Wgr. Samenwerken: van complicatie naar competentie

Transcriptie

1 Wgr Samenwerken: van complicatie naar competentie

2 Introductie Mr. dr. Maarten Hageman Adviseur Samenwerking; vml. Regiosecretaris en Faculteitsdirecteur Maatschappij en Recht Drs. Ruurd Palstra Senior Beleidsadviseur Expertisecentrum Lokaal Bestuur en Recht

3 Doel Kennis en inzicht in de trends en ontwikkelingen bij samenwerking Bestuurlijke processen bij samenwerking Inzicht in welke rollen de juridische professional kan spelen in samenwerking

4 Programma Algemene ontwikkelingen Trends en ontwikkelingen bij samenwerken Veranderende rol van juridische professionals Juridische kennis en vraagstukken bij samenwerking Wgr vanuit bestuurlijk perspectief Juridische professionals en samenwerking

5 Trends en ontwikkelingen Bij samenwerken

6 Trends en ontwikkelingen - Ontwikkelingen in het bestuurlijk denken - Eerste Overheid - Decentralisatie - Decentralisatieparadox - Differentiatie - Schaalvergroting, multischaligheid - Samenwerken - Herindelen - Veranderende rol overheid (dienstverlening vs actief burgerschap)

7 VNG Agenda 2020 Een veranderende samenleving en nieuwe verhoudingen Een nieuwe rol van de gemeente; innovatie, horizontaal, netwerkpartner: Herbezinning op de rol en taakopvatting van het bestuur Meer ruimte voor lokale afwegingen en lokale democratie

8 Samenwerking Ontwikkelingen Alle gemeenten in Nederland werken samen. Verschillende manieren: - Kennisdeling - Detachering - Gezamenlijke diensten - Eenvoudige bestuurlijke samenwerking - Stevige bestuurlijk samenwerking - Herindeling

9 Samenwerking ontwikkelingen Verschillende onderwerpen: - Strategisch (Vervoer, economie, kennis) - Beleidsmatig (Milieu, leefomgeving, sociaal domein) - Uitvoerend (toezicht en handhaving, sociale diensten) - Bedrijfsvoering (ICT, HRM, inkoop)

10 Ontwikkelingen in samenwerken; Eisen aan samenwerking Flexibiliteit Organisch groeien Snel schakelen Maatwerk Sturing vanuit democratisch perspectief Netwerkpartner; horizontale werkwijze Belangenafweging tussen regionaal en lokaal Kortom: Besluitvormend én responsief Dienstverlenend en adaptief

11 Veranderende rol juridische professionals

12 Veranderende rol juridische professionals deel 1: Nieuwe samenwerkingsmotieven a. Takenverschuiving b. Vrijwillige samenwerking c. Netwerksamenleving d. Van rechtsstaat naar rechtsstad

13 a) Takenverschuiving 1994: 636 gemeenten; 2015: 393 Gemeente gemiddeld in 33 samenwerkingsverbanden 2005: 6% van de gemeentebegroting; 2012: 17,4% Decentralisaties Afname ambtenaren

14 b) Vrijwillige samenwerking Strategisch Tactisch Operationeel Persoonlijk, praktisch

15 c) Netwerksamenleving; binnengemeentelijke samenwerking Transformatie verzorgingsstaat Zelforganiserend vermogen samenleving Kaders, begeleiden, faciliteren, regisseren participeren en zelfs het overdragen van zeggenschap. Dus niet meer: louter regelgeving, opleggen, verbieden en handhaven

16 d) Van rechtsstaat naar rechtsstad Doedemocratie, Montessoridemocratie Rechtstatelijkheid; sociale grondrechten, gelijkheidsbeginsel Nieuwe bestuurders en ambtenaren

17 Veranderende rol juridische professionals deel 2: Nieuwe vaardigheden a. Waar letten opleiders op? b. De kern c. Herkenbaar?

18 a) Opleiders: een greep klant- en oplossingsgericht, pro-actief, meedenkend, innovatief, onderzoekend, communicatief, nieuwsgierig, gevoel voor cultuur, maatschappelijke en politieke verhoudingen, presenteren, argumenteren, overtuigen, oog voor rechtmatigheid, goed bestuur, procedurele zorgvuldigheid, samenwerkingsvaardig, multidisciplinair, reflecterend, ethisch, analyserend, adviseren, vertegenwoordigen, reguleren, beslissen, managen van processen en dossiers

19 b) De Kern Juiste juridische (!) expertise inbrengen in processen, waaraan ook andere professionals bijdragen, op het juiste moment, met een goed oog voor veranderende rollen

20 b) De Kern Juridische kennis én generieke vaardigheden 21st century skills; ambtelijk vakmanschap, publieke professional, ambtenaar 3.0 Kortom: de juridische netwerkprofessional

21 c) Herkenbaar?

22 Pauze

23 Juridische kennis en vaardigheden bij samenwerken

24 Samenwerken vanuit bestuurlijk perspectief - Grensoverschrijdende opgaven - Bundelen van expertise en middelen - Bestuurskracht - Voorkomen van herindeling - Opgelegde (al dan niet verplichte) samenwerking - Waarom niet samenwerken

25 Wgr vanuit bestuurlijk perspectief Complex Bestuurlijke drukte Beperkte invloed

26 Voorbeelden van bestuurlijke vraagstukken Welke partners (wie heb ik nodig en met wie kan ik door een deur) Wie vaardigt af (wie gaat mijn belangen vertegenwoordigen) Stemverhoudingen (wie heeft de meeste macht en waarom) Financieel kader (geldt ook hier wie betaalt bepaalt?) Verantwoording en informatie (Wie mag ik aanspreken als het misgaat en hoe zorg ik dat ik de controle kan houden op mijn belangen) Uittreding (Wat als het huwelijk op de klippen loopt) Welke vorm (Hoe zwaar ben ik gebonden aan de uitkomsten van een samenwerkingsverband en hoeveel autonomie ben ik bereid op te geven voor wat ik verwacht terug te krijgen)

27 Juridische professionals en samenwerken

28 Juridische professionals en samenwerking 1. Alleen de hoofdstructuur is geregeld 2. Grondwetgever: veel ruimte aan de wetgever 3. Wisselende motivaties wetgever 4. De alledaagse juridische werkelijkheid

29 1. Alleen de hoofdstructuur is geregeld Hoofdstuk 7 Grondwet: summier Openbare lichamen: Rijksoverheid, provincies, gemeenten, waterschappen, PBO Gedeconcentreerde diensten van de nationale overheid. Drie niveaus algemeen, territoriaal bestuur (Rijk, provincie, gemeente) met algemene kiesrecht en evenredige vertegenwoordiging. Intergemeentelijke samenwerking slechts heel summier: art 135 (jo. 134, 2 en 3).

30 2. Grondwetgever: veel ruimte aan de wetgever Geen normatieve uitgangspunten; veel ruimte voor wetgever en gemeenten. Impliciete constitutionele normen, grenzen? Staatsrechtelijk adagium: decentraal wat kan, centraal wat moet Subsidiariteit

31 3. Echter: Wisselende motivaties wetgever Klassiek: plaatselijke verschillen, opvattingen, overheid zo dicht mogelijk bij de burger. Thans: ieder ministerie zijn eigen motieven. Decentralisaties: efficiency, integraliteit, 1 loket. BZK bewaakt dat helaas niet.

32 d) De juridische vakkennis 1. Praktische, positiefrechtelijke vragen 2. Fundamenteel, staatsrechtelijk, constitutioneel, wetenschappelijk

33 1. Praktisch positiefrechtelijke vragen Klassiek juridisch: Welke taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden? Welke regels spelen bij het op en overdragen en uitoefenen van die bevoegdheid?

34 taak Overlaten aan de wijk zelf; regisseren steunen Stopzetten Uitbesteden aan een marktpartij, via subsidie of een opdrachtverlening Zelf deelnemen aan zo n private constructie: stichting, bv, nv Samen iets doen met andere gemeenten: bestuurlijk samenwerken

35 Bestuurlijk Samenwerken overleggen, afstemmen, kennis delen; kun je samen afspreken (beleidsovereenkomst, convenant, bevoegdhedenoverkomst, bestuursovereenkomst) taken opdragen: bijvoorbeeld aan een grote gemeente via Wgr, of privaatrechtelijk (dienstverleningsovereenkomst, mandaat, volmacht, machtiging) met andere gemeenten een eigenstandige organisatie in het leven roepen. Privaatrechtelijk: NV, BV etc. Of via Wgr; heeft drie verschillende vormen.

36 Eigenstandige organisatie via Wgr 1. gemeenschappelijk orgaan 2. bedrijfsvoeringsorganisatie 3. gemeenschappelijk openbaar lichaam (met een algemeen en een dagelijks bestuur)

37 Een greep uit de juridische vragen Moet iedere gemeente vertegenwoordigd zijn? Heeft iedere vertegenwoordiger 1 stem of meervoudig stemrecht? Wie draagt de taken op en over? Raad, College, Burgemeester? Gemengd? Onderscheid in taken: praktisch bedrijfstaken, verordenende bevoegdheden, innen van belasting

38 Mandaat, delegatie buiten de eigen organisatie Bestuursorganen conform AWB en BW? Klachtenrecht? Rechtspersoonlijkheid BTW, vennootschapsbelasting? Aanbestedingsrecht (Europees)? Ambtelijke status, medezeggenschap?

39 2. Fundamenteel, staatsrechtelijk, constitutioneel wetenschappelijk Zorgvuldigheidseisen en democratie. Allerlei geschreven en ongeschreven normen; jurisprudentie Beginselen van behoorlijk bestuur Politieke verantwoording, informatieplicht? Ontslag bestuurders? Controle? Democratische legitimatie? Monistisch, dualistisch?

40 Reflectie: Van complicatie naar competentie Wat zijn uw ervaringen? Wat heeft u van de VNG nodig, als gemeentejurist? Wat hebben gemeentelijke professionals, raadsleden, bestuurders nodig van de VNG?

41 Slot Contact Maarten Hageman Ruurd Palstra