Een kwestie van doen Ondernemerschap in het hoger onderwijs

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Een kwestie van doen Ondernemerschap in het hoger onderwijs"

Transcriptie

1 Een kwestie van doen Ondernemerschap in het hoger onderwijs Interstedelijk Studenten Overleg Bemuurde Weerd o.z. 1, 3514 AN Utrecht T / F E iso@iso.nl / I Utrecht, maart 2007

2 SAMENVATTING In de notitie van het ISO over ondernemerschap Een kwestie van doen komt het ISO (Interstedelijk Studenten Overleg) met een actieplan ter verbetering van de positie van ondernemerschap in het hoger onderwijs. Onderstaand sommen wij de actiepunten voor u op: 1. Voor alle studenten in Nederland wordt het mogelijk een samenhangend keuzepakket aan ondernemerschapsvakken te volgen. 2a. Instellingen worden in de toekomst beloond voor de mate waarin zij bijdragen aan de kennisvalorisatie. Deze beloning dient als een additionele financiële prikkel voor de instellingen. 2b. De relatie tussen overheid en bedrijfsleven kan verbeterd worden door een intensievere samenwerking binnen zogeheten Third spaces. Deze worden hoofdzakelijk gefinancierd door het bedrijfsleven. 3. Octrooien moeten toegankelijker worden gemaakt voor studenten. Samen met het bedrijfsleven kunnen de instellingen deze octrooien dan winstgevend gaan maken, zowel in wetenschappelijk als financieel opzicht. 4. De bijverdiengrens moet worden afgeschaft. 5a. Het ISO zou graag zien dat er een investeringsfonds vanuit de instellingen wordt opgericht ten behoeve van de financiering van de bedrijfjes van studenten. 5b. De gelden die voortvloeien uit de FES-claim en die naar de centers voor ondernemerschap gaan, dienen op structurele basis te worden verstrekt. 6. Er komt een ondernemersregeling voor top studentondernemers die meer flexibiliteit en begeleiding in de studie biedt. 7. Er komen meer ondernemende stages. 8. De docenten en het bedrijfsleven worden meer met elkaar in contact gebracht ter bevordering van het wederzijds begrip. 9. Er dient meer gebruik te worden gemaakt van het concept mini-ondernemingen zoals bijvoorbeeld wordt aangeboden door Jong Ondernemen. 10. Door informatie over ondernemerschap zowel op landelijk als op instellingsniveau te bundelen, bevorder je de toegankelijkheid van informatie over ondernemerschap. 1

3 INHOUDSOPGAVE Samenvatting 1 Inleiding 3 Actieplan 4 1. Keuzepakket ondernemerschap 4 2. Samenwerking bedrijfsleven 5 2a. Kennisvalorisatie 5 2b. Third spaces 6 3. Octrooien en patenten 6 4. Bijverdiengrens 7 5. Financieringsvormen 7 5a. Financiering van studentondernemers 7 5b. FES claim 8 6. Ondernemersregeling voor topondernemers 9 7. Ondernemende stages 9 8. Docent en bedrijfsleven Mini ondernemingen Informatie voor ondernemende studenten 11 Nawoord Het ISO in de wereld van het ondernemerschap 12 2

4 INLEIDING Het ISO is sinds een aantal jaar actief op het gebied van ondernemerschap in het hoger onderwijs. Het is goed om te realiseren dat het ISO daarbij focust op de relatie tussen ondernemerschap en onderwijs. Hoewel ondernemerschap natuurlijk ook in grote mate door het sociale stelsel en de culturele achtergrond bepaald wordt, vallen deze factoren buiten de scope van het ISO. De nadruk zal in deze notitie daarom liggen op de correlatie tussen onderwijs en ondernemerschap en dan met speciale aandacht voor het hoger onderwijs. Ook is de insteek om concrete oplossingen voor de korte termijn aan te dragen. Deze notitie beoogt daarom uitdrukkelijk geen literatuurstudie te zijn, maar probeert praktische en concrete handreikingen te bieden. Oplossingen en ideeën die vorm hebben gekregen in de vele gesprekken die het ISO de afgelopen 10 maanden heeft gevoerd met diverse spelers in het veld. Inmiddels kunnen we gelukkig constateren dat er voldoende draagvlak is voor het verbeteren van ondernemerschap in het hoger onderwijs, maar dat het erg moeilijk blijkt om concrete resultaten te boeken. Uit recent onderzoek is gebleken dat 9 procent van de studenten na het behalen van de studie voor zichzelf wil beginnen, dit staat in schril contrast tot Amerikaanse studenten waar dit percentage op ruim 19 procent ligt. Dit is een bedroevend laag cijfer voor een land dat pretendeert een kenniseconomie na te streven. Hiervoor zijn volgens het ISO twee redenen te onderscheiden. Allereerst is er een overwegend risicomijdende cultuur in Nederland waar de veilige weg van het werknemerschap boven de onzekerheid van het ondernemerschap wordt verkozen. Daarnaast is ondernemerschap nog lang niet een voldoende integraal onderdeel van het hoger onderwijs. Natuurlijk gaat ondernemerschap veel verder dan onderwijs alleen, maar het onderwijs is wel dé gelegenheid bij uitstek om mensen in een beschermde omgeving in contact te brengen met ondernemerschap. Het ISO pleit er dan ook voor om leerlingen van basisschool tot universiteit breed in aanraking te laten komen met ondernemerschap. Dit zorgt ervoor dat er een goed beeld en een gezonde ontwikkeling van ondernemerschap ontstaat, waarbij het creëren van een ondernemende houding en aanleren van vaardigheden voorop dient te staan. Dit zal er op haar beurt weer voor zorgen dat de keuze voor ondernemerschap een bewuste afweging wordt voor een ieder die de arbeidsmarkt betreedt. Deze notitie is opgebouwd uit tien concrete actiepunten die in onze ogen bijdragen aan een verdere ontwikkeling van het ondernemerschapklimaat voor studenten in Nederland. Bij ieder punt wordt kort een beschrijving geven van de huidige stand van zaken van het probleem of de situatie. Daarna wordt er gekeken hoe huidige initiatieven beter kunnen worden benut en hoe er zo min mogelijk onnodige barrières blijven bestaan. Vervolgens wordt er naar een of meerdere concrete beleidsuggesties toegewerkt. Ook wordt vermeld welke actoren betrokken zijn of een belangrijke rol spelen bij het behalen van de doelstellingen. 3

5 ACTIEPLAN 1. Keuzepakket ondernemerschap Om studenten in contact te brengen met ondernemerschap is een samenhangend keuzepakket van ondernemerschapsvakken een uiterst geschikt middel. Op veel instellingen is al wel sprake van oriëntatievakken en kennismaking op het gebied van ondernemerschap, maar een samenhangend aanbod ontbreekt vaak. Deze vakken worden doorgaans enthousiast ontvangen, maar zijn qua studielast vaak niet voldoende om een intensief en diepgaand beeld te schetsen van ondernemerschap. Het ISO pleit er daarom voor om in de bachelorfase en op iedere instelling een volwaardig pakket van ondernemerschapsvakken aan te bieden. Alleen dan is het mogelijk studenten na hun studie een bewuste afweging te laten maken of ze ondernemer willen worden of werknemer. Idealiter heeft zo n pakket een theoretisch en een praktisch gedeelte. Het theoretisch gedeelte dient zich vooral te focussen op zaken als acquisitie, het schrijven van een ondernemingsplan en juridische ondernemingsvormen. Gevaar daarbij is dat men binnen het theoretisch kader vaak snel vervalt in praktische zaken als de inschrijving bij de Kamer van Koophandel of het gebruiken van een boekhoudprogramma. Dit zorgt er niet alleen voor dat het hoogwaardige niveau van het hoger onderwijs wordt aangetast met uitleg van administratieve procedures, maar bovenal tast dit de ondernemersgeest aan. Immers van een toekomstige ondernemer mag verwacht worden dat hij relatief simpele zaken als een KvK-inschrijving zelf kan regelen en proactief aanpakt. De vakken zullen derhalve vooral ter inspiratie dienen en de potentiële ondernemer aan het denken zetten over de exacte invullingen van zijn onderneming. Het tweede gedeelte van het keuzepakket bestaat uit een praktijkgedeelte. De student die inmiddels al wat financiële en juridische kennis heeft, kan gewapend met een solide businessplan zijn onderneming starten. Er kan voor gekozen worden studenten dit op privé-titel te laten doen, of ze te laten aansluiten bij bestaande initiatieven die een juridisch veilige omgeving bieden. Voordeel van laatstgenoemde is dat men in een beschermde omgeving met een aantal extra faciliteiten het idee in de praktijk brengen. Of je voor zo n soort concept kiest of mensen op eigen titel echt laat ondernemen, zal van een aantal zaken afhangen zoals leeftijd, studierichting, HBO/WO, maar zal bovenal gewoon een keuze van de student en instelling zelf zijn. De studiepunten die de student voor een praktijkgedeelte krijgt zullen ongeveer eenderde van het aantal studiepunten zijn, waarbij het andere deel voor het theoretische gedeelte staat. In nagenoeg alle gevallen zal dit niet volstaan met de werkelijk tijdsinspanning. Studenten dienen deze vakken echter te volgen omdat het ze boeit en niet alleen voor de studiepunten. Daarbij, studenten die toch al een onderneming zouden opzetten, hebben de mogelijkheid zich voor deze ondernemerschapsvakken in te schrijven en hier studiepunten voor te krijgen, hetgeen nu vaak niet het geval is. Dat heeft weer tot gevolg dat een onderneming gemakkelijker te combineren is met een studie. Om studenten de mogelijkheid te bieden over deze praktische zaken advies in te winnen, is het handig om dit aan studentenfreelancers te koppelen. Studenten met kennis van accountancy, ondernemingsrecht en fiscaal recht zouden plaats kunnen nemen in een poule freelancers die begeleid en geselecteerd worden door een team van (hoog)leraren en professoren. De studentondernemer zou deze medestudenten tegen een mild tarief om advies kunnen vragen. Buiten dat de startende studentondernemer zo relatief goedkoop advies kan inwinnen, geeft het ook veel reguliere studenten de kans om kennis met praktische zaken op te doen. Het keuzepakket biedt studenten dus de mogelijkheid om praktische vaardigheden op te doen. Tegelijkertijd kan er op inhoudelijk voldoende diepgaand niveau aan de slag worden gegaan met de 4

6 vakken gerelateerd aan ondernemerschap. Het ISO ziet geen enkele reden om te veronderstellen dat dit soort vakken een minder inhoudelijk karakter zouden hebben dan een gemiddeld vak op een hogeschool of universiteit. Bij het pakket is het overigens van groot belang dat het open staat voor alle studenten van de instelling. Door de economische faculteit geen monopolist te laten zijn op het gebied van ondernemerschap ontstaat de alom geroemde interdisciplinaire samenwerking. Doelstelling: Voor alle studenten in Nederland wordt het mogelijke en samenhangend keuzepakket ondernemerschapvakken te volgen. Actoren: Instellingen en studenten. 2. Samenwerking bedrijfsleven 2a. Kennisvalorisatie Een ander punt waarop zeker nog een mooie inhaalrace voor ons ligt is het terrein van de samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven. Dit kan op een aantal terreinen bijdragen aan de positie van ondernemerschap in het onderwijs. Zo kan het een positieve impuls geven aan de kennisvalorisatie en de ondernemende houding van docenten positief worden beïnvloed. Aangaande de kennisvalorisatie is het ISO van mening dat deze in de Wet op Hoger onderwijs en Wetenschap (WHW) benoemde kerntaak nog wel ruimte tot verbetering laat. Kennisvalorisatie, oftewel zorgen dat wetenschappelijke kennis wordt vertaald in maatschappelijke en economisch bruikbare toepassingen, is zowel een lastig als uitdagend probleem. De reflex vanuit instellingszijde is vaak dat er vanuit het bedrijfsleven niet een u vraagt wij draaien -cultuur dient te ontstaan. Gelukkig groeit het besef ook van de kant van het bedrijfsleven steeds meer dat er op basis van consensus onderzoek gedaan dient te worden. Het belang van kennisvalorisatie dient immers niet alleen in het licht van het optimaliseren van overheidsgeld gezien te worden. Bedrijven zelf hebben een enorm belang bij meer innovatie en betere R&D-afdelingen. En voor technische vooruitgang die daadwerkelijk internationaal het verschil maakt, is de combinatie van onderwijs en onderzoek onontbeerlijk. Om aan instellingszijde wel te zorgen voor een financiële prikkel ter bevordering van de kennisvalorisatie pleit het ISO voor een additionele financiële prikkel voor de mate waarin de instellingen bijdragen aan kennisvalorisatie. Er zou gemeten kunnen worden in welke mate een instelling haar valorisatie verbetert. Daar zou uiteraard een nulmeting aan vooraf moeten gaan om te voorkomen dat nagenoeg al het geld naar de TU s gaat die nu al een grote voorsprong hebben. Voor dit idee zou een regionaal ingestoken samenwerking tussen een regulier en technische universiteit ideaal zijn. Gevaar is dat er een te scherpe competitie ontstaat en dat een eventueel financieringsmodel perverse prikkels oproept. Er dient daarom ook niet zo zeer vanuit een competitief karakter op nationaal niveau te worden geredeneerd. De competitie zou veel meer op mondiaal niveau gevoerd moeten worden. Oftewel de universiteiten en hogescholen zullen samen de internationale concurrentie moeten aangaan. Het ISO zou graag zien dat een dergelijk systeem bekostigd wordt vanuit de aardgasbaten. Een deel van de investeringen zou moeten worden aangewend voor een investeringsfonds zodat de instelling met de verkregen additionele middelen kan participeren in de verschillende spin-offs. Op den duur is het de bedoeling dat er een financieringssystematiek ontstaat waarbij verkregen rendementen voor de instellingen weer kunnen worden aangewend voor nieuwe spin-offs. Idealiter ontstaat er zo een steeds groter instellingskapitaal en wordt de kennisvalorisatie op een hoger niveau getild. Deze vorm van financiering is veel meer dan het verderop genoemde investeringsfonds gericht op het valoriseren van kennis. Doelstelling: Er komt een additionele financiële prikkel voor de mate waarin instellingen bijdragen aan de kennisvalorisatie. Actoren: Rijksoverheid, instellingen. 5

7 2b. Third Spaces De vraag waar deze kennisvalorisatie dient plaats te vinden is een tweede. In een column pleit Bart Nootenboom 1 voor het gebruik van zogeheten Third Spaces. Nootenboom pleit daarin voor plekken waarin onderzoekers en het bedrijfsleven elkaar zonder druk kunnen ontmoeten. Op basis van afgestemde wederzijdse verwachtingen probeer je daar een soort speeltuin te creëren waarin goede ideeën ontstaan. Dit heeft niet alleen effect voor de valorisatie, maar zorgt idealiter ook voor inspiratie aan de zijde van de onderzoeker. Buiten dat dit een aardig idee is hoe je beide partijen bij elkaar brengt, geeft het exact weer hoe je de relatie tussen onderwijs en bedrijfsleven dient vorm te geven om tot goede resultaten te komen; in een vrije ruimte waar beide partijen gelijk zijn, maar waar wel een grote nieuwsgierigheid en behoefte heerst om nieuwe dingen te doen. Deze Third Spaces dienen in de eerste instantie hoofdzakelijk door het bedrijfsleven gefinancierd te worden. De inbreng van de onderwijsinstellingen zal zich vooral toespitsen op het gebied van de arbeidsuren van de onderzoekers en het aanleveren van het intellectueel eigendom. Doelstelling: Er komen door het bedrijfleven gefinancierde Third Spaces. Actoren: Bedrijfsleven en onderzoekers. 3. Octrooien en patenten Naast het opbouwen van meer kennis binnen de onderwijsinstellingen over ondernemerschap is gelukkig ook al veel kennis aanwezig. Veel instellingen hebben momenteel een goedgevulde schatkamer aan octrooien en patenten, die helaas niet altijd optimaal wordt benut. Het ISO ziet hier dan ook grote kansen liggen. Het zou bijvoorbeeld een goed idee zijn om een cursus in te richten, mogelijk als onderdeel van een samenhangend vakkenpakket, waarbij studenten aan de hand van een octrooi een businessplan schrijven, uiteraard vergezeld van een haalbaarheidsonderzoek. Als voldoende niveau wordt behaald en de onderzoeksresultaten positief zijn, moet de mogelijkheid bestaan dit octrooi verder te vermarkten. Idealiter ontstaan er zelfs samenwerkingsverbanden tussen studenten en medewerkers om met die octrooien aan de slag te gaan. Echter om te zorgen dat er goed met waardevolle octrooien wordt omgegaan, is het van groot belang dat er een goede en intensieve begeleiding van de zijde van de instelling is. Zoals al aangegeven in Innovatie en ondernemerschap in het hoger onderwijs, een eerdere notitie van het ISO over dit onderwerp, zou begeleiding van de zijde van het ministerie van Economische Zaken (EZ) met name op het gebied van de economische toepasbaarheid wenselijk zijn. Om de veelheid aan octrooien helder en transparant in beeld te brengen, pleit het ISO voor een databank waarin alle octrooien zijn opgenomen die instellingen beschikbaar willen stellen om commercieel toegepast te worden. Natuurlijk zal in de eerste instantie een protectionistische reflex aan de zijde van de instellingen plaatsvinden. Echter door instellingen een winstrecht te geven op de commercieel toegepaste ideeën kan het op de langere termijn ook een financieel aantrekkelijke optie zijn. Tegelijkertijd dient al teveel sympathie voor dit standpunt van de instellingen genuanceerd te worden; het gaat immers om hoofdzakelijk publiek gefinancierde octrooien. Doelstelling: Studenten kunnen in samenwerking met hun instelling of het bedrijfsleven en in het kader van hun studie gemakkelijker octrooien of patenten uitwinnen. Actoren: Studenten, instellingen, bedrijfsleven, ministerie van Economische Zaken 1 De Toekomst van Valorisatie: Third Spaces in De Valorisatiekrant, een uitgave van het Platform Bètatechniek, februari

8 4. Bijverdiengrens Sinds september heeft het ISO actief gelobbyd voor de afschaffing van de bijverdiengrens binnen de studiefinanciering en dan in het in het bijzonder voor studentondernemers. Onder meer in de Studentenkamer, het formeel overleg van het ISO met de bewindspersoon hoger onderwijs, heeft toenmalig staatssecretaris Bruins in antwoord op vragen van het ISO aangegeven dat afschaffen van de bijverdiengrens ongeveer 240 miljoen zal gaan kosten. 2 Het ISO deelt deze mening niet en is ervan overtuigd dat met de juiste antimisbruikbepalingen de kosten zullen meevallen. Alles in aanmerking genomen, vraagt het ISO zich af of de bijverdiengrens nu wel zo heel veel oplevert. Wanneer alle kosten voor invordering en controle worden opgeteld, zou de daadwerkelijke opbrengst wel eens erg bescheiden kunnen zijn. Het ISO heeft ervoor gepleit dit bureaucratische pesterijtje zo snel mogelijk af te schaffen. In samenwerking met de PVDA en D 66 lijken we hier inmiddels een aardig eind mee in de goede richting. Het tegenargument dat de afschaffing van de bijverdiengrens studenten richting bijbaantjes duwt gaat volgens het ISO niet op. Door middel van de prestatiebeurs en de daarmee samenhangende verplichting om binnen 10 jaar af te studeren is er voldoende stimulans om vlot af te studeren. Een argument om de bijverdiengrens juist voor studentondernemers af te schaffen, is de ingewikkelde procedure om tot een inkomensbepaling te komen. Anders dan bij een bijbaan is het voor een studentondernemer lastig om vast te stellen wanneer in het jaar deze grens overschreden wordt. Immers opdrachten en kosten lopen continu door en de winstbepaling vindt pas aan het einde van het jaar plaats. Zodoende kan een studentondernemer in tegenstelling tot een student met een bijbaantje niet zijn studiefinanciering stopzetten wanneer deze overschreden dreigt te worden. Dit zorgt voor risicomijdend gedrag of voor overschrijding en dus terugbetaling van de teveel ontvangen studiefinanciering en de OV-kaart. Bovendien vinden veel studentondernemers de communicatie van de IB-Groep over de inkomensbepaling onduidelijk. Het ISO heeft het ministerie van OCW in het najaar van 2006 erop gewezen dat de voorlichting over deze inkomensbepaling zowel telefonisch als via de website te wensen overliet. Inmiddels is deze voorlichting verbeterd, maar het ISO blijft hameren op een eenvoudige en duidelijke voorlichting omtrent de bijverdiengrens. Doelstelling: De bijverdiengrens moet worden afgeschaft. Actoren: ministerie van OCW, studenten 5. Financieringsvormen 5a. Financiering van studentondernemers Idealiter zou een instelling naast de onderwijsinhoudelijke kant van begeleiding rond ondernemerschap ook aan de financiële kant van het verhaal actief zijn. Het ISO denkt hierbij aan een investeringsfonds vanuit de instelling voor de financiering van de kleine ondernemingen van studenten. Hierbij dient te allen tijde het imago van een subsidiepot vermeden te worden. Een ondernemer dient op zakelijke gronden de instelling als financier aan zijn zijde te vinden. De schijn van concurrentievervalsing dient daarom op alle fronten vermeden te worden. Dit betekent niet dat dit geen goede kansen zou bieden voor zowel de student als de instelling. Er kan bijvoorbeeld worden gedacht aan vormen van financieringen die speciaal toegespitst zijn op studentenondernemers. Je kunt het product starterslening bijvoorbeeld zo differentiëren dat er weinig rente in de beginfase wordt betaald en iets meer in de daaropvolgende fase. Of je betaalt een rente die afhankelijk is van de gemaakte winst. Meer winst zou dan ook meer rente inhouden. Dit verlaagt de drempel om te gaan lenen voor je onderneming. Weliswaar zul je als succesvolle studentondernemer meer geld kwijt zijn dan onder normale omstandigheden, maar daar staat een grotere levensvatbaarheid in de opstartfase tegenover. Bovendien zal bijna nooit van tevoren met zekerheid 2 URL: 7

9 vast te stellen zijn of de onderneming succesvol wordt. Ook biedt dit mogelijkheden tot financiering aan ondernemers die deze anders niet of moeilijk rond hadden kunnen krijgen. Het spreekt voor zich dat een en ander contractueel goed afgedicht dient te worden om te zorgen dat niet alleen de falende ondernemers zullen overblijven, terwijl de succesvolle ondernemers ergens anders de lagere rentes opzoeken. Natuurlijk bestaat er een overlap tussen de financiering van studentbedrijven en kennisvalorisatie. Sterker nog, overlap hiertussen is een bestaansvoorwaarde. Immers de ondernemende student en onderzoeker zal naast dienstverlening en simpele producten hopelijk ook aan de slag gaan met meer innovatieve ideeën. Het onderscheid tussen beide vormen dient echter wel helder te blijven. De eerste vorm van financiering is duidelijk gericht op iedere vorm van ondernemerschap van studenten en zal doorgaans relatief kleine bedragen behelzen. Ook kan deze activiteit veel meer aan de onderwijskant van de instelling geplaatst worden. Het tweede investeringsfonds wat ontstaat door het financieren van de mate waarin een instelling kennisvaloriserend is, is veel meer op de kerntaken van onderzoek en kennisvalorisatie gericht. Het zal hier doorgaans grotere bedragen betreffen en de hieruit voorvloeiende ideeën zullen meer potentie hebben op mondiaal niveau. Het terugverdieneffect in economisch perspectief is voor de instellingen niet wezenlijk anders. Weliswaar zal in het eerste geval het vooral gaan om een groot aantal kleine investeringen met een gemiddeld rendement en in het tweede geval om een beperktere hoeveelheid investeringen waarvan van slechts één of enkele een enorme opbrengst zal genereren. Voor een ondernemend en innovatief klimaat zijn beide echter van groot belang. Doelstelling: Instelling creëren leningen speciaal toegespitst op studentondernemers. Actoren: Instellingen, studenten. 5.b FES-Claim Onderwijs en ondernemerschap Op prinsjesdag 2006 maakte kabinet Balkenende III bekend 20 miljoen euro uit te trekken voor onderwijs en ondernemerschap. Het doel van deze claim is het stimuleren van ondernemerschap in het onderwijs. Het ISO heeft in de opstartfase meegedacht over dit voorstel en was buitengewoon verheugd met de toekenning. De claim verloopt momenteel in twee sporen: spoor één gaat over de centers of entrepreneurship waarvoor 12 miljoen euro beschikbaar is, spoor twee dient meer ter stimulering van ondernemerschap in zijn algemeenheid en is niet exclusief voor het hoger onderwijs. Inmiddels is de uitvoerende kant van het verhaal in concept klaar en is er een tender uitgeschreven voor de onderwijsinstellingen. Binnen spoor één lijkt het erop dat veel instellingen geïnteresseerd zijn en er vaak op basis van regionale coalities voorstellen worden ingediend. Ook de combinatie tussen een reguliere en technische universiteit lijkt een veelgebruikte samenwerking te gaan worden. Het ISO is verheugd over de grote belangstelling, maar ziet ook een gevaar. Gezien het feit dat er maar 12 miljoen euro beschikbaar is en dit verdeeld zal worden over vier hooguit vijf partijen betekent dit automatisch dat een groot aantal partijen teleurgesteld zal worden. Dit zal waarschijnlijk tot gevolg hebben dat deze niets of aanzienlijk minder aan ondernemerschap gaan doen. Maar ook bij de voorstellen die wel worden gehonoreerd ligt het gevaar op de loer dat de ontplooide initiatieven een snelle dood sterven wanneer de financiering niet structureel van aard is. Het ISO pleit er dan ook voor om een deel van de 200 miljoen euro die voor ondernemerschap beschikbaar wordt gesteld in het regeerakkoord te gebruiken voor een structurele financiering van de centers of entrepreneurship. Dit voorkomt dat de grote investering aan tijd en geld aanzienlijk minder snel verloren zullen gaan. Ook voorstellen die in deze eerste ronde zullen afvallen, maar op zich wel kwalitatief zijn, kunnen in heroverweging worden genomen met het beschikbare budget voor ondernemerschap. Voor de verdere invulling van de 200 miljoen euro uit het regeerakkoord pleit het ISO in ieder geval voor een investering in een aantal projecten in plaats van geld rond te 8

10 strooien onder het mom van duizend bloeiende bloemen. Het ISO is ervan overtuigd dat met deze extra financiële middelen er een impuls gegeven kan worden aan een daadwerkelijk ondernemender onderwijsveld. Geld alleen zal echter niet de oplossing brengen, ook een meer ondernemende houding onder docenten en een aantal succesvolle voorbeelden per instelling dragen hier aan bij. Immers het zichtbaar maken van successen is nog steeds de beste verkoopmethode van ondernemerschap. Het ISO pleit er dan ook voor dat de centers hier zelf een proactieve rol zullen innemen. Doelstellingen: De financiering van de FES claim wordt meer structureel van aard. Het beschikbare budget voor ondernemerschap in het regeerakkoord dient geconcentreerd ingezet te worden. Actoren: Rijksoverheid, instellingen. 6. Ondernemersregeling voor topondernemers Een succesvolle studentondernemer kent veel verplichtingen die vaak moeilijk met zijn studie te combineren zijn. Om deze ondernemers geen drop-outs te laten worden maar binnen de muren van de onderwijsinstellingen te houden, pleit het ISO voor meer flexibiliteit. Het ISO denkt hierbij aan een regeling gebaseerd op de topsportregeling. Deze ondersteuning zou niet zozeer financieel van aard moeten zijn, maar dient meer flexibiliteit te bieden binnen het curriculum. Te denken valt bijvoorbeeld aan uitstel van tentamens. In een lopend collegejaar zijn vaak maar twee examenmomenten per vak. Als de studentondernemer juist op dat punt erg druk is met zijn ondernemersactiviteiten komt hij voor de onmogelijke opgave te kiezen tussen studie en bedrijf. Later in het jaar een extra herkansing, bijvoorbeeld in de vorm van een mondeling examen is een van de mogelijke oplossingen. Ook zou de mogelijkheid moeten bestaan om studiepunten te krijgen voor de zogeheten elders verworven competenties (EVC s). Denk hierbij aan vrijstelling van bepaalde onderdelen binnen een pakket aan ondernemerschapsvakken, maar ook aan het invullen van de vrije ruimte met activiteiten binnen het eigen bedrijf, of het gebruiken van de onderneming als een soort stage. Natuurlijk dient gewaarborgd te worden dat deze extra faciliteiten geen uitweg worden voor reguliere studenten om extra tentamenkansen of vrijstellingen te krijgen. Daarom zou het goed zijn als de beoordeling over het wel of niet toekennen van de ondernemersregeling bij de studieadviseurs komt te liggen. Deze kan de student dan direct coachen en samen met de ondernemende student een reële inschatting maken van de studiebelasting. Vanzelfsprekend moeten objectieve criteria het uitgangspunt vormen bij de inschatting van het toekennen van de ondernemersregeling. Maar net zo vanzelfsprekend moet deze regeling geen al te rigide werking te hebben. 3 Doelstelling: Er komt een ondernemersregeling voor studentenondernemers die meer flexibiliteit en begeleiding in de studie biedt. Actoren: Ministerie van OCW,instellingen, studenten 7. Ondernemende stages Ook ondernemende stages kunnen bijdragen aan de bevordering van ondernemerschap binnen het hoger onderwijs. De ondernemende stage is niet zozeer een begrip op zich zoals de onderzoeksstage, maar kenmerkt zich door een veel groter ondernemend karakter van de stage. Hierbij moet gedacht worden in de richting van een periode meelopen met een MKB-ondernemer of het opzetten van een nieuw onderdeel of product binnen een bestaande organisatie. Door bij het meelopen met een MKBondernemer als een soort persoonlijk assistent te fungeren, krijgt de stagiair een beter inzicht van de diverse taken die de ondernemer in de dagelijkse praktijk tegenkomt. Dit heeft vervolgens weer tot gevolg dat de keuze voor het ondernemerschap of werknemerschap een veel bewustere keuze wordt, maar zal er in ieder geval voor zorgen dat werknemers een meer ondernemend perspectief krijgen. 3 De ondernemersregeling voor topondernemers is gebaseerd op passages uit Innovatie en ondernemerschap in het hoger onderwijs, een notitie van het ISO uit

11 Een andere vorm van een ondernemende stage is er een die meer gericht is op het creëren van een ondernemende houding van studenten en kan bestaan uit het opzetten van een nieuw product of onderdeel binnen een bedrijf. Een dergelijk type opdracht vraagt een groot vertrouwen van het opdrachtgevende bedrijf. Bij voorkeur wordt daarom gewerkt met multidisciplinaire teams van voornamelijk studenten in een vergevorderd stadium van de studie. Dit team van studenten kan dan binnen het bedrijf onderzoek doen naar bijvoorbeeld activiteiten waar in de normale bedrijfsvoering geen tijd voor vrij is. Studenten krijgen zo een redelijk vrije opdracht waarbij een groot beroep zal worden gedaan op het ondernemende vermogen van het team. Idealiter ontstaat er zo een goed en commercieel bruikbaar idee dat het team daarna in samenwerking met het bedrijf op de markt kan brengen. Doelstelling: Studenten gaan meer stages volgen die hoog ondernemend gehalte kennen. Actoren: Bedrijfsleven, studenten. 8. De docent en het bedrijfsleven Door een meer intensieve samenwerking tussen het bedrijfsleven en het onderwijsveld kunnen ook positieve effecten aan de kant van de docent verwacht worden. Door meer onderzoekers en docenten in contact te brengen met ondernemers en ondernemende studenten zal een beter begrip van wederzijdse verwachtingen en doelen ontstaan. Grote meerwaarde ziet het ISO in actief contact tussen docent en het werkveld. Hierbij kan gedacht worden aan meeloopdagen (wederzijds) en gezamenlijk georganiseerde congressen, seminars en dergelijke. Hierdoor zal zowel de docent als de werknemer in het bedrijfsleven beter zicht krijgen op welke zaken momenteel actueel zijn en waarin geïnvesteerd wordt. Voor het bedrijfsleven is dit waardevol omdat het een beeld geeft van de mogelijkheden en activiteiten binnen het onderwijs en onderzoeksveld. Voor docenten is dit van grote waarde omdat ze een beter beeld krijgen van de dagelijkse gang van zaken binnen ondernemingen in het werkveld. Dit zal docenten de mogelijkheid bieden om hun colleges en houding richting studenten aan te passen aan toekomstige werksituatie van de student. Immers het gros van de studenten zal een baan in het private werkterrein vinden, althans in ieder geval niet in het onderzoeksveld. Doelstelling: Het contact tussen docenten en het bedrijfsleven wordt intensiever en gaat meer uit van wederzijdse interesse. Actoren: Instellingen, bedrijfsleven. 9. Mini-ondernemingen Tot slot ziet het ISO nog een relatief eenvoudige manier om ondernemerschap breed onder de aandacht te brengen. De stichting Jong Ondernemen biedt namelijk scholieren en studenten de mogelijkheid hun eigen onderneming op te zetten in een juridisch beschermde omgeving en binnen het onderwijsprogramma van de eigen school. Of zoals het op de website van Jong Ondernemen zelf vermeld wordt: De doelstelling van Jong Ondernemen is zoveel mogelijk jongeren (leerlingen, scholieren, studenten) tijdens hun opleiding de mogelijkheid bieden een ondernemende houding te ontwikkelen en hen te laten ervaren welke kansen en uitdagingen het ondernemerschap biedt. In de optiek van Jong Ondernemen is 'learning by doing' de meest effectieve manier om in het onderwijs ondernemerschap te ontwikkelen. 4 Hoewel het ISO deze vorm van onderwijs voornamelijk erg geschikt vindt voor het voortgezet onderwijs ziet zij ook zeker toepassingsmogelijkheden in het hoger onderwijs. Met name vanuit universitaire hoek worden er nog wel eens vraagtekens bij gezet of het gewenste niveau en de mate van abstractie wel 4 URL: 10

12 voldoen aan de universitaire standaard. Hoewel legitiem zouden deze vragen in de ogen van het ISO nooit in de weg mogen staan van de wens van een vakgroep of een groep studenten om aan de slag te gaan met dit concept. Ook kan worden gedacht aan de toepassing van de mini-onderneming binnen het keuzepakket van ondernemerschapsvakken. Tevens is voor het samenbrengen van multidisciplinaire teams een mini-onderneming een uiterst geschikt middel. Doelstelling: Over de gehele breedte van het onderwijsveld wordt meer gebruik gemaakt van het concept Jong Ondernemen. Actoren: Onderwijsveld, stichting Jong Ondernemen 10. Informatie voor ondernemende studenten Een goede en duidelijke informatievoorziening is voor ondernemende studenten erg belangrijk. Op dit moment bestaat er namelijk een veelheid aan initiatieven ter bevordering van ondernemerschap, zijn er verschillende manieren om de onderneming te financieren en zijn er sporadisch diensten speciaal gericht op jonge startende (student)ondernemers. Op instellingsniveau zou het erg behulpzaam zijn als alle regionale mogelijkheden met betrekking tot ondernemerschap op een speciaal gedeelte van de website geclusterd werden en/of aparte vermelding krijgen in de studiegids. 5 Zo is het voor studenten die besluiten iets te willen doen met ondernemerschap vrij eenvoudig een compleet overzicht te krijgen van de mogelijkheden. Op landelijk niveau moet er een soort startpagina komen voor studentondernemers. Buiten dat deze portal kan verwijzen naar de speciale websites van de instellingen is het de plek bij uitstek om alle mogelijkheden weer te geven. Hierbij kan onder andere gedacht worden aan het weergeven van potentiële investeerders, investeringsfondsen van de instellingen, goedkoop en goed advies omtrent zaken als boekhouding en financieel, fiscaal en juridisch advies. Ook zou hier een soort virtuele vitrine kunnen komen waar studentondernemers elkaars producten kunnen vinden. Zo kan de ene studentondernemer door gebruik te maken van diensten en producten van de andere studentondernemer, de positie van de studentondernemer in het algemeen versterken. De financiering voor de websites op instellingsniveau moet komen van de instellingen zelf. De instellingen hebben baat bij een ondernemend imago en maximaliseren zo de mogelijkheden tot zelfontplooiing bij de student. De landelijke site kan op den duur zelfvoorzienend worden door een kleine bijdrage voor plaatsing te vragen aan commerciële aanbieders en reclamemogelijkheden optimaal te benutten. Om een kwalitatief goede website te maken die vliegend van start kan gaan, is een opstartsubsidie van een EZ uiterst wenselijk. Doelstelling: Informatie over ondernemerschap in het onderwijs wordt zowel regionaal als nationaal gebundeld. Actoren: Instellingen, ministerie van EZ, een mogelijke derde partij die het idee in de praktijk brengt. 5 Het idee voor geclusterde informatie is ontleend aan de notitie Actie Ondernemen! van SOG (Studenten Organisatie Groningen), één van de lidorganisaties van het ISO. 11

13 NAWOORD Het ISO in de wereld van het ondernemerschap Om goed op de hoogte te blijven van de actuele ontwikkelingen op het gebied van ondernemerschap onderhoudt het ISO contact met zowel een aantal private als publieke partijen. Binnen de publieke sector is het ministerie van Economische Zaken (EZ) het eerste en het ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap (OCW) het tweede aanspreekpunt voor ondernemerschap binnen het hoger onderwijs. Vorig jaar is in samenwerking met EZ nagedacht over de invulling en aankleding van de FES-claim. Maar als het bijvoorbeeld om onderwijsinhoudelijke zaken of barrières binnen de studiefinanciering gaat is OCW het eerste aanspreekpunt. Met OCW heeft het ISO bijvoorbeeld voor de kerst de voorlichting omtrent de bijverdiengrens in de studiefinanciering voor studentondernemers aangescherpt en verbeterd. Een ander publiek initiatief waar het ISO in deelneemt is het partnership Leren Ondernemen. Dit platform, waarin maatschappelijke organisaties op het gebied van zowel onderwijs als techniek vertegenwoordigd zijn alsook ook de werkgevers- en werknemersorganisaties, dient als overlegorgaan voor het bevorderen van ondernemerschap in het onderwijs. De missie van het platform is een duurzame verankering van ondernemerschap in het onderwijs. Het ISO acht dit platform van grote waarde. Het geeft een goed beeld welke complicaties bepaalde ideeën en oplossingen opleveren binnen het veld. Even zo belangrijk is het voor het ISO om input te leveren en mee te denken vanuit het studentenperspectief over de voorliggende problemen. Immers de meeste vertegenwoordigers van organisaties die zitting in het platform hebben zijn professionele beleidsmedewerkers. Een onafhankelijk geluid vanuit de studenten is in die setting van grote meerwaarde. Buiten de publieke contacten onderhoudt het ISO ook contact met een aantal private initiatieven. Dit zijn bijvoorbeeld clubs als BLND en lokale businessclubs. Hoewel niet iedere organisatie even professioneel en goed georganiseerd is, geven deze gesprekken vaak waardevolle informatie over barrières waar de ondernemende student tegenaan loopt. Het ISO fungeert in deze relatie als de intermediair tussen deze organisaties en de politieke en bestuurlijke wereld. Tot slot is er natuurlijk ook de input van de lidorganisaties van het ISO. Dit geeft het ISO een goed beeld welke initiatieven op bepaalde instellingen lopen. Ook komt hier de intermediairfunctie van het ISO weer goed naar voren door een platform te zijn voor zogenaamde best practices op het gebied van ondernemerschap. Tevens biedt het contact de mogelijkheid aan lidorganisaties om onderling informatie uit te wisselen en te sparren over ideeën. 12

Innovatie en Ondernemerschap in het hoger onderwijs

Innovatie en Ondernemerschap in het hoger onderwijs Innovatie en Ondernemerschap in het hoger onderwijs Een notitie van het ISO Interstedelijk Studenten Overleg Bemuurde Weerd o.z. 1, 3514 AN Utrecht T 030-230 26 66 / F 030-230 44 11 E www.iso.nl / I iso@iso.nl

Nadere informatie

EFRO Luik Ondernemende Innovatieve Partnerschappen/Ecosystemen in Studentensteden: toelichting

EFRO Luik Ondernemende Innovatieve Partnerschappen/Ecosystemen in Studentensteden: toelichting EFRO Luik Ondernemende Innovatieve Partnerschappen/Ecosystemen in Studentensteden: toelichting Wat? Een ondernemend innovatief partnerschap ( ecosysteem ) binnen een studentenstad wordt door Agentschap

Nadere informatie

Theo Koot Ivo de Nooijer Raffi Balder

Theo Koot Ivo de Nooijer Raffi Balder HUBspot is een plek waar innoverende studenten, ondernemers, investeerders, docenten en bedrijven elkaar ontmoeten en inspireren, kennis opdoen en samen ondernemen. Met als doel om Leiden innovatiever

Nadere informatie

Meer Investplan. Meer Rendement. Meer Zekerheid. Meer Invest B.V. Boeingavenue 215 1119 PD Schiphol-Rijk E-mail: Info@meerinvest.

Meer Investplan. Meer Rendement. Meer Zekerheid. Meer Invest B.V. Boeingavenue 215 1119 PD Schiphol-Rijk E-mail: Info@meerinvest. Meer Rendement Meer Zekerheid Meer Invest B.V. Boeingavenue 215 1119 PD Schiphol-Rijk E-mail: Info@meerinvest.nl Kvk: 61887331 2 Onze Visie Uw opgebouwde kapitaal op de bank zetten loont tegenwoordig niet

Nadere informatie

Zin en betekenis van (kennis)valorisatie belicht en toegelicht (av)

Zin en betekenis van (kennis)valorisatie belicht en toegelicht (av) 1 Zin en betekenis van (kennis)valorisatie belicht en toegelicht (av) Dr mr A.A.Th.A. (Ard) Cools, (kennis)valorisatie expert april 2012 Inleiding Nederlandse universiteiten en onderzoeksinstellingen ontwikkelen,

Nadere informatie

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG..

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG.. >Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG.. Hoger Onderwijs en Studiefinanciering IPC 2250 Rijnstraat 50 Den Haag

Nadere informatie

Erasmus Universiteit Rotterdam. De universiteit voor denkers en doeners. Integriteitscode. CODE:i

Erasmus Universiteit Rotterdam. De universiteit voor denkers en doeners. Integriteitscode. CODE:i Erasmus Universiteit Rotterdam. De universiteit voor denkers en doeners. Integriteitscode CODE:i Missie De Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR) heeft als primaire taken het genereren en overdragen van

Nadere informatie

College van Bestuur Lijst Calimero Dagtekening: 17 december 2014 Notitie Studeren in het buitenland

College van Bestuur Lijst Calimero Dagtekening: 17 december 2014 Notitie Studeren in het buitenland Adresgegevens Oude Kijk in t Jatstraat 39 9712 EB GRONINGEN E: contact@lijstcalimero.nl I: www.lijstcalimero.nl KvK Groningen 50004271 ING Bank NV 5061564 Aan: College van Bestuur Van: Lijst Calimero Dagtekening:

Nadere informatie

Verkiezingsprogramma 2012-2013

Verkiezingsprogramma 2012-2013 Verkiezingsprogramma 2012-2013 UVASOCIAAL 5 mei 2012 UVASOCIAAL streeft naar keuzevrijheid, kwaliteit, gelijkheid en betrokkenheid, de belangrijkste voorwaarden voor een goede universiteit! Inleiding UVASOCIAAL

Nadere informatie

APQ-vragenlijst 28 maart Bea Voorbeeld

APQ-vragenlijst 28 maart Bea Voorbeeld APQ-vragenlijst 28 maart 2018 Bea Voorbeeld Inleiding In dit rapport bespreken we jouw inzetbaarheid wat je kunt doen om jouw positie op de arbeidsmarkt te verbeteren. Om dit te bepalen hebben we de volgende

Nadere informatie

Verslag kernteam overleg nr. 4 WISE Donderdag 5 juni 2014 10.00 12.00 uur Het Breedhuis, Het Breed 16

Verslag kernteam overleg nr. 4 WISE Donderdag 5 juni 2014 10.00 12.00 uur Het Breedhuis, Het Breed 16 Verslag kernteam overleg nr. 4 WISE Donderdag 5 juni 2014 10.00 12.00 uur Het Breedhuis, Het Breed 16 Aan het kernteam worden een aantal vragen voorgelegd naar aanleiding van de adviezen uit de zevende

Nadere informatie

CrowdAboutNow Crowdfunding platform voor starters BROCHURE CROWDABOUTNOW. Brochure.indd 1 08-12-11 07:50

CrowdAboutNow Crowdfunding platform voor starters BROCHURE CROWDABOUTNOW. Brochure.indd 1 08-12-11 07:50 CrowdAboutNow Crowdfunding platform voor starters BROCHURE CROWDABOUTNOW Brochure.indd 1 08-12-11 07:50 Brochure.indd 2 08-12-11 07:50 CrowdAboutNow Crowdfunding platform voor starters CrowdAboutNow; wat

Nadere informatie

APQ-vragenlijst 30 januari Daan Demo

APQ-vragenlijst 30 januari Daan Demo APQ-vragenlijst 30 januari 2019 Daan Demo Inleiding In dit rapport bespreken we jouw inzetbaarheid en wat je kunt doen om jouw positie op de arbeidsmarkt te verbeteren. Om dit te bepalen hebben we de volgende

Nadere informatie

Betreft: Hulpmiddelen voor studenten met behoefte aan extra ondersteuning in het hoger onderwijs.

Betreft: Hulpmiddelen voor studenten met behoefte aan extra ondersteuning in het hoger onderwijs. Steunpunt Inclusief hoger Onderwijs Sint-Jorisstraat 71 8000 Brugge Betreft: Hulpmiddelen voor studenten met behoefte aan extra ondersteuning in het hoger onderwijs. Het Steunpunt Inclusief Hoger Onderwijs

Nadere informatie

Europees Sociaal Fonds. Mede mogelijk gemaakt door Europese Unie, Ondernemen INHOLLAND. biedt haar kennis, vraagt uw expertise. Samen boeken we winst

Europees Sociaal Fonds. Mede mogelijk gemaakt door Europese Unie, Ondernemen INHOLLAND. biedt haar kennis, vraagt uw expertise. Samen boeken we winst Mede mogelijk gemaakt door Europese Unie, Europees Sociaal Fonds Ondernemen INHOLLAND biedt haar kennis, vraagt uw expertise Samen boeken we winst Dubbele winst Welke zaken houden uw organisatie bezig?

Nadere informatie

Vernieuwing masterfase UU Inputsessies met studenten. Sessie 3 Keuzemogelijkheden en interdisciplinariteit

Vernieuwing masterfase UU Inputsessies met studenten. Sessie 3 Keuzemogelijkheden en interdisciplinariteit Vernieuwing masterfase UU Inputsessies met studenten Sessie 3 Keuzemogelijkheden en interdisciplinariteit Resultaten van inputsessie 10 juni 2014 Introductie Deze PowerPoint bevat de resultaten van de

Nadere informatie

Platform Bèta Techniek. Connect 05 2015. Chemiedag 2015. Hoe kunnen onderwijs en bedrijfsleven succesvol samenwerken?

Platform Bèta Techniek. Connect 05 2015. Chemiedag 2015. Hoe kunnen onderwijs en bedrijfsleven succesvol samenwerken? Platform Bèta Techniek Connect 05 2015 Chemiedag 2015 Hoe kunnen onderwijs en bedrijfsleven succesvol samenwerken? Succesvolle samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven is de basis voor groei van

Nadere informatie

Adverteren op one2xs

Adverteren op one2xs Adverteren op one2xs GPT advertenties die wél rendabel zijn. Laat u overtuigen door de vele mogelijkheden die one2xs u biedt. www.one2xs.com 28-11-2008 Adverteren op one2xs. Waarom? Enorm brede doelgroep

Nadere informatie

SAMEN WERKEN AAN ONDERWIJS IN WESTLAND TOEKOMSTVISIE ISW

SAMEN WERKEN AAN ONDERWIJS IN WESTLAND TOEKOMSTVISIE ISW 1 SAMEN WERKEN AAN ONDERWIJS IN WESTLAND SAMEN WERKEN AAN ONDERWIJS IN WESTLAND 1 We nodigen iedereen van harte uit met ons mee te denken en mee te doen 2 Onderwijs doe je samen INLEIDING Op 1 september

Nadere informatie

Wat weet jij over het leenstelsel?!

Wat weet jij over het leenstelsel?! Resultaten onderzoek Wat weet jij over het leenstelsel? 13-01-2015 Wat weet jij over het leenstelsel? In 2015 staan er ingrijpende veranderingen voor de deur die de toegankelijkheid van het onderwijs onder

Nadere informatie

Aanpak arbeidsmarkt Zuidoost-Nederland 2016-2020. Illustratie regionaal arbeidsmarkt dashboard. Inleiding

Aanpak arbeidsmarkt Zuidoost-Nederland 2016-2020. Illustratie regionaal arbeidsmarkt dashboard. Inleiding Aanpak arbeidsmarkt Zuidoost-Nederland 2016-2020 Illustratie regionaal arbeidsmarkt dashboard. Inleiding Wil Zuidoost-Nederland als top innovatie regio in de wereld meetellen, dan zal er voldoende en goed

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2011 2012 30 220 Publiek ondernemerschap Toezicht en verantwoording bij publiek-private arrangementen Nr.6 LIJST VAN VRAGEN EN ANTWOORDEN Vastgesteld 14

Nadere informatie

Voorwoord. Nienke Meijer College van Bestuur Fontys Hogescholen

Voorwoord. Nienke Meijer College van Bestuur Fontys Hogescholen 3 Voorwoord Goed onderwijs is een belangrijke voorwaarde voor jonge mensen om uiteindelijk een betekenisvolle en passende plek in de maatschappij te krijgen. Voor studenten met een autismespectrumstoornis

Nadere informatie

WAAROM? MAKEN EN ONDERWIJS EEN INITIATIEF OM HET MAAKONDERWIJS DE PLEK TE GEVEN DIE HET VERDIENT.

WAAROM? MAKEN EN ONDERWIJS EEN INITIATIEF OM HET MAAKONDERWIJS DE PLEK TE GEVEN DIE HET VERDIENT. INFORMATIE BROCHURE WAAROM? Make Your Future is het project dat initiatiefnemers Koning Willem I College en SPARK zijn gestart om het maakonderwijs de plek te geven die het verdient. Via een doorlopende

Nadere informatie

PARTICIPATIE: ÓÓK IN OOST-GRONINGEN!

PARTICIPATIE: ÓÓK IN OOST-GRONINGEN! PARTICIPATIE: ÓÓK IN OOST-GRONINGEN! DOELEN VAN PARTICIPATIEWET ALLEEN TE HALEN ALS RIJK, PROVINCIE, GEMEENTEN, ONDERWIJS EN SOCIALE PARTNERS GEZAMENLIJK AAN DE SLAG GAAN! DE PARTICIPATIEWET IN OOST-GRONINGEN:

Nadere informatie

logoocw Geadresseerde PO/ZO/2007/30206 koersbrief

logoocw Geadresseerde PO/ZO/2007/30206 koersbrief logoocw Geadresseerde Den Haag Ons kenmerk PO/ZO/2007/30206 Onderwerp koersbrief Samenvatting Vanaf volgend jaar wil het kabinet het beleid op het terrein van brede scholen, sport en cultuur bundelen en

Nadere informatie

Nieuwe kansen voor intermediairs

Nieuwe kansen voor intermediairs 1 Bemiddeling van werkzoekenden met een arbeidsbeperking Nieuwe kansen voor intermediairs De komende jaren is het aan werk helpen van werkzoekenden met een arbeidsbeperking een groot thema. In 2026 moet

Nadere informatie

Nieuwe ronde Regionaal investeringsfonds mbo

Nieuwe ronde Regionaal investeringsfonds mbo Nieuwe ronde Regionaal investeringsfonds mbo Voor zowel studenten als werkgevers is het belangrijk dat een beroepsopleiding goed aansluit op de arbeidsmarkt. Daarom werken steeds meer scholen en bedrijven

Nadere informatie

Inge Test 07.05.2014

Inge Test 07.05.2014 Inge Test 07.05.2014 Inge Test / 07.05.2014 / Bemiddelbaarheid 2 Bemiddelbaarheidsscan Je hebt een scan gemaakt die in kaart brengt wat je kans op werk vergroot of verkleint. Verbeter je startpositie bij

Nadere informatie

Hoe kan Hogeschool Utrecht social media inzetten om een duurzame relatie op te bouwen met haar (oud) studenten?

Hoe kan Hogeschool Utrecht social media inzetten om een duurzame relatie op te bouwen met haar (oud) studenten? Hoe kan Hogeschool Utrecht social media inzetten om een duurzame relatie op te bouwen met haar (oud) studenten? Deadline: 27 juni 2010 Prijzengeld: 5000,- Battle Type: (Zie voor meer informatie over de

Nadere informatie

IBN ALS SOCIALE ONDERNEMING VOOR EEN BREDERE GROEP

IBN ALS SOCIALE ONDERNEMING VOOR EEN BREDERE GROEP IBN ALS SOCIALE ONDERNEMING VOOR EEN BREDERE GROEP IBN ALS SOCIALE ONDERNEMING VOOR EEN BREDERE GROEP IBN biedt mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt meer kansen door het optimaal benutten van talenten,

Nadere informatie

ECONOMISCHE STIMULANS

ECONOMISCHE STIMULANS DE ZZP ER CENTRAAL Arnhem is een ondernemende stad. Met name het aantal ZZP ers is de afgelopen jaren spectaculair toegenomen. Bij elkaar opgeteld zijn het meer mensen dan het grootste bedrijf in Arnhem

Nadere informatie

DE HOOGBEGAAFDHEIDS SNELWEG

DE HOOGBEGAAFDHEIDS SNELWEG DE HOOGBEGAAFDHEIDS SNELWEG Hoogbegaafden zijn snelle denkers. Ze leggen snel verbanden waardoor ze vaak snel en ver vooruit kunnen kijken. Ze verwerken grote hoeveelheden informatie in één keer, regelmatig

Nadere informatie

Proefhoofdstuk Gitaar. www.centrumvoorafstandsonderwijs.be. www.centrumvoorafstandsonderwijs.be. info@centrumvoorafstandsonderwijs.

Proefhoofdstuk Gitaar. www.centrumvoorafstandsonderwijs.be. www.centrumvoorafstandsonderwijs.be. info@centrumvoorafstandsonderwijs. Proefhoofdstuk Gitaar Kom je cursus inkijken: Antwerpen, Frankrijklei 127, 2000 Gent, Oude Brusselseweg 125, 9050 Hasselt, Simpernelstraat 27, 3511 Brussel, Timmerhoutkaai 4, 1000 +32 3 292 33 30 Maak

Nadere informatie

Functieprofiel Young Expert

Functieprofiel Young Expert 1 Laatst gewijzigd: 20-7-2015 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 2 1 Ervaringen opdoen... 3 1.1 Internationale ervaring in Ontwikkelingssamenwerkingsproject (OS)... 3 1.2 Nieuwe vaardigheden... 3 1.3 Intercultureel

Nadere informatie

Piter Jelles Strategisch Perspectief

Piter Jelles Strategisch Perspectief Piter Jelles Strategisch Perspectief Strategisch Perspectief Inhoudsopgave Vooraf 05 Piter Jelles Onze missie 07 Onze ambities 07 Kernthema s Verbinden 09 Verbeteren 15 Vernieuwen 19 Ten slotte 23 02 03

Nadere informatie

Nie uwsb rie f Stichting OE R S T I C H T I N G O N D E R W I J S E V A L U A T I E R A P P O R T J A A R G A N G 4, NR. 3 ( M A A R T 2 0 1 1 )

Nie uwsb rie f Stichting OE R S T I C H T I N G O N D E R W I J S E V A L U A T I E R A P P O R T J A A R G A N G 4, NR. 3 ( M A A R T 2 0 1 1 ) Nie uwsb rie f Stichting OE R S T I C H T I N G O N D E R W I J S E V A L U A T I E R A P P O R T J A A R G A N G 4, NR. 3 ( M A A R T 2 0 1 1 ) Nieuwsbrief Stichting OER Stichting Onderwijs Evaluatie

Nadere informatie

Voor vakmensen voor de toekomst

Voor vakmensen voor de toekomst Voor vakmensen voor de toekomst D66 Gelderland wil een klimaatneutrale en toekomstbestendige provincie zijn. Dat betekent windmolens plaatsen, zonneweides aanleggen en elk huis in Gelderland energieneutraal

Nadere informatie

VAN BELEID NAAR BUSINESS Een methode om écht te gaan ondernemen

VAN BELEID NAAR BUSINESS Een methode om écht te gaan ondernemen VAN BELEID NAAR BUSINESS Een methode om écht te gaan ondernemen AANLEIDING De creatieve industrie is een sector die de economische en culturele waarde van betekenis centraal stelt en exploiteert. Deze

Nadere informatie

Topsectoren. Hoe & Waarom

Topsectoren. Hoe & Waarom Topsectoren Hoe & Waarom 1 Index Waarom de topsectorenaanpak? 3 Wat is het internationale belang? 4 Hoe werken de topsectoren samen? 5 Wat is de rol voor het MKB in de topsectoren? 6 Wat is de rol van

Nadere informatie

Evaluatie Stichting Onderwijs & Ondernemen

Evaluatie Stichting Onderwijs & Ondernemen 7 oktober 2013 Evaluatie Stichting Onderwijs & Ondernemen Managementsamenvatting www.technopolis-group.com Evaluatie Stichting Onderwijs & Ondernemen Managementsamenvatting technopolis group, oktober 2013

Nadere informatie

Bezoekadres Kenmerk Uw brief Bijlage(n) Maatschappelijke diensttijd, kansen en uitdagingen

Bezoekadres Kenmerk Uw brief Bijlage(n) Maatschappelijke diensttijd, kansen en uitdagingen > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag T 070 340 79 11 F 070 340

Nadere informatie

CALL FOR PROPOSALS. Die initiatieven versterken we met geld. Wij helpen ideeën te realiseren met financiële ondersteuning tot ,- per project.

CALL FOR PROPOSALS. Die initiatieven versterken we met geld. Wij helpen ideeën te realiseren met financiële ondersteuning tot ,- per project. CALL FOR PROPOSALS HET VOGIN FONDS STEUNT KANSRIJKE INNOVATIEVE INITIATIEVEN OP HET GEBIED VAN KENNIS- & INFORMATIE(TECHNOLOGIE) MET MAATSCHAPPELIJKE MEERWAARDE Die initiatieven versterken we met geld.

Nadere informatie

Word X2com partner! Sterk in innovatie Kennis op hoog niveau Maximale ondersteuning

Word X2com partner! Sterk in innovatie Kennis op hoog niveau Maximale ondersteuning Word X2com partner! Sterk in innovatie Kennis op hoog niveau Maximale ondersteuning Baanbreke X2com X2com levert professionele telecom diensten aan bedrijven en instellingen. De organisatie is in 2008

Nadere informatie

Utrecht Business School

Utrecht Business School Cursus Bedrijfsovername & Bedrijfsoverdracht De cursus Bedrijfsovername & Bedrijfsoverdracht duurt ongeveer 2 maanden en omvat 5 colleges van 3 uur. U volgt de cursus met ongeveer 10-15 studenten op een

Nadere informatie

Startnotitie Digitaal Platform voor presentatie van het beste en mooiste van de Vlaams-Nederlandse culturele samenwerking

Startnotitie Digitaal Platform voor presentatie van het beste en mooiste van de Vlaams-Nederlandse culturele samenwerking Startnotitie Digitaal Platform voor presentatie van het beste en mooiste van de Vlaams-Nederlandse culturele samenwerking Commissie Cultureel Verdrag Vlaanderen - Nederland Brussel, april 2014 CVN heeft

Nadere informatie

MKB ziet wel brood in ondernemerschapsonderwijs

MKB ziet wel brood in ondernemerschapsonderwijs M201114 MKB ziet wel brood in ondernemerschapsonderwijs MKB-ondernemers over ondernemen in het reguliere onderwijs drs. B. van der Linden drs. P. Gibcus Zoetermeer, november 2011 MKB ziet wel brood in

Nadere informatie

Manage Medewerkers Slim, Simpel & Succesvol

Manage Medewerkers Slim, Simpel & Succesvol Manage Medewerkers Slim, Simpel & Succesvol Manage Medewerkers Slim, Simpel & Succesvol zorgt ervoor dat je je managementtijd halveert en meer rust in je hoofd ervaart. Terwijl je de productiviteit en

Nadere informatie

Netwerktips lid bereid te geven een tip Bereid je voor Onderhoud je contacten Schrijf Mis geen kansen positief niet al te moeilijk

Netwerktips lid bereid te geven een tip Bereid je voor Onderhoud je contacten Schrijf Mis geen kansen positief niet al te moeilijk Netwerktips Hieronder een aantal tips op een rijtje: niet uitputtend, maar gewoon een selectie van mogelijkheden om in contact te komen met potentiele nieuwe klanten. 1. Word lid van een club, een mailinglist,

Nadere informatie

Voorstel aan de Raad. Datum raadsvergadering / Nummer raadsvoorstel 10 oktober 2007 / 211/2007. Fatale termijn: besluitvorming vóór: 10 oktober 2007

Voorstel aan de Raad. Datum raadsvergadering / Nummer raadsvoorstel 10 oktober 2007 / 211/2007. Fatale termijn: besluitvorming vóór: 10 oktober 2007 Datum raadsvergadering / Nummer raadsvoorstel 10 oktober 2007 / 211/2007 Fatale termijn: besluitvorming vóór: 10 oktober 2007 Onderwerp Bijdrage Project GO! Gelderland Onderneemt! Programma / Programmanummer

Nadere informatie

Tabel 1 Aanbevelingen om de relatie met FoodValley te versterken. Overige betrokkenen ICT bedrijven, ICT Valley, BKV. situatie

Tabel 1 Aanbevelingen om de relatie met FoodValley te versterken. Overige betrokkenen ICT bedrijven, ICT Valley, BKV. situatie Samenvatting De gemeente maakt sinds 2011 onderdeel uit van de bestuurlijke regio FoodValley. In de regio FoodValley heeft elke gemeente een economisch profiel gekozen dat moet bijdragen aan de doelstelling

Nadere informatie

Veelgestelde vragen. Algemeen. 1. Waarom is de IGNITE Award opgezet?

Veelgestelde vragen. Algemeen. 1. Waarom is de IGNITE Award opgezet? Veelgestelde vragen Algemeen 1. Waarom is de IGNITE Award opgezet? Nederland kent naar schatting tussen de 3000 en 4000 social enterprises, een relatief kleine maar groeiende sector, met groot potentieel.

Nadere informatie

College van Gedeputeerde Staten statenvoorstel. Aan Provinciale Staten, PS2008MME13-1 -

College van Gedeputeerde Staten statenvoorstel. Aan Provinciale Staten, PS2008MME13-1 - PS2008MME13-1 - College van Gedeputeerde Staten statenvoorstel Datum : 6 mei 2008 Nummer PS : PS2008MME13 Afdeling : ECV Commissie : MME Registratienummer : 2008int221948 Portefeuillehouder : Ekkers Titel

Nadere informatie

EEN EIGEN ONDERNEMING STARTEN ALS WEDDING PLANNER. Deel 2

EEN EIGEN ONDERNEMING STARTEN ALS WEDDING PLANNER. Deel 2 Master Executive in Wedding Management EEN EIGEN ONDERNEMING STARTEN ALS WEDDING PLANNER Deel 2 [LES 2] Event & Media Education. Alle rechten voorbehouden. Elke vorm van kopiëren of verspreiding van de

Nadere informatie

Ontdek Freelancehouse: flexibele organisaties hebben de toekomst

Ontdek Freelancehouse: flexibele organisaties hebben de toekomst Ontdek Freelancehouse: flexibele organisaties hebben de toekomst 1 Flexibele organisaties hebben de toekomst De arbeidsmarkt verandert. Overheid en bedrijfsleven kiezen bewust voor de flexibele inzet van

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2011 2012 30 220 Publiek ondernemerschap Toezicht en verantwoording bij publiek-private arrangementen Nr. 5 LIJST VAN VRAGEN EN ANTWOORDEN Vastgesteld 14

Nadere informatie

Tussentijds advies Arbeidsmarkt Noord-Nederland

Tussentijds advies Arbeidsmarkt Noord-Nederland Tussentijds advies Arbeidsmarkt Noord-Nederland SER Noord-Nederland Vastgesteld op 12 oktober 2012 Achtergrond Begin 2012 is SER Noord-Nederland een adviestraject gestart met als belangrijkste adviesvraag

Nadere informatie

Samenwerking in de praktijk: ICT lab voor studenten ICT-campus als verbinder

Samenwerking in de praktijk: ICT lab voor studenten ICT-campus als verbinder Samenwerking in de praktijk: ICT lab voor studenten ICT-campus als verbinder Innovatieve oplossingen worden bereikt door samenwerken. ICT Campus brengt bedrijven en kennisinstellingen bij elkaar, om van

Nadere informatie

De studieloopbaanadviseur

De studieloopbaanadviseur De studieloopbaanadviseur Notitie Lijst Calimero, mei 2017 Inhoudsopgave: 1. Inleiding 2. Achtergrondinformatie 3. Voorstel 4. Conclusie 5. De studieloopbaanadviseur in beeld Inleiding De RUG stelt zich

Nadere informatie

Praktijkonderwijs naar 2025

Praktijkonderwijs naar 2025 Praktijkonderwijs naar 2025 www.platformpraktijkonderwijs.nl Praktijkonderwijs is van belang voor circa 28.000 leerlingen in het voortgezet onderwijs. Voor deze leerlingen is het praktijkonderwijs dé schoolsoort:

Nadere informatie

Uitkomsten CFO-bijeenkomst Prestatieafspraken in het HBO

Uitkomsten CFO-bijeenkomst Prestatieafspraken in het HBO Uitkomsten CFO-bijeenkomst Prestatieafspraken in het HBO Eind september ging Deloitte met CFO s uit het hoger onderwijs in gesprek over de uitdagingen om de prestatieafspraken te realiseren, ook al is

Nadere informatie

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG. 12 juli 2010 Stand van zaken Onderwijs en Ondernemen.

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG. 12 juli 2010 Stand van zaken Onderwijs en Ondernemen. a 1 > Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Rijnstraat 50 Den Haag Postbus 16375 2500 BJ Den Haag www.rijksoverheid.nl

Nadere informatie

Wie kan subsidie aanvragen? Iedere rechtspersoon of natuurlijke persoon kan LEF subsidie aanvragen, mits ingeschreven in de Kamer van Koophandel.

Wie kan subsidie aanvragen? Iedere rechtspersoon of natuurlijke persoon kan LEF subsidie aanvragen, mits ingeschreven in de Kamer van Koophandel. Veelgestelde vragen LEF 6 nov 2015 Waarom een Lokaal Economisch Fonds? De gemeente stimuleert de economie en werkgelegenheid in Utrecht. Het Lokaal Economische Fonds, met een budget van 8 miljoen euro,

Nadere informatie

Contextschets Techniek

Contextschets Techniek Contextschets Techniek Nationaal Techniekpact 2020... 2 Welke activiteiten ondernemen de hbo-instellingen?... 2 Welke activiteiten ondernemen de universiteiten?... 3 Welke activiteiten onderneemt de 3TU?...

Nadere informatie

2. Beter nu dan later

2. Beter nu dan later Daarom Duits 1. Engels is niet voldoende Natuurlijk is kennis van de Engelse taal essentieel, maar: Englisch ist ein Muss, Deutsch ist ein Plus. Uit een enquête onder bedrijven die actief zijn in Duitsland

Nadere informatie

Beleidsnotitie Maatschappelijke stages in Hengelo

Beleidsnotitie Maatschappelijke stages in Hengelo Beleidsnotitie Maatschappelijke stages in Hengelo Hengelo, maart 2009 282843 conceptnotitie Maatschappelijke Stages.doc Pagina 1 van 6 03-06-2009 1. Inleiding Dit document vormt de beleidsvisie van de

Nadere informatie

Jongeren aan het werk in de BIZ

Jongeren aan het werk in de BIZ Jongeren aan het werk in de BIZ Een advies voor het creëren van banen voor jongeren in Haagse bedrijven investeringszones Den Haag, juni 2017 In een notendop Er liggen kansen op werk voor jongeren bij

Nadere informatie

KRACHTENBUNDELING VOOR 2009 Corporate Identity BM-Support.org STICHTING BUSINESS MANAGEMENT SUPPORT STICHTING BUSINESS MANAGEMENT SUPPORT

KRACHTENBUNDELING VOOR 2009 Corporate Identity BM-Support.org STICHTING BUSINESS MANAGEMENT SUPPORT STICHTING BUSINESS MANAGEMENT SUPPORT STICHTING BUSINESS MANAGEMENT SUPPORT STICHTING BUSINESS MANAGEMENT SUPPORT OPEN BUSINESS INNOVATIE KRACHTENBUNDELING VOOR SUCCES OPEN BUSINESS INNOVATIE KRACHTENBUNDELING VOOR 2009 Corporate Identity

Nadere informatie

Pagina 1 van 7. Vergelijking student company - CE Ondernemerschap opgesteld door Stichting Jong Ondernemen en Kenniscentrum Handel 2 juli 2013

Pagina 1 van 7. Vergelijking student company - CE Ondernemerschap opgesteld door Stichting Jong Ondernemen en Kenniscentrum Handel 2 juli 2013 Vergelijking student company - CE Ondernemerschap opgesteld door Stichting Jong Ondernemen en Kenniscentrum Handel 2 juli 2013 A. Inleiding Veel opleidingen werken al jaren met de programma s van Stichting

Nadere informatie

Nationaal verkeerskundecongres 2015

Nationaal verkeerskundecongres 2015 Nationaal verkeerskundecongres 2015 Transitie Verkeer&Mobiliteit Bijdragen aan een verbonden vakgebied Mike Bérénos (AVB Mobiliteit&Onderwijs) (Voorzitter Transitieteam Verkeer&Mobiliteit) Samenvatting

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten Generaal Binnenhof AA DEN HAAG

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten Generaal Binnenhof AA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres Postbus 20401

Nadere informatie

Junior Company op vmbo basis, kader en gemengd (profiel dienstverlening en producten)

Junior Company op vmbo basis, kader en gemengd (profiel dienstverlening en producten) Junior Company op vmbo basis, kader en gemengd (profiel dienstverlening en producten) Tijdens Junior Company richten de leerlingen hun eigen company op en deze runnen ze één schooljaar. Ze verdelen functies,

Nadere informatie

2. Beter nu dan later

2. Beter nu dan later Daarom Duits 1. Engels is niet voldoende Natuurlijk is kennis van de Engelse taal essentieel, maar: Englisch ist ein Muss, Deutsch ist ein Plus. Onderzoek wijst uit dat 86 procent van de Nederlandse ondernemers

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA..DEN HAAG

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA..DEN HAAG >Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA..DEN HAAG Hoger Onderwijs en Studiefinanciering Rijnstraat 50 Den Haag Postbus 16375

Nadere informatie

EN WIE NODIGT NU DE GASTEN UIT?

EN WIE NODIGT NU DE GASTEN UIT? EN WIE NODIGT NU DE GASTEN UIT? Onderzoek naar Toerisme & Recreatie in Bedum AANLEIDING VAN HET ONDERZOEK Onderwerp dat door burgers is aangedragen Veel beleidsvrijheid van de gemeente, passend in regionale

Nadere informatie

Ontwikkel een platform dat de lokale samenwerking(en) tussen onderwijs en bedrijfsleven in Amstelveen viert én versterkt

Ontwikkel een platform dat de lokale samenwerking(en) tussen onderwijs en bedrijfsleven in Amstelveen viert én versterkt DE VRAAG / OPDRACHT Ontwikkel een platform dat de lokale samenwerking(en) tussen onderwijs en bedrijfsleven in Amstelveen viert én versterkt Zorg voor een concept dat 1) Zorgt voor herkenning, trots en

Nadere informatie

Opzet voor een plan van aanpak. Tweedegraads PLUS. doorscholing van tweedegraads bevoegde docenten

Opzet voor een plan van aanpak. Tweedegraads PLUS. doorscholing van tweedegraads bevoegde docenten Opzet voor een plan van aanpak Tweedegraads PLUS doorscholing van tweedegraads bevoegde docenten Den Haag, juni 2012 Doelstelling & Achtergrond Alle onderzoeken naar de onderwijsarbeidsmarkt in Den Haag

Nadere informatie

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal. Postbus EA..DEN HAAG

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal. Postbus EA..DEN HAAG >Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA..DEN HAAG Hoger Onderwijs en Studiefinanciering Rijnstraat 50 Den Haag Postbus 16375

Nadere informatie

Aansluiting hoger onderwijs. De laatste stap

Aansluiting hoger onderwijs. De laatste stap Aansluiting hoger onderwijs De laatste stap Augustus 2014 Inleiding Zoals de minister van OC&W in haar reactie op het advies van de Onderwijsraad Overgangen in het onderwijs stelt moet het onderwijs maximaal

Nadere informatie

Advies van het gebruikersplatform Studiekeuze Informatie (SKI)

Advies van het gebruikersplatform Studiekeuze Informatie (SKI) Advies van het gebruikersplatform Studiekeuze Informatie (SKI) Inleiding Voor u ligt het advies van het gebruikersplatform studiekeuze informatie. Dit gebruikersplatform bestaat uit een aantal belanghebbende

Nadere informatie

Subsidieregeling Onderwijs Netwerk Ondernemen

Subsidieregeling Onderwijs Netwerk Ondernemen Subsidieregeling Onderwijs Netwerk Ondernemen www.onderwijsonderneemt.nl In de ontwikkeling van Nederland naar een meer kennisgedreven economie, zijn het vooral startende en jonge bedrijven en ondernemende

Nadere informatie

APQ rapportage. Bea Voorbeeld. support@meurshrm.nl. Naam: Datum: 16.06.2015. Email:

APQ rapportage. Bea Voorbeeld. support@meurshrm.nl. Naam: Datum: 16.06.2015. Email: APQ rapportage Naam: Bea Voorbeeld Datum: 16.06.2015 Email: support@meurshrm.nl Bea Voorbeeld / 16.06.2015 / APQ rapportage 2 Inleiding Dit rapport geeft inzicht in jouw inzetbaarheid. We bespreken hoe

Nadere informatie

Marketing NIMA-B. studiejaar 2015-2016. Media, Informatie en Communicatie. Modulehandleiding. Specialisatie Mediaondernemerschap

Marketing NIMA-B. studiejaar 2015-2016. Media, Informatie en Communicatie. Modulehandleiding. Specialisatie Mediaondernemerschap Opleiding: Media, Informatie en Communicatie Marketing NIMA-B Modulehandleiding Specialisatie Mediaondernemerschap studiejaar 2015-2016 Blok 1 + 2 Docenten:, Eric de, Willem Buffing, Marcel van der Lugt

Nadere informatie

Voor Ondernemers Door Ondernemers in Groningen. Vodo50. Groningen, september 2014 Martijn van der Tuin

Voor Ondernemers Door Ondernemers in Groningen. Vodo50. Groningen, september 2014 Martijn van der Tuin Voor Ondernemers Door Ondernemers in Groningen Vodo50 Groningen, september 2014 Martijn van der Tuin Aanleiding Nederland en Groningen moeten het voor de groei van de economie vooral hebben van actieve

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG >Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG.. Hoger Onderwijs en Studiefinanciering Rijnstraat 50 Den Haag Postbus

Nadere informatie

Toelichting. Algemeen. Verbeteren positie arbeidsmarkt arbeidsgehandicapten

Toelichting. Algemeen. Verbeteren positie arbeidsmarkt arbeidsgehandicapten Toelichting Algemeen De invoeringswet Participatiewet introduceert een studieregeling in de Participatiewet: de individuele studietoeslag. Hiermee krijgt het college de mogelijkheid mensen, van wie is

Nadere informatie

1. We willen doorgaan met behoud en versterking van de kwaliteiten van de IJsseldelta

1. We willen doorgaan met behoud en versterking van de kwaliteiten van de IJsseldelta Resultaten Advies en Initiatiefraad Nationaal Landschap IJsseldelta 29 november 2013 Nationaal Landschap IJsseldelta is in verandering. Transitie noemen we dat. We bereiden ons voor op een andere manier

Nadere informatie

A. Persoonlijke gegevens

A. Persoonlijke gegevens Windesheim, Gesprek op afstand Zelfevalutie/feedbackformulier Beste (aankomende) student, Hartelijk dank voor het invullen en versturen van het Intakeformulier Afstandsleren School of Education. Per e-mail

Nadere informatie

Wendbaar en waarde(n)vol onderwijs!

Wendbaar en waarde(n)vol onderwijs! Wendbaar en waarde(n)vol onderwijs! In ons onderwijs staat de mens centraal, of het nu gaat om studenten of medewerkers, om ouders of werknemers uit het bedrijfsleven, jongeren of volwassenen. Wij zijn

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal Vergaderjaar 0 03 30 079 VMBO Nr. 36 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ONDERWIJS, CULTUUR EN WETENSCHAP Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag, 9 oktober

Nadere informatie

Verkiezingsprogramma Faculteitsraden

Verkiezingsprogramma Faculteitsraden Verkiezingsprogramma Faculteitsraden 2018-2019 Ondernemende Studenten Leiden Sociale wetenschappen Groei Meer contact tussen Nederlandse studenten en internationals Beter niveau Engels van docenten Het

Nadere informatie

Gemeente Den Haag. Stand van zaken Regionaal Werkbedrijf arbeidsmarktregio Haaglanden. Geachte voorzitter,

Gemeente Den Haag. Stand van zaken Regionaal Werkbedrijf arbeidsmarktregio Haaglanden. Geachte voorzitter, Wethouder van Sociale zaken, Werkgelegenheid, Wijkaanpak en Sport, Rabin S. Baldewsingh Gemeente Den Haag De voorzitter van Commissie Samenleving BSW/2015.1 RIS 280270 0703532087 19 januari 2015 Stand

Nadere informatie

De leden van de raad van de gemeente Groningen te GRONINGEN

De leden van de raad van de gemeente Groningen te GRONINGEN Onderwerp Sturing en bedrijfsvoering SW Steller J. den Hoedt De leden van de raad van de gemeente Groningen te GRONINGEN Telefoon (050) 367 41 57 Bijlage(n) 0 Ons kenmerk 6168312 Datum Uw brief van Uw

Nadere informatie

BEGELEIDERS LEARNING BY DOING

BEGELEIDERS LEARNING BY DOING BEGELEIDERS LEARNING BY DOING HE U NEDERLA ERNEMENDE EN? LPT ND R HELPT U NEDERLAND ONDERNEMENDER TE MAKEN? Vindt u het leuk om jongeren te coachen op weg naar ondernemerschap? Wilt u uw kennis van het

Nadere informatie

EXPLORE EUROPE CHALLENGE YOUR TALENT. Stage of leerbaan in het buitenland? Stagiaire uit het buitenland? www.eutrex.eu

EXPLORE EUROPE CHALLENGE YOUR TALENT. Stage of leerbaan in het buitenland? Stagiaire uit het buitenland? www.eutrex.eu EXPLORE EUROPE CHALLENGE YOUR TALENT Stage of leerbaan in het buitenland? Stagiaire uit het buitenland? www.eutrex.eu Noorderpoortcollege Postbus 530, 9700 AM Groningen Gerry Blaauw: g.blaauw@noorderpoort.nl

Nadere informatie

Impuls klantprofielen kandidatenverkenner en grensoverschrijdende arbeidsbemiddeling

Impuls klantprofielen kandidatenverkenner en grensoverschrijdende arbeidsbemiddeling Collegevoorstel Openbaar Onderwerp Impuls klantprofielen kandidatenverkenner en grensoverschrijdende arbeidsbemiddeling Programma Economie & Werk Portefeuillehouder J. Zoetelief Samenvatting Het ministerie

Nadere informatie

Evaluatie Vlaamse Jonge Ondernemingen vzw

Evaluatie Vlaamse Jonge Ondernemingen vzw 7 oktober 2013 Evaluatie Vlaamse Jonge Ondernemingen vzw Managementsamenvatting www.technopolis-group.com Evaluatie Vlaamse Jonge Ondernemingen vzw Managementsamenvatting technopolis group, oktober 2013

Nadere informatie

CENSES YOUNG TOP CLASS TALENT VERBINDEN

CENSES YOUNG TOP CLASS TALENT VERBINDEN CENSES YOUNG TOP CLASS TALENT VERBINDEN ALLES DRAAIT OM TALENT Eigenlijk draait alles bij Censes om talent. Menselijk talent dat bedrijven in staat stelt hun prestaties en klantrelaties op een excellent

Nadere informatie

Student & Lector. Een steekproef

Student & Lector. Een steekproef Student & Lector Een steekproef Aanleiding Sinds 2001 kent het Nederlandse hoger onderwijs lectoraten. Deze lectoraten worden vormgegeven door zogenaamde lectoren: hoog gekwalificeerde professionals uit

Nadere informatie

Stichting So Logical Foundation

Stichting So Logical Foundation Stichting So Logical Foundation BELEIDSPLAN 2015-2016 Stichting So Logical Foundation Postbus 5823 1410 GA Naarden Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Doelstelling 4 3. Werkwijze 6 4. Organisatie 7 5. Financiën

Nadere informatie