BETROKKEN, INNOVATIEF EN ONDERNEMERD

Transcriptie

1 8 GREEN VALUES: BETROKKEN, INNOVATIEF EN ONDERNEMEND Eerder constateerden we dat er een groeiende behoefte bestaat aan groene diensten en belevingsproducten, waarmee de plattelandsproblematiek kan worden omgebogen naar een uitdaging. Een uitdaging voor verbredende boeren op het platteland, die met hun bedrijf en producten in een groeiende maatschappelijke behoefte kunnen voorzien. Deze markt dient evenwel nog ontwikkeld te worden. Boeren krijgen zelfstandig deze ontwikkeling maar moeizaam op gang. Ketenontwikkeling en samenwerking is noodzakelijk. Een aantal partijen vanuit diverse geledingen en met een dosis passie pakten de handschoen op en ontwikkelden het Regioprogramma Green Valley Gelderland Overijssel. De leerervaringen zijn systematisch verwerkt in deze publicatie. Enkele aanvullende projectervaringen zijn in dit hoofdstuk opgenomen. BETROKKEN, INNOVATIEF EN ONDERNEMERD 61

2 8.1 EEN NETWERK VAN BETROKKEN ONDERNEMERS Vanuit directe betrokkenheid is rond de oprichtingsfase van Coöperatie Stadteland door enkele artijen (ondernemers, organisaties) het initiatief genomen om projecten te gaan ontwikkelen. De projectdoelen kenmerken zich door een ondernemende insteek. Uitgangspunt is dat er een vraagmarkt is van groen en belevingsproducten, die professioneel ontwikkeld moet worden tot een zelfsturende keten. De ontwikkelde projecten zijn ondergebracht onder een drietal thema s: Burgerparticipatie. Doel is onder meer om groepen van aanbieders (bijv. producentenverenigingen of verenigingen van zorgboeren) naar burgers te laten kijken als klant van het platteland. Sociaal economische versterking. Wil het platteland floreren dan vereist dat professionalisering en een ketenbenadering. Gelet op de snelle ontwikkelingen van internet en de media liggen kansen voor het oprapen om professionalisering en ketenvorming te versnellen. De daarvoor benodigde investeringen vereisen evenwel structurele samenwerking. Kennisontwikkeling en uitwisseling. In een consumentenmarkt met aanbieders is veel te ontwikkelen. Zoals er een structuur nodig is voor de business is er ook een kennisinfrastructuur nodig om ondernemers effectief te laten (samen) werken. 8.2 DE STICHTING GREEN VALLEY Enkele van de initiatiefnemers, waaronder te noemen de auteurs van deze publicatie en Jaap Meijer, hebben zich ingezet voor een samenhangend programma: het Regioprogramma Green Valley Gelderland Overijssel Voor een groot deel zijn de onderliggende projecten gefinancierd vanuit publieke plattelandsgelden. Een zestal projecten met een totale projectsom van ruim 1 miljoen euro is in deze periode tot uitvoering gekomen. Het programma wordt beheerd door de Stichting Green Valley met als doelen: de via publieke middelen ontwikkelde kennis, werkmodellen en infrastructuur opnieuw in te zetten in andere regio s en ketens 62

3 ontwikkelde kennis- en leerervaringen publiekelijk te delen een bijdrage te verlenen aan de ontwikkeling van het waardenetwerk van de verbrede landbouw. Betrokkenheid, innovatie en ondernemerschap De drijfveren van initiatiefnemers zijn samen te vatten onder de termen Betrokken, Innovatief en Ondernemend (BIO). Deze drijfveren zijn onder meer gestoeld op de volgende basis: De kracht die uitgaat van samenwerking in waardenetwerken (Concept van Value-Added Communities). Het geloof dat effectieve samenwerking mogelijk moet zijn indien men elkaar maar weet te vinden op de doelen en toegevoegde waarde (value drivers). De positieve uitwerking van een ketengerichte benadering en een ondernemende aanpak. Geconstateerd wordt dat in de vele studies tot nu toe, voor de zoveelste keer en voor veel geld, de problemen worden beschreven zonder echt uitzicht te bieden op een adequaat ontwikkelingsperspectief. Een meer zakelijke aanpak, een gezonde afwisseling van doen en denken zou daarin verandering kunnen aanbrengen. De effectiviteit van meervoudig bruikbare denkmodellen en harde infrastructuur voor communicatie, kennisdoorstroming en fysieke ketens. Het inzetten van ervaring en benutten van innovatiemogelijkheden van ICT. 63

4 De voordelen van het Green Valley programma op een rijtje: Gericht op systeeminnovatie, concrete formuleontwikkeling en professionalisering; Synergie tussen projecten onderling Meer rendement van publiek geld Gedragen door plattelandsondernemers, initiatief van onder af Versteviging van boer-burger relatie, stad en land door vraaggestuurde insteek Denken in termen van beleving van het platteland; niet in aanbod van producten Van toepassing op maatschappelijke dienstverlening als zorg, landschapsbeheer en educatie Borging van kennisoverdracht door ontwikkeling van kennisinfrastructuur Aansluiting bij overheidsbeleid en voorsorterend op EU beleid (ILG) Versterking van de regio 8.3 DE PROJECTEN EN ENKELE LEERERVARINGEN Een tiental projecten maakte onderdeel uit van het Regioprogramma Green Valley. Enkele projecten zijn niet doorgegaan; enkele zijn geheel of nagenoeg geheel afgerond en een tweetal projecten zijn nog midden in de uitvoering. De leerervaringen van de projecten zowel die wel en niet zijn doorgegaan zijn verwerkt in de tekst van deze publicatie. Enkele zaken die we willen benadrukken: Financiering van de projecten Enkele projecten gingen niet door, terwijl er bij ondernemers veel animo voor was. Vaak speelden er dan andere belangen. Sommige partijen zitten nu eenmaal niet te wachten op nieuwkomers in de transitiearena. Enkele projecten die zich richtten op het creëren van vernieuwende postcode overstijgende infrastructuur voor de keten waren kansloos voor subsidie. Ze pasten niet in de regels van de subsidieprogramma s. Een integrale aanpak past niet als dekseltje op de subsidie potjes. 64

5 Opvallend was dat subsidiegevers klaagden over het gebrek aan passende vernieuwende projectvoorstellen met een bottom-up draagvlak; Green Valley ervoer daarentegen een gebrek aan passende subsidieregelingen voor vernieuwende voorstellen, die zeker ook draagvlak hadden in de praktijk. Projectvoorstellen die politiek goed lagen kregen relatief gemakkelijk financiële ondersteuning. Alle aan landbouw en zorg gerelateerde projecten zijn namelijk doorgegaan. Ook gebiedsgerichte en de cultuurhistorisch ingestoken projecten op de Engen (Wageningen en Ede) scoorden goed. Doelstellingen van Green Valley zijn gericht op samenwerking, uitwisseling van leerervaringen, openheid, ontwikkelen van gezamenlijke infrastructuur, etc. Zowel van de zijde van uitvoerders en begeleiders als van betrokken regionale partijen ervoer Green Valley dat eenmaal de subsidie binnen men zich eigenaar voelde van de publiek verstrekte middelen. Ingevoerde uitvoerders claimden als het ware het recht op besteding van de middelen naar eigen inzicht, en regionale ondernemers zien al snel andere korte termijn doelen en alternatieve aanwendingsmogelijkheden. Gebleken is de noodzaak van een onafhankelijke rol van een Stichting als Green Valley om het beoogde resultaat te behalen. De formule werkte wel Vanuit het geslaagde project Professionaliseren zorgboeren in de Gelderse Vallei is overigens zonder subsidie én binnen een landelijk samenwerkingsverband een vervolgproject gestart, waarbij concreet wordt gewerkt aan automatisering en administratieve organisatie van landbouw en zorg. Een concreet systeem en overdraagbare systematiek met de ambitie om deze landelijk te exploiteren. De leerervaringen van het project op de Wageningse Eng leverde kennis en ervaring die direct werd ingezet in de aanpak van het project op de Doesburger Eng (en vice versa). Ontwikkelde organisatiemodellen in laatstgenoemd gebied werden gebruik voor de inrichting van de gebiedsorganisatie op de Wageningse Eng. Samen met de Provincie Gelderland en anderen wordt gewerkt aan een vertaling naar een breed gebiedsgericht beleid. 65

6 Succes creëert opvolging Na een goede succesvolle afronding van het eerste project ging het Green Valley meer voor de wind. Subsidiegevers kregen vertrouwen, uitvoerende partijen en toeschouwers zagen de meerwaarde. Het koepelproject waarin leerervaringen tot wasdom moesten komen kwam vanwege de houdbaarheidstermijn van eerdere toezeggingen in de problemen en kon alleen met extra inspanning van initiatiefnemers en aanvullende provinciale ondersteuning van het deelproject Leren voor Duurzame Ontwikkeling (Gelderland) tot ontwikkeling worden gebracht. De projecten van het Regioprogramma Green Valley Het programma is onderverdeeld in een drietal clusters met als projecten: Cluster I: Sociaal economische versterking in de regio Professionalisering zorgboeren (landbouw en zorg) Gastvrij Vallei & Boerderij (recreatie en toerisme) De Smaak van Gelderland (streekproducten) Cluster II: Burgerparticipatie Verbreed Landgoed Hemmen Burgerbuurderij de Wageningse Eng Dorpsboerderij Wolfheze Landschapspark Doesburger Eng Cluster III: Kennis Kennisuitwisseling in lokale boer-consument verbanden Bedrijfsverbreding en samenwerking in de Vechtstreek Integrated Project Green Valley: Leren voor Duurzame Ontwikkeling = deze projecten zijn doorgegaan 66

7 8.4 HOE GAAT DE STICHTING GREEN VALLEY VOORT Met de leerervaringen als bagage liggen er voor de Stichting Green Valley de volgende wegen open: 1. De afgelopen drie jaar is er in het waardenetwerk wat teweeg gebracht. Green Valley wil zich aansluiten bij ontwikkelingen en - met toegevoegde waarde van haar zijde - het vervolg oppakken. 2. Green Valley ziet voor haar zelf toegevoegde waarde in het ontwikkelen van projecten als bovengenoemd teneinde waardenetwerken met kennis- en keteninfrastructuur tot stand te brengen. Haar toegevoegde waarde ziet ze niet in het binnenhalen van subsidies, maar in het tot ontwikkeling brengen van innovatieve concepten en het mede formuleren van financierbare uitvoeringsplannen. 3. Green Valley wil de door haar ontwikkelde basiskennisinfrastructuur via o.a. de site faciliteren voor het netwerk van verbrede landbouw (wellicht faciliterend aan de Taskforce multifunctionele landbouw i.o.). 67

8 Beleef het platteland 68