijlhouder, dan staat ook de vijlhoek afgebeeld. Pagina 11

13 slijpen ketting kn.nu/ww0daed69 (youtu.be) slijp hulpmiddel slijphulp Er zijn veel manieren om kettingzaag kettingen te slijpen. Met diverse machines maar ook met behulp van verschillende handslijp gereedschappen. Over het algemeen is het slijpen met de hand het beste voor uw zaagtanden aangezien er amper warmte bij vrij komt. Te warm geworden zaagtanden zijn na de slijpbeurt minder hard een daardoor wat sneller weer bot. Ook is de kwaliteit van het handwerk afhankelijk van de nauwkeurigheid van de man met de vijl in de hand. Het nieuwste op de markt is een slijpset. Hierbij zijn zowel de slijphoek als de tandlengte 100% identiek per geslepen zaagtand. Via het monteren van een slijpmal op de zaaggeleider worden de zaagtanden met een hardmetalen slijpstift 'koud' gefreesd. De houder is universeel, de slijpstiften zijn verkrijgbaar in 4 maten met de doorsneden: 4 / 4,8 / 5,2 / 5,5 mm. Hiermee zijn vrijwel alle ketting te slijpen m.u.v. hardmetalen kettingen. Zie foto links. zaagblad of geleider Geleiderblad Er zijn verschillende soorten. De meeste zagen hebben een tandwiel voorop het geleiderblad. Regelmatig omdraaien van het geleiderblad zorgt voor een langere levensduur. De zaag zal aan de bovenkant warmer worden dan onder. Na verloop van tijd kun je bramen krijgen op het blad. Bij grote warmte zal het blad beschadigen. Door regelmatig het blad te verwisselen slijten beide zijden even snel. Pagina 12

14 hardtop zonder neustandwiel roltop met neustandwiel dagelijks onderhoud roltop met verwisselbare neus ketting op spanning kn.nu/ww90f7501 (youtu.be) Voor gebruik: Ketting scherp?/spanning?/beitellengte? Luchtfilter/koeling controleren AV rubbers/veren controleren Starterkoord controleren. bouten en moeren controleren. Op de werklocatie: Brandstof tanken Kettingolie bijvullen Proefstart (controle kettingrem /smering / bij stationair toerental moet de ketting stil staan) Tijdens het werk: Is de ketting nog scherp? (spaandikte / aanslag op beiteltand) Kettingspanning nog goed? Evt. Slijpen in het veld of ketting weer op spanning brengen. evt. tanken en kettingolie bijvullen Evt. Luchtfilter (dood hout of in zomer bij droog weer) Na afloop in de werkplaats: KLUS geleiderblad omwisselen machine schoonmaken K - ketting (scherpte + dieptesteller) Kettingspanning Kettingblad/ geleider (controle + reinigen, evt. braam verwijderen, blad draaien). Kettingrem (controle + reinigen) L - luchtfilter reinigen (droog) U - uitwending reinigen S - schroeven, bouten en moeren, Starten en proefdraaien. Pagina 13

15 periodiek onderhoud Periodiek: Koeling / koelribben (lucht) AV rubbers/veren Starterinrichting / Starterkoord Bougie Tandwiel (Ketting) Specifiek onderhoud zie instructieboekje in onderstaande link: luchtfilter reinigen motorzaag kn.nu/ww57c8fab (youtu.be) starterkoord verwisselen kn.nu/ww63263eb (youtu.be) Instructie boekje MKZ.pdf kn.nu/ww7f9a467 (pdf, maken.wikiwijs.nl) starten starten kn.nu/ww9014def (youtu.be) Pagina 14

16 Start en proefstart Een koude motor kun je het best starten door met een voet in het handvat te gaan staan. Met 1 hand hou je de beugel vast, terwijl je met de andere hand aan het starterkoord trekt. Veel machines hebben een knop, waardoor je minder compressie voelt bij het starten. Je kunt de machine makkelijker aantrekken. Als de machine loopt (denk aan snel de choke weer uit doen), controleer je of de kettingrem werkt. Daarna kijk je of er olie via het geleiderblad wordt getransporteerd. In de sneeuw is dit heel goed te zien, maar op een boomstam kun je het ook goed waarnemen. Als de machine warm is, kun je de machine ook starten door deze tussen de knieën te klemmen. Wat je niet mag doen is de machine te starten door de machine van je af te gooien, terwijl je de machine met 1 hand vast houdt. Dit is een onveilige handeling. Nooit doen!!!! Pagina 15

17 duwende of trekkende ketting Duwen en trekken Als je een stam van boven naar beneden zaagt, voel je dat de zaag de neiging heeft om van je af te gaan. De ketting trekt je weg. Zaag je dezelfde stam van onder naar boven, dan heb je het gevoel dat de zaag tegen je aan wordt geduwd. Pagina 16

18 ergonomie en veiligheid rechterbeen voor Rechterbeen voor De zaag is gemaakt voor rechtshandigen. Het zaagblad zit namelijk aan de rechterkant van de zaag. Voor linkshandigen is dat best lastig. Je moet met je rechter hand gas geven. Links hou je de zaag vast aan de draagbeugel. Omdat het zaagblad aan de rechterkant zit, moet je je rechterbeen voor houden bij het werken met de zaag. In de onderstaande artikelen wordt uitgelegd waarom dit veiliger Pagina 17

19 is.? rechterbeen.pdf kn.nu/ww642dde9 (pdf, maken.wikiwijs.nl) linkerbeen.pdf kn.nu/ww6111fe7 (pdf, maken.wikiwijs.nl) hoogte inschatten Voorbereiding Inschatten hoogte Bepalen valrichting Ondergroeiweghalen Vluchtroute bepalen Lage takken snoeien. met de duim zagen Als je mooi vlak wilt zagen, geef dan gas met je duim en niet met je wijsvinger! Zie onderstaande link. duim en pink.pdf kn.nu/ww104dba8 (pdf, maken.wikiwijs.nl) zaagtechniek Werkwijze vellen. Pagina 18

20 1. wortelaanloop 2. Valkerf 3. Spintsnede 4. Zaagsnede of velsnede 5. breuklijst wortelaanloop valkerf stokjes als hulpmiddel Pagina 19

21 spintsnede velsnede breuklijst Pagina 20

22 werkvolgorde uitsnoeien 1.Aan 1 kant van de boom 2.Neus naar de top. 3.Zaag op boom laten leunen of R been. 4.Door de knieën! 5.Dicht bij de motorzaag 6.Gebruik kettingrem 7.Geen kapstokjes 8.Polsdik = afkorten zwaartekracht Pagina 21

23 zwaartekracht velhevel zwaartekracht 2 Pagina 22

24 Pagina 23

25 velhevel techniek vasthangen Pagina 24

26 zagen gevorderden scheve breuklijst lier lieren kn.nu/wwbdcb78a (youtu.be) wig Pagina 25

27 Pagina 26

28 methoden veltechnieken voor gevorderden De onderstaande technieken zullen we in deze cursus niet toepassen. Maar omdat er vaak vragen zijn van leerlingen hoe je een boom omzaagt, die groter is dan je zaagblad, staan hieronder de technieken uitgebeeld. boom dikker dan zaagblad overblijvende rand veilige hoek Pagina 27

29 zagen met gat hartsteek Pagina 28

30 Over dit lesmateriaal Colofon Auteur Johan Schuppert Laatst gewijzigd 06 July 2016 om 15:03 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Studiebelasting 0 uur en 50 minuten Bronnen Bron processor/ forester opscheuren slijpen ketting ketting op spanning luchtfilter reinigen motorzaag starterkoord verwisselen starten lieren Type Video Video Video Video Video Video Video Video Pagina 29