Levensfasen vmbo-b12. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Transcriptie

1 Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 08 June 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein. Wikiwijsleermiddelenplein is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt. Stel zo voor iedere onderwijssituatie de optimale leermiddelenmix samen.

2 Inhoudsopgave Levensfasen Intro Vooraf Stap1 Stap2 Stap3 Stap4 Stap5 Stap6 Stap7 Begrippenlijst Levensfasen Over dit lesmateriaal Pagina 1

3 Levensfasen Intro Puberteit De jongens van mijn leeftijd zijn opeens te schreeuwerig en te klein. Ik heb altijd met ze gespeeld, gevoetbald en het snoep gedeeld, met ze geklommen over muren en aangebeld bij boze buren. Maar nu ben ik hun vriendschap kwijt, want ik zit in de PUBERTEIT. Mijn moeder zegt: "Wat ben je sip?" en ze bekijkt me vol begrip, net of ze alles van mij weet. Mijn vingers op het tafelkleed trekken dan vierkanten en kringen en ik zeg heel gemene dingen en ik heb al van tevoren spijt, zo gaat dat in de PUBERTEIT. Op avonden met prachtig weer, wanneer ik dus mijn huiswerk leer, hoor ik beneden in de straat de kinderen met hun kinderpraat. Ik weet hun spelletjes, hun regels, en al hun tekens op de tegels, en vraag me af, in eenzaamheid, hoe lang dat duurt, zo'n PUBERTEIT. Willem Wilmink Krijg je kriebels in je buik als je kijkt naar je klasgenoot? Heb je om alles ruzie met je ouders? Vind je dat je van alles de schuld krijgt? Schieten je benen soms zomaar even de lucht in? Pagina 2

4 Groei je alle kanten uit? Ben je het ene moment heel erg vrolijk en het andere moment juist heel erg chagrijnig? Wat is er toch met je aan de hand? Grote kans dat je dan in de puberteit terecht gekomen bent! Je lichaam wordt volwassen, dus jij wordt het dat ook! De puberteit is een levensfase. Bekijk het filmpje: Vooraf Leerdoelen Na deze opdracht ken je/weet je: de verschillende levensfasen van de mens de primaire en secundaire geslachtskenmerken de geslachtshormonen wat er in de puberteit verandert in je lichaam wat er wordt bedoeld met lichamelijke en geestelijke ontwikkeling Eindproduct Je rondt deze opdracht af met een beoordelingstoets. Daarnaast maak je in stap 4 een verslag. Groepsgrootte Je werkt alleen bij de theorieopdrachten en in tweetallen bij het uitvoeren van het practicum en het schrijven van het verslag. Tijd Je hebt voor het doornemen van de theorie 2 lesuren en voor het schrijven van het verslag 1 lesuur nodig. Stap1 Pagina 3

5 Levenscyclus Bekijk het filmpje: Iedere levensfase heeft bepaalde kenmerken. Bestudeer uit de kennisbank biologie de eerste en derde pagina van het onderdeel: KB: Levensfasen Tijdens je leven maak je een lichamelijke, geestelijke en sociale ontwikkeling door. De lichamelijke ontwikkeling is de verandering en groei van het lichaam. Doordat je lichaam verandert kun je in andere levensfasen ook nieuwe dingen leren zoals lopen of fietsen, je wordt beter in sport, kunt nauwkeuriger werken. Geestelijke ontwikkeling is de groei en verandering in wat je met je verstand kunt en doet, zoals leren praten en lezen, studeren, oordelen en redeneren. Sociale ontwikkeling is hoe de mens groeit en verandert in zijn benadering en contacten met anderen. Beantwoord de volgende vragen: 1. Welke eigenschappen horen bij de levensfase puber en adolescent (12-21 jaar)? A. Zelfstandig worden en verantwoordelijkheid hebben in de zorg voor kinderen. B. Ongesteld worden of zaadlozingen krijgen en zelfstandig worden. C. Volleybal aanleren en ongesteld worden of zaadlozingen krijgen. 2. Welke eigenschappen horen bij de levensfase peuter (2-4 jaar)? A. Leren bouwen en leren praten met zinnen. B. Leren lopen en leren fietsen. C. Leren praten met zinnen en leren tellen. 3. Welke eigenschappen horen bij de levensfase schoolkind (6-12 jaar)? A. Leren lezen en leren tellen. B. Leren lezen en volleybal aanleren. C. Volleybal aanleren en leren fietsen. Pagina 4

6 4. Welke eigenschappen horen bij de levensfase volwassenen (18-60 jaar)? A. Zelfstandig worden en verantwoordelijkheid hebben in de zorg voor kinderen. B. Brosse botten krijgen en zwaar werk verrichten. C. Zwaar werk verrichten en verantwoordelijkheid hebben in de zorg voor kinderen. 5. Welke eigenschappen horen bij de levensfase baby (0-2 jaar)? A. Leren lopen en leren woordjes zeggen. B. Leren woordjes zeggen en leren bouwen met blokken. C. Leren lopen en leren bouwen met blokken. 6. Welke eigenschappen horen bij de levensfase bejaarde (67+ jaar)? A. Zwaar werk verrichten en vergeetachtig worden. B. Brosse botten krijgen en zwaar werk verrichten. C. Brosse botten krijgen en vergeetachtig worden. 7. Maak de juiste combinatie. 1 Kleuter a secundaire geslachtskenmerken 2 Zuigeling b leert veters strikken 3 Schoolkind c leert rekenen en taal 4 Puber d drinkt melk 1 =... 2 =... 3 =... en 4 = In sommige levensfasen zijn mensen hulpbehoevend, welke fasen zijn dat? Meerdere antwoodren mogelijk. A. baby B. bejaarde C. schoolkind D. peuter E. puber F. adolescent Stap2 Jongen of meisje? Al bij de geboorte kun je zien of de baby een jongen of een meisje is. Bij meisjes zie je de vagina en de schaamlippen. Bij jongens de penis en de balzak. Geslachtskenmerken zijn de verschillen tussen mannelijke en vrouwelijke dieren. Ofwel alle kenmerken waarin jongens en meisjes verschillen. We onderscheiden: De primaire geslachtskenmerken zijn de lichamelijke verschillen tussen jongens en meisjes, Pagina 5

7 die vanaf de geboorte zichtbaar zijn. De lichamelijke verschillen tussen jongens en meisjes die tijdens de puberteit ontstaan, heten secundaire geslachtskenmerken. Bekijk het volgende filmpje: Bij de geboorte kun je al zien of de baby een jongen of een meisje is. Bestudeer uit de kennisbank biologie de pagina's over primaire en secundaire geslachtskenmerken: KB: Geslachtskenmerken Welke van de volgende kenmerken zijn primaire geslachtskenmerken? Geef van de primaire geslachtskenmerken ook aan of het gaat om vrouwelijke of mannelijke primaire geslachtskenmerken. schaamlippen penis schaamhaar zaadlozing eierstok lagere stem. brede schouders borsthaar balzak Stap3 Pagina 6

8 Wat verandert er bij een meisje in de puberteit? Bekijk het filmpje: Als een meisje in de puberteit komt, wordt zij een vrouw. Het lichaam van het meisje verandert aan de buitenkant (borsten, schaamhaar) en aan de binnenkant (menstruatie). Wat verandert er bij een jongen in de puberteit? Bekijk het filmpje: Als een jongen in de puberteit komt, kun je dat bijvoorbeeld zien aan de haartjes op de bovenlip en de wangen: hij krijgt een snor of baard. Maar er gebeurt nog meer. Beantwoord de vragen. 1. Welke veranderingen zie je bij jongens in de puberteit? Er zijn meerdere antwoorden goed. A. schaamhaar B. meer zweetklieren C. sterkere spieren D. ongesteld E. okselhaar F. meer vet onder de huid G. lagere stem 2. Welke veranderingen zie je bij meisjes in de puberteit? Er zijn meerdere antwoorden goed. A. schaamhaar B. meer zweetklieren C. sterkere spieren D. ongesteld E. okselhaar F. meer vet onder de huid G. lagere stem Stap4 Pagina 7

9 Groeispurt Een baby groeit het eerste jaar het sterkst. Het geboortegewicht (gemiddeld 3 kilogram) verdubbelt tijdens de 6 maanden. Na deze eerste maanden groeit de mens langzamer. Perioden van snelle groei heten groeispurts. In de puberteit maakt je lichaam ook een groeispurt. Na de groeispurt beweeg je vaak wat slungelig. Dat komt doordat je spieren later gaan groeien dan je botten. Direct na de groeispurt zijn je spieren nog niet sterk genoeg voor je langere armen en benen. Tot aan de puberteit groeien jongens en meisjes even hard. In de puberteit beginnen meisjes eerder aan hun groeispurt dan jongens. De groeispurt bij jongens is sterker dan bij meisjes en duurt vaak wat langer. Jongens worden dan ook gemiddeld langer dan meisjes. Beantwoord de volgende vragen: 1. Bekijk de grafiek. Drie leerlingen zeggen iets naar aanleiding van de grafiek. Wie heeft gelijk? A. De groeispurt is bij jongens eerder dan bij meisjes. B. De groeispurt is bij jongens later dan bij meisjes. C. De groeispurt is bij jongens en meisjes op dezelfde leeftijd. 2. Is de bewering waar of niet waar. Uit de grafiek blijkt dat meisjes met 15 jaar uitgegroeid zijn. A. waar B. niet waar 3. Bekijk de grafiek. Is de bewering waar of niet waar. Tussen 0-1 jaar is geen groei getekend. Als dat wel was gebeurd, was die piek hoger uitgekomen dan die bij de puberteit. A. waar B. niet waar Pagina 8

10 4. Bekijk de grafiek. Is de bewering waar of niet waar. Een groeispurt is een periode van snelle groei. A. waar B. niet waar Hoelang word jij? Je kunt jouw toekomstige eindlengte uitrekenen met deze formule. Je moet daarvoor weten hoe lang je (biologische) ouders zijn. Neem de formule hiernaast over en bereken je eindlengte. Beantwoord dan de volgende vragen: 1. Waarom zul je nooit precies die lengte krijgen? 2. Welke factoren bepalen de groei allemaal? 3. Welke voordelen en welke nadelen ondervinden lange mensen? 4. En welke voor- en nadelen korte mensen? Maak in tweetallen hiervan een verslag. Je laat hierin dus twee berekeningen zien! Laat het verslag beoordelen door je docent. Stap5 Pagina 9

11 Acné Bekijk het filmpje: In de puberteit kun je last krijgen van puisten. Soms alleen op je rug, soms in je gezicht. De een heeft er meer last van dan de ander. Maar wat is dat nu precies, een puist? Je mag een puist nooit uitknijpen! Maar wat moet je wel doen? Bekijk het volgende filmpje: Beantwoord de volgende vragen: 1. Puistjes zijn? A. besmettelijk B. niet besmettelijk 2. Jeugdpuistjes krijg je vooral door: A. Te veel televisie kijken. B. Veel chocolade eten. C. Erfelijke aanleg en leeftijd. 3. Wat kun je beter niet doen als je puistjes hebt? A. Je huid afdekken met veel make-up. B. Je huid goed schoon houden. C. Je huid afsluiten met muts of helm. D. Je puistjes uitknijpen. E. Make-up op waterbasis gebruiken. Sleep de woorden naar de juiste plek: Acné kn.nu/dvhj3 1 Acné Sleep de woorden naar de juiste plek. In de kun je last krijgen van puisten. Soms alleen op je rug, soms in je. Talg is een vettige stof die je huid beschermt tegen. In de puberteit wordt extra gemaakt die samen met vuil en huidschilfers de kan verstoppen. Pagina 10

12 De talg kan niet meer weg en hoopt zich op in de huid: een. Als er in een mee-eter bacteriën gaan groeien, ontstaat er een. Dat is een. Beschikbare keuzes: mee-eter, ontsteking, puberteit, poriën, talg, uitdroging, puist, gezicht Stap6 Man of vrouw Even duidelijk. Je weet nu precies welke primaire en secundaire geslachtskenmerken bij jongens en meisjes horen. Helaas is het niet altijd even duidelijk. Vrouwen en mannen zien er verschillend uit. Maar er bestaan vrouwen die er uit zien als mannen en omgekeerd. In het filmpje zie je Maya Posch. Ze voelt zich een vrouw, maar is officeel nog een man. Bekijk de video en geef daarna antwoord op de volgende vraag. Welke 'kenmerken' heeft maya die mannelijk worden gevonden? Meerdere antwoorden mogelijk. A. geslachtsorganen B. lang haar C. weinig borsten D. zachte trekken E. onbehaarde huid Stap7 Pagina 11

13 Eindtoets Je sluit deze opdracht af met het maken van een toets. De toets bestaat uit dertien vragen. Als je alle vragen beantwoord hebt, zie je je score. Je kunt van de vragen die je fout had ook het goede antwoord zien. Klik op de volgende link om te beginnen: Levensfasen kn.nu/f4tva 1 van 13 Welke levensfasen past het best bij leren fietsen? a. kleuter b. schoolkind c. puber 2 van 13 Welke levensfasen past het best bij deze lichamelijke ontwikkelingen? Borsten krijgen. a. kleuter b. schoolkind c. puber 3 van 13 Welke levensfasen past het best bij deze lichamelijke ontwikkelingen? Leren lezen. Pagina 12

14 a. kleuter b. schoolkind c. puber 4 van 13 Welke levensfasen past het best bij deze lichamelijke ontwikkelingen? Leren woordjes zeggen. a. kleuter b. schoolkind c. peuter 5 van 13 Waaraan kun je zien bij de geboorte of het een meisje of een jongen is? a. Aan de primaire geslachtskenmerken. b. Aan de secundaire geslachtskenmerken. c. Aan de tertiaire geslachtskenmerken. 6 van 13 In welke zin staan alleen vrouwelijke primaire geslachtskenmerken? a. Balzak, schaamlippen en penis. b. Schaamlippen, vagina en clitoris. c. Balzak, brede schouders en brede heupen. d. Schaamlippen, borstgroei en schaamhaar. 7 van 13 Welke veranderingen zie je bij jongens in de puberteit? a. Groei van schaamhaar en ongesteldheid. b. Ongesteldheid en sterkere spieren. c. Sterkere spieren en groei van schaamhaar. 8 van 13 Welke veranderingen zie je bij meisjes in de puberteit? a. Groei van schaamhaar en ongesteldheid. b. Ongesteldheid en sterkere spieren. c. Sterkere spieren en groei van schaamhaar. 9 van 13 Een groeispurt is een periode van snelle groei. Pagina 13

15 a. juist b. onjuist 10 van 13 Een groeispurt heb je alleen tijdens de puberteit. a. juist b. onjuist 11 van 13 Jongens hebben eerder een groeispurt dan meisjes. a. juist b. onjuist 12 van 13 Wat is een goede tip om geen of niet meer jeugdpuistjes te krijgen. a. Geen chocolade eten, de huid goed schoon houden. b. De huid goed schoon houden, niet teveel make-up gebruiken. c. Niet teveel make-up gebruiken, puistjes uitknijpen. 13 van 13 Hoe ontstaat een puistje? a. Wanneer in een mee-eter een ontsteking ontstaat door bacteriën. b. Wanneer talg samen met vuil en huidschilfers de huidporiën verstopt. Pagina 14

16 Begrippenlijst Levensfasen Levenscyclus Zaadcel/Eicel - Bevruchting - Embry/Foetus - Jong zelfstandig organismen - Volwassen individu Levensfasen Baby - Peuter - Kleuter - Schoolkind - Puber - Adolescent - Volwassene - Bejaarde Puber(teit) Levensfase waarin jongens en meisjes onder invloed van geslachtshormonen secundaire geslachtskenmerken ontwikkelen en geslachtsrijp worden. Leeftijdsperiode van circa 12 tot 18 jaar. Primaire geslachtskenmerken vrouw Kenmerken, die vanaf de geboorte aanwezig zijn en waaraan je het geslacht (jongen of meisje) kunt bepalen. Bijvoorbeeld: vagina, baarmoeder. Primaire geslachtskenmerken man Kenmerken, die vanaf de geboorte aanwezig zijn en waaraan je het geslacht (jongen of meisje) kunt bepalen. Bijvoorbeeld: penis, prostaat. Eicel Vrouwelijke voortplantingscel. Zuigeling Ook wel baby genoemd; eerste levensfase van een mens, van 0 tot circa 1 jaar. Letterlijke betekenis: kind dat nog gezoogd wordt. Adolescentie Levensfase tussen puberteit en volwassenheid. Leeftijdsperiode van circa 18 tot 24 jaar. Secundaire geslachtskenmerken vrouw Geslachtskenmerken van meisjes die zich in de puberteit ontwikkelen, onder invloed van geslachtshormonen. Bijvoorbeeld: borsten en bredere heupen bij meisjes. Secundaire geslachtskenmerken man Geslachtskenmerken van jongens die zich in de puberteit ontwikkelen, onder invloed van geslachtshormonen. Bijvoorbeeld: extra spieren en baardgroei bij jongens. Pagina 15

17 Over dit lesmateriaal Colofon Auteur VO-content Laatst gewijzigd 08 June 2016 om 10:54 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau VMBO basisberoepsgerichte leerweg, 1; VMBO basisberoepsgerichte leerweg, 2; Leerinhoud en Groei en ontwikkeling; Biologie; Instandhouding en ontwikkeling; doelen Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Studiebelasting 3 uur en 0 minuten Pagina 16