De horizontale Richtlijn Consumentenrechten. en de consequenties voor de Nederlandse consument

Transcriptie

1 De horizontale Richtlijn Consumentenrechten en de consequenties voor de Nederlandse consument Masterscriptie Privaatrechtelijk rechtspraktijk E. Teders ( ) Begeleider: prof. dr. M.B.M. Loos November 2011

2 Inhoudsopgave 1 Inleiding Introductie Onderwerp en aanleiding Opbouw Conformiteit en de gevolgen van non-conformiteit onder het Nederlands recht Inleiding Dwingend recht bij een consumentenkoop De (non-)conformiteit: inleiding Wettelijke garantie Normaal gebruik Bijzonder gebruik Aard van de zaak Onderzoeks- en/of mededelingsplicht Risico-overgang bij aflevering Bewijslast Klachtplicht en verjaring Het systeem bij non-conformiteit De bijzondere rechtsmiddelen stap 1: herstel of vervanging De algemene rechtsmiddelen stap 2: ontbinding of prijsvermindering Schadevergoeding Opschorting Het oorspronkelijke Richtlijnvoorstel betreffende de Consumentenrechten Inleiding Van minimum- naar maximumharmonisatie Kritiek op de uitgangspunten van de Commissie Introductie begrippen Dwingend recht De (Non-)conformiteit: inleiding Levering Het moment van beoordeling van de conformiteit Bewijslast Aansprakelijkheid handelaar bij non-conformiteit Consument moet klagen binnen twee maanden Het systeem bij non-conformiteit De rechtsmiddelen stap 1: herstel of vervanging De rechtsmiddelen stap 2: keus tussen prijsvermindering of ontbinding Schadevergoeding ii

3 3.16 Opschorting De ontwikkeling van de Richtlijn Consumentenrechten Inleiding Standpunt van de Raad van Ministers in eerste lezing Standpunt van het Europees Parlement in eerste lezing Naar een definitieve Richtlijn consumentenrechten Bereik van de Richtlijn en het niveau van harmonisatie Definities Additionele bepalingen die gelden bij alle (koop)overeenkomsten Informatieverplichtingen Het DCFR en de vergelijking van de regels over (non-) conformiteit daaruit met het richtlijnvoorstel en het BW Het Draft Common Frame of Reference Introductie begrippen De (Non-) conformiteit: inleiding Moment van beoordeling van de conformiteit Bewijslast Aansprakelijkheid handelaar bij non-conformiteit Klachtplicht Het systeem bij non-conformiteit Herstel van conformiteit door de schuldenaar Specific performance Ontbinding Prijsvermindering Schadevergoeding Opschorting De belangrijkste overeenkomsten en verschillen: een overzicht Inleiding Het begrip consument Wettelijke garantie Klachtplicht Het systeem bij non-conformiteit Levering Informatieverplichtingen Conclusie Literatuurlijst iii

4 1 Inleiding 1.1 Introductie In deze scriptie staat de ontwikkeling van de horizontale Richtlijn consumentenrechten centraal. Daarbij gaat het in de eerste plaats om de ambities en overwegingen van de Europese Commissie die hebben geleid tot het richtlijnvoorstel voor een nieuwe Richtlijn consumentenrechten 1, welke op 8 oktober 2008 is vastgesteld en ingediend bij het Europees Parlement en de Raad van Ministers. In de tweede plaats gaat het ook en vooral over de consequenties die dit voorstel met zich mee zou brengen voor een Nederlandse consument-koper die te maken krijgt met de non- conformiteit van een aangeschaft product. Dit onderzoek wijst uit dat de consequenties voor de Nederlandse consument, indien dit eerste voorstel doorgang had gevonden, ingrijpend zouden zijn geweest en op een aanzienlijk aantal punten een verlaging van het niveau van consumentenbescherming had betekend. Inmiddels is het bereik van de Richtlijn consumentenrechten sterk ingeperkt. Maar ondanks het feit dat de Richtlijn consumentenkoop 2 in zijn huidige vorm behouden blijft en de bepalingen omtrent het conformiteitsvereiste niet in de nieuwe (definitieve) richtlijn terugkomen, zal in deze scriptie van het oorspronkelijke voorstel worden uitgegaan. De vraag die centraal staat in deze scriptie is namelijk; of en in hoeverre het oorspronkelijke richtlijnvoorstel op het terrein van het conformiteitsvereiste zou hebben geleid tot een verlaging van het niveau van consumentenbescherming. Voor het onderzoek naar deze vraag zijn niet alleen de verschillen tussen het oorspronkelijke richtlijnvoorstel en het huidige Nederlandse recht van belang maar vooral de mate van harmonisatie. 1.2 Onderwerp en aanleiding De ontwikkeling van de Europese regelgeving op het gebied van het consumentenrecht en de invloed hiervan op het nationale recht in de lidstaten is de laatste jaren sterk toegenomen. De Europese wetgever trekt zich de consumentenbescherming steeds meer aan en bemoeit zich actief met dit rechtsgebied, terwijl dit eerst voornamelijk een zaak van de nationale wetgever (en rechter) was. Ter verbetering, vereenvoudiging en aanvulling van de bestaande wetgeving is de Europese Commissie (verder de Commissie) in 2004 begonnen met de herziening van het consumentenacquis door te starten met een Groenboek. 3 Het oorspronkelijke richtlijnvoorstel is het sluitstuk van de herziening en heeft betrekking op een viertal richtlijnen 4 die op het moment tot het consumentenacquis behoren maar die uitgaan van minimumharmonisatie. Minimumharmonisatie betekent dat de lidstaten de vrijheid krijgen om aanvullende wetgeving te introduceren met als doel de consument een hogere bescherming te garanderen. Veel lidstaten, waaronder Nederland, hebben gebruik van gemaakt van deze mogelijkheid. De consumentenbescherming heeft zich in Nederland kunnen ontwikkelen tot een hoog niveau. Een voorbeeld hiervan is dat de maximale duur van de wettelijke garantie van een product niet afhangt van een finale termijn van twee jaar na aflevering, zoals voortvloeit uit art. 5 van de Richtlijn consumentenkoop, maar van de economische levensduur. Met de economische levensduur wordt bedoeld dat de verkoper bij een non-conformiteit aansprakelijk blijft gedurende de periode waarbinnen de consument redelijkerwijs mag verwachten dat een product (buiten de normale slijtage) naar behoren 1 Voorstel voor een Richtlijn van het Europees Parlement en de Raad betreffende Consumentenrechten, 8 oktober 2008, Brussel, COM (2008) 614 definitief. Te downloaden via: < (laatst gecontroleerd op 9 september 2011). 2 Richtlijn 99/44/EG, Pb. EG 1999, L 171/12. 3 Groenboek, Herziening van het consumentenacquis, COM(2004) 651 definitief, Pb C 20 januari 2005, afl. 14, 6 ; Cauffman, Faure & Hartlief 2009, p Richtlijn 85/577/EEG, Pb. EG 1985, L 372/31, Richtlijn 93/13/EEG, Pb. EG 1993, L 095/29, Richtlijn 97/7/EG, Pb. EG 1997, L 144/19 en Richtlijn 99/44/EG, Pb. EG 1999, L 171/12. 1

5 functioneert. De levensduur van een product verschilt naar soort goederen en is bij duurzame consumptiegoederen, bijvoorbeeld een smartphone, natuurlijk langer dan bij andere gebruiksvoorwerpen, zoals een tandenborstel. 2

6 De wens van de Commissie was om over te gaan van minimum- naar maximumharmonisatie van het consumentenkooprecht. Zij concludeerde aan de hand van de reacties vanuit o.a. het bedrijfsleven op het Groenboek dat hier een breed draagvlak voor is. 5 Volgens de Commissie leidt minimumharmonisatie tot versnippering van wetgeving op het gebied van het consumentenrecht tussen de lidstaten en heeft die versnippering een negatieve uitwerking op de werking van de interne markt. Consumenten en bedrijven zijn huiverig om grensoverschrijdend te handelen. Consumenten weten niet waar ze aan toe zijn door de verschillen in de mate van consumentenbescherming en bedrijven zijn bang voor hoge nakomingskosten. De Commissie wil consumenten en bedrijven meer rechtszekerheid bieden door te zorgen dat er in de gehele Europese Unie één uniform hoog niveau van consumentenbescherming gaat gelden. 6 Deze doelstelling van de Commissie heeft geleid tot het op 8 oktober 2008 geïntroduceerde voorstel voor een Richtlijn consumentenrechten. 7 Dit richtlijnvoorstel (verder Rv) beoogt vier richtlijnen te vervangen: de Colportagerichtlijn 8, de Richtlijn Oneerlijke contractsbedingen 9, de Richtlijn Overeenkomsten op afstand 10 en de Richtlijn Consumentenkoop. 11 Door de oude richtlijnen te herzien en te absorberen in één nieuwe richtlijn, die uitgaat van maximumharmonisatie, worden de lidstaten verplicht deze te implementeren zonder dat zij striktere wetgeving mogen hanteren. Dit heeft voor de lidstaten waar consumenten op het moment een relatief hoog beschermingsniveau genieten, zoals Nederland, aanzienlijke consequenties. In deze scriptie zal de nadruk liggen op het conformiteitsvereiste bij een consumentenkoop. Vanwege het feit dat het Rv ook de richtlijn Consumentenkoop beoogde te vervangen zou daarmee alle aanvullende wetgeving en jurisprudentie op dit gebied komen te vervallen. Dit zou niet bezwaarlijk zijn als het Rv een hoger beschermingsniveau garandeert dan het huidige Nederlands recht biedt, maar dit is niet het geval. Er is eerder sprake van een stap terug. Naar aanleiding van het eerder gegeven voorbeeld over de economische levensduur zou een consument bijvoorbeeld krachtens het Rv maar twee jaar wettelijke garantie op duurzame consumptiegoederen krijgen. Wordt de consument na twee jaar geconfronteerd met een non- conformiteit dan zou hij geen aanspraak meer kunnen maken op wettelijke garantie. 12 Op het Rv is veel kritiek gekomen, met name op de regeling omtrent de consumentenkoop. In deze scriptie zal ik naar aanleiding van deze kritiek een positiefrechtelijk onderzoek doen naar de verschillen tussen de belangrijkste definities en bepalingen van het oorspronkelijke Rv en het Nederlands recht op het gebied van de consumentenkoop en de conformiteitsvereiste in het bijzonder, waarna ik een antwoord kan geven op mijn onderzoeksvraag: Hoe is de positie van een consument-koper die te maken krijgt met een non-conformiteit bij een aangeschafte zaak naar Nederlands recht, en hoe zou deze worden veranderd indien het oorspronkelijke richtlijnvoorstel Consumentenrechten ongewijzigd zou zijn ingevoerd of het DCFR op de koopovereenkomst van toepassing zou zijn? Is de uiteindelijke richtlijn Consumentenrechten een verbetering voor de positie van de consument ten opzichte van het bestaande Nederlands recht, het oorspronkelijke richtlijnvoorstel en het DCFR? 5 Groenboek Herziening van het consumentenacquis van 8 februari 2007, COM(2006) 744 definitief. 6 Voorstel voor een Richtlijn van het Europees Parlement en de Raad betreffende Consumentenrechten, 8 oktober 2008, Brussel, COM (2008) 614 definitief, Toelichting en considerans nr. 4-8; Cauffman, Faure & Hartlief 2009, p Voorstel voor een Richtlijn van het Europees Parlement en de Raad betreffende Consumentenrechten, 8 oktober 2008, Brussel, COM (2008) 614 definitief. 8 Richtlijn 85/577/EEG, Pb. EG 1985, L 372/31. 9 Richtlijn 93/13/EEG, Pb. EG 1993, L 095/ Richtlijn 97/7/EG, Pb. EG 1997, L 144/ Richtlijn 99/44/EG, Pb. EG 1999, L 171/ Loos 2008, p

7 Vanwege het feit dat het Rv voortvloeit uit de wens van de Commissie om het consumentenrecht verregaand te harmoniseren, vind ik het van belang om mijn onderzoeksvraag vanuit een breder Europees perspectief te kunnen beantwoorden. Een document dat in deze context zeker aandacht verdient, is het Draft Common Frame of Reference (verder DCFR). Het DCFR is ontstaan uit de wens van de Commissie om een Common Frame of Reference (CFR) tot stand te brengen. Met dit gemeenschappelijk referentiekader beoogt zij de verwezenlijking van een niet- bindend instrument tot herziening van het acquis communitaire op het gebied van het verbintenissenrecht. 13 In opdracht van de Commissie heeft de samenwerking van een aantal studiegroepen geleid tot een niet bindend, academisch, onafhankelijk model voor een gemeenschappelijk referentiekader welke is gepubliceerd onder de naam DCFR. 14 Het DCFR staat erg in de aandacht op zowel politiek als academisch niveau. Of het DCFR een inspiratiebron is geweest bij het opstellen van het Rv is onduidelijk, maar hier zijn wel aanwijzingen voor. Ook blijft het nog steeds mogelijk dat er ooit bepaalde delen van het DCFR worden overgenomen in een (optioneel) wetboek voor Europees contractenrecht. 15 Aangezien het DCFR erg in de belangstelling staat en ik mijn onderzoeksvraag vanuit een breder Europees perspectief wil beantwoorden, zal het voor deze scriptie meerwaarde hebben om ook vanuit dit document te kijken naar het terrein van de consumentenkoop in het algemeen en de conformiteitsvereiste in het bijzonder. In de belangrijkste literatuur over het Rv en de gevolgen voor het Nederlands recht die ik voor mijn onderzoek heb gebruikt, wordt het DCFR ook regelmatig aangehaald. Voor het schrijven van deze scriptie heb ik gebruik kunnen maken van een omvangrijk theoretisch kader. Een van de boeken die zeer nuttig is geweest is het boek, dat naar aanleiding van het symposium over het richtlijnvoorstel is samengesteld. 16 Op dit symposium, dat was georganiseerd door het Centre for the Study of European Contract Law van de Universiteit van Amsterdam, en waar ik aanwezig mocht zijn, spraken verscheidene gerenommeerde sprekers zich uit over een aantal centrale vragen bij het Rv. Vragen als of het Rv een goede basis vormt voor de harmonisatie van het consumentenrecht en wat (ongewijzigde) invoering van de richtlijn voor Nederland zou betekenen. 17 Een ander boek dat erg belangrijk is geweest voor deze scriptie is de publicatie van een eindrapport (in opdracht van het Wetenschappelijk Onderzoek en Documentatie Centrum Ministerie van Justitie) over de consequenties voor Nederland van de harmonisatie van het consumentencontractenrecht in Europees verband. 18 Hiernaast heb ik dankbaar gebruik gemaakt van de boeken en de verschillende artikelen in (zowel Europese als Nederlandse) tijdschriften die mijn scriptiebegeleider, prof. mr. M.B.M. Loos, heeft geschreven. Tijdens het schrijven van deze scriptie is de ontwikkeling van het richtlijnvoorstel gestaag verder gegaan en heeft het wetgevingsproces geleid tot cruciale veranderingen van het voorstel. Hierdoor lijkt het gevaar van een algehele verlaging van de mate van consumentenbescherming in veel lidstaten, waaronder Nederland, afgewend. In deze scriptie richt ik mij op de vraag welke consequenties het oorspronkelijke richtlijnvoorstel bij ongewijzigde invoering dan met zich mee zou hebben gebracht waardoor er een algehele verlaging van de mate van consumentenbescherming zou zijn ontstaan. Met name op het feit dat het Rv op het gebied van de consumentenkoop en de regels omtrent algemene voorwaarden een achteruitgang voor de consumentenbescherming zou betekenen is veel kritiek gekomen. Kritiek, die het Europees Parlement en de Raad van Ministers serieus namen en aanleiding gaf voor afzonderlijke wijzigingsvoorstellen. Vertegenwoordigers van de Commissie, het Parlement en de Raad hebben nauw overleg gevoerd over een nieuwe (definitieve) Richtlijn 13 Cauffman, Faure & Hartlief 2009, p Von Bar e.a Cauffman, Faure & Hartlief 2009, p Hesselink & Loos Hesselink & Loos 2009, p Cauffman, Faure & Hartlief

8 consumentenrechten. 19 Zij zijn tot overeenstemming gekomen met als voorlopig resultaat de aanname door het Parlement van een Richtlijn consumentenrechten in aangepaste vorm. 20 De belangrijkste aanpassing van de richtlijn is de drastische inperking van het toepassingsgebied. Het bereik van de definitieve Richtlijn consumentenrechten, die net als zijn voorloper uitgaat van volledige harmonisatie, blijft beperkt tot de vervanging van slechts twee richtlijnen, de Colportagerichtlijn 21 en de Richtlijn Overeenkomsten op afstand 22. Naast de Richtlijn consumentenrechten, die de overeenkomsten op afstand en de overeenkomsten die buiten verkoopruimten tot stand gekomen zijn, gaat vervangen, blijven de richtlijnen Consumentenkoop 23 en Oneerlijke handelsbedingen 24 in hun huidige vorm (op basis van minimumharmonisatie) behouden. In tegenstelling tot het oorspronkelijke Richtlijnvoorstel zijn de gevolgen van de nieuwe Richtlijn consumentenrecht betrekkelijk gering. Zou het oorspronkelijke voorstel moeten worden geïmplementeerd dan had de regeling van de consumentenkoop uit het huidige BW verschillende aanpassingen moeten ondergaan en dit zou op een aantal gebieden, die ik in deze scriptie toelicht, een aanzienlijke achteruitgang voor de positie van de consument hebben betekend. In de tekst van de Richtlijn consumentenrechten, zoals deze thans is aangenomen door het Parlement, zijn naast de definities van de belangrijkste begrippen ook een aantal additionele bepalingen opgenomen, die gelden voor alle andere koopovereenkomsten dan die buiten verkoopruimten of op afstand gesloten zijn (dus ook gewoon in de winkel). Deze bepalingen gaan onder andere over de verplichting tot levering en over de vraag wanneer het risico op beschadiging of teniet gaan van gekochte goederen overgaat op de consument. Aangezien deze bepalingen consequenties kunnen hebben voor een consument-koper, die te maken krijgt met de non-conformiteit van een aangeschaft goed, zal ik deze in het hoofdstuk over de nieuwe (definitieve) Richtlijn consumentenrechten nader analyseren. Net als in het oorspronkelijke richtlijnvoorstel zijn er in de Richtlijn consumentenrechten ook een aantal informatieverplichtingen die gelden bij iedere verkoop- of dienstenovereenkomst, dus ook bij een gewone koopovereenkomst in een winkel. 25 Deze informatieverplichtingen zijn uitgebreider dan uit het oorspronkelijke voorstel voortvloeide, maar de lidstaten krijgen wel de vrijheid om deze bepalingen niet op dagelijkse transacties waarbij de handelaar direct dient na te komen, zoals bij een reguliere koop in een winkel, van toepassing te laten zijn. Er is op het gebied van de informatieverplichting voor overeenkomsten die binnen een verkoopruimte gesloten worden dus uitdrukkelijk minimumharmonisatie beoogd. Dit brengt met zich mee dat lidstaten striktere aanvullende regelgeving mogen hanteren of handhaven op dit gebied. Het ligt niet voor de hand dat de Nederlandse wetgever hiertoe over zal gaan aangezien de informatieverplichtingen uit de richtlijn al veel strikter zijn de huidige Nederlandse wetgeving op dit punt. 26 Naar alle waarschijnlijkheid neemt de Raad van Ministers de door het Parlement geaccepteerde tekst zeer binnenkort over waardoor de (definitieve) Richtlijn consumentenrechten nog dit jaar een feit kan zijn. Voor Nederland betekent dit dat de implementatie van de richtlijn uiterlijk twee jaar later plaats dient te vinden; dit wordt dan eind Loos & Luzak 2011a, p European Parliament, Proposal for a Directive of the European Parliament and of the Counsil on consumer rights first reading, 23 juni Te downloaden via: < (laatst gecontroleerd op 9 september 2011). 21 Richtlijn 85/577/EEG, Pb. EG 1985, L 372/ Richtlijn 97/7/EG, Pb. EG 1997, L 144/ Richtlijn 99/44/EG, Pb. EG 1999, L 171/ Richtlijn 93/13/EEG, Pb. EG 1993, L 095/ De informatieverplichtingen die zijn opgenomen in art. 5 van de definitieve richtlijn gelden niet voor koop op afstand of colportage maar komen wel feitelijk terug in de specifieke bepalingen die voor deze overeenkomsten gelden. 26 Loos & Luzak 2011a, p Loos & Luzak 2011a, p. 1. 5

9 1.3 Opbouw In deze scriptie bespreek ik, na deze inleiding, in het tweede hoofdstuk de regeling van de consumentenkoop zoals deze in het huidige BW is opgenomen. Het derde hoofdstuk begint met een introductie over de voorgeschiedenis van het oorspronkelijke Richtlijnvoorstel consumentenrechten. Hierbij ligt het accent op de beweegredenen en doelstellingen van de Europese Commissie tot herziening van het consumentenacquis en op de middelen waarmee zij dit wil bereiken. Daarnaast bespreek en onderzoek ik de belangrijkste begrippen en bepalingen van het Richtlijnvoorstel die raken aan de consumentenkoop in het algemeen en de conformiteitsvereiste in het bijzonder. Hierbij komen de consequenties voor het huidige Nederlandse consumentenkooprecht aan de orde en de vraag of deze gevolgen wenselijk zijn voor een consument die te maken krijgt met de non-conformiteit van een aangeschafte zaak. De ontwikkeling van het oorspronkelijke Richtlijnvoorstel naar de (definitieve) Richtlijn consumentenrechten, zoals thans aanvaard is door het Europees Parlement, staat centraal in vierde hoofdstuk. Welke gevolgen brengt deze fundamentele herziene versie van het oorspronkelijke Richtlijnvoorstel met zich mee voor de Nederlandse consument? In het vijfde hoofdstuk wil ik mijn perspectief verbreden door aandacht te besteden aan een ander document, dat uit de wens van de Commissie tot verregaande harmonisatie van het consumentenrecht binnen de Europese lidstaten is ontstaan, het DCFR. Hoe wordt er vanuit het gemeenschappelijk referentiekader gekeken naar de consumentenkoop en de conformiteitsvereiste? In het rechtsvergelijkende, zesde en laatste hoofdstuk, staan de belangrijkste overeenkomsten en verschillen tussen het Nederlands recht, het oorspronkelijkeen de definitieve richtlijn consumentenrechten en het DCFR centraal. Tot slot sluit ik deze scriptie af met een conclusie waarin ik antwoord geef op mijn onderzoeksvraag. Deze luidt zoals eerder aangegeven als volgt: Hoe is de positie van een consument-koper die te maken krijgt met een non-conformiteit bij een aangeschafte zaak naar Nederlands recht, en hoe zou deze worden veranderd indien het oorspronkelijke richtlijnvoorstel Consumentenrechten ongewijzigd zou zijn ingevoerd of het DCFR op de koopovereenkomst van toepassing zou zijn? Is de uiteindelijke richtlijn Consumentenrechten een verbetering voor de positie van de consument ten opzichte van het bestaande Nederlands recht, het oorspronkelijke richtlijnvoorstel en het DCFR? 6

10 2 Conformiteit en de gevolgen van non-conformiteit onder het Nederlands recht 2.1 Inleiding Het Nederlands recht is op het gebied van de consumentenkoop grotendeels gebaseerd op de Richtlijn consumentenkoop. Deze thans van kracht zijnde richtlijn gaat uit van minimumharmonisatie. De nationale wetgever en rechter hebben hierdoor gebruik kunnen maken van de leemte, die minimumharmonisatie met zich meebracht om aanvullende regelgeving vast te stellen. Dit heeft geresulteerd in een hoog beschermingsniveau van de Nederlandse consument. Het Nederlands recht wijkt op sommige vlakken af van het oorspronkelijke Richtlijnvoorstel, het DCFR en de toekomstige nieuwe Richtlijn consumentenrechten. Dit geldt ook voor de gehanteerde begrippen en definities. In dit hoofdstuk wordt getracht een duidelijk beeld te schetsen van het Nederlandse recht, op het gebied van de conformiteitsvereiste. 2.2 Dwingend recht bij een consumentenkoop In titel 1 van Boek 7 BW wordt er onderscheid gemaakt tussen een gewone koop en een consumentenkoop. In de kooptitel zijn een aantal bijzondere bepalingen opgenomen die specifiek gelden bij een consumentenkoop. Veel van deze bepalingen zijn dwingendrechtelijk van aard en hierin is de beschermingsgedachte van de wetgever duidelijk herkenbaar. 28 Onder een consumentenkoop in de zin van artikel 5 lid 1 van Boek 7 BW, wordt verstaan de koop met betrekking tot een roerende zaak, elektriciteit daaronder begrepen, die wordt gesloten door een verkoper die handelt in de uitoefening van een beroep of bedrijf, en een koper, natuurlijk persoon, die niet handelt in de uitoefening van een beroep of bedrijf. Is er ten aanzien van een koopovereenkomst voldaan aan deze definitie dan krijgt de kooptitel grotendeels een dwingendrechtelijk karakter. Art. 7:6 BW geeft bescherming aan de consument door aan te geven dat er van de eerste 7 afdelingen, behoudens enkele uitzonderingen, niet mag worden afgeweken. Ook de hierna te bespreken conformiteitsvereiste van art. 7:17 BW valt onder de dwingendrechtelijke bepalingen. 2.3 De (non-)conformiteit: inleiding In art. 7:17 van het Burgerlijk Wetboek is de conformiteitsvereiste opgenomen. Het eerste lid van dit artikel geeft aan dat onder dit begrip moet worden verstaan dat een afgeleverde zaak aan de overeenkomst moet beantwoorden. Het is een open norm die in de volgende leden van het artikel wordt uitgewerkt. In lid 2 wordt aangegeven dat een zaak niet aan de overeenkomst beantwoordt indien zij, mede gelet op de aard van de zaak en de mededelingen die de verkoper op grond van de overeenkomst over de zaak heeft gedaan, niet de eigenschappen bezit die voor normaal gebruik daarvan nodig zijn en waarvan hij de afwezigheid niet behoefde te betwijfelen, alsmede de eigenschappen die nodig zijn voor een bijzonder gebruik dat bij de overeenkomst is voorzien. Er zijn verschillende situaties denkbaar waarin er aan de kant van de verkoper sprake is van een tekortkoming. Er kan bijvoorbeeld niet, niet op tijd, of niet zoals is afgesproken worden geleverd. Deze verschillende aspecten van de conformiteit worden ook wel onderverdeeld in: identiteit, kwantiteit en kwaliteit. 29 Bij de eerste twee aspecten gaat het om de situaties opgesomd in 7:17 lid 3 BW. Dit zijn de gevallen waarin er een andere zaak wordt geleverd, deze van een andere soort is, of in getal, maat of gewicht afwijkt dan is overeengekomen. Bij het kwaliteitsaspect, dat zijn uitwerking krijgt in lid 2, gaat het om de eigenschappen van de zaak. 28 Klik 2008, p Klik 2006, p

11 Hier moet er worden gekeken naar wat de koper redelijkerwijs mag verwachten op basis van de overeenkomst en of het geleverde dan wel of niet aan de overeenkomst beantwoordt. Bij de beantwoording van deze vraag staat het normaal gebruik centraal, maar hiernaast dienen ook de aard van de zaak en eventuele mededelingen van de verkoper in ogenschouw te worden genomen. Uit art. 7:17 lid 5 BW, en uit de zinsnede waarvan hij de afwezigheid niet behoefde te betwijfelen in lid 2 kan daarnaast een onderzoeksplicht van de koper worden gelezen Wettelijke garantie Lid 2 van art. 7:17 BW biedt een (consument-)koper een sterke mate van bescherming wanneer een zaak niet voldoet aan de kwaliteitseisen die hij mag verwachten. De koper heeft een wettelijke garantie waarvan de duur bepaald wordt door de gerechtvaardigde verwachtingen die koper van de zaak mag hebben. Iedere zaak heeft een economische levensduur en gedurende deze termijn mag een consument verwachten dat de zaak naar behoren (buiten normale slijtage) functioneert. De economische levensduur is natuurlijk variabel; bij duurzame consumptiegoederen, zoals een smartphone of een laptop is deze langer dan bij goederen waarvan je kunt verwachten dat deze kort te gebruiken zijn, zoals een tandenstoker. Het bereik van de bescherming door de wettelijke garantie is niet beperkt tot consumenten in de zin van art. 7:5 lid 1 BW maar ook professionele kopers of particulieren die iets bij een andere particulier kopen genieten deze bescherming Normaal gebruik Of er sprake is van conformiteit hangt dus af van de vraag of de geleverde zaak de eigenschappen bezit die overeenstemmen met de op de overeenkomst gebaseerde redelijke verwachtingen van de koper. Uit de rechtspraak blijkt dat de verwachtingen van de koper kunnen worden getoetst aan de verwachtingen die een gemiddeld geïnformeerde, bedachtzaam en oplettende gewone koper van de zaak zou hebben. 32 Hiernaast tellen bij het bepalen van welke eigenschappen een koper mag verwachten alle omstandigheden van het geval mee. Bij de vraag of de zaak de eigenschappen bezit die de koper redelijkerwijs mocht verwachten, dient in de eerste plaats te worden gekeken of de zaak geschikt is voor normaal gebruik. Een koper mag verwachten dat de afgeleverde zaak de deugdelijkheid/kwaliteit bezit die is afgesproken. Wat wordt er verstaan onder normaal gebruik? In ieder geval dat het product te gebruiken is voor de functie die het normaliter heeft. Bijvoorbeeld: met een fiets moet je kunnen fietsen. Een volgende vraag is dan in welke toestand het product moet verkeren. Hierbij komen vragen aan de orde zoals wat de levensduur van een dergelijke zaak gebruikelijk is. Het antwoord op deze vraag is uiteraard per product verschillend. Een wasknijper heeft een andere te verwachten levensduur dan een caravan. Om vragen zoals deze te beantwoorden kunnen er verschillende indicatoren gebruikt worden, bijvoorbeeld testgegevens van de fabrikant of afschrijvingstermijnen die worden gebruikt door verzekeraars Bijzonder gebruik Het uitgangspunt is dat een koper mag verwachten dat een zaak de eigenschappen bezit die voor een normaal gebruik nodig zijn, alsmede, zo geeft de laatste zinsnede van art. 7:17 lid 2 BW aan, de eigenschappen die nodig zijn voor een bijzonder gebruik dat bij de overeenkomst is voorzien. Verwachtingen die een koper heeft die afwijken van het normale gebruik zijn goed voorstelbaar. De koper van een zaak kan deze willen gebruiken voor een bijzonder doel. Hij kan meer willen van een zaak of juist minder. Stel bijvoorbeeld dat een koper een crossfiets (mountainbike) wil kopen om mee te kunnen crossen. De koper mag van de mountainbike dan meer verwachten dan dat je er slechts mee kunt fietsen. Hij mag verwachten dat de mountainbike de eigenschappen heeft om te kunnen crossen. 30 Klik 2006, p Loos 2008, p Loos 2004, p Klik 2006, p

12 Hetzelfde geldt als de koper met de verkoper heeft gesproken over zijn wens om te crossen en de verkoper te kennen heeft gegeven dat een bepaalde fiets daarvoor geschikt is. Een lagere verwachting kan natuurlijk ook: stel, de koper koopt een fietswrak om hier nog een paar onderdelen van af te halen. Hij mag dan niet verwachten dat hij hiermee nog kan fietsen. 34 De extra verwachtingen die de koper van het product heeft zijn echter alleen gerechtvaardigd als de verkoper deze voor of tijdens de koop kende. 35 Weliswaar staat er in lid 2 van art. 7:17 BW dat bijzonder gebruik bij de overeenkomst moet zijn voorzien, dit betekent echter niet dat dit niet uit de omstandigheden kan blijken Aard van de zaak Zoals eerder aangegeven tellen alle omstandigheden van het geval mee bij het beantwoorden van de vraag welke eigenschappen de koper redelijkerwijs mag verwachten op basis van de overeenkomst. 37 Hierbij is de aard van de zaak van grote betekenis. Hieronder vallen omstandigheden als in wat voor soort winkel is de zaak gekocht, was de zaak nieuw of tweedehands, was hij beschadigd of onbeschadigd, wat was de prijs? Dit zijn allemaal aspecten die meewegen bij het beoordelen van de redelijke verwachtingen die een koper mag hebben. Was de zaak bijvoorbeeld een koopje, dan kun je als koper minder van de zaak verwachten Onderzoeks- en/of mededelingsplicht Een van de (geringe) aanpassingen die de Richtlijn Consumentenkoop art. 7:17 BW in 1999 heeft gebracht is het nadrukkelijk opnemen van een onderzoeksplicht van de koper in lid 5: de koper kan zich niet op de non-conformiteit beroepen wanneer hem dit ten tijde van het sluiten van de overeenkomst bekend was of redelijkerwijs bekend had kunnen zijn. In een geval als dit kan het dus zo zijn dat de zaak niet de eigenschappen bezit die voor normaal gebruik van die zaak nodig zijn, maar dat er toch geen sprake is van non-conformiteit. Als de koper uit van hem te verlangen onderzoek had kunnen of moeten weten dat de zaak die eigenschappen niet bezat, dan zijn de verwachtingen die hij had niet gerechtvaardigd. 39 Uit de memorie van toelichting blijkt dat wanneer de koper redelijkerwijs bekend had kunnen zijn dit geen onderzoeksplicht meebrengt maar slechts voorkomt dat de koper zich erop beroept dat hem het gebrek onbekend was terwijl hem het gebrek vrijwel onmogelijk kon zijn ontgaan. 40 Dat een koper een onderzoeksplicht heeft, komt ook al naar voren in lid 2 in de zinsnede: waarvan hij de aanwezigheid niet behoefde te betwijfelen. Indien de koper er gezien de aard van de zaak niet zonder meer van uit mag gaan dat de zaak de eigenschappen heeft die nodig zijn voor normaal gebruik, dan heeft deze een onderzoeksplicht. Bijvoorbeeld bij de aankoop van een tweedehands zaak dient een koper kritisch na te gaan of de eigenschappen voor normaal gebruik aanwezig zijn. Dit is anders bij de aankoop van een nieuw product: hier hoeft een koper natuurlijk niet na te gaan of de zaak wel in orde is. Soms brengen de omstandigheden rond de koop van een zaak een onderzoeksplicht met zich mee. Stel dat je als koper bijvoorbeeld een mooie fiets voor een extreem laag bedrag kunt kopen via internet, dan dien je voor aankoop te onderzoeken of deze niet bijvoorbeeld gestolen is. De onderzoeksplicht van de koper kan echter op verschillende wijzen beperkt worden. De koper zou de verkoper vragen kunnen stellen over de zaak. Als de verkoper dingen vertelt over specifieke eigenschappen van de zaak dan heeft de koper ten aanzien van die specifieke eigenschappen geen onderzoeksplicht meer. Indien een koper een zaak voor een bijzonder doel wil gebruiken en hij 34 Klik 2006, p Loos 2004, p Klik 2006, p Klik 2008, p Klik 2006, p Klik 2008, p Kamerstukken II 2000/01, 27809, nr.3, p

13 maakt dit aan de verkoper kenbaar dan heeft de koper geen onderzoeksplicht meer als de verkoper zegt dat de zaak geschikt is voor het bijzonder gebruik. De onderzoeksplicht vervalt ook betreffende de eigenschappen van de zaak waarover de verkoper spontaan mededelingen doet. Terwijl op de koper in bepaalde situaties een onderzoeksplicht rust, heeft de verkoper soms een mededelingsplicht. Als een verkoper bijvoorbeeld bekend is met het feit dat een bepaalde zaak een voor een koper zeer belangrijke eigenschap ontbeert en ook begrijpt dat de koper hiervan niet op de hoogte is dan dient de verkoper dit de koper mede te delen. 41 Uit de rechtspraak blijkt dat een verkoper niet kan stellen dat hij geen mededelingsplicht heeft omdat de koper een onderzoeksplicht heeft. Er moet daarnaast bij de vraag of er een mededelingsplicht is, niet alleen gekeken worden naar de omstandigheden van het geval maar vooral naar het feit dat de mededelingsplicht er is om onvoorzichtige kopers te beschermen. Zaken als de aard van de zaak, deskundigheid en de professionaliteit van zowel de koper als verkoper bepalen wie de bescherming als onvoorzichtige koper kan inroepen Risico-overgang bij aflevering Art. 7:10 BW geeft de hoofdregel dat het risico ten aanzien van een eventuele achteruitgang of vernietiging van een zaak overgaat op de koper op het moment van aflevering. Dit gebeurt zelfs indien de eigendom nog niet is overgedragen in de zin van art. 7:9 BW. Gaat de zaak na aflevering achteruit of gaat deze teniet dan is de verkoper hiervoor niet aansprakelijk en is de koper gehouden de koopprijs te voldoen. Het wordt een ander verhaal indien het tenietgaan of de achteruitgang aan de verkoper kan worden toegerekend doordat hij hieraan schuld heeft of doordat het volgens de verkeersopvattingen voor zijn rekening komt. Art. 6:41 BW bepaalt de plaats van nakoming/aflevering, als dit bij de verkoper is dan is de koper zelf verantwoordelijk voor het vervoer en moet hier ook de kosten voor dragen. Als de verkoper de service van bezorging biedt, dan geldt bij een consumentenkoop dat dit het moment is van de risico-overgang, zo zegt art. 7:11 BW. In principe mag de consument ervan uitgaan dat eventuele bezorgkosten in de koopprijs zijn inbegrepen. De verkoper mag volgens art. 7:13 BW deze kosten alleen afzonderlijk in rekening brengen als dit uitdrukkelijk met de koper is afgesproken. Art. 7:6 lid 2 BW geeft aan dat de twee laatst genoemde artikelen van aanvullend recht zijn. Afwijking is dus mogelijk, maar gebeurt dit middels algemene voorwaarden dan zijn deze vernietigbaar Bewijslast In art. 150 Rv komt de belangrijke procesrechtelijke rechtsregel: wie stelt, bewijst naar voren. De koper zou in navolging hiervan in een geval van non- conformiteit moeten bewijzen dat het product niet voldoet aan de eisen die eraan gesteld mogen worden. Art. 7:18 lid 2 BW komt de consumentkoper te hulp door de bewijslast in bepaalde omstandigheden op de verkoper te leggen, met andere woorden om te keren. Als de non-conformiteit zich binnen 6 maanden na aankoop openbaart dan wordt er vermoed dat de zaak bij aflevering al niet deugdelijk was. Het is dan aan de verkoper om te bewijzen dat dit destijds wel het geval was. Dat is over het algemeen zeer lastig. Voor sommige zaken gaat de omkering niet op, zoals wanneer de aard van de afwijking zich hiertegen verzet of wanneer de aard van de zaak zich hier tegen verzet, zoals bij bijvoorbeeld kort houdbare waren Klik 2006, p Klik 2006, p. 106; Klik 2004, p. 53; HR , NJ 1998, 666 m.nt. WMK (Offringa/ Vinck & Rosberg). 43 Klik 2006, p

14 2.11 Klachtplicht en verjaring Bij de klachtplicht geldt dat de consument-koper extra bescherming krijgt ten opzichte van een gewone koper. In de derde zin van art. 7:23 lid 1 BW wordt bepaald dat de consument-koper na de ontdekking van het gebrek de verkoper binnen bekwame tijd hiervan in kennis dient te stellen. Hier wordt aan toegevoegd dat wanneer de verkoper binnen twee maanden na ontdekking van de non-conformiteit hiervan door de consument-koper in kennis wordt gesteld, dit tijdig is. Het gaat hier uitsluitend om de kennisgeving, de consument hoeft nog geen vervolgacties in te stellen. De termijn van twee maanden geldt echter wel uitdrukkelijk als minimum; hierbinnen klaagt een consument dus zeker op tijd. 44 Er zijn situaties denkbaar, zoals een aankoop over de grens, waarbij de klachttermijn langer kan zijn dan de twee maanden na ontdekking van het gebrek. Bij een consumentenkoop geldt bovendien geen inspectie- of onderzoeksplicht voor de koper. 45 Als een (consument-)koper te laat klaagt, heeft dit als gevolg dat al zijn vorderingsrechten op basis van het gebrek vervallen. De klachtplicht is een strikte regel en heeft als doel de verkoper te beschermen tegen late en daardoor moeilijk te betwisten klachten. Als een koper op tijd klaagt, staan hem verschillende rechtsmiddelen, die in de komende paragrafen besproken worden, ten dienste. De rechten en bevoegdheden die vervallen bij het te laat klagen zijn niet alleen de normale contractuele remedies, zoals nakoming, schadevergoeding, opschorting, ontbinding en bij een consumentenkoop prijsvermindering. Volgens de wetgever ziet het verval op alle rechten die gebaseerd zijn op de stelling dat de zaak niet aan de overeenkomst beantwoordt. 46 Dit betekent volgens de wetgever en de Hoge Raad 47 dat ook een beroep op dwaling (art. 6:228 BW) onder het bereik van art. 7:23 BW valt. Een teleurgestelde koper zou namelijk ook een beroep op dwaling kunnen doen bij het de afwezigheid van bepaalde eigenschappen van een zaak, die van cruciaal belang zijn voor het beantwoorden van de zaak aan de overeenkomst. Dit is volgens de wetgever en de Hoge Raad een ongewenste samenloop van rechten omdat een geslaagd beroep op dwaling (op basis van dezelfde oorspronkelijke klacht), zou betekenen dat de koper de overeenkomst ondanks het verzaken van zijn klachtplicht alsnog kan vernietigen. Om dezelfde reden vallen ook een beroep op (waarschijnlijk) bedrog (art. 3:44 lid 3 BW) en op een onrechtmatige daad (art. 6:162 e.v. BW), bij een rechtsvordering die feitelijk gegrond is op de non-conformiteit van de afgeleverde zaak, onder het bereik van art. 7:23 BW. 48 De termijn voor de verjaring van een vordering, gebaseerd op de non-conformiteit van de geleverde zaak, is expres niet te lang gemaakt. Voor te stellen is dat een consument de verkoper aan het lijntje kan houden door bijvoorbeeld binnen de klachttermijn kennis te geven van de nonconformiteit maar vervolgens niets meer te laten horen. Dit is voor de verkoper een onzekere situatie en dit is volgens de wetgever niet wenselijk. Bescherming van de verkoper is dan ook de reden dat de verjaringstermijn van rechtsvorderingen en verweren naar aanleiding van een non-conformiteit in art. 7:23 lid 2 BW gesteld is op twee jaren. Stuiting van deze termijn blijft uiteraard wel mogelijk. 49 Volgens lid 3 van het artikel gaat de termijn niet lopen als er sprake is van opzet aan de zijde van de verkoper. Hieronder valt niet bijvoorbeeld de situatie waarin de verkoper de koper aan het lijntje houdt met de afwerking van zijn klacht. Lid 3 van art. 7:23 BW is er voor gevallen waarbij er bijvoorbeeld sprake is van bedrog of bedreiging door de verkoper en waardoor de koper geen vordering heeft kunnen instellen Klik 2006, p Tamboer 2008, p Parlementaire geschiedenis boek 7, V.V.II, p. 150, M.v.A. II, p HR 29 juni 2007, RvdW 2007, 636 (Pouw/Visser), rov Tamboer 2008, p Klik 2006, p ; Klik 2004, p Tamboer 2008, p

15 In het arrest Inno/Sluis heeft de Hoge Raad uitgemaakt dat de verkorte verjaringstermijn van art. 7:23 lid 2 BW ook geldt bij een beroep op een onrechtmatige daad waarbij het achterliggendefeitencomplex inhoudt dat de zaak niet aan de overeenkomst beantwoordt HR 21 april 2006, NJ 2006, 272 (Inno/Sluis). 12

16 2.12 Het systeem bij non-conformiteit Indien een consumentkoper te maken krijgt met de non-conformiteit van een zaak dan staan hem verschillende acties ten dienste, hij heeft immers het recht op nakoming. In art. 7:21 BW krijgt hij een drietal bijzondere vorderingen, namelijk aflevering van het ontbrekende, herstel van de zaak of vervanging van de zaak. Naast deze bijzondere acties kan de consument ook de algemene acties als ontbinding of prijsvermindering instellen krachtens art. 7:22 BW, maar deze andere rechten komen pas in zicht wanneer de bijzondere rechtsmiddelen de eis van herstel of vervanging zijn beproefd. Van belang is om op te merken dat de bijzondere rechten en bevoegdheden uit de kooptitel niets af doen aan die uit de boeken 3 en 6 BW. De rechten en bevoegdheden uit het algemene verbintenissenrecht die een ieder heeft in het geval van het niet nakomen van een verbintenis blijven gewoon inzetbaar zoals ook art. 7:22 lid 4 BW aangeeft De bijzondere rechtsmiddelen stap 1: herstel of vervanging In gevolge art. 7:21 BW kan een consument bij een consumentenkoop in het geval dat het afgeleverde niet aan de overeenkomst beantwoordt, eisen: a) aflevering van het ontbrekende; b) herstel van de afgeleverde zaak; mits de verkoper hier redelijkerwijs aan kan voldoen; c) vervanging van de afgeleverde zaak, tenzij de afwijking van het overeengekomene te gering is om dit te rechtvaardigen, dan wel de zaak na het tijdstip dat de koper redelijkerwijze met ongedaanmaking rekening moet houden, teniet of achteruit is gegaan doordat hij niet als een zorgvuldig schuldenaar voor het behoud ervan heeft gezorgd. Wordt er één van deze eisen gesteld dan dient de verkoper de non-conformiteit voor de koper (voor de consumentkoper kosteloos) op te heffen door na te komen zonder daarbij ernstige overlast voor de consument te veroorzaken. Om de redelijkheid van de termijn en de mate van overlast te bepalen moet er worden gekeken naar de aard van de zaak, en op eventueel bijzonder gebruik dat bij de overeenkomst is voorzien. De koper kan volgens art. 7:21 lid 1 sub a BW eisen dat het ontbrekende wordt afgeleverd als er sprake is van een non-conformiteit ex. art. 17 lid 3 BW laatste zin. Hierbij bestaat de non-conformiteit uit een afwijking in getal, maat of gewicht van hetgeen is overeengekomen. Herstel van de afgeleverde zaak kan geëist worden indien een zaak niet de eigenschappen bezit die de koper redelijkerwijs mocht verwachten, zie lid 2 van art. 7:17 BW. De verkoper krijgt de gelegenheid de non-conformiteit te herstellen door te zorgen dat de zaak gaat voldoen aan de kwaliteitsnorm die gesteld mogen worden. Het eisen van vervanging van de zaak kan in beide bovengenoemde situaties worden gevraagd maar voor een consumentenkoop geldt een apart regime. Dat is in art. 7:21 lid 4 en 5 BW weergegeven. Bij een consumentenkoop geldt dat de koper geen herstel of vervanging toekomt als dit onmogelijk is of niet van de verkoper gevergd kan worden, zie lid 4 van art. 7:21 BW. Volgens lid 5 van hetzelfde artikel, kan herstel of vervanging niet van de verkoper gevergd worden als de kosten die dit met zich meebrengt niet in verhouding staan tot de kosten die gemaakt worden als de koper van een ander recht of een andere vordering gebruik maakt. Of dit het geval is moet naar objectieve maatstaven worden bepaald. Hierbij moet worden gelet op waarde van hetgeen is overeengekomen en de vraag of de uitoefening van een ander recht of vordering geen ernstige overlast voor de koper veroorzaakt. 52 Art. 7:21 lid 6 BW geeft de consumentkoper een extra handvat om te zorgen dat de zaak die hij heeft gekocht alsnog aan zijn (redelijke) verwachtingen gaat voldoen. Als de verkoper na schriftelijk te zijn aangemaand om binnen een redelijke tijd aan zijn verplichting tot 52 Klik 2006, p

17 herstel van de afgeleverde zaak nog niet heeft voldaan dan is de koper bevoegd om het herstel door een derde te doen plaatsvinden en de kosten daarvan op de verkoper te verhalen De algemene rechtsmiddelen stap 2: ontbinding of prijsvermindering In gevolge art. 7:22 BW krijgt een consument-koper de bevoegdheid om de overeenkomst te ontbinden dan wel de prijs te verminderen wanneer er sprake is van een non-conformiteit. Het is aan de koper om tussen de twee bevoegdheden te kiezen. Ontbinding is niet mogelijk indien de afwijking van hetgeen is overeengekomen de ontbinding met haar gevolgen niet rechtvaardigt gezien haar geringe betekenis. Prijsvermindering dient in evenredigheid met de mate van afwijking van hetgeen is overeengekomen te worden toegepast, volgens lid 1 onder b. Een andere voorwaarde om te kunnen overgaan tot ontbinding of prijsvermindering is vervat in lid 2 van art. 7:22 BW. Bovenstaande bevoegdheden/rechten ontstaan pas wanneer herstel en vervanging onmogelijk zijn of van de verkoper niet gevergd kunnen worden, of indien de verkoper niet heeft voldaan aan de eisen van art. 7:21 lid 3 BW. Indien een consument-koper zijn recht of bevoegdheid tot prijsvermindering of ontbinding inroept, volgt hieruit dat de verkoper (een deel van) de koopprijs terug dient te betalen. De consument hoeft geen genoegen te nemen met terugbetaling in een andere vorm, zoals een waardebon. Lid 3 van art. 7:22 BW verklaart de bepalingen van afdeling 5 van titel 5 van Boek 6 omtrent ontbinding van overeenkomstige toepassing bij prijsvermindering. Doordat aansluiting gezocht moet worden bij laatst genoemde regeling dient de koper de eis tot prijsvermindering schriftelijk (art. 6:267 BW) aan de verkoper kenbaar te maken Schadevergoeding Een koper kan op verschillende wijzen schade lijden door de non-conformiteit van een zaak. Voor te stellen is schade die veroorzaakt wordt doordat de zaak niet de waarde vertegenwoordigt die hij zou moeten hebben. Onder dit schadebegrip vallen ook de kosten die gemaakt moeten worden om de nonconformiteit weg te nemen, door bijvoorbeeld noodzakelijke reparaties te laten uitvoeren. Dit soort schade wordt ook wel transactieschade genoemd. Met transactieschade wordt dus bedoeld: schade die direct voortvloeit uit de transactie zelf: de zaak heeft een mindere waarde doordat hij niet aan de overeenkomst beantwoordt. De tegenhanger van de transactieschade wordt gevat onder het begrip gevolgschade. Hierbij valt te denken aan schade die het gevolg is van de non-conformiteit van een zaak, zoals schade die bijvoorbeeld is ontstaan doordat de stukke zaak is ingebouwd en niet kan worden verwijderd zonder de zaken in de omgeving te beschadigen. 53 Een voorbeeld van transactieschade is de kostprijs van een onderdeel dat nodig is voor het herstellen van een ondeugdelijke vloerverwarmingsinstallatie. Bij het repareren van de installatie door de vervanging van het onderdeel ontstaat onvermijdelijk gevolgschade: de gehele bovenliggende tegelvloer moet er namelijk worden uitgehakt. Indien er sprake is van een consumentenkoop en een zaak niet aan de overeenkomst beantwoordt, dan kan de koper recht op schadevergoeding hebben. Art. 7:24 BW lid 1, de enige bepaling over schadevergoeding in Boek 7, verklaart de algemene bepalingen van het contractenrecht, de afdelingen 9 en 10 van titel 1 van Boek 6 BW van overeenkomstige toepassing. Vooral de bepaling over schadevergoeding bij wanprestatie (art. 6:74 BW) is van belang. Hierin is bepaald dat bij een toerekenbare tekortkoming in de nakoming van een verbintenis een verplichting tot schadevergoeding bestaat. Een actie tot schadevergoeding is niet altijd nodig, met name bij transactieschade (het minder waard zijn van de zaak) kan de koper de schade opheffen door gebruik maken van de verschillende rechten die de kooptitel hem aanreikt. Denk maar aan het recht op herstel of vervanging (art. 7:21 BW) of prijsvermindering (art. 7:22 BW). Het verhalen van gevolgschade is vaak een stuk lastiger voor de consument. Gevolgschade is vaak moeilijk te bepalen en te bewijzen, zeker als het om kosten gaat die 53 Klik 2006, p

18 voortvloeien uit het feit dat er van de non-conforme afgeleverde zaak geen gebruik kan worden gemaakt. Procederen, met alle kosten en moeite van dien, weegt ook vaak niet op tegen het financiële belang dat een consument heeft bij het verhalen van zijn schade. 54 Bestaat de gevolgschade uit lichamelijk letsel dan is dit natuurlijk anders. Art. 7:24 BW komt ook bij kwesties over productaansprakelijkheid naar voren, maar ik zal hier verder niet op ingaan Opschorting Opschorting kan voor een koper een zeer welkom middel zijn om de verkoper onder druk te kunnen zetten. Hij kan bijvoorbeeld (een deel van) de betaling opschorten zolang de verkoper de overeenkomst niet nakomt. Draagt de verkoper niet de onbelaste eigendom over, of zijn er goede redenen waardoor de koper moet vrezen dat hij dit niet zal kunnen doen, dan heeft de koper volgens art. 7:27 BW een bijzonder opschortingsrecht. Deze bepaling is bij een consumentkoop van dwingend recht (art. 7:6 BW). In alle andere gevallen kan de koper gebruik maken van de algemene opschortingsbepalingen van Boek 6, waaronder art. 6:262 BW (exceptio non adimpleti contractus). Deze bepalingen zijn bij een consumentenkoop niet van dwingend recht. Een beding dat de bevoegdheden van de koper ter zake van opschorting beperkt valt wel onder het bereik van art. 6:236 onder c BW Klik 2006, p Zie hierover Klik 2006, p Klik 2006, p.111; Klik 2004, p