1 e bijeenkomst Natuurlijk Imkeren in Middelbeers op 13 oktober 2011

Transcriptie

1 1 e bijeenkomst Natuurlijk Imkeren in Middelbeers op 13 oktober 2011 Wim van Grasstek woont in Renkum bij Wageningen en is 30 jaar imker. Hij heeft het reguliere imkeren al snel gedag gezegd en is lid van de Biologisch Dynamische Imkerwerkgroep Nederland. Vooral toen hij in zijn vroege imkerjaren een keer zag dat z n bijen een raam in tien dagen hadden uitgebouwd en er al gesloten broed in zat, werd er bij hem van binnen iets aangeraakt en ontstond er bij hem een verwondering en respect voor de imme. Bijen zijn meesters in het begeisteren (enthousiasmeren) van mensen. Als je een zwerm ziet dan kunnen wij dat bijna niet anders dan fascinerend vinden. Waarschijnlijk dat er daarom op dit moment ook zo veel mensen betrokken zijn, en geraakt worden, door de bijensterfte. Er zijn vele diersoorten die met uitsterven bedreigd worden maar de meeste hiervan kennen we niet eens. Meest opvallende verschillen tussen regulier en natuurlijk imkeren: 1. Geen gebruik van kunstraat, bijen bouwen hun eigen raten, hun eigen skelet 2. Afstand van de raten is van hart tot hart 35 mm ipv 38,5 mm in het reguliere imkeren 3. Oneven aantal raten in de kast zodat er een hartraam is 4. Bij voorkeur geen metaal in de kast, dus geen draad en afstandsrepen (kantelen) 5. Ramen uit het broednest blijven bij elkaar en worden nooit verhangen 6. Honing wordt nooit uit de broedkamers gehaald, alleen uit de honingkamer 7. Liefst niet reizen met de volken om ritme van het volk te respecteren en niet te verstoren 8. Drachtgebied krijgt veel aandacht, drachtkalender in kaart brengen 9. Natuurzwermen ipv kunstzwermen, bij voorkeur de bijenvolken laten zwermen Bij het Natuurlijk Imkeren is er veel aandacht voor het ritme van de imme. De imme bestaat uit: het bijenvolk, de raten, de voedselvoorraad (honing, stuifmeel), de kast én de omgeving (zo n straal van 3 tot 4,5 km rondom de kast). Deze drachtomgeving is een ongelofelijk belangrijk facet in het bestaan van de imme. Probeert u daarom een streekdrachtkalender te maken. Het is van belang te weten wat er bloeit op welk tijdstip om uw bijen goed te verzorgen bijvoorbeeld om in te grijpen als u weet dat er een drachtgat valt. De eerste 50 meter rondom de kast zijn van essentieel belang want na de winterperiode moet er iets te halen zijn voor de bijen. Heeft u er wel eens bij stil gestaan hoe groot uw bijenvolk is als u zich realiseert dat het drachtgebied onderdeel is van de imme? Dat is zo n 25 km². Hiermee is het bijenvolk feitelijk het grootste dier op aarde. Maar meestal kijken we niet verder dan de kast. Scharrelkippen houden op zee heeft net zo min bestaansrecht als imkeren op alleen maar grasland. De omgeving moet de bijen kunnen dragen. Vanaf kerst als de dagen weer langer worden is er in de imme een beweging naar buiten. Vanaf Sint Jan (24 juni) is er een beweging naar binnen toe. Dit ritme is van belang om te respecteren. Evenals het laten zwermen en de bijen hun eigen was laten bouwen. Als deze ritmes gerespecteerd worden ontstaat er een andere verhouding tussen de imker en de bijen. Om het ritme van de imme te kunnen respecteren zullen we eerst het gedrag van de bijen goed moeten bestuderen. Wij mensen zijn botte waarnemers en hebben nog lang niet alle geheimen van

2 de imme ontrafeld. Met de komst van de kastimkerij is onze aandacht vooral uitgegaan naar zoveel mogelijk honing oogsten. Op dit moment is er steeds meer oog voor het welzijn van de bijen zelf en staan we open voor de mogelijkheid dat we een vergissing hebben begaan door enkel naar het gemak van de imker te kijken. Er is een verschil tussen bijenhouden en imkeren. Als u imkert dan erkent u dat het bijenvolk een eigen ritme kent en respecteert u dat ritme. De imker en het bijenvolk kunnen dan op een andere manier met elkaar omgaan zoals bijvoorbeeld zonder beschermende kleding werken. Als u geen enkel ritme respecteert dan houdt u bijen. Lief zijn voor uw bijen én alle honing uit het volk halen gaan niet samen. Het is dus essentieel om een keuze te maken voor het welzijn van uw bijen en daar vervolgens naar te handelen. Als u overgaat van regulier imkeren naar Natuurlijk Imkeren dan duurt het zo n vier jaar voordat het bijenvolk echt vrij is. Het zou leuk zijn als wij allemaal het Natuurlijk Imkeren met één of twee kasten gaan uitproberen en over onze bevindingen met elkaar uitwisselen. Liefst imker je dan met 9 lange ramen. Een bijenvolk in zijn ideale vorm ziet eruit als een ei op z n kop. Vandaar het liefst 9 ramen zodat het volk niet te breed wordt en liefst lange ramen zodat er geen broednestonderbreking is. In een spaarkast is dat al gauw een kleine drie centimeter, namelijk toplat (1 cm) + onderlat (1 cm) + loopruimte (0,7 cm). Het voordeel van een oneven aantal ramen is dat er een hartraam is, een echt midden. In de natuur en in korven kom je dit ook tegen. Vanuit de beginsituatie als een zwerm haar eigen raten gaat bouwen is er altijd een hartraam en van daaruit gaan ze naar links en naar rechts bouwen. Werken met een hartraam is dus essentieel anders. U kunt uw eigen negenraams kasten bouwen (vraag hiervoor de maten aan Wim) maar u kunt ook een aanpassing maken zodat u uw eigen spaarkasten kunt gebruiken. Wim heeft naast deze twee methodes ook nog een eigen kast ontwikkeld. Deze bijzondere kast met varroaval gaat hij nog laten zien en desgewenst kunt u bij hem de bouwtekening opvragen. In deze eerste lezing legt Wim uit hoe u een spaarkast kunt aanpassen voor Natuurlijk Imkeren. U haalt de afstandrepen eruit en monteert afstandsrepen van 35 mm, u zult zien dat er dan 11 ramen ipv 10 ramen in passen. U neemt een broedbak en daaronder zet u een honingkamer. Deze twee tezamen vormen één broedkamer en blijven dus altijd op elkaar zitten. In de het bovenste gedeelte van deze grote broedbak hangt u aan iedere zijkant een kantraam zodat er 9 plaatsen overblijven. Hierin hangt u 9 lege ramen. Het voordeel van deze kantramen is dat u deze makkelijk uit de kast kunt nemen en dan steeds één raam verplaatsen want met de kortere afstand van de ramen heeft u snel last van rollende bijen als u het raam eruit haalt zoals u gewend bent. De bijen worden daar niet vrolijk van en u ook niet. In het onderste gedeelte van de grote broedkamer (dus de honingbak die onder de broedbak staat) hangt u in het midden helemaal niets. De bijen zullen aan de onderlat van het raam dat erboven hangt een flap van was uitbouwen. Het hart van het broednest heeft daarmee een zo klein mogelijke onderbreking. Naast deze lege plaats hang u aan weerszijden een leeg honingkamerraam, een zogenaamd klimraam. In de drie plaatsen aan weerszijden die over zijn hangt u alleen een toplatje. Het best kunt u een driehoekslatje aan de onderkant van deze toplatjes maken. Bijen bouwen namelijk aan alles wat spits is. Let op géén streepje kunstwas insmelten. Hiermee dwingt u namelijk de bijen in een bepaalde richting te bouwen en dat willen we juist niet, we willen dat de bijen vrij zijn. Als u gebruikte ramen neemt en daar de was uitsnijdt dan is de tekening van de wascellen nog te zien, dan hoeft u geen driehoekslatje te gebruiken want de bijen gebruiken die oude tekening als leidraad om aan te bouwen.

3 Op deze grote broedbak kunt een honingbak plaatsen om de honing te oogsten. In de honingkamerramen kunt u eventueel kunstwas insmelten als u dat fijn vindt maar dit is niet nodig. Als de dracht overvloedig is en er komt veel nectar binnen dan gaan ze in een lege honingkamer spekraat bouwen daarom kun je in de honingkamer ramen met kunstraat aanbieden. In ieder geval gaan draad inspannen en niet bang zijn dat zo n raam met het slingeren kapot gaat. Liever geen koninginnerooster plaatsten. Als het volk zich in het voorjaar goed ontwikkeld heeft is dit ook niet nodig want een goed ontwikkeld volk heeft een honingvoedselvoorraad van minstens 5 cm boven het broednest. De koningin zal deze afstand niet overbruggen om eitjes te gaan leggen in de honingbak. Maar mocht er bijvoorbeeld als gevolg van een drachtgat in uw drachtgebied door de bijen de voedselvoorraad gebruikt worden dan kan rand van 5 cm slinken waardoor de koningin wel naar de honingbak trekt. U ziet dus hoe belangrijk het is uw drachtgebied goed te kennen. We hebben afgelopen eeuw zoveel verloren, we moeten de bijen iets teruggeven door ons in te leven in het belang van de bijen en ons eigen belang op een lager plan te zetten. Een volk dat met het vlieggat op het noorden staat dat mist veel. Het komt namelijk langzaam op gang in het jaar maar ook op de dag. Het vlieggat op het oosten is ook niet gunstig. Vooral als het niet afgeschermd is voor de wind. Oostenwind is droog en koud. Bijen kunnen verhongeren bij mooi weer als het oostenwind is. De volken beginnen waar het het eerst warm is. Al zijn het maar tienden van graden. Vliegplank is een enorme besmettingsbron voor nosema. Ze lopen als het waren de nosema de kast in. Ze kunnen heus wel landen zonder grote plank. Plant verschillende soorten van een drachtplant b.v. meerdere wilgensoorten. Winterakoniet kan tegen slecht weer. Krokus kunnen daar weer slecht tegen. Sneeuwklokjes hebben nooit last van het weer omdat de vorm van de bloem het stuifmeel beschermd. Holwortel is ook een goede in het voorjaar. Wat je aanplant kan als windscherm gebruikt worden of je kunt er de bijen mee dwingen om meteen omhoog te gaan. Dat kan makkelijk zijn in geval van buren. Je directe omgeving kun je zelf sterk beïnvloeden. Geef je buren bollen als cadeau want daar vliegen ze immers ook. Als je geen grond hebt moet je slim zijn. Water is een essentieel onderdeel van een bijenstal. Moet dichtbij in de omgeving zijn. Water halen is voor bijen een hachelijke zaak. Oude bijen die nog maar een paar dagen te leven hebben doen dit. Drinkplaats niet voor je stand neerzetten maar naast je stand. Reinigen doen ze vaak recht vooruit dus ontlasting komt in het water terecht. Mos is een ideale drinkplaats. Hieruit kunnen bijen het water opzuigen. Dat is makkelijker voor ze want bijen drinken niet echt. Schuimrubber, turf hebben dezelfde werking maar ziet er minder fraai uit. Verschil reguliere imkeren en de biologische imkerij : Streekdrachtkalender. Het bijenvolk loop altijd parallel met de ontwikkeling van de dracht. Als er een vroeg voorjaar is dan een vroege voorjaarsontwikkeling van het volk. Of je moet op een onnatuurlijke manier drijfvoeren dan kun je de situatie vervroegen. Je schetst dan een situatie die er eigenlijk niet is. Volgens Wim kan dat alleen met stamphoning = stuifmeel + honing. Oud raam met veel stuifmeel, stuk eruit snijden en daar honing op gieten. Rijpe honing. Dan stamp je dat tot een brij. Is al een oud gebruik. Als je ermee

4 begint mag je niet stoppen want je creëert een situatie die er niet is. Dus voeren totdat er echt een dracht aankomt. Je geeft namelijk ook een legimpuls omdat er stuifmeel en honing binnenkomt dus je creëert een activiteit. Verschil tussen temperatuur nacht en dag moet je goed in de gaten houden. Let dus op met drijfvoeren! Als je een streekdrachtkalender maakt dan moet je dat minstens tien jaar doen. Er zijn genoeg momenten op de dag om te controleren. Noteer ook de temeratuur en tijdstip van de dag, ook de windrichting. Kijk wat de bijen binnenbrengen, wat voor stuifmeel. Bij oostenwind gebeurt er niks in de kast, komt er niks binnen. In Nederland wordt er geïmkerd met een afstand van de ramen onderling van hart tot hart 38,5 mm. In de natuurlijke situatie is dat 35 mm. Dat is niet voor niks dat heeft een reden. Warmte is ongelofelijk essentieel in de beheersing van de varroa. De 35 graden in het broednest is essentieel. Als de bijen die niet kan handhaven dan ontstaat er voor de ontwikkeling van ei naar bij een andere telling. Die gaat langer duren. Niet 21 maar 22 dagen voor een werkster. Als ze de temperatuur goed kunnen handhaven dan wordt de ontwikkelingsduur zelfs iets korter 20,5 dagen. Als de ontwikkelingsduur korter is, zeker bij de darren, dan kan varroa minder nakomelingen voortbrengen. Hierdoor vindt varroa 35 graden in het broednest vervelend. Liefst hebben zij 34 graden omdat dit de broednesttemperatuur van de Indische bij is. Varroa leeft in symbiose met de Indische bij en heeft zich van daaruit verspreidt over de wereld. Varro vindt 35 graden te warm. Let wel, 35 graden alleen in het nest niet inde hele kast! Wij verwarmen nu ons hele huis vroeger maar toen je het hout nog moest kloven voor de houtkachel werd alleen de woonkamer/keuken verwarmd en daar werd het meest geleefd. Op het moment dat besloten is naar de 38,5 mm te gaan is het startsein gegeven voor de kweek van varroa. Bij een afstand van 35 mm hart tot hart dan zitten de bijen van de twee ramen met hun ruggen tegen elkaar aan en dat helpt gigantisch om de temperatuur op peil te houden. Bij een afstand van 38,5 mm moet er een rijtje bijen tussen om diezelfde temperatuur te handhaven als in de situatie dat de bijen met hun ruggen tegen elkaar aanzitten. Vooral in het voorjaar is dit ook een nadeel omdat het betekent dat de bijen die in dat extra rijtje bijen zitten geen nectar, stuifmeel, water kunnen halen, raat bouwen et cetera. Tijdens de voorjaarscontrole dan kun je best overgaan van 38,5 naar 35 mm. U kunt dan overstappen naar 11 ramen. Inwinteren doe je in de grote broedbak (dus broedbak + honingbak eronder) in de bovenste bak 9 ramen en in de onderste enkel de 2 klimramen. Als je inwintert op meerdere bakken zoals bij het spaarkastsysteem dan kan het volk in de problemen komen omdat het volk los kan komen van het voer. Meerdere bakken is een risico. De dadant kasten benaderen eigenlijk de natuurlijke situatie het meest. Daar heb je immers geen broednestonderbreking. Het broednest is heilig binnen Natuurlijk Imkeren. Je mag nooit en te nimmer een broednest delen. In een kast kun je manipuleren wat je wilt. Dat is hetzelfde als uw rib van de ene kant naar de andere kunt zetten of uw botten uit uw been vastmaken aan uw arm. Het skelet van het broednest is heilig. Met natuurbouw kunt u ook niet zomaar wisselen want deze zijn niet helemaal netjes recht. In één dag een raam uitbouwen en beleggen. Dat zegt iets over hoe hard een vitaal volk kan werken. Het broednest uit elkaar trekken betekent voor bijen een enorme berg stress want zij moeten zien dat ze die 35 graden na zo n handeling zien te handhaven. Dat is moeilijk en daar worden ze niet vrolijk van. Het is een stresssituatie. Elke stresssituatie is varroaverhogend.

5 Broednest nooit slingeren. Is heilig. Houdt u aan de imme. Het overschot wat er boven komt mag je wegnemen. Deze stelregel scheelt een hele boel ergernis. Door de bijen kunstraat te geven wordt hun natuurlijke neiging om darrenraat te bouwen onderdrukt. Vandaar dat als ze de kans krijgen de bijen darrenraat gaan bouwen. De darrenraatmethode maakt hier gebruik van. Darren zijn ongelofelijk belangrijk. Het duurt zo n vier jaar voordat het volk zijn eigen gezicht laat zien, een harmonieus broednest bouwt. De darren maken veel geluid. Het zijn de discogangers onder de bijen. Het bouwen van darrenraat is een driftimpuls die heel lang is onthouden dus zullen ze het nog een hele tijd blijven doen. Darren hebben een bijzondere positie binnen het bijenvolk. Elke dar heeft een hofstaat van drie verzorgbijen. Als we in het volk in het voorjaar een darrenraam hangen dan brengt dat behoorlijk wat teweeg in het bijenvolk als u het weghaalt. Een wezensdeel van de imme wordt namelijk geamputeerd met het wegnemen van het gevulde darrenbroedraam. De verzorging van darrenbroed is vele malen hoger dan werksterbroed. Werksters gaan daar veel vaker naartoe. In een normale situatie bevindt het darrenbroed zich altijd aan de buitenkant en aan de onderkant dus als een schil om het bijenvolk heen. Dar heeft meer functies dan het paren met de koningin. De sfeer die ontstaat als er darren zijn is van belang. Wij zijn botte waarnemers dus we kennen de functie van de dar niet volledig. Darren zijn informanten. Het zijn troubadours. Ze mogen van de ene kast in de andere. Zeker in het voorjaar niet. In de herfst wordt het anders. Stel je voor ik wil omschakelen en heb altijd met kunstraat gewerkt krijg ik dan alleen maar darren? Nee, er is op een gegeven moment aan de behoefte voldaan. Daarbij zal het volk zal nooit zoveel bouwen dat het uit zijn evenwicht komt. Die eerste vier jaar misschien twee keer zoveel als normaal. Bij kunstraat staat de cel met de punt naar boven. Zo moet je kunstraat insmelten. Maar de volken bouwen hun eigen richting. Toen Wim dit voor het eerst zag dacht hij dat de volken niet goed waren omdat ze niet netjes de cel met de punt omhoog bouwden. Later dacht hij dat elk volk zijn eigen richting bouwt want zo n vier jaar bouwen ze de ramen op dezelfde stand. Daarna begint daar variatie in te komen en ziet u in het volk allerlei verschillende richtingen voorkomen. Dan pas noemt Wim het volk vrij. Dan is het vrij om te bouwen zoals het zou willen. Nogmaals: geen draad in de kast. Draad is een heel vreemd element in het bijenvolk. Het skelet bestaat uit was, daar ga je geen draad tussenzetten. De bijen communiceren door trilling op de raat. Door daar ijzerdraad tussen wordt de trilling minder en krijg je Babylonische spraakverwarring in de kast. Bij kunstraat is de vorm altijd hetzelfde. De celbouw verandert niet hooguit eten de bijen wat weg van onder om er darrenraat te maken Bij natuurbouw is dat niet zo. Ze stoppen gewoon met bouwen. Als u de bijen hun eigen was laat zweten dan is het toch vanuit het volk ontstaan. De eenheid tussen skelet waswezensdeel en bijenwezensdeel is geheel lichaamseigen. Een volk bouwt altijd van boven naar beneden. We leren dat we een volk ruimte geven door er een bak bovenop te zetten. Het is dus precies andersom. Zet er een bak onder als u ze ruimte wilt geven. Bij Natuurlijk Imkeren moet een kast altijd in het lood staan omdat de bijen loodrecht naar beneden bouwen. De kast mag dus wel naar voren of naar achteren hellen maar niet naar links of naar rechts.

6 VOORJAARSCONTROLE Wim kijkt niet meer dan 4 tot 5 keer per jaar in zijn bijen. Bij cursusvolken doet hij dit uiteraard vaker. Wanneer moet je nou echt in een bijenvolk zijn? Vaak kijken we om onze nieuwsgierigheid te bevredigen. Feitelijk hoef je alleen de voedselsituatie te peilen. Verder hoef je niet zoveel te doen. Voorjaarscontrole (half maart) en een maand later (rond half april) 2 e controle. De flap onder aan het hartraam maakt dat je de bovenbak er niet zo af kan pakken. Daar moet je mee leren imkeren. Wim kiept de kast naar voren en zo kan hij in het volk kijken. De kastkaart is superbelangrijk want je kunt niet onthouden wat je vijf, zes kasten eerder aan beeld gezien hebt. Kastkaart is onmisbaar als je natuurlijk imkert. Als de wilg (de gele katjes) goed bloeit dan is het tijd voor de voorjaarscontrole. Dat is zo tussen half maart en eind maart. De goede volken hebben 5 ramen broed bij de voorjaarscontrole. Handvlakken vol broed is een raam vol. Een volk wat drie ramen heeft is nog steeds een goed volk. Op de kastkaart arceren waar het broednest zit, tot hoever. Dan heb je een beeld hoe het bijenvolk groeit. Als je het tekent heb je een beter beeld dan dat het geschreven staat. Je kijkt naar de voedselsituatie en naar de ruimte. Vergeet niet dat het wintervoer voornamelijk opgemaakt wordt in februari en maart dan wordt er pas echt aan de voorraad getrokken. Dat een volk nu (oktober) broedvrij is, is heel gunstig voor de zit van de bijen. Bijen die tot december nog broeden zijn zielige volken die hebben het heel zwaar. De bijen van Wim in Frankrijk waren al half september broedvrij. Vanaf half augustus kwam er geen dracht meer binnen. Dan houden ze op met broeden dat is de slimheid van de imme. Maar de winterbijen moeten dan wel anderhalve maand langer mee. Maar een bij die niks doet, lijdt ook niks. Bij de voorjaarscontrole hang u in de onderste bak van uw grote broedbak lege ramen erbij. Dat zijn feitelijk alleen toplatje met een driehoekslatje eraan vast. Geen strookje voorbouw (kunstraat) Het bouwen van was, een lichaamseigen substantie is ontzettend belangrijk voor het bijenvolk. Daarin steun je ze in hun ritme maar ook in hun eigenheid. Kunstraat komt uit alle delen van de wereld en daar zit veel rommel in. Waarom zouden we eigenlijk kunstraat gebruiken? Omdat dit honing zou schelen. Maar dat is vreemd. Een bij is supergoed in staat om zijn eigen skelet te bouwen. Het is een skelet naar zijn eigen vorm, natuureigen. Wim praat altijd vanuit het oogpunt van de bij. Het enige wat telt is het welzijn van de bij. De wintertros hangt graag in een lege bak daarom in de winter maar twee klimramen en al de toplatjes met driehoekje eruit in de winter. Bij de voorjaarscontrole wordt in het reguliere imkeren vaak het broednest uit elkaar gehaald. Er wordt een lege bak bovenop de broedbak gezet en er worden bijvoorbeeld twee ramen naar boven te gehangen zodat de bijen harder gaan bouwen. Dat doen ze ook want zij willen hun eivorm behouden en daar werken ze hard aan. Dus aanvankelijk lijkt het een slimme ingreep te zijn als je de situatie na twee weken vergelijkt tussen regulier en natuurlijk imkeren maar na vier weken is er helemaal niets meer van dit verschil te zien en hebben beide volken zich even sterk ontwikkeld in het voorjaar. U kunt zich dus afvragen of u uw bijen zoveel stress wilt geven? Dit bevordert uw relatie met uw bijen niet. Door dit soort acties in het voorjaar uit te halen zullen uw bijen eerder denken: Daar heb je hem weer!

7 Vraag je dus altijd af wat je doet en welk doel dat het dient. Als de darrencellen belegd zijn dan weet je dat er zes weken later een zwerm ontstaat. Het duurt twee weken voordat de dar geslachtsrijp is. Als er in de flap (de tafel) broed zit dan kan ik door het gat kijken of er links of rechts daarvan al uitgebouwd is in de klimramen. Wanneer hebben wij in het voorjaar 14 dagen mooi weer? Mooi in die zin dat de dracht voor de broednestontwikkeling ideaal is? Een koningin van hoge kwaliteit maakt fijn werk, werkstercellen. Hoe ouder de koningin hoe eerder ze overgaat op darrenraat. Zo n 3-4 dagen. De kleur van de was bij kunstraat is niet wit. De was ruikt ook anders. Alle oude raat wat onderin de honingbak zit snijd je eruit in de winter vanwege de hygiene. Wasmot is eigenlijk een vriendin van de bijen want ze ruimt de troep op, vreet de raat weg tot daar waar het volk zit. In het voorjaar bouwt het volk weer naar beneden maagdelijke raat uit. Dus bij oude ramen alleen de stuifmeel eruit snijden en de rest weg gooien.. Wim probeert te vermijden om metaal in de kast te gebruiken. Liefst ook geen kantelen (afstandsrepen) maar is niet te vermijden voor iedereen. Temperatuur onder alle omstandigheden handhaven. In het voorjaar nooit een honingkamer op het broednest. Eerst moet het broednest ontwikkeld worden. De eerste honing hebben ze zelf nodig. Die impuls is voor het volk. U moet zich goed beseffen wat er gebeurt met het bijenvolk als u reist. Reizen is je verplaatsen. Diameter 6-9 km. Bijen kunnen zelfs 14 km ver wegvliegen. Als u uw bijenvolk wilt verplaatsen in het voorjaar is dat niet ok. Het broednest heeft een soort van geheugen. Wat als laatst binnenkomt aan nectar wordt het eerst opgegeten. Ze eten zich als het ware terug door het jaar heen. In het voorjaar komen ze weer bij het voorjaar uit. Het bijenvolk heeft veel belang bij een terugkerend ritme. Als u het steeds verplaatst dan stoort u hun ritme. Probeer ze in hun eigenheid in hun ritme te laten zitten. Het ritme van het seizoen is van wezenlijk belang. Als er een wilg of andere drachtplanten in het ritme van het seizoen zitten dan moeten die het volgende jaar weer terugkomen. Het beste is om de dracht uit eigen zaad op te kweken. Phacelia dat uit Polen komt dan haalt u een invloed naar binnen die niet van hen is. We moeten leren wat we doen. Uiteraard is het beter om zaad uit polen te zaaien dan helemaal geen zaad. U kunt bij uzelf beginnen. De dracht is zo onvoorstelbaar belangrijk. Alle grond benutten. Niet wachten op subsidies. Uit eigen initiatief dingen ontwikkelen. Bij Wim in de buurt zijn wel 60 drachtbomen weg gehaald van 40 jaar oud. Esdoorns, accia s Niet alleen de honingbij maar ook de solitaire bijen en hommels lijden hieronder. Wij moeten er op letten dat de gemeente niet zulke stunts uithaalt. Boekweit heeft een sterke geur. Bijen hebben behoefte aan aromatische stoffen. Springbalsemien is voor natuurbeheer een probleem omdat het erg uitzaait. Japanse duizendknoop is bijna niet te beheersen, hanteren. Zonnebloem geeft niet veel nectar en stuifmeel. Het zijn planten die hier van nature niet voor kwamen. Oude planten hebben meer waarde qua stuifmeel en nectar. Probeer de ritemes van de seizoenen te vinden. In de korenvelden kunnen we veel teweeg brengen. Korenboem wikke, spiegelklokje herik, bolderik. Dat zijn dingen die altijd terugkomen. Die hebben hun eigen plek in het ritme van het seizoen.

8 Half april kondigt de fruitbloei zich aan. Dan is het moment daar om eventueel een honingkamer te plaatsen. Het koninginnerooster zorgt voor een doorsnijding van het volk. Broed in de honingkamer is een doodzonde lijkt het wel. Als de honinggordel 4-5 cm is dan zet je de honingkamer erop. Daar gaat de koningin niet meer doorheen naar boven. Let wel op het weer want als het slecht weer wordt dan eten ze de gordel op en gaat de koningin leggen in de honingkamer. Bijen slaan honing op zover mogelijk van het vlieggat. Lief zijn voor je bijen en er alle honing afhalen gaat niet samen. Het is dus essentieel om een keuze te maken voor het welzijn van de imme. Als u de imme zo wilt ondersteunen dat ze zich kan verweren tegen varroa. De bijen in Frankrijk staan er ter onderzoek. In Frankrijk nog nooit bestrijding toegepast, 14 jaar, noord Frankrijk. De omgeving is rijk aan kracht (en dracht) Planten die daar 100 jaar geleden bloeiden bloeien er nog. Je kunt het ruiken het verschil van was. Alles is daar intenser. De plek is krachtiger in zijn totaliteit zou je kunnen zeggen. Als een bij steekt is het niet direct een agressief volk. Vraag je af wat je verkeerd gedaan hebt als je gestoken wordt. Bijen die niet steken zijn feitelijk laffe bijen. Mocht u de kast opendoen en de bijen bruisen naar boven dan kunt u twee dingen doen: kast dichtdoen en nadenken of rits goed dichtdoen en handschoenen aantrekken. Zo n volk waarschuwt niet voor niks. Als je daar naar leert luisteren dan zullen de volken jou ook respecteren. Als je bereid bent om te investeren dan krijg je ook iets terug. Je wordt steeds fijngevoeliger om dingen aan te voelen. Het zou leuk zijn om het allemaal bij één volk te proberen en te zien wat er gebeurt.