RAPPORT KWALITEITSONDERZOEK SPECIAAL BASISONDERWIJS DE SLEUTEL. BRIN-nummer : 01KZ Onderzoeksnummer :

Transcriptie

1 RAPPORT KWALITEITSONDERZOEK SPECIAAL BASISONDERWIJS DE SLEUTEL School : De Sleutel Plaats : Vroomshoop BRIN-nummer : 01KZ Onderzoeksnummer : Datum schoolbezoek : 28 oktober 2008 Datum vaststelling : 19 december 2008

2

3 INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING KWALITEITSPROFIEL BESCHOUWING VERVOLG VAN HET TOEZICHT

4

5 1 INLEIDING Het kwaliteitsonderzoek Op 28 oktober 2008 bezocht de Inspectie van het Onderwijs De Sleutel in het kader van een kwaliteitsonderzoek. Daarbij heeft een onderzoek plaatsgevonden naar de (kern)indicatoren van een aantal kwaliteitsaspecten, op grond van het door de inspectie gehanteerde Toezichtkader primair onderwijs Bij dit kwaliteitsonderzoek beoordeelt de inspectie de kwaliteit van het onderwijs op aspecten die samenhangen met de kwaliteitszorg, het onderwijsproces en de opbrengsten. Deze indicatoren vormen samen de basisset van het kwaliteitsonderzoek. Ook beoordeelt de inspectie een aantal onderdelen van wet- en regelgeving. De resultaten van het onderzoek zullen tevens worden gebruikt voor een themaonderzoek naar de kwaliteitsverbetering van het speciaal basisonderwijs. Dit themaonderzoek is een vervolg op het rapport "De kwaliteit van het speciaal basisonderwijs in 2005 en rapportage van een onderzoek door de Inspectie van het Onderwijs". De kwaliteitsaspecten zijn uitgewerkt in het door de inspectie gehanteerde waarderingskader voor het speciaal basisonderwijs. In de brochure 'Toezichtkader PO 2005' vindt u achtergrondinformatie over de indicatoren die de inspectie bij haar toezicht hanteert. U kunt deze brochure downloaden van de website van de inspectie: Op grond van het kwaliteitsprofiel van de school dat naar aanleiding van een vorig inspectiebezoek is opgemaakt, op basis van risicofactoren die bij de inspectie bekend zijn of afspraken die met de school zijn gemaakt, of op basis van de informatie die door de school is toegestuurd kan de inspectie besluiten om niet alleen de basisset te onderzoeken maar meer indicatoren bij het onderzoek te betrekken. Dit is bij de school niet aan de orde geweest. Indien de school in het kader van zelfevaluatie over een bepaalde indicator of over een bepaald cluster van indicatoren voldoende betrouwbare en valide gegevens heeft verzameld kan in overleg tussen bestuur en inspectie besloten worden om de oordelen uit de zelfevaluatie alleen te verifiëren en deze niet zelf opnieuw te onderzoeken. Zo sluit de inspectie niet alleen aan bij de specifieke situatie van de school, maar wordt de school bovendien niet onnodig belast. De school heeft naast de schoolgids en het schoolplan geen documenten ingestuurd die op de zelfevaluatie-activiteiten betrekking hebben. 5

6 De opzet van het onderzoek Het kwaliteitsonderzoek bestond uit de volgende activiteiten. Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Analyse van documenten die betrekking hebben op zelfevaluatieactiviteiten van de school en van andere documenten die de school voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd. Ook de vragenlijst 'Kwaliteitsonderzoek 2008 scholen voor speciaal basisonderwijs' is bij de analyse betrokken. Schoolbezoek, waarbij in een aantal groepen de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen Nederlandse taal en rekenen en wiskunde en een les sociale redzaamheid. Deze lesbezoeken vonden plaats in de groepen Oranje, Blauw, Paars, Geel, Rood, Groen, Geel en subgroep (zeer) moeilijk lerende leerlingen. Analyse van handelingsplannen, groepsplannen en leerlingdossiers. Bovendien heeft de inspectie over de kwaliteit van de basisset van indicatoren gesprekken gevoerd met de directie en de intern begeleiders. Op uw school is verder een gesprek gevoerd met leraren. Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de kwaliteitsoordelen en de conclusies van het schoolbezoek besproken met de directie en het team. Daarbij was een vertegenwoordiging van het bevoegd gezag aanwezig. De inhoud van het rapport Het onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs levert een kwaliteitsprofiel op van de school (hoofdstuk 2). In hoofdstuk 3 wordt een beschouwing gegeven over de geconstateerde kwaliteit en wordt deze onder andere bezien in relatie tot de context of uitgangssituatie van de school. Indien van toepassing worden in deze beschouwing ook de toegevoegde indicatoren betrokken. In hoofdstuk 4 is het vervolgtoezicht aangegeven en worden, indien noodzakelijk, afspraken vermeld met betrekking tot wettelijke bepalingen waaraan de school niet voldoet. 6

7 2 KWALITEITSPROFIEL Het kwaliteitsprofiel geeft een overzicht van de waarderingen die de inspectie heeft toegekend aan kernindicatoren die betrekking hebben op belangrijke kenmerken van goed onderwijs. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs. In de waardering is tot uitdrukking gebracht in welke mate de indicatoren bijdragen aan de kwaliteit van het onderwijs: 1. draagt niet of nauwelijks bij; 2. draagt onvoldoende bij; 3. draagt voldoende bij; 4. draagt in hoge mate bij; 5. niet te beoordelen (alleen bij Resultaten). Deze waardering is gegeven indien de school over bepaalde indicatoren geen betrouwbare en valide gegevens beschikbaar heeft. Het kwaliteitsprofiel van De Sleutel Kwaliteitszorg De school heeft inzicht in de verschillen in onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 1.2 De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten. 1.3 De school evalueert regelmatig het leren en onderwijzen. 1.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 1.5 De school borgt de kwaliteit van het leren en onderwijzen. 1.7 De school waarborgt de sociale veiligheid voor leerlingen en personeel. Leerstofaanbod 3.1 De aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde zijn dekkend voor de kerndoelen. 3.4 De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar De leerinhouden in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan. 3.6 De leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde zijn afgestemd op de onderwijsbehoeften van individuele leerlingen. 3.8 De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlingengewicht biedt leerinhouden aan bij Nederlandse taal die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand

8 Didactisch handelen De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 6.3 De leraren leggen duidelijk uit. 6.6 De leraren geven de leerlingen feedback op hun leer- en ontwikkelingsproces. 8.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. Afstemming 4.1 De school heeft voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde onderwijstijd gepland conform het landelijk gemiddelde van scholen met een vergelijkbare leerlingenpopulatie. 4.5 De school stemt de hoeveelheid tijd voor leren en onderwijzen bij Nederlandse taal en rekenen en wiskunde af op de onderwijsbehoeften van leerlingen. 7.1 De leraren volgen de vorderingen van hun leerlingen systematisch. 7.2 De leraren analyseren de vorderingen van de leerlingen om vast te stellen wat de aanpassingen van het aanbod en/of het onderwijsleerproces moeten zijn voor de groep De leraren stemmen de instructie af op de verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen De leraren stemmen de verwerking af op de verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen Begeleiding 10.1 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen De school stelt bij plaatsing voor iedere leerling een ontwikkelingsperspectief vast De school volgt of de leerling zich ontwikkelt conform het ontwikkelingsperspectief en maakt naar aanleiding hiervan beredeneerde keuzes Zorg De school signaleert vroegtijdig welke leerlingen zorg nodig hebben Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens, bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen De school voert de zorg planmatig uit De school gaat de effecten van de zorg na. Resultaten 12.1 De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht

9 Wet- en regelgeving 1 = ja, 2 = nee W1 De school heeft de vastgestelde schoolgids aan de inspectie toegestuurd. W2 De school heeft het vastgestelde schoolplan aan de inspectie toegestuurd. W3 Het bestuur heeft het vastgestelde zorgplan aan de inspectie toegestuurd. W4 De geplande onderwijstijd voldoet aan de wettelijke vereisten

10

11 3 BESCHOUWING In dit hoofdstuk wordt een beschouwing gegeven over de kwaliteit van het onderwijs op de school. De beschouwing begint met een algemeen beeld van de school. In paragraaf 3.1 beschrijft de inspectie allereerst de uitgangssituatie van de school aan de hand van de context (3.1.1) en memoreert zij de eerdere inspectiebezoeken (3.1.2). In paragraaf 3.2 brengt zij deze gegevens in relatie met de gegeven waarderingen in een samenvattend oordeel over de kwaliteit. Hierin komt allereerst de gerealiseerde kwaliteit naar voren (3.2.1). Vervolgens gaat de inspectie kort in op de voor dit onderzoek belangrijke aspecten 'Begeleiding' en 'Opbrengsten' (3.2.2). In paragraaf 3.3. noemt zij onderdelen waarvoor kwaliteitsverbetering noodzakelijk is Uitgangssituatie De context De school na het vorige inspectiebezoek in 2006 een positieve ontwikkeling doorgemaakt. De inspectie constateerde destijds dat er sprake was van een gebrekkig teamfunctioneren. Een extern onderzoek heeft bijgedragen aan verheldering van de problematiek De nieuwe directeur en het aangepaste team zijn vanuit deze situatie hard aan het werk gegaan. De inspectie heeft nadrukkelijk geconstateerd dat er op dit moment sprake is van een positieve sfeer in het team, dat zeer betrokken en intensief werkt aan de ontwikkeling van de school en dat gericht aangestuurd wordt. Er is op de school een veilige sfeer voor leraren en leerlingen die herkenbaar is in de groepen tijdens de lessen, maar ook daarbuiten bij vrije situaties. De SBO-school bestaat nog steeds uit twee, uit elkaar liggende, locaties (de Dobbelsteen voor de onderbouw en de Sleutel voor de midden- en bovenbouw). De door de gemeente toegezegde nieuwbouw laat nog op zich wachten. Dat betekent dat de school als gebouw niet aan de eisen van goed onderwijs in deze tijd voldoet. Het bestuur heeft nu gekozen voor vernieuwen van enkele bouwtechnische zaken, maar daarmee zijn de problemen niet verholpen Eerdere inspectiebezoeken In het inspectierapport van 2006 constateerde de inspectie veel tekortkomingen, die tijdens het bezoek in 2008 voor een deel hersteld zijn. Ook bij indicatoren waar de inspectie uiteindelijk een onvoldoende waardering heeft gegeven, is in vele gevallen sprake van verbetering, maar is het niveau waarop de inspectie haar oordelen baseert nog niet bereikt. De prioriteit heeft de laatste twee jaar vooral gelegen bij het herstel van een organisatorisch goed functionerende en veilige school. Hierin zijn de directie en het team geslaagd. 11

12 3.2. Samenvattend oordeel Op de Sleutel zijn veel ontwikkelingen in gang gezet, maar er zijn nog enkele cruciale stappen te maken. Met name bij de zorg en het aanbod zijn vorderingen gemaakt. Omdat de school nog niet expliciet werkt met ontwikkelingsperspectieven en een aantal indicatoren van het onderwijsleerproces nog onvoldoende zijn gerealiseerd, is vooralsnog geen basisarrangement gegeven. De school bepaalt het uitstroomperspectief pas in de bovenbouw van de school. Daardoor is het volgen van de prestaties van leerlingen, gerelateerd aan het tussentijds toetsen van de resultaten aan een mogelijk ontwikkelingsperspectief niet goed mogelijk. De leraren bepalen wel regelmatig wat de prestaties van leerlingen zijn zowel met methode-afhankelijke toetsen, als met methode-onafhankelijke toetsen, maar een gerichte analyse of de leerling op de verwachte ontwikkelingslijn zit ontbreekt. Verbeterpunten die de inspectie verder constateert hebben betrekking verschillende indicatoren van kwaliteitszorg en afstemming Kwaliteit De directeur heeft ten aanzien van de kwaliteitszorg vooral het planmatig werken vorm gegeven, waardoor doelgericht gewerkt wordt aan schoolontwikkeling. Het regelmatig evalueren van leren en onderwijzen en de opbrengsten, bijvoorbeeld met een instrument voor kwaliteitszorg is nog niet aan de orde geweest. In het voorjaar van 2009 gaat de school een zelfevaluatie-instrument in gebruik nemen, dat specifiek gericht is op het SBO. Dat geeft de school de mogelijkheid haar kwaliteit en verbeterpunten voor zichzelf in beeld te brengen en daar ontwikkelingen verder op af te stemmen. Alhoewel er wel sprake is van borgen van de kwaliteit van het pedagogisch handelen en de zorg binnen de school, is de indicator 1.5 nog onvoldoende, omdat er te weinig aandacht is geweest voor het borgen van de kwaliteit van het onderwijsleerproces en het didactisch handelen. De sociale veiligheid van de leerlingen en personeel is goed, maar de school heeft nog geen veiligheidsbeleid voor het voorkomen van incidenten en het optreden na incidenten. Bovenschools is een werkgroep bezig een dergelijk veiligheidsbeleid vast te stellen Begeleiding De school heeft in vergelijking met het vorige inspectiebezoek haar aanbod verbeterd. Het aanbod is dekkend voor de kerndoelen en wordt zo mogelijk aangeboden tot en met het niveau van groep 8. Voor de meertalige leerlingen heeft de school een taalbeleid waardoor deze leerlingen extra aanbod en begeleiding krijgen. Dit taalbeleid schoolbreed behoeft nog wel schoolbrede uitwerking. De school heeft voor Nederlandse taal, lezen en rekenen op dit moment onvoldoende leertijd ingepland. Vijftig procent van de leertijd zou in principe minimaal besteed moeten worden aan deze basisvaardigheden. 12

13 Op basis van de resultaten van de leerlingen bepalen de leraren in welke niveaugroep de leerlingen geplaatst worden voor rekenen, lezen en spelling. Daarbij gaan de leraren nog onvoldoende uit van analyse van deze gegevens in relatie tot een ontwikkelingsperspectief, waardoor er te weinig afstemming is bij de instructie en de verwerking van de leerstof. De leraren overleggen wel tussentijds over de vorderingen van leerlingen en verplaatsen ook wel leerlingen tussentijds, maar de lessen zijn ongeacht de verschillen in capaciteiten van leerlingen in een bepaalde (niveau)groep grotendeels identiek voor alle leerlingen. Sinds het vorige schoolbezoek zijn twee nieuwe intern begeleiders gestart op de school. Samen met de directie is een grote inhaalslag gemaakt met betrekking tot de leerlingenzorg. De school heeft een duidelijk zorgbeleid, waarin taken en verantwoordelijkheden van de leraren zijn beschreven. De organisatie van de zorg is vastgelegd, waarbij bij besprekingen aandacht is voor de individuele leerling van een groep, maar ook voor de groep als totaal. Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. Deze analyse is vooral gericht op de sociaal- emotionele ontwikkeling van leerlingen, waarvoor goede handelingsplannen zijn geschreven. Op didactisch gebied zijn weinig concrete plannen aangetroffen. Daar waar handelingsplannen voor leerlingen zijn voeren de leraren (en of assistenten) deze zorg wel planmatig uit. Het bepalen van de effecten van de zorg na afloop is nog een punt van aandacht. Het is niet zichtbaar op welke wijze leraren op basis van deze gegevens aanpassingen doen aan het onderwijsprogramma, zowel individueel als in het groepsplan. De groepsplannen zoals deze nu functioneren zijn vooral planningen van aanbod, waarbinnen de afstemming op (zorg) leerlingen meestal niet terug te vinden is. Dit betreft zowel de inhoud als de planning van het aanbod en de verwerking Opbrengsten De school heeft nog niet voor alle leerlingen ontwikkelingsperspectieven gemaakt op basis waarvan een ambitieniveau is vastgesteld. Ook heeft de school geen tussendoelen geformuleerd die regelmatig geëvalueerd en zo nodig bijgesteld worden. Hierdoor kan de inspectie geen oordeel geven over de eindopbrengsten. Op basis van de uitstroomgegevens van de laatste twee jaar, kan de inspectie wel aangeven dat de uitstroom van de leerlingen grotendeels overeenkomt met hun capaciteiten. 13

14

15 4 VERVOLG VAN HET TOEZICHT In dit hoofdstuk beschrijft de inspectie het toegekende toezichtarrangement. Eerst gaat zij in op de naleving van de onderzochte wettelijke bepalingen (paragraaf 4.1). Daarna volgt het toezichtarrangement dat op basis van het kwaliteitsonderzoek wordt toegekend. 4.1 Naleving wet- en regelgeving Bij dit kwaliteitsonderzoek heeft de inspectie ook een onderzoek gedaan naar de naleving van een aantal wettelijke voorschriften. Dit onderzoek betrof de wettelijke voorschriften over de geplande onderwijstijd en over een door het bevoegd gezag vastgestelde schoolgids en schoolplan. De uitkomsten van het onderzoek zijn weergegeven in onderstaande tabel. Schoolplan in art. 16 lid 1 en 3 WPO Wel aanwezig Schoolgids in art.16 lid 2 en 3 WPO Wel aanwezig Zorgplan in art. 19, lid 1 en 3 WPO Wel aanwezig Onderwijstijd in art. 8 lid 7, onder b WPO Voldaan aan naleving 4.2 Toezichtarrangement Kwaliteit van het onderwijs: Op basis van dit onderzoek heeft de inspectie voor de school een aangepast arrangement vastgesteld. De aangetroffen kwaliteit van het onderwijs op de school kent nog een aantal tekortkomingen. Dit betreft met name onderdelen van kwaliteitszorg en begeleiding. Het bevoegd gezag draagt zorg voor opheffing van de geconstateerde tekortkomingen in de kwaliteit van het onderwijs. De inspectie maakt de volgende afspraken met het bevoegd gezag: - per 1 januari 2010 zijn voor alle leerlingen ontwikkelingsperspectieven vastgelegd voor uitstroom en tussentijdse ontwikkeling; - de ontwikkelingsperspectieven worden gebruikt voor het volgen van de leerlingen en het signaleren van zorgleerlingen. De school wordt meegenomen in de jaarlijkse risico-analyse van de scholen die onder het bevoegd gezag vallen. Tijdens het bestuursoverleg zal de voortgang van de school aan de orde komen en zal ook worden afgesproken of en wanneer er een kwaliteitsonderzoek plaats zal vinden. 15

16 Op basis van dit onderzoek heeft de inspectie voor de De Sleutel een aangepast arrangement vastgesteld. Zowel de aangetroffen kwaliteit van het onderwijs als de schoolontwikkeling kennen een aantal belangrijke tekortkomingen. Dit betreft met name onderdelen van kwaliteitszorg en begeleiding. De aangetroffen kwaliteit van het onderwijs op de school wordt door de inspectie dan ook als zwak beoordeeld. Het bevoegd gezag draagt zorg voor opheffing van de geconstateerde tekortkomingen in de kwaliteit van het onderwijs. De inspectie maakt de volgende afspraken met het bevoegd gezag: - per 1 januari 2010 zijn voor alle leerlingen ontwikkelingsperspectieven vastgelegd voor uitstroom en tussentijdse ontwikkeling; - de ontwikkelingsperspectieven worden gebruikt voor het volgen van de leerlingen en het signaleren van zorgleerlingen. 16