De waarde van de NPST als vervanger van de NVM voor de theoriegestuurde dynamische profielinterpretatie. Een equivalentie studie.

Transcriptie

1 De waarde van de NPST als vervanger van de NVM voor de theoriegestuurde dynamische profielinterpretatie. Een equivalentie studie. E.H.M Eurelings-Bontekoe, T. de Tourton Bru yns en K.Jonker Personalia: Mevr. Dr. E.H.M. (Liesbeth) Eurelings-Bontekoe, Klinisch Psycholoog NIP, Psychotherapeut en Gedragstherapeut, is als Universitair Hoofddocent verbonden aan de sectie Klinische en Gezondheidspsychologie van de Universiteit Leiden. Mevr. T. (Tamara) de Tourton Bruyns was ten tijde van het onderzoek stud ent aan bovengenoemde sectie. De Heer. K. (Kosse) Jonker, Klinisch Psycholoog NIP, Psychotherapeut en Gedragstherapeut is als P- opleider verbonden aan Psychomedisch Centrum Parnassia, Den Haag. Correspondentieadres: Dr. E.H.M. Eurelings-Bontekoe, Sectie Klinische en Gezondheidspsychologie, Universiteit Leiden, Wassenaarseweg 5, AK Leiden Tel

2 De waarde van de NPST als vervanger van de NVM voor de theoriegestuurde dynamische profielinterpretatie. Een equivalentie studie. Samenvatting Sinds januari 4 is de Nederlands Verkorte MMPI (NVM ; Luteijn & Kok, 985) om copyright technische redenen uit de handel genomen. Ter vervanging van de NVM hebben Luteijn en Barelds () de Negativisme, ernstige Psychopathologie en Somatisering Test (NPST) vervaardigd, een test met drie dimensies: Negativisme, Ernstige Psychopathologie en Somatisering. De NPST bevat dus niet de dimensies Verlegenheid en Extraversie. De Verlegenheidsschaal van de NVM is met name van belang voor het genereren van de structuurhypothese met behulp van de dynamische profielinterpretatie, zoals ontwikkeld door Eurelings en Snellen (). Dit onderzoek richtte zich op de vraag of de NPST in combinatie met de Sociale Inadequatie schaal van de Nederlandse Persoonlijkheids Vragenlijst (NPV) voor de dynamische profielinterpretatie kan worden gebruikt. Het blijkt dat de indeling in profielen volgens de NPST in combinatie met de Sociale Inadequatie schaal van de NPV een geringe overeenstemming heeft met de indeling op basis van de NVM, ook na correctie voor geringe prevalenties. De indeling op basis van de NPST met de Verlegenheidschaal van de NVM blijkt een betere overeenstemming te hebben met de oorspronkelijke indeling op basis van de NVM, zeker als gecorrigeerd wordt voor geringe prevalenties. De algemene conclusie is dan ook dat de NPST in combinatie met de Sociale Inadequatie schaal in de individuele diagnostiek met behulp van de dynamische profielinterpretatie de NVM niet kan vervangen. De NPST in combinatie met de Verlegenheidschaal van de NVM lijkt derhalve een betere optie, alhoewel zeker niet optimaal. Een en ander heeft mogelijk te maken met het feit dat Verlegenheid en Sociale Inadequatie twee begrippen zijn met slechts beperkte conceptuele overlap. Ondanks een hoge correlatie tussen de twee dimensies in de steekproef kunnen individuen uiteenlopende scores op Verlegenheid en Sociale Inadequatie hebben. In de discussie wordt hierop nader ingegaan. Summary Since January 4, the Dutch Short Form of the MMPI is not being purchased anymore due to copyright problems. Since then, a three dimensional test has been constructed aimed at replacing the five dimensional DSFM. This new test (NPST) lacks the DSFM dimensions Shyness and Extraversion, dimensions that are important in applying the dynamic profile interpretation as developed by Eurelings-Bontekoe and Snellen for the DSFM. Authors of the NPST claim that the Shyness scale can be replaced by the Social Inadequacy scale of the Dutch Personality Questionnaire. This study investigates the agreement between classification in profiles derived form the DSFM and from the NPST, including either de Shyness scale of the DSFM or the Social Inadequacy Scale of the NPST. It is concluded that the agreement between the classification in profiles base d on the DSFM and based on the NPST including the Social Inadequacy scale is very weak, but that the agreement between the classification in profiles based on the DSFM and based on the NPST including the DSFM Shyness scale is acceptable. It is concluded that Shyness and Social Inadequacy are only partially overlapping constructs, despite the high correlation between the two scales Lead: Barelds et al., concluderen in de Psycholoog van juni 4 dat de NPST een verbeterde vervanger is van de NVM. De NPST meet echter niet die dimensies, die voor de Dynamische theoriegestuurde Profielinterpretatie (DTP) zoals ontwikkeld door Eurelings-Bontekoe en Snellen van groot belang zijn, namelijk de dimensies Verlegenheid en Extraversie. De vraag is dan ook of de NPST een bruikbare vervanger is van de NVM voor diegenen die werken met de DTP.. Inleiding Nadat de eerste uitgave van de Nederlandse Verkorte MMPI (NVM) verscheen, zijn vele onderzoeken naar de psychometrische kwaliteiten ervan verricht (Barelds et al., 4). In 985 werd aan de hand van deze onderzoeksgegevens een herziene handleiding van de NVM uitgegeven (Luteijn & Kok, 985), waarop de NVM een redelijk positieve COTAN (Commissie Testaangelegenheden Nederland)-beoordeling ontving. Uit factoranalytisch onderzoek bleek dat aan de MMPI vijf dimensies (Negativisme, Somatisering, Verlegenheid, ernstige Psychopathologie en Extraversie) ten grondslag liggen. De NVM bestaat uit deze vijf

3 dimensies en is uit 8 items opgebouwd, die alle aan de oude MMPI zijn ontleend (Eurelings- Bontekoe & Snellen, ). Hoewel de NVM destijds gemaakt is met de bedoeling de MMPI (Derksen et al., 99) te kunnen vervangen (Luteijn & Kok, 985), heeft volgens Eurelings- Bontekoe & Snellen () het gecombineerde gebruik van beide instrumenten de voorkeur, omdat de MMPI en de NVM elkaar goed aanvullen. De NVM is minder dan de MMPI gevoelig voor affectstuwing en demoralisatie in het kader van een bestaand toestandsbeeld en het gecombineerde gebruik van beide instrumenten geeft dan ook zicht op de relatieve bijdrage van de persoonlijkheid en het toestandsbeeld aan de gepresenteerde pathologie. De MMPI controleert onder andere voor antwoordtendenties en geeft een genuanceerder profiel dan de NVM. Omgekeerd geeft de NVM informatie die niet direct uit de MMPI is af te leiden. Zo is de dimensie Extraversie bijvoorbeeld niet uit het MMPI scoreprofiel te herleiden. De NVM stond in in tot de top drie van de meest gebruikte testen in Nederland (Evers, Zaal & Evers, ). Dit had zeer waarschijnlijk te maken met de toenemende populariteit van de NVM dynamische theoriegestuurde profielinterpretatie (Eurelings- Bontekoe & Snellen, ). Sinds begin 4 mag de NVM echter nie t meer verkocht worden, omdat de copyrights nooit blijken te zijn geregeld. Door het verbod op de verkoop van de NVM en in het licht van het succes ervan, hebben Luteijn & Barelds () besloten een paralleltest van de NVM te maken die de begrippen Negativisme, ernstige Psychopathologie en Somatisering meet en die - net als de NVM - bedoeld is voor gebruik binnen de geestelijke gezondheidszorg. Dit betekent echter dat de dimensies Verlegenheid en Extraversie niet gemeten worden met de NPST. Deze dimensies zijn wel van belang binnen de dynamische theoriegestuurde profielinterpretatie zoals ontwikkeld door Eurelings-Bontekoe en Snellen (). De vraag is dan ook of de NPST een geschikte vervanger is in het kader van de dynamische theoriegestuurde profielinterpretatie.

4 .. Vervanger van de NVM: de NPST Uit onderzoek blijkt dat een aantal persoonlijkheidseigenschappen die de NVM meet, niet of minder goed met andere persoonlijkheidsvragenlijsten kan worden gemeten (Barelds et al., 4). Vooral Negativisme, Somatisering en ernstige Psychopathologie van de NVM lijken vrij unieke informatie te genereren, die niet met andere tests gemeten kan worden. Barelds et al., (4) melden dat het besluit voor een driedimensionele paralleltest is genomen vanuit de gedachte dat Verlegenheid met de Sociale Inadequatie schaal van de NPV gemeten zou kunnen worden en Extraversie met de Extraversieschaal van de NEO -PI-R dan wel de NEO-FFI (Neuroticisme, Extraversie en Openheid voor ervaring, Vriendelijkheid en Consciëntieusheid) (Hoekstra, Ormel & de Fruijt, 996). Deze nieuwe test heet de NPST (Negativisme, Ernstige Psychopathologie en Somatisering Test). De NPST is - voor wat betreft deze drie schalen een vanuit statistisch oogpunt, goede vervanger van de drie parallelle NVM-dimensies, zoals uit de hoge correlaties tussen de gelijknamige sub schalen blijkt. Bij de constructie van de NPST schalen zijn de omschrijvingen van de begrippen uit de NVM-handleiding genomen. De antwoordvorm van de NPST is hetzelfde als van de NVM: Juist -?-Onjuist (Luteijn & Barelds, ). Luteijn & Barelds () beschrijven de verschillende schalen als volgt: * Negativisme: een negatieve, ontevreden en vijandige instelling ten opzichte van anderen en de omgeving; reageren met mopperen en klagen op gevoelens van onbehagen; een zelfdefensieve instelling; * Ernstige Psychopathologie: het hebben van paranoïde gedachten en/of waanachtige ideeën en/of bizarre belevingen; * Somatisering: de neiging op psychische spanningen en stress met lichamelijke klachten te reageren.. De Verlegenheid- en Extraversieschaal De NVM onderscheidt onder andere de dimensies Verlegenheid en Extraversie. Hoewel deze dimensies belangrijk zijn voor de dynamische profielinterpretatie, worden deze met de NPST niet gemeten. Een hoge mate van Verlegenheid is vooral te verwachten bij een lage mate van Extraversie en omgekeerd. Als er tegenstrijdige resultaten worden gevonden, worden deze met behulp van theorie van betekenis voorzien. Eurelings-Bontekoe en Snellen () beschrijven in hun boek Dynamische Persoonlijkheidsdiagnostiek de betekenis van onder andere de statistisch onverwachte combinaties van een lage score op Extraversie en een lage score op Verlegenheid en een hoge score op Extraversie en een hoge score op Verlegenheid. Daarnaast beschrijven zij een interpretatieschema van de NVM op basis van de dimensies Verlegenheid, Psychopathologie en Negativisme. Het tripartite model van 4

5 persoonlijkheidspathologie zoals ontwikkeld door Kernberg (984), nemen zij daarbij als theoretisch uitgangspunt. Cliënten kunnen op basis van dit schema ingedeeld worden in verschillende profielen en deze profielen kunnen op hun beurt ingedeeld worden in drie groepen hypothetische structuurdiagnosen: de neurotische persoonlijkheidsorganisatie (NPO), de borderline persoonlijkheidsorganisatie (BPO) en de psychotische persoonlijkheidsorganisatie (PPO). Voor het genereren van de structuurhypothese doet de Extraversie schaal niet mee, maar is de Verlegenheidsschaal onontbeerlijk. De centrale vraag is dan ook of de Sociale Inadequatie schaal van de NPV inderdaad de Verlegenheidschaal van de NVM bij de structurele diagnostiek met behulp van de profielinterpretatie kan vervangen. De vragen die in dit onderzoek centraal staan, zijn: komt de indeling van cliënten in profielen en structuurgroepen op basis van de originele NVM overeen met * die op basis van de NPST gecombineerd met de Verlegenheidschaal van de NVM * die op basis van de NPST gecombineerd met de Sociale Inadequatie schaal van de NPV 5

6 . Methode. Procedure Aan bijna 6 volwassen ambulante cliënten in behandeling bij het Psychomedisch Centrum Parnassia te Den Haag is een uitnodigingsbrief gestuurd voorzien van een bijlage waarin vermeld staat dat deelname anoniem is, wat het onderzoek inhoudt, hoe lang deelname aan het onderzoek duurt en wat van de cliënten verwacht wordt. Tevens vond deelname op geheel vrijwillige basis plaats, weigering tot deelname had geen invloed op de behandeling en cliënten konden - mocht daar behoefte aan zijn - op elk voor hen gewenst moment hun verdere deelname aan het onderzoek weigeren. Daarnaast is een toestemmingsformulier bijgevoegd waarin cliënten konden aangeven akkoord te gaan met de voorwaarden tot deelname. Dit formulier diende ondertekend te worden. Bovendien werden de cliënten in de gelegenheid gesteld verdere informatie over het onderzoek in te winnen waarvan, voor zover bekend, geen gebruik is gemaakt. Zodra deelname aan het onderzoek was bevestigd - schriftelijk dan wel mondeling werden het toestemmingsformulier en de drie vragenlijsten (NVM, NPST, Sociale Inadequatie schaal van de NPV) aan betrokkene gestuurd. De ingevulde vragenlijsten konden de cliënten vervolgens op de afgesproken dag meenemen of - als daar behoefte aan was - eerder of eventueel later dan de afgesproken dag in de bijgevoegde retourenvelop retourneren. Wanneer cliënten de Nederlandse taal onvoldoende beheersten, werden zij van deelname uitgesloten... Respondenten In totaal hebben 96 respondenten aan het onderzoek meegedaan, 5 mannen en 7 vrouwen variërend in de leeftijd van tot 6 jaar met een gemiddelde leeftijd van 7.8 jaar (SD 9.7 jaar). Twaalf (4.8%) van de respondenten hadden een laag opleidingsniveau, 4 (5.9%) een middelbaar opleidingsniveau en 7 (.%) een hoger dan wel universitair opleidingsniveau. Van 5 respondenten was het opleidingsniveau onbekend... Statistische Analyses Het profielschema van de NVM zoals omschreven door Eurelings-Bontekoe et al., (5) wordt op de NPST toegepast door gebruik te maken van de bij de NPST gepubliceerde normscores van de normgroepen Psychiatrische patiënten en Algemeen. Bijvoorbeeld: het high level borderline profiel wordt volgens Eurelings-Bontekoe et al., (5) gekenmerkt door een ruwe NVM Ernstige psychopathologie score van 8 of hoger, hetgeen hoog is voor de normgroep Psychiatrie en zeer hoog voor de normgroep Algemeen. Vervolgens is in de handleiding bij de NPST opgezocht welke ruwe scores op de schaal Ernstige psychopathologie hoog zijn voor de normgroep Psychiatrische Cliënten en zeer hoog voor de normgroep Algemeen. Hetzelfde 6

7 werd gedaan voor de score op Negativisme. Ook wat betreft de Sociale Inadequatie score van de NPV ter vervanging van de Verlegenheid score van de NVM is dezelfde procedure gevolgd, waarbij gebruik is gemaakt van de herziene handleiding uit (Luteijn, Starren & Van Dijk, ). Bijvoorbeeld daar waar in de NVM een range van ruwe Verlegenheid scores wordt beschreven van boven gemiddeld (p) tot hoog (a), zijn vervolgens die Sociale Inadequatie scores van de NPV geselecteerd, die eveneens in de klasse boven gemiddeld (p) tot hoog vallen (a). De Sociale Inadequatie schaal en de Verlegenheidschaal bevatten overigens hetzelfde aantal items, namelijk 5. De overeenstemming tussen de drie manieren van indelen in profielen (met NVM, met NPST in combinatie met de Sociale Inadequatieschaal van de NPV en de NPST in combinatie met de Verlegenheidschaal van de NVM) is met behulp van Cohen s Kappa onderzocht. De Cohen s Kappa is een maat voor overeenstemming tussen twee oordelen/diagnoses en wordt gebruikt om aan te geven in hoeverre twee beoordelaars of observatoren (in dit geval de diverse indelingsmogelijkheden) overeenstemmen. De Kappa wordt beïnvloed door de base rate ofwel de frequentie waarmee een bepaald profiel dan wel een structurele diagnose voorkomt. De Kappa statistiek corrigeert voor overeenstemming op basis van toeval waarbij rekening wordt gehouden met de base rate. Een Kappa waarde van.4 houdt in dat 6% van de overeenstemming op toeval of error berust. Wanneer de Kappa groter dan.75 is, is de overeenstemming groot, bij een Kappa tussen de.4 en de.75 is de overeenstemming redelijk tot goed, een Kappa kleiner dan.4 duidt op een zwakke overeenstemming. Omdat, ondanks de correctie voor base rate, een lage base rate de Kappa kan beïnvloeden, zijn de Kappa berekeningen ook uitgevoerd op alleen die profielen met een prevalentie van tenminste 5%. Correlaties tussen de verschillende schalen zijn berekend met Pearson s Correlatie Anayses.. Resultaten.. Correlaties tussen de verschillende schalen De correlatie van de Sociale Inadequatie schaal van de NPV met de Verlegenheids schaal van de NVM is.79 (p=.). De hoogte van deze correlatie is in overeenstemming met die zoals vermeld in de handleiding van de NVM (.75, p=. ; Luteijn & Kok, 985). De correlatie van de Negativisme schaal van de NVM met de Negativisme schaal van de NPST is.78 (p=.), de Somatisering schaal van de NVM correleert.89 (p=.) met de Somatisering schaal van de NPST en tenslotte correleert de Psychopathologie schaal van de NVM.8 (p=.) met de Psychopathologie schaal van de NPST. Deze correlaties zijn in overeenstemming met die gepubliceerd in de NPST-handleiding (Luteijn & Barelds, ).. Cohen s Kappa van de overeenstemming tussen de indelingen in profielen 7

8 Bij het berekenen van de overeenstemming tussen de indeling in profielen met behulp van de NVM en de indeling in profielen met de NPST in combinatie met de Sociale Inadequatieschaal van de NPV is coëfficiënt Kappa gering (.) (tabel ). Daarentegen bedraagt coëfficiënt Kappa.6 als cliënten worden ingedeeld op basis van de NPST in combinatie met de Verlegenheidschaal van de NVM. Hoewel de overeenstemming in classificatie beter is wanneer de Verlegenheidschaal aan de NPST wordt toegevoegd, dan wanneer de Sociale Inadequatie schaal wordt gebruikt in combinatie met de NPST, blijft de overeenstemming tussen de NVM indeling en de indeling met de NPST onbevredigend. Vervolgens zijn dezelfde berekeningen uitgevoerd met alleen die profielen die een prevalentie hadden van 5% en hoger (zie tabel ). De Kappa voor de overeenstemming in indeling in profielen op basis van de NVM en die op basis van de NPST met de Sociale Inadequatie schaal wordt dan.9. De Kappa van de overeenstemming tussen de indeling op basis van de NVM en de indeling op basis van de NPST in combinatie met de Verlegenheidschaal wordt.78. De overeenstemming tussen de NPST/Sociale Inadequatie indeling en de NVM blijft dus zwak, ook na correctie voor lage prevalenties.. Cohen s Kappa van de overeenstemming tussen de indelingen in de drie structurele diagnoses. De overeenstemming tussen de classificatie van cliënten in een van de drie structurele diagnosegroepen met behulp van de NVM en de classificatie op basis van de NPST in combinatie met de Sociale Inadequatie schaal is gering: coëfficiënt Kappa is.7. Zoals uit tabel blijkt, zijn er verschillen tussen de indeling op basis van de NVM en die op basis van de NPST gecombineerd met de Sociale Inadequatie. Opvallend is dat op basis van de NPST/Sociale Inadequatie combinatie minder cliënten ingedeeld worden in de Neurotische en Psychotische Persoonlijkheids Organisatie (NPO en PPO) categorieën dan op basis van de NVM. Een aantal van deze cliënten wordt nu ingedeeld in de categorie Borderline Persoonlijkheids Organisatie (BPO). Wordt een zelfde overeenkomstberekening uitgevoerd, maar nu met de NPST/Verlegenheid combinatie in plaats van met de NPST/Sociale Inadequatie combinatie dan wordt de Kappa hoger (.66), maar nog niet bevredigend. Opnieuw blijkt de overeenstemming tussen de indeling in de drie structurele groepen op basis van de NPST gecombineerd met de Verlegenheid en die op basis van de NVM beter dan de overeenstemming tussen de indeling op basis van de NPST/Sociale Inadequatie combinatie en de indeling op basis van de NVM. Vervolgens zijn dezelfde berekeningen uitgevoerd met weglating van de kleine groep cliënten die worden ingedeeld op basis van de NVM in de Psychotische Persoonlijkheids Organisatie (PPO) categorie. De Kappa van de overeenstemming tussen de indeling in de twee structurele diagnosegroepen (Neurotische Persoonlijkheidsorganisatie Organisatie; (NPO) en Borderline Persoonl ijkheids Organisatie (BPO)) op basis van de NVM en die op basis 8

9 van de NPST/Sociale Inadequatie wordt dan.48. De overeenstemming tussen de indeling op basis van de NVM en die op basis van de NPST/Verlegenheid combinatie wordt.8. Dus ook na correctie v oor lage prevalentie blijft de overeenstemming tussen de NVM indeling en de NPST/Sociale Inadequatie indeling onbevredigend..4 Gemiddelde scores op de Sociale Inadequatie schaal en de NVM schalen van de op drie manieren geclassificeerde cliënten. Vervolgens zijn de gemiddelde scores van cliënten ingedeeld in de drie organisaties op basis van de NVM, de NPST/Sociale Inadequatie combinatie en de NPST/Verlegenheid combinatie op de schalen Sociale Inadequatie van de NPV en de NVM schalen Negativisme, Verlegenheid, Somatisering, Ernstige Psychopathologie en Extraversie vergeleken (tabel 4). In het algemeen kan men stellen dat Cliënten met een relatief hoge Verlegenheid score op de NVM (de cliënten met een NPO volgens de NVM ) een lagere Sociale Inadequatie score hebben (gemiddeld.94). Dit houdt in dat wanneer de Sociale Inadequatie-schaal wordt gebruikt in plaats van de Verlegenheid schaal voor de indeling in profielen, cliënten met een relatief hoge score op Verlegenheid naar de borderline organisatie verschuiven, vanwege hun relatief lagere score op Sociale Inadequatie. Dit is te zien in tabel. Van de oorspronkelijk 7 cliënten die op basis van de NVM in de NPO categorie geplaatst worden zijn bij gebruikmaking van de Sociale Inadequatie schaal nog 9 over. Zeven cliënten uit de oorspronkelijke NVM-NPO categorie hebben een zodanig lage SI score dat zij naar de NPST/SI-BPO categorie verschuiven en een cliënt komt in de NPST/SI-PPO categorie terecht. Hetzelfde geldt voor de NVM-PPO. Cliënten die volgens de NVM in de PPO categorie worden ingedeeld hebben een relatief lage score op Sociale Inadequatie (gem. 6.4). Wanneer de Sociale Inadequatie schaal wordt gebruikt om de cliënten in te delen, komt dan ook slechts van de 7 cliënten die oorspronkelijk door de NVM in de PPO categorie waren ingedeeld in de NPST/SI-PPO categorie. De overige 6 verschuiven naar de NPST/SI-BPO groep (zie tabel ). Omgekeerd hebben cliënten met een relatief hoge score op Sociale Inadequatie en die derhalve bij de indeling met de Sociale Inadequatie in de NPST/SI NPO groep terecht komen, een relatief lagere score op Verlegenheid (gem..6). Dit houdt in dat wanneer de Sociale Inadequatie schaal gebruikt wordt voor de indeling in profielen cliënten in de SI-NPO groep terecht kome n, met een in feite te lage Verlegenheid score. Met betrekking tot de Psychotische Persoonlijkheids Organisatie geldt dat de combinatie NPST/Sociale Inadequatie cliënten selecteert met een aanzienlijk lagere score op Extraversie Met betrekking tot de ind eling in borderline profielen komen de gemiddelde scores goed overeen. 9

10 4. Conclusie en Discussie Uit de coëfficiënten Kappa blijkt dat de overeenstemming tussen de indelingen in profielen en in de drie structurele diagnosegroepen op basis van de NVM en die op basis van de NPST/Sociale Inadequatie combinatie onbevredigend is (Kappa respectievelijk. en.7), ook na correctie voor lage prevalenties van bepaalde profielen c.q. na verwijdering van de kleine groep met een Psychotische Persoonlijkheids Organisatie (Kappa is dan respectievelijk.9 en.48). Daarentegen is de overeenstemming tussen de indeling in profielen en de drie structurele diagnosegroepen op basis van de NVM en de indeling op basis van de NPST gecombineerd met de Verlegenheidschaal redelijk (Kappa respectievelijk.6 en,66), maar voor het gebruik in de individuele diagnostiek nog steeds onvoldoende. Echter, na verwijdering van de laag prevalente profielen c.q. de kleine Psychotische Persoonlijkheids Organisatie groep wordt de Kappa goed en wel respectievelijk.78 en.8. De geringe overeenstemming tussen de NPST/Sociale Inadequatie indeling en de NVM indeling is te wijten aan het feit dat cliënten met een relatief hoge Verlegenheid score op de NVM (de als Neurotische Persoonlijkhe ids Organisatie en Psychotische Persoonlijkheids Organisatie geclassificeerde cliënten) naar relatief lagere Sociale Inadequatie scores op de NPV neigen dan men zou verwachten op basis van de in dit onderzoek gevonden correlatie (.79; p=.) van de Sociale Inadequatie en de Verlegenheidschaal. Wanneer de NPST/Sociale Inadequatie indeling vervolgens wordt gehanteerd verschuiven deze NVM-NPO en NVM-PPO cliënten naar de NPST/SI Borderline Persoonlijkheids Organisatie categorie vanwege een relatief te lage Sociale Inadequatie score. Omgekeerd worden met de NPST/SI combinatie cliënten ingedeeld in de NPO groep met een lagere score op Verlegenheid dan de patiënten die conform de NVM ingedeeld worden in de NPO-groep. Echter, bij relatief lage Verlegenheid scores lijkt de Sociale Inadequatie score in het algemeen ook relatief laag te zijn. Een en ander impliceert dat niet iedere cliënt met een relatief hoge Verlegenheid score ook een hoge mate van Sociale Inadequatie hoeft te rapporteren. Tenslotte hebben cliënten die op basis van de NVM in de PPO-groep terechtkomen aanzienlijk hogere scores op Extraversie dan de cliënten die op basis van de NPST/SI combinatie ingedeeld worden in de PPO-groep. De algemene conclusie is dan ook dat de NPST in combinatie met de Sociale Inadequatie schaal bij de individuele structurele diagnostiek met behulp van de dynamische profielinterpretatie de NVM niet kan vervangen. Ondanks een hoge correlatie tussen de twee dimensies in de steekproef kunnen individuen uiteenlopende scores op Verlegenheid en Sociale Inadequatie hebben. Een gelukkige bijkomstigheid is dat de NVM- inmiddels via het PEN te Nijmegen is te verkrijgen. In deze NVM- ontbreken helaas echter 7 items, die wel in de NVM zijn opgenomen en (dus) alleen in de oude MMPI. Ze zijn derhalve niet

11 opgenomen in de NVM-, die gebaseerd is op de (nieuwe) MMPI-. Hopelijk zal dit in de toekomst in samenspraak met het PEN beter geregeld kunnen worden. Een mogelijke verklaring voor de non-equivalentie zou kunnen zijn dat de NPST-schalen Negativisme, Somatisering en Ernstige Psychopathologie conceptueel onvoldoende overeenkomen met de gelijknamige NVM-schale n. Echter, gezien het feit dat de equivalentie beter is wanneer de drie NPST schalen gecombineerd worden met de NVM Verlegenheidschaal dan wanneer deze drie NPST-schalen gecombineerd worden met de Sociale Indequatieschaal van de NPV doet toch vermoeden dat de non-equivalentie vooral te wijten is aan het feit dat Verlegenheid en Sociale Inadequatie mogelijk twee begrippen zijn met slechts beperkte conceptuele overlap. In het navolgende zal nader worden ingegaan op de conceptuele verschillen en overeenkomsten tussen het begrip Verlegenheid en begrippen als sociale fobie /angst en Sociale Inadequatie. Sociale fobie wordt door Heiser, Turner en Beidel () omschreven als een aanhoudende angst voor één of meer sociale situaties waarin de persoon aan onbekende mensen wordt blootgesteld. Verlegenheid wordt door Hopko et al., (5) omschreven als zelf gerapporteerde gevoelens van ongemak in sociale situaties, vooral in die situaties die interpersoonlijk contact vereisen. Van belang daarbij is op te merken dat er geen gestandaardiseerde criteria zijn op basis waarvan Verlegenheid kan worden vastgesteld. Alhoewel het voelen van Verlegenheid vaak gepaard gaat met dezelfde fysiologische, cognitieve en gedragsmatige verschijnselen als sociale angst of sociale fobie, en ongeveer 8% tot 49% van de hoog verlegen individuen voldoen aan de criteria voor sociale fobie, is het begrip Verlegenheid een meer heterogeen concept dan sociale angst/fobie. Verlegenheid wordt vooral beschouwd als een subklinische variant van sociale fobie (Hopko et al., 5). In die zin is Verlegenheid eerder een trait dan een state. Len Sperry () schrijft dan ook dat the trait of shyness is of genetic constitutional origin, which requires specific environmental experiences to develop into a full-blown pattern of timidity and avoidance (pag. 64). Uit onderzoek van Chavira, Stein en Malcarne () blijkt dat verlegenheid op jeugdige leeftijd de kans verhoogt op het ontstaan van sociale angst op latere leeftijd. Het is dus heel goed mogelijk dat sommige hoog verlegen individuen wel sociale angst en sociale inadequatie rapporteren en anderen niet of minder. De prevalentie van Verlegenheid is dan ook hoger dan die van sociale angst, en individuen die hulp zoeken in verband met hun verlegenheid vertonen een ander klinisch beeld dan individuen die hulp zoeken voor hun sociale angst (Hopko et al., 5). Wanneer in dit licht de items van de Verlegenheidschaal van de NVM en die van de Sociale Inadequatie schaal inhoudelijk met elkaar vergeleken worden, valt op dat in tegenstelling tot de vragen van de Verlegenheidschaal van de NVM geen enkel item van de Sociale

12 Inadequatie schaal van de NPV naar sociale angst verwijst die al op jonge leeftijd aanwezig was, en dus naar sociale angst als trait. De items van de Sociale Inadequatie schaal lijken vooral te verwijzen naar sociaal isolement en naar de mate waarin men sociale contacten in het hier en nu vermijdt en mogelijk daarmee meer naar sociale angst als state. Daarnaast worden slechts in twee items van de Sociale Inadequatie schaal van de NPV het woord Verlegenheid expliciet genoemd. Uit dit alles vloeit voort dat, wil men het begrip Verlegenheid zo goed mogelijk meten, het van belang kan zijn in de items ook daadwerkelijk gebruik te maken van het woord Verlegenheid om ongewenste overlap met sociale angst te voorkomen. Daarnaast lijkt het van belang ook te vragen naar de mate waarin gevoelens van verlegenheid en sociaal ongemak al als kind aanwezig waren, dit om vooral het trait karakter van het begrip Verlegenheid te meten in plaats van het state karakter. Een en ander geeft steun aan de visie van Eurelings-Bonteko e & Snellen (5a) en Eurelings-Bontekoe en Snellen (5b ) dat in geval van de individuele diagnostiek Verlegenheid en Sociale Inadequatie apart gediagnosticeerd moeten worden en dat tegenstrijdigheden met betrekking tot deze schalen met behulp van theorie dienen te worden geïnterpreteerd. Bij een hoog verlegen cliënt met een relatief lagere Sociale Inadequatie score, kan de conclusie luiden dat het hier een cliënt betreft die zijn neiging om zich in sociale contacten ongemakkelijk te voelen, goed weet te hanteren, te beheersen en mogelijk ook te verbloemen. Een dergelijk individu kan tegen zijn sociaal geremde neiging in, toch actief het sociale contact opzoeken. Omgekeerd wordt op basis van theorie de combinatie van een lage Verlegenheid score en een hoge Sociale Inadequatie score geïnterpreteerd als de aanwezigheid van ernstige schaamteproblematiek en sociaal terugtrekgedrag met als doel krenkingen van het zelfgevoel te voorkomen in het kader van vroeg narcistische dynamiek (zie voor gedachten over het begrip Verlegenheid in het kader van narcistische dynamiek ook Eurelings-Bontekoe & Snellen, 5a). Tenslotte is het van belang te wijzen op enkele zwakheden van deze studie. Onder de respondenten bevinden zich ook allochtone cliënten. Weliswaar waren zij de Nederlandse taal goed machtig, maar dit gegeven kan de resultaten hebben beïnvloed. Daarnaast is de prevalentie van bepaalde profielen laag, hetgeen de hoogte van de Kappa waar het om de overeenkomst in indeling in profielen ging, negatief kan hebben beïnvloed.