INFORMATIE VOOR AIOS. afdeling huisartsgeneeskunde & ouderengeneeskunde

Transcriptie

1 INFORMATIE VOOR AIOS afdeling huisartsgeneeskunde & ouderengeneeskunde

2 GERION Opleiding tot specialist ouderengeneeskunde Tel INFORMATIE VOOR AIOS OUDERENGENEESKUNDE (tweeëntwintigste versie 2015) Copyright GERION VUmc Amsterdam Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming.

3 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 2 Leeswijzer 3 Wat is GERION 4 Cursorisch onderwijs 1. Inleiding 5 2. Praktisch zaken rondom de terugkomdagen 6 3. Spui-uur 7 4. Casusonderwijs 9 5. Middagprogramma s De mentorbegeleiding Supervisie Intervisie Regionaal onderwijs STARtclass 23 Het praktijkgedeelte 11. Blackboard: de eigen onderwijs-website voor aios Het leergesprek Regio s, regiocoördinatoren en leerwerkplannen 26 Regelingen in de vervolgopleiding 14. Regelingen in de vervolgopleiding Handleiding Opleidingsschema en Individueel Opleidingsplan Toetsing en beoordeling Opleidingsonregelmatigheden Vakantieregeling Ziekte en zwangerschap SBOH Toegang tot online bibliotheek VU Verstoorde werkrelatie tussen aios en opleider / opleidingsinrichting Geschillen Vertrouwenspersoon bij ongewenste omgangsvormen 41 Overigen 25. Inschrijving in het register van Specialisten Ouderengeneeskunde Literatuurlijst Belangrijke adressen Medewerkers GERION Hoe kom ik bij GERION? Lijst met afkortingen 51-2-

4 Leeswijzer Voor u ligt de tweeëntwintigste versie van Informatie voor AIOS. Dit boekje is bedoeld als wegwijzer voor de opleiding specialisme ouderengeneeskunde. Het is bedoeld om u snel te laten vinden wat u wilt weten over de opleiding. Soms is de informatie over een onderwerp integraal opgenomen, soms verwijst dit boekje u naar de plaats waar u meer informatie kunt aantreffen. In de meeste gevallen is dat Blackboard of de website van GERION ( We hebben daar een eigen gedeelte ingericht voor aios met alle voor u relevante informatie. Wij zijn altijd blij met suggesties voor verbeteringen. Aan oudere versies dan deze tweeëntwintigste e versie kunnen geen rechten ontleend worden. Martin Smalbrugge, specialist ouderengeneeskunde Hoofd opleidingsinstituut specialisme ouderengeneeskunde GERION Afdeling huisartsgeneeskunde & ouderengeneeskunde VUmc -3-

5 Wat is GERION Na de erkenning van het specialisme verpleeghuisgeneeskunde door de minister van Volksgezondheid, startten in september 1989 aan de Vrije Universiteit 15 artsen met de nieuwe tweejarige opleiding. Hiermee was de eerste opleiding tot verpleeghuisarts in Nederland en zelfs ter wereld een feit! In 1998 werd de opleiding tot sociaal geriater ondergebracht bij de Verpleeghuisartsopleiding/VU, die vanaf dat moment verder door het leven ging als GERION. Deze nieuwe naam is geen afkorting, maar moet associaties oproepen met geriatrie en onderwijs. GERION is een onderdeel van de afdeling huisartsgeneeskunde & ouderengeneeskunde ( van VU medisch centrum. De discipline ouderengeneeskunde binnen deze afdeling richt zich ook op het onderwijs over ouderengeneeskunde aan medisch studenten en op wetenschappelijk onderzoek in de ouderengeneeskunde. Ook kent de afdeling een Universitair Netwerk Ouderenzorg, waarin een aantal zorginstellingen samenwerkt met de afdeling op gebied van onderwijs, onderzoek en patiëntenzorg (zoals uitwisseling best practices). Zorginstellingen die deel uitmaken van het UNO zijn allemaal ook opleidingshuizen. Tevens kent de afdeling een Universitaire Praktijk Ouderengeneeskunde (UPO), verbonden met de Universitaire Huisartsen Praktijk (UHP) van VUmc. GERION verzorgt de opleiding tot specialist ouderengeneeskunde vanuit VUmc Amsterdam en het UMCG Groningen. Daarnaast organiseert GERION een groot aantal nascholingscursussen voor artsen, psychologen en andere professionals in de ouderenzorg en drie Kaderopleidingen: Palliatieve Zorg, Psychogeriatrie en Geriatrische Revalidatie. Specialisten ouderengeneeskunde die een kaderopleiding gevolgd hebben zijn beschikbaar als consulent voor collega's, voor huisartsen en andere medisch specialisten. Ook kent GERION een profielopleiding Ouderenpsychologie en een opleiding tot casemanager dementie, disciplines waar de specialist ouderengeneeskunde nauw mee samenwerkt. De nieuwste loot aan de stam van GERION is GeriMedica, een project waarbinnen een nieuwe werkwijze voor specialisten ouderengeneeskunde wordt ontwikkeld, ondersteund door een Elektronisch Patiënten Dossier (EPD) voor behandelaars, genaamd Ysis. Kijk op als u meer wilt weten. SOON GERION werkt op steeds meer terreinen samen met de collega-opleidingsinstituten in Nijmegen en Leiden. Dit samenwerkingsverband is op 21 april 2009 opgericht met als naam SOON (Samenwerkende Opleidingen tot specialist Ouderengeneeskunde Nederland). SOON organiseert o.m. de landelijke aiosdagen, de STARtclassen 1 en 2 (voorbereidingscursus op acute geneeskunde aan het begin van de opleiding en later ook voor de start van de ziekenhuisstage) en didactische trainingen voor opleiders (KaderOpleiding voor Opleiders: KOO). Het startpunt voor de toelating tot de opleiding is de website van SOON. Samen met Verenso en VASON (belangenvereniging van aios ouderengeneeskunde) voert SOON een actief PR-beleid om de opleiding tot specialist ouderengeneeskunde onder de aandacht te brengen van medisch studenten en jonge artsen. De website van SOON is -4-

6 Cursorisch onderwijs 1. Inleiding Parallel aan de opleiding in de praktijk (in de (stage)-opleidingsinrichtingen) heeft de opleiding tot specialist ouderengeneeskunde het cursorisch onderwijs georganiseerd. Dit cursorisch onderwijs omvat 40 tot 45 dagen cursorisch onderwijs per jaar, grotendeels georganiseerd in de vorm van een vaste wekelijkse dag cursorisch onderwijs ( de terugkomdag op woensdag). Een klein deel van het cursorisch onderwijs heeft een andere vorm: zie hiervoor hoofdstuk 9 en 10. Een aios is verplicht 120 dagen cursorisch onderwijs gedurende de opleiding te volgen. Het cursorisch onderwijs bestaat uit alle door GERION direct aangestuurde activiteiten. Dit onderwijs wordt gekenmerkt door het aanbieden van keuzemogelijkheden, variatie in werkvormen en het optimaal benutten van groepsonderwijs. Door het aanbieden van keuzemogelijkheden kan de aios het cursorisch onderwijs optimaal afstemmen op de andere onderdelen van zijn Individueel OpleidingsPlan (IOP). Door de variatie in werkvormen kunnen aios met uiteenlopende leerstijlen optimaal profiteren van het onderwijs. Door gebruik te maken van de mogelijkheden van groepsonderwijs kan de aios efficiënt leren, met en door anderen. Het cursorisch onderwijs heeft twee hoofddoelen: (1) de reflectie op het eigen handelen en (2) het verdiepen van kennis en vaardigheden, aansluitend op de praktijkvoering. Reflectie op het eigen handelen Het reflecteren op het eigen (beroeps-)handelen is een belangrijke voorwaarde voor het leren. Dit gebeurt uiteraard ook op de praktijkplek, met name tijdens de leergesprekken. Daarnaast hebben veel activiteiten van het instituutsonderwijs het karakter van reflecteren, zoals het bespreken van voorbereidingsopdrachten of de supervisie. Het reflecteren als onderdeel van het cursorisch onderwijs, kan het meest effectief plaatsvinden in groepsverband, waarbij tevens geleerd kan worden van de inbreng en feedback van anderen. Verdiepen van kennis en vaardigheden, aansluitend op de praktijkvoering. De verdieping van kennis en vaardigheden wordt op uiteenlopende wijzen georganiseerd: individueel, in volgens verschillende criteria samengestelde groepen, door middel van literatuurstudie of computerondersteund onderwijs, in een skillslab, in trainingsgroepen, et cetera. Het is wenselijk dat de aios uit verschillende mogelijkheden kan kiezen om aan te kunnen sluiten bij zijn actuele leerbehoefte. Deze leerbehoefte zal grotendeels bepaald worden door de praktijkervaring van de aios. -5-

7 Cursorisch onderwijs Hoe is de structuur van de gemiddelde terugkomdag? Standaard programma van de terugkomdag Inhoud ochtendprogramma: Spui-uur & Casusonderwijs of Mentorbegeleiding Inhoud middagprogramma: Vaste programma s of Keuzeprogramma s of Supervisie (alleen in het 2 de jaar) Intervisie (alleen in het 3 de jaar) Overige onderwijsdagen Buiten de terugkomdagen op het instituut worden er ook tweemaal per jaar landelijke onderwijs georganiseerd door SOON. Hiervoor wordt aansluiting gezocht bij de jaarcongressen van de beroepsvereniging van specialisten ouderengeneeskunde Verenso. Daarnaast organiseert SOON ook de STARtclassen (meer informatie hierover vindt u in hoofdstuk10). Verder wordt er per jaar 24 uur onderwijs in de regio georganiseerd (zie hoofdstuk 9). 2. Praktisch zaken rondom de terugkomdagen 1. Afmelden voor de terugkomdag doet u zo vroeg mogelijk bij één van uw docenten. Zij zijn te bereiken via het secretariaat van GERION (tel ). Op de terugkomdag zelf dient u zich af te melden tussen uur. Volgt u onderwijs in Amsterdam bel dan naar bovenstaand nummer. Volgt u onderwijs in Groningen bel dan naar telefoonnummer Het secretariaat geeft uw afmelding door aan de docenten. LET OP: indien u zich afmeldt door ziekte dient u dit ook door te geven aan uw werkgever: de SBOH ( ) ). 2. De terugkomdagen van alle groepen starten om uur en eindigen om uur. Deze tijden zijn zodanig gekozen dat het vanaf iedere plaats in Nederland mogelijk is op tijd aanwezig en s avonds weer op tijd thuis te zijn. 3. Op blackboard (zie paragraaf 11) staan de roosters van de terugkomdagen per jaar (1 e,2 e,3 e jaar), waarin u kunt zien welk onderwerp wanneer aan bod komt. 4. Wij publiceren op de lichtkrant op de 8 e en 9 e etage tegenover de liften in het OZW gebouw in welke ruimte het onderwijs is gepland in Amsterdam. 5. GERION zorgt s morgens voor koffie en thee. Voor de lunch dient u zelf te zorgen. 6. Het is de verantwoordelijkheid van de groep om de onderwijsruimte na afloop netjes achter te laten (vuile kopjes, papieren, enz. opruimen). Let goed op persoonlijke bezittingen. Er wordt veel gestolen. GERION en VU medisch centrum / UMCG aanvaarden geen aansprakelijkheid voor verloren goederen. -6-

8 Cursorisch onderwijs 3. Spui-uur Het spui-uur, ook wel inbrengronde genoemd, is een vast onderdeel van de terugkomdag. Vrijwel elke terugkomdag start hiermee. Op enkele terugkomdagen vervalt het spui-uur of wordt naar een ander tijdstip op de dag verplaatst wanneer de programmering dit noodzakelijk maakt. Algemene doelstelling Het uitwisselen van ervaringen en hiervan te leren. Concrete doelstellingen - Zich bewust worden wat de eigen lacunes zijn in kennis, vaardigheden en attitude. - Zich bewust worden van de eigen grenzen en het persoonlijke aandeel met betrekking tot het handelen in de praktijk. - Het constructief deel uit leren maken van een groep door: het ter discussie stellen van eigen gedrag of het gedrag van een ander; het leren inbrengen van ervaringen; het leren luisteren en zich inleven en leren ingaan op wat de ander wil en verwacht; het leren vragen om herkenning, erkenning, hulp, steun of advies aan anderen; het leren geven en ontvangen van feedback. - Het beter leren hanteren van gevoelens. - Het onderzoeken van gevolgde beslissingsprocedures in de praktijk. Toelichting doelstellingen De doelstellingen zullen niet gelijktijdig gerealiseerd kunnen worden. Ook kunnen daarnaast persoonlijke leerdoelen aanwezig zijn die te maken hebben met de inbreng in het spui-uur. Het bereiken van de doelstellingen is sterk afhankelijk van de inzet van de groep. Het spui-uur is bij uitstek een moment waarbij een beroep gedaan wordt op samenwerkingsvaardigheden. Vaardigheden die van uitermate belang zijn voor het werk van een specialist ouderengeneeskunde. Het spui-uur valt en staat met de inzet van alle groepsleden. Zo kan het spui-uur doodbloeden doordat de aios onvoldoende interesse voor elkaar hebben of het elkaar zo moeilijk maken dat vervolgens niemand meer iets durft te zeggen. Ook kan teleurstelling ontstaan doordat de aios aanvankelijk overtuigd was van zijn gelijk en hij door het spui-uur aan het twijfelen is gebracht. Het is belangrijk dat gevoelens van onvrede, evenals positieve gevoelens, gemeld worden. In de periode van drie jaar kan de behoefte van de groep ook variëren. Zo nu en dan zal met elkaar nagegaan moeten worden of de gevolgde werkwijze (samenwerking) voldoet. Werkwijze Het spui-uur wordt meestal geleid door de gedragswetenschappelijk docent. De werkwijze kan per groep enigszins variëren en aangepast worden aan wensen van de groep. Vaak zal gestart worden met een korte inventarisatie wie iets wil inbrengen in het spui-uur. Zo nodig wordt een keuze gemaakt. -7-

9 Cursorisch onderwijs Ook kan er een kort rondje worden gemaakt, waarbij elke aios in een paar zinnen vertelt wat hij 1 de afgelopen week aan bijzonderheden heeft meegemaakt. Eventuele mededelingen, korte vragen kunnen worden ingebracht. Bijvoorbeeld ik ben op zoek naar een protocol met betrekking tot, wie heeft dat voor mij?. Of de afloop van een eerder in een spui-uur ingebracht verhaal wordt verteld. De bedoeling hiervan is dat een ieder kort aan het woord komt en de overige groepsleden en docenten een indruk krijgen wat de aios op dit moment bezighoudt. Eventueel kan hen gevraagd worden met behulp van een inbreng hierover meer te vertellen. Als de aios zijn inbreng verteld heeft, kunnen de andere groepsleden vragen stellen. Dit kunnen informatieve, stimulerende of verhelderende vragen zijn. Vervolgens wordt nagegaan wat nu van de groep verwacht wordt. Wanneer dit duidelijk is, kan gereageerd worden in de vorm van feedback, advies, informatie, steun geven, enzovoort. Tenslotte wordt nagegaan of aan de verwachtingen van de inbrenger is voldaan. Zo mogelijk volgt een samenvatting en explicitering van leerpunten. Voorbereiding door de aios Het woord spui-uur kan verwarring geven. Het is niet de bedoeling dat ter plekke een woordenstroom op gang komt. De voorbereiding voor het spui-uur kan er als volgt uitzien: De aios gaat voor zichzelf na - wat hij wil vertellen aan de andere groepsleden; - hoe hij in korte tijd duidelijk kan maken wat hem bezighoudt; - waarom hij de groep deelgenoot wil maken; (N.B. bepaalde zaken kunnen ook met de opleider besproken worden) - welke vraag de aios heeft bij zijn inbreng. (N.B. soms is de vraag voor jezelf nog vaag; de groep kan door vraagverheldering hierbij behulpzaam zijn). Voorbeelden van een inbreng Voorbeeld 1 "Bij onderzoek is gebleken dat een patiënt van mij een zeer slechte prognose heeft; ik twijfel eraan, gezien een aantal persoonskenmerken, of ik hem dit zal vertellen. Wat vinden jullie ervan?" De groep kan vervolgens met de betreffende aios nagaan wat de overwegingen zijn en er kan een discussie ontstaan of je altijd deze informatie moet verstrekken of dat er ook zwaarwegende argumenten kunnen zijn, en zo ja welke, om dit niet te doen. Voorbeeld 2 "Bij een nachtdienst heb ik, volgens mij, onvoldoende doorgevraagd en is de bewoner overleden; hoewel ik achteraf gezien dit niet had kunnen voorkomen, voel ik me er zeer ongemakkelijk over; heb ik fout gehandeld? De groep kan de handelwijze nalopen en feedback geven over het handelen; ook kan ingegaan worden op het gevoel wat bijvoorbeeld te maken kan hebben met een gebrek aan vertrouwen in zichzelf of in andere disciplines. 1 Ter wille van de leesbaarheid is ervan afgezien vormen als hij / zij, zijn / haar te gebruiken en is gekozen voor hij en zijn. -8-

10 Cursorisch onderwijs 4. Casusonderwijs Casusonderwijs is een belangrijk en structureel terugkerend onderdeel van het cursorisch onderwijs. In een groep en onder begeleiding van twee docenten leren aios aan de hand van een casus een groot aantal aspecten en facetten van de ouderengeneeskunde. In deze handleiding staan de structuur en de uitgangspunten van het casusonderwijs beschreven. Doel van het casusonderwijs Met het casusonderwijs worden drie doelstellingen beoogd: 1. het leren analyseren en oplossen van werkgerelateerde problemen (klinisch redeneren) 2. het verwerven van vakkennis 3. het leren sturen van het eigen leerproces De casuïstiek Een casus is een geanonimiseerde versie van een medisch dossier van een (geriatrische) patiënt. Door gebruik te maken van bestaande, feitelijke gegevens blijft de inhoud van het onderwijs dicht bij de praktijk van de specialist ouderengeneeskunde (SO). De casus start met een situatieschets en bestaat daarnaast uit (achtergrond)informatie vanuit verschillende invalshoeken, zoals een decursus, een indicatie van het CIZ, verwijsbrieven, enzovoort. De zeven competentiegebieden en bijbehorende kenmerkende beroepssituaties van de SO komen aan bod in de casuïstiek. Stappen casusonderwijs Hieronder volgt een beschrijving van de stappen van het casusonderwijs. De doelstelling en het resultaat van elke stap staan beschreven. Stap 1: Introductie casus en bespreken handelen als arts. Aan de hand van de beschikbare gegevens van de betreffende de casus gaat de aios aan de slag met de vragen: wat er aan de hand is en wat wordt het plan van aanpak? Gegevens zijn niet altijd volledig, vergelijkbaar met de praktijk waarin het soms ook gebeurt dat je bij een opname met de op dat moment beschikbare gegevens aan de slag moet gaan. Hoe handel je als arts als je bij deze casus betrokken bent? Wat is je probleemanalyse, welke problemen of aandachtspunten krijgen prioriteit, wat kan later aan de orde komen en wat wordt je plan van aanpak? Door dit in de groep te bespreken en keuzes te beargumenteren leert de aios zijn eigen visie te vormen en verwoorden. Hiermee oefent de aios methodisch te werken en het klinisch redeneren. Stap 2: Individuele leerdoelen opstellen en uitwerken Het casusonderwijs is een middel voor de aios om tot leerdoelen te komen. De betreffende casus en de voorgaande bespreking in de groep geven vaak voldoende aanleiding tot vragen waar u als aios geen antwoord op weet, of hiaten in kennis of vaardigheden ervaart, of behoefte hebt aan verdieping op een bepaald onderwerp. Het is een kunst de vraag te vertalen naar een concreet leerdoel. -9-

11 Cursorisch onderwijs Als het leerdoel wordt geformuleerd volgens de SMART-criteria zal de zoektocht naar het antwoord gerichter kunnen plaatsvinden. SMART is het acroniem voor Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en Tijdgebonden. Nadat het leerdoel is geformuleerd bepaalt de aios de leeractiviteiten die, buiten de terugkomdag om, ondernomen zullen worden om het leerdoel te realiseren. De groep kan hierbij adviseren. Tevens worden er in de groep afspraken gemaakt over tijd en vorm van terugkoppeling van leerdoelen. De aios kan de opdracht voor zichzelf uitwerken en het resultaat op blackboard zetten, een presentatie geven aan de groep tijdens een volgende bijeenkomst of een groepsproduct afleveren. Variatie in werkvormen maakt het casusonderwijs levendig. Stap 3: Terugkoppeling leerdoel Bij de terugkoppeling van het resultaat van de zoektocht besteedt de aios (in ieder geval) aandacht aan de volgende vragen: 1. Het leerresultaat van het werken aan het leerdoel wat heb je gevonden? (Kort! Hooguit 5 minuten) 2. De wijze waarop het leerdoel is gerealiseerd hoe heb je het gevonden, welke bronnen heb je gebruikt? 3. Mening over het resultaat wat vind je van dat wat je hebt gevonden? Levert dat nog nieuwe vragen discussiepunten of gezichtspunten op? 4. Vertaling naar het handelen in de praktijk- wat betekent het leerresultaat voor de betreffende casus en wat levert het op voor je handelen in de praktijk? Het is nadrukkelijk niet de bedoeling dat de aios bij presentaties in de groep onderwijs aan elkaar gaan geven. Het doel van de presentatie is dat de aios verder komt met het antwoord op het geformuleerde leerdoel. Informatie over het eerste vraag: wat heb je gevonden?, wordt hooguit kort en bondig weergeven. Stap 4: Evaluatie De inhoud, het niveau en de diepgang van de resultaten van vorige stap worden geëvalueerd. De aios beantwoordt hiervoor de volgende vragen: - Wat heb ik geleerd? - Wat moet ik nog verder ontwikkelen? - Ben ik tevreden over mijn resultaten gezien mijn inspanningen? De aios licht de antwoorden op bovenstaande vragen mondeling toe aan de groepsleden. De medeaios geven gerichte feedback hierop. De docenten geven aanvullend hun eigen bevindingen op een positieve en constructieve manier. Tenslotte vindt een evaluatie plaats van de methodiek en het verloop van het (groeps)proces. Bij de evaluatie van de methode wordt er gekeken naar het verloop van de verschillende stappen van het -10-

12 Cursorisch onderwijs casusonderwijs. Bij de evaluatie van het proces wordt gekeken naar de participatie van de aios in de groep, het maken en houden van afspraken, actieve luisterhouding, respectvolle benadering van overige leden van de groep, enzovoort. -11-

13 Cursorisch onderwijs 5. Middagprogramma s Keuze of vaste programma s Tijdens de middagen van het instituutsonderwijs worden onderwijsprogramma s aangeboden. Er worden vaste programma s en keuzeprogramma s aangeboden. Vaste programma s worden gevolgd in de eigen jaargroep en het onderwerp is veelal themaoverstijgend. De duur van een vast programma kan variëren van één dagdeel tot een cyclus van meerdere dagdelen. Keuzeprogramma s worden gevolgd in groepen met wisselende samenstelling: aios uit meerdere jaargroepen en uit verschillende opleidingsjaren nemen hieraan deel. Het houdt in dat er tijdens een middag meerdere programma s worden aangeboden, waaruit u één programma kiest om te volgen. De onderwerpen van de programma s zijn gekoppeld aan de thema s die centraal staan tijdens de opleiding tot specialist ouderengeneeskunde. Tijdens een middag worden er programma s aangeboden van verschillende thema s. Zodoende wordt er een verscheidenheid aan onderwerpen aangeboden die van belang zijn voor de ouderengeneeskunde. In het vervolg staan de verschillende aspecten van de keuzeprogramma s beschreven. Doelstelling keuzeprogramma s Het doel van de keuzeprogramma s is om het cursorisch onderwijs op het instituut te laten aansluiten bij de dagelijkse werkzaamheden in de praktijk van de aios. Het maken van een keuze Op basis van de behoefte om meer te weten te komen over een specifiek onderwerp, maakt u een keuze uit de aangeboden programma s. De leerbehoefte komt voort uit actuele praktijksituaties en de ervaring hierbij bepaalde kennis te missen, om kennis te verdiepen of om nieuwe onderwerpen te verkennen. De keuze voor een programma maakt u op individuele basis of in samenspraak met de (stage)opleider en / of de mentor. Inschrijven voor een programma naar keuze U schrijft zich in voor een keuzeprogramma via Blackboard. Wanneer u bent ingelogd verschijnt een overzicht van keuzeprogramma s en kunt u uw keuze kenbaar maken. Wanneer inschrijven? Een aantal malen per jaar kunt u zich inschrijven voor een of meerdere keuzeprogramma s. Kijk op Blackboard wanneer de volgende inschrijving opent. De sluitingsdatum voor inschrijving staat ook vermeld op Blackboard. -12-

14 Cursorisch onderwijs Maximum aantal deelnemers Alle keuzeprogramma s kennen een maximaal aantal deelnemers. Heeft een keuzeprogramma het maximum aantal deelnemers gehaald, dan kunt u zich niet meer voor dit programma inschrijven. In het volgende opleidingsjaar zal het programma weer worden aangeboden, tenzij dit anders staat aangegeven. Voor het huidige opleidingsjaar zult u één van de overige keuzeprogramma s van dezelfde middag moeten kiezen. Wanneer u een programma beslist wilt volgen, dient u zich dus tijdig in te schrijven voor het betreffende programma. Inschrijvingstermijn gesloten U wordt uitdrukkelijk verzocht om een keuze te maken voor de verschillende keuzeprogramma s. Indien u zich niet inschrijft dan betekent dit dat u niet deel kunt nemen aan een programma en dus als absent genoteerd wordt. Voorbereidingsmateriaal Vier weken voordat een keuzeprogramma wordt gegeven, staat het voorbereidingsmateriaal op Blackboard. Evaluatie Alle programma s worden na afloop geëvalueerd d.m.v. een evaluatieformulier dat u toegestuurd krijgt per . De resultaten worden gebruikt om de kwaliteit van het onderwijsprogramma, en de uitvoering hiervan door de docenten, in kaart te brengen en waar nodig te verbeteren. -13-

15 Cursorisch onderwijs 6. De mentorbegeleiding Tijdens de opleiding krijgt de aios, als gevolg van de verschillende leerwerkperiodes en stages, te maken met meerdere opleiders in het praktijkgedeelte van de opleiding. Om de continuïteit van het opleidingstraject te waarborgen wordt een aios gekoppeld aan een vaste mentor vanuit het opleidingsinstituut. De mentor is in principe gedurende de hele opleiding betrokken bij de aios en begeleidt de aios bij het individuele opleidingstraject. Hieronder worden taken van de mentor beschreven en weergegeven op welke manier de mentorbegeleiding gestalte krijgt. De mentor Eén van de docenten van de jaargroep waar de aios deel van uitmaakt neemt de mentorfunctie op zich. De mentor kan zowel een specialist ouderengeneeskunde docent als een gedragswetenschappelijk docent zijn. De specialist ouderengeneeskunde docent en gedragswetenschappelijk docent van de jaargroep vormen een duo; zij nemen waar voor elkaar en bieden onderlinge ondersteuning. Taken mentor - Fungeert als individuele coach voor de aios; hij volgt het ontwikkelingsproces van de aios; - Adviseert de aios bij het maken van een opleidingsschema (OS) en een individueel opleidingsplan (IOP); - Helpt de aios leerdoelen te formuleren en zichzelf te sturen bij het realiseren van die leerdoelen; - Spoort de aios aan tot reflectie op eigen beroepsmatig handelen; - Bespreekt de voortgang van de opleiding met de aios, stuurt hem waar nodig via diverse middelen bij; - Leest leerprocesverslagen en andere opdrachten en beziet deze in het kader van voortgang van de opleiding; - Begeleidt bij keuzemomenten in het opleidingstraject; - Ondersteunt bij het overwinnen van opleidingsproblemen; - Adviseert de aios waar nodig in het volgen van ondersteunende keuzeprogramma s, die aangeboden worden om de aios de gelegenheid te geven aan eigen aandachtspunten te werken; - Begeleidt de aios in het beheren van diens portfolio en is op de hoogte van de inhoud; - Begeleidt bij studievertraging en extrabegeleidingstrajecten; - Schakelt de collega-mentor in als er sprake is van studieproblemen die kunnen leiden tot een extrabegeleidingstraject (extrabegeleidingstrajecten worden altijd door een mentorduo begeleid); - Onderhoudt contacten met de (stage)opleiders van het praktijkgedeelte van de opleiding, voor zover nodig voor het opleidingstraject van de aios; - Bewaakt de overdracht van de ene (stage)opleider naar de andere (stage)opleider; - Informeert hoofd opleiding over problemen met studeerbaarheid van het curriculum; - Adviseert hoofd opleiding bij problemen van de individuele aios; - Maakt conform het toets- en beoordelingsplan, educatieve en selectieve beoordelingen van de ontwikkeling van de competenties van de individuele aios, op basis van het portfolio en adviseert aan het hoofd van de opleiding over de voortgang van de opleiding bij selectieve beoordelingen. -14-

16 Cursorisch onderwijs De mentorgroep Doel De mentorbijeenkomsten hebben als doel de aios te ondersteunen bij zijn leerproces. Het evalueren van en reflecteren op het eigen leerproces om zo vaardig te worden in het zelfstandig leren staat daarin centraal. In een veilige omgeving kan de aios zaken rondom werk en opleiding bespreken met de mentor en andere aios. De mentorbijeenkomsten ondersteunen de aios bij het ontwikkelen van competenties, en het maken van keuzes in het opleidingstraject. Werkwijze Een mentorgroep wordt samengesteld uit de helft van de aios uit een jaargroep en bestaat uit 6-8 aios. De mentorgroep wordt begeleid door een van de docenten uit de jaargroep. De samenstelling van de mentorgroep en de mentor blijft in principe vast gedurende het opleidingstraject. Iedere aios is verplicht de bijeenkomsten bij te wonen. Voorafgaand aan een mentorbijeenkomst maken de aios ieder voor zich een leerprocesverslag. De agenda voor de bijeenkomsten wordt gezamenlijk vastgesteld. De leerprocesverslagen worden opgenomen in het portfolio. Frequentie In het eerste jaar zullen er ongeveer negen bijeenkomsten plaatsvinden. In het tweede en derde jaar zijn er ongeveer vijf bijeenkomsten. In het tweede jaar is de frequentie lager omdat de aios dan ook supervisie volgt en in het derde jaar is men al zodanig getraind in het evalueren van en reflecteren op leren dat met vijf bijeenkomsten kan worden volstaan. Een bijeenkomst duurt ongeveer drie uur. Een tot twee keer per opleidingsjaar zal een mentorbijeenkomst gewijd zijn aan de selectieve beoordeling van de ontwikkeling van de competenties van de individuele aios op basis van het portfolio. Inhoud van de bijeenkomsten De inhoud van de bijeenkomsten wordt voor een belangrijk deel vormgegeven door de leerbehoeften van de aios. Toch zijn er een aantal onderwerpen en thema s te noemen die zeker aan bod zullen komen tijdens de sessies. Voorlichting over het doel en de werkwijze van de mentorgroep komt in de introductieweek aan de orde. In de eerste maanden van de opleiding is het belangrijk om stil te staan bij het opleidingsschema en het individuele opleidingsplan van de aios. Het leren formuleren van persoonlijke leerdoelen en hoe je daarmee aan de slag gaat in de praktijk is een thema dat aan bod zal komen. Verder wordt aandacht besteed aan de leerstijlen en de vertaalslag van theorie naar de consequenties en het toepassen in de praktijk. Ook de keuzes die men maakt om aan bepaalde leerdoelen te werken kan besproken worden tijdens de bijeenkomst. Ook het leren reflecteren en feedback geven en ontvangen komt aan de orde. -15-

17 Cursorisch onderwijs 7. Supervisie Wat is supervisie? Supervisie is een methode die tot doel heeft te leren, praktijkervaringen dusdanig te verwerken dat er lering uit getrokken kan worden om het in de toekomst beter te doen. Met andere woorden: supervisie is een vorm van leren, namelijk leren vanuit ervaringen. Het bespreken van deze ervaringen gebeurt in groepjes van (meestal) drie aios onder begeleiding van een supervisor. In de supervisie wordt nagedacht over het handelen en de houding van de specialist ouderengeneeskunde, om zodoende meer inzicht te krijgen in het eigen functioneren. Supervisie gaat uit van eigen vragen van de aios. Soms zijn dit "problemen", maar het is ook heel goed mogelijk dat de aios meer zicht wil krijgen op bijvoorbeeld welke zaken een rol spelen bij ingewikkelde beslissingen. Voorbeelden van onderwerpen die de afgelopen jaren in de supervisiebijeenkomsten aan de orde zijn geweest, zijn: - omgang met andere disciplines, met name verpleging; - hanteren van waarden en normen; - kritiek geven en ontvangen; - omgang met familie van een patiënt; - faalangst, opkomen voor jezelf; - omgaan met onjuiste diagnose /medicatie; - omgaan met onzekerheden; - omgaan met verantwoordelijkheid; - eigen methode van werken in relatie tot tijdsdruk; - eigen wijze van conflicthantering. Programma De supervisie wordt gegeven door een docent van een andere groep of door een externe supervisor. Er zijn 12 bijeenkomsten van 2 uur, die in het tweede jaar 's middags worden gehouden. Het supervisierooster met data, groepsindeling, naam supervisor en werkruimte wordt aan het begin van het tweede jaar uitgereikt. Doelstelling Aan het eind van de supervisieserie dient de aios het volgende geleerd te hebben: a. Kunnen reflecteren: - het eigen handelen en het effect daarvan kunnen beschrijven in een concrete situatie - kunnen beschrijven hoe een concrete situatie wordt beïnvloed door: gevoelens, normen, waarden en vooroordelen, opvattingen, kennis en ervaringen, situationele omstandigheden - conclusies kunnen trekken uit deze analyse. b. Inzicht hebben in eigen mogelijkheden en beperkingen en het effect daarvan op het werk: - de eigen werkstijl beschrijven -16-

18 Cursorisch onderwijs - aan kunnen geven hoe deze bepaald wordt door persoonlijke opvattingen en ervaringen - deze kunnen vergelijken met de algemene eisen die het beroep stelt - de eigen mogelijkheden en beperkingen en het effect daarvan op de werkuitvoering benoemen. c. Consequenties willen en kunnen trekken uit eigen mogelijkheden en beperkingen van het werk: - bereid zijn inzicht te verschaffen /open te zijn over eigen grenzen in het werk - feedback kunnen ontvangen en anderen kunnen consulteren - kunnen accepteren van persoonlijke grenzen in het werk - normen en waarden ter discussie willen en kunnen stellen - bereid zijn zich in te zetten voor verlegging van persoonlijke grenzen waar deze het werk nadelig beïnvloeden. d. De eigen ervaring en reflectie daarop kunnen gebruiken voor verdere ontwikkelingen binnen het werk: - aan kunnen geven wat en hoe in de supervisie geleerd is - aan kunnen geven op welke punten een verdere ontwikkeling binnen het werk van belang is - aan kunnen geven op welke wijze hieraan gewerkt gaat worden, rekening houdend met de persoonlijke leerstijl in staat zijn nieuwe inzichten om te zetten in verbeterd handelen. Voorwaarden om de doelstellingen te kunnen halen De aios: - mag hoogstens 1 supervisiebijeenkomst missen (maar niet de eerste en de laatste); - maakt voor elke bijeenkomst een verslag; - heeft eigen inbreng; Werkwijze De aios bereidt de bijeenkomst schriftelijk voor door middel van een verslag. De verslagen kunnen worden bewaard in het portfolio, in de vrije ruimte van bewust leren. In het verslag komen twee punten aan de orde: a. De schriftelijke materiaalinbreng Een nieuwe casus of werkprobleem (concrete ervaring) met vragen ter bespreking. Een schriftelijke voorbereiding is nodig om de bijeenkomsten optimaal te kunnen benutten. Door de voorbereiding wordt een eerste ordening aangebracht in de gebeurtenissen en heeft de aios nagedacht over de vragen die hij zichzelf stelt. Of met andere woorden het verslag wordt gemaakt om ervaringen expliciet te maken. -17-

19 Cursorisch onderwijs Tevens is het mogelijk om geluid- en beeldopnames mee te nemen naar de supervisiebijeenkomst als extra bron van leermateriaal. De nieuwe inbreng wordt tijdens de bijeenkomst gezamenlijk geanalyseerd met behulp van de methode van probleem verhelderen. De essentie van deze methode is, door middel van open vragen, de aios verder te helpen bij het verkennen en bewust worden van persoonlijke aspecten in het werk en te stimuleren bij het zoeken naar eigen oplossingen voor de zaken waar hij tegenaan loopt. Een belangrijk aandachtspunt bij de methode is het leren herkennen en bespreken van gevoelens en processen die spelen bij de aios zelf en in de communicatie met anderen. Ook de communicatie tijdens de supervisie kan hiervoor als leermiddel dienen. LET OP: Voor de eerste bijeenkomst beschrijft de aios in maximaal een A4 tje waar hij /zij in het werk tegenaan loopt en wat hij /zij daarover in de supervisie zou willen leren. b. Het reflectieverslag Na iedere bijeenkomst maakt de aios een verslag met een terugblik op de bijeenkomst. Dit is geen verslag in de zin van "notulen", maar een weergave met de belangrijkste persoonlijke leerpunten van deze bijeenkomst. Dit kan naar aanleiding van een eigen inbreng zijn als wel naar aanleiding van de inbreng van anderen. Het gaat om een persoonlijke selectie waarbij wordt aangegeven waarom een bepaald punt aansprak, welke conclusies je trekt, welke vragen het oproept enzovoort. In de volgende zitting kunnen mede-supervisanten en supervisor hierop reageren. Het steeds weer benoemen van wat er in de supervisie geleerd wordt - onder andere door er thuis in het verslag mee bezig te zijn - is van belang in verband met het op gang brengen van een persoonlijk leerproces. Tijdens de bijeenkomsten wordt aandacht besteed aan de manier waarop de aios met zijn eigen leerproces omgaat om een leidraad te bieden voor de toekomst waarin de aios in staat moet worden geacht zelfstandig door te gaan met ervaringsleren. Het verslag wordt enkele dagen voor de supervisiebijeenkomst naar de mede-supervisanten en de supervisor gestuurd zodat die zich kunnen voorbereiden. Beoordeling Ongeveer halverwege de supervisiereeks wordt door de aios een evaluatieverslag geschreven volgens de aanwijzingen van de supervisor. Tegelijkertijd geven de supervisoren hun oordeel over de vorderingen van de aios met betrekking tot de supervisiedoelen. Tevens geven zij een prognose of de aios aan het eind van de supervisiereeks zal voldoen aan de genoemde doelstellingen. De supervisoren vullen hiertoe een formulier in waarbij zij kort omschrijven hoe de stand van zaken is. Dit formulier wordt besproken met de aios, waarbij deze het formulier tekent voor gezien. Het formulier bewaart de aios in zijn portfolio. Aan het eind van de supervisiereeks vindt de tweede en laatste beoordeling plaats. Voor alle duidelijkheid en gelet op de privacy, bij de beoordeling gaat het niet om de inhoud van de supervisie en welke ervaringen de supervisant inbrengt. Beoordeeld wordt of de aios ervaringen kan bespreken, reflecteren en analyseren en zijn inzichten in zijn persoonlijke werkwijze verwerkt. De supervisor geeft in de rapportage slechts weer of de aios hiertoe vaardigheden heeft ontwikkeld en -18-

20 Cursorisch onderwijs gebruikt daarvoor de vier supervisiedoelen als leidraad. Tenslotte geeft de aios feedback aan de supervisor over zijn/haar functioneren na de gevolgde supervisie. Privacy Om het mogelijk te maken dat de aios tijdens de supervisie vrijuit kan spreken en zich kwetsbaar kan opstellen, is het van belang dat zorgvuldig wordt omgegaan met de informatie die tijdens de bijeenkomsten verkregen wordt. Dit houdt in dat: - de aios niet over de inbreng van de anderen spreekt met derden, spreken over eigen ervaringen is uiteraard wel toegestaan; - de supervisor niet over de aios spreekt met anderen (denk aan docenten, opleider, hoofd opleiding), behalve wanneer daartoe aanleiding is, en na voorafgaand overleg met de aios; - de aios zowel het eigen verslag als mede de verslagen die de aios van mede-supervisanten krijgt zorgvuldig bewaart; - de supervisor de verslagen van de aios en de eigen werkaantekeningen zorgvuldig bewaart; - aan het eind van de serie bijeenkomsten de supervisor en de supervisanten gezamenlijk een besluit zullen nemen over het al dan niet langer bewaren van de verslagen en de wijze waarop dit zal worden uitgevoerd; - de supervisor zo nu en dan de inhoud van de supervisiebijeenkomsten op anonieme wijze zal kunnen gebruiken in verband met eigen deskundigheidsbevordering, tenzij de aios hiertegen bezwaar maakt; de aios kan dit aan het einde van elke bijeenkomst kenbaar maken. -19-