VOORRANG VOOR DUURZAAM Beleidsnotitie Cogen Nederland juli 2009

Transcriptie

1 VOORRANG VOOR DUURZAAM Beleidsnotitie Cogen Nederland juli 2009 Het wetsvoorstel Voorrang voor Duurzaam is een belangrijke wet voor het schoner en zuiniger maken van de energievoorziening in Nederland. We hebben waardering voor het wetsvoorstel en zeker voor de in de Memorie van Toelichting (MvT) geschetste overwegingen: Het uitgangspunt is dat duurzame elektriciteit maximale ruimte moet krijgen (MvT pag.39) In deze reactie gaan we vooral in op verbeter punten die die maximale ruimte zullen realiseren. Op een aantal punten voldoet de voorgestelde wetstekst nog niet aan elementaire bepalingen in EU richtlijnen en het Europese en Nederlandse klimaatbeleid. Daarnaast zijn enkele zeer waardevolle voorstellen uit de consultatie versie van het wetsvoorstel in deze versie d.d. 27/3/9 weggelaten. Tenslotte komen een aantal overwegingen uit de Memorie ons inziens onvoldoende in de wetstekst terug terwijl een aantal zaken onnodig wel in de wettekst opgenomen of in de Memorie overwogen zijn. Achtereenvolgens gaan we in op de volgende zaken 1. Korte wetsgeschiedenis betreffende voorrang voor duurzame energie 2. Enkele opmerkingen omtrent definities, uitgangspunten en eindsituatie 3. Aanvullingen en reducties in de voorgestelde wetstekst 4. Overige aandachtspunten en opmerkingen I. Korte wetsgeschiedenis betreffende voorrang voor duurzame energie Op basis van artikel 8.1 van de (sinds 2004) geldende EU WKK richtlijn is voor WKK, net als voor duurzame energie, artikel 7.1 van de EU richtlijn duurzame energie (uit 2001) van toepassing. Dat artikel bepaalt dat de transmissie en distributie van elektriciteit opgewekt door WKK eenheden door netbeheerders gegarandeerd dient te worden. Bovendien kunnen netbeheerders voorrang verlenen voor de toegang tot het net voor elektriciteit uit hernieuwbare bronnen of WKK. Het van toepassing zijnde artikel 7.1 van de richtlijn hernieuwbare energie schrijft de voorrang voor WKK bij de dispatching zelfs voor. Bij de aanpassingen van de elektriciteitswet in 2002/3 ten behoeve van duurzame energie (Kamerstuk , nr. 3 o.a. pag. 5-7) en bij de aanpassing in 2004/5 ten behoeve van de WKK richtlijn (Kamerstuk , nr. 3 o.a. pag. 5) werden deze garanties en voorrangregels niet in de Nederlandse wet geïmplementeerd.

2 De destijds gehanteerde argumenten iedereen heeft in Nederland onbeperkt toegang tot netten, transport en distributie gelden sinds ongeveer 2006 niet meer, waardoor implementatie nu zeer noodzakelijk is. Per 17 december 2008 heeft het Europees parlement bij de herziening van de EU richtlijn voor hernieuwbare energie de voorrang inzake nettoegang voor deze bronnen verder versterkt We lopen achter bij omringende landen als Duitland en Denemarken waar voorrang voor duurzaam bij aansluiten en transport al succesvol ingevoerd is (MvT pag. 31,49). Net als de Minister verwachten wij van Voorrang voor Duurzame en WKK elektriciteit een positieve prikkel. Onomstreden is in MvT en overige uitingen dat deze voorrang bepalingen nu snel en effectief geïmplementeerd moeten worden. II. Definities, uitgangspunten en eindsituatie a. Onder duurzame of groene energie wordt in het kader van deze discussie en dit wetsvoorstel verstaan duurzame energie en energie opgewekt uit hoogrenderende WKK installaties. Dit conform definities vastgelegd in Europese en Nederlandse wet- en regelgeving en de intenties in de MvT (o.a. pag ). b. Inhoud, randvoorwaarden en werking van congestie management zijn nog niet nader uitgewerkt en daarmee onduidelijk. Wij zien congestie management als een methodiek om tijdelijke, overzichtelijke transport problemen op te lossen. Onderzoek hoe dat in Nederland moet, loopt en toont zowel theoretische als praktische vragen en problemen bij het oplossen van aard en omvang van problemen die nu in Nederland ontstaan zijn. c. Definities in het wetsvoorstel lijken te vaag voor eenduidige interpretatie. Zo wordt er nu al gediscussieerd of bij de definitie van een congestiegebied in artikel 2.A.2.aj. onder gebied ook een netvlak kan worden begrepen. Ook de reikwijdte van het onder 2.A.2.ak bedoelde stelsel van procedures als definitie van congestie management is onvoldoende duidelijk en geeft discussie. Dit hindert beoordeling. d. Door elkaar lopende ontwikkeling van samenhangende wet- en regelgeving op verschillende niveaus is complicerend en verwarrend. Consistentie tussen dit wetsvoorstel, de MR benutting netcapaciteit, en de in dit wetsvoorstel aangekondigde - en deels al ingevulde - AMvB, MR en NMa Codes rond congestiemanagement kunnen wij niet goed beoordelen, maar lijkt soms te ontbreken. e. Uitgangpunt blijft de aansluit- en transportplicht van netbeheerders. Netbeheerders blijven verantwoordelijk en aansprakelijk voor het voldoen daaraan en de gevolgen indien tijdelijk niet aan deze plichten wordt voldaan. Een eventueel systeem van congestie- management kan slechts tijdelijk van aard zijn, dient zo eenvoudig mogelijk te zijn en zo veel mogelijk aan te sluiten bij bestaande werkwijzen en systemen. f. De door ons wenselijk geachte eindsituatie van nieuwe wet- en regelgeving is alsvolgt: 1. Voldoende netten aanleggen en beschikbaar houden voor transport en distributie 2. Voorrang voor Duurzaam (VvD) bij aansluiten en transport 3. Congestiemanagement verplicht voor grijs, vrijwillig voor groen 4. Kosten congestie management zijn voor veroorzakers en netbeheerders

3 III. Aanvullingen en reducties in de voorgestelde wetstekst 1. Vul holle wetgeving nu concreet in! Het wetsvoorstel stelt op veel punten geen wet voor, maar is een plan om lagere regelgeving te gaan maken. Daardoor missen enerzijds een aantal belangrijke zaken die nu beter per wet geregeld kunnen worden (zie punten 3-6 in deze notitie), terwijl anderzijds een aantal details in dit voorstel onnodig wel geregeld worden. Holle wetgeving zet de Tweede Kamer buiten spel, mede door de geringe(re) invloed van de Tweede Kamer op de aard en inhoud van lagere regelgeving. Wij stellen voor een aantal essentiële zaken nu in dit wetsvoorstel op te nemen (zie punten 3-6) en een aantal onnodige details (zie punten 7-10) te verwijderen 2. Discrimineer tussen groene en grijze stroom! Bij herhaling benadrukt de Minister dat het netbeheerders verboden is te discrimineren bij het uitvoeren van hun taken (o.a. MvT ,pag. 24; voostel wet VvD art.2n betreffende artikel 31). Wij onderschrijven dit discriminatie verbod, maar wijzen erop dat het alleen geldt tussen gelijke partijen en zaken. De Europese richtlijnen onderscheiden expliciet duurzame (en WKK) elektriciteit van nietduurzame elektriciteit als niet gelijke partijen en legaliseren expliciet discriminatie ten faveure van duurzame en WKK elektriciteit. Het is belangrijk deze uitzondering van het algemene non-discriminatie beginsel voor netbeheerders expliciet te benoemen. De Minister van EZ schreef in de consultatie versie van het wetsvoorstel daarover: Het stelsel van Europese richtlijnen verbiedt de netbeheerders marktpartijen te discrimineren bij de uitoefening van hun taak. Eén expliciete uitzondering wordt daarop gemaakt in de richtlijnen 2001/77/EG van het Europees Parlement en de Raad van 27 september 2001 betreffende de bevordering van elektriciteitsopwekking uit hernieuwbare energiebronnen op de interne elektriciteitsmarkt (PbEG L 283)en 2003/54/EG van het Europees Parlement en de raad van de Europese Unie van 26 juni 2003 betreffende gemeenschappelijke regels voor de interne markt voor elektriciteit en houdende intrekking van richtlijn 96/92/EG (PbEG L 176): lidstaten mogen bepalen dat de netbeheerders de elektriciteit van hernieuwbare bronnen bij voorrang transporteren. Deze wetswijziging is daarom niet strijdig met de algemenere non- discriminatie bepalingen uit de EU-richtlijnen. 3. Ook voorrang WKK expliciet benoemen. In het wetsvoorstel dient elektriciteit uit hoogrenderende WKK ten aanzien van voorrangsrechten gelijkgesteld te worden aan duurzame elektriciteit. Dit conform de EU richtlijnen, EU en Nederlandse beleidsintenties en het gestelde in de MvT pag.25 en 26, waar nadrukkelijk wordt aangegeven dat elektriciteit uit hoogrenderende WKK wordt gelijkgesteld aan duurzame elektriciteit. Uit het wetsvoorstel blijkt dat nu niet. Wij stellen daarom voor, om misverstanden te voorkomen, in artikel 24a een vierde lid op te nemen luidende: Voor de werking van het derde lid wordt onder duurzame elektriciteit uitsluitend verstaan: elektriciteit, opgewekt in productie-installaties die uitsluitend gebruik maken van hernieuwbare energiebronnen én elektriciteit opgewekt in installaties voor hoogrenderende warmtekrachtkoppeling. Dit conform de tekst uit de consultatie versie van de wet Voorrang voor Duurzaam.

4 4. Verplicht duurzaam niet tot congestie management. Het wetsvoorstel legt ons inziens onnodig een verband tussen een systeem voor congestiemanagement en het verkrijgen van voorrang voor duurzame elektriciteit. Natuurlijk is voorrang alleen aan de orde bij feitelijke congestie, maar het is onnodig en onwenselijk congestiemanagement een noodzakelijk voorwaarde te maken voor het verkrijgen van voorrang voor duurzame elektriciteit. Producenten van duurzame en WKK elektriciteit kunnen niet of moeilijk aan congestiemanagement deelnemen omdat ze onvoldoende regelmogelijkheden of onvoorspelbare productie hebben vanwege afhankelijkheid van bijv. wind of warmtevraag. Daarnaast is het nog geheel onduidelijk hoe congestie management er uit moet gaan zien en blijkt uit lopende discussies met deskundigen twijfel te bestaan of congestie management de zich aandienende omvang en aard van transportproblemen in het fijnmazig Nederlands net wel kan oplossen. Het kan nog jaren duren voordat een goed werkend systeem voor congestie management beschikbaar is. Duurzame energie kan daar niet op wachten. In ieder gaval zullen hoge drempels van allerlei aard ontstaan (procedureel, ICT systemen, metingen, kennis, operationeel en daarmee financieel), waaraan grote (niet-duurzame) producenten eenvoudiger kunnen voldoen dan kleinere (duurzame) producenten. De complexiteit van congestie management blijkt ook uit de MvT 4.2, p Een ander argument om te pleiten voor het uitzonderen van duurzame producenten van deelname aan congestie management ligt in het feit dat over de verdeling van de kosten van congestie management TenneT indiceerde onlangs dat die wel tot 750 miljoen per jaar d.w.z. 100 per aangeslotene kunnen oplopen nog geen regeling is. Ook merken we op dat, indien voorrang gekoppeld wordt aan een systeem voor congestiemanagement de mogelijkheid die netbeheerders geboden wordt om bij (te) hoge kosten voor congestie management transport te weigeren (o.a. MvT pag. 27 en 61) botst met het wettelijke recht op voorrang voor duurzame en WKK stroom. Duurzame elektriciteit dient ook uitgezonderd te worden van congestiemanagement omdat producenten van duurzame en WKK stroom vaak aangesloten zijn op lagere netvlakken, terwijl uit de antwoorden van de Minister d.d. 20 maart 2009 blijkt dat congestie vooral op hogere netvlakken verwacht wordt en daar veroorzaakt wordt door nieuwe, grote, nietduurzame producenten. Duurzame elektriciteit draagt alleen aan congestie op hogere netvlakken bij in de uitzonderlijke situatie dat de lagere netvlakken netto leverancier aan de hogere netvlakken worden en kan dus vrijwel altijd uitgezonderd worden van (verplichte) deelname aan een systeem van congestie management. De daadwerkelijke toepassing van congestiemanagement is afhankelijk van de uitwerking en vaststelling van enkele AMvB s zoals aangekondigd in artikel 24 a lid 5. Daarna is nadere uitwerking en goedkeuring in de NMa codes noodzakelijk. Tot slot dienen de systemen van netbeheerders, energiebedrijven en producenten ingericht te worden op congestiemanagement. Het kan daardoor nog jaren duren voordat een goed werkend congestie management systeem beschikbaar is. De ontwikkeling van duurzame energie productie kan daar niet op wachten, zeker in het licht van haar Europese rechten op voorrang uit 2001 resp waarin deze rechten niet gekoppeld zijn of dienen te worden aan congestiemanagement. De Minister (h)erkent deze argumenten wanneer zij op pag. 27 van de MvT opmerkt dat duurzame elektriciteit wordt uitgezonderd van congestiemanagement maar maakt dit belangrijke punt geen uitgangspunt voor haar beleid.

5 Wij stellen voor dat u de minister vraagt wettelijk te regelen dat duurzame en WKK elektriciteit voorrang krijgt op niet-duurzame energie en dit zodanig te bepalen dat voorrang kan worden gegeven onafhankelijke van toepassing van congestiemanagement. Aansluitend op deze voorrangsbepaling dient vervolgens congestiemanagement wettelijk toegepast te worden als methode om de vraag naar transportcapaciteit aan te sluiten op de beschikbare transportcapaciteit door het terugregelen van niet-duurzame producenten. Tot slot dient bepaald te worden dat duurzame producenten ook deelnemer worden aan congestiemanagement op vrijwillige basis dan wel in die uitzonderlijke situaties waar alleen duurzame producenten de congestie veroorzaken. 5. Voorrang ook bij fysiek aansluiten. Wij vragen u er voor zorg te dragen dat conform artikel 16.2 van de nieuwe EU richtlijn hernieuwbare energie netbeheerders ook bij het realiseren van de fysieke aansluitingen voorrang geven aan bronnen van duurzame en WKK elektriciteit. Het wetsvoorstel voldoet namelijk niet aan de garanties voor transport en gewaarborgde toegang tot het net bij het aansluiten van bronnen van hernieuwbare (en WKK) elektriciteit, die de EU richtlijnen die bronnen toekennen. In Nederland wordt in de NetCode een Aangeslotene gedefinieerd als Een natuurlijk persoon of rechtspersoon, die beschikt over een aansluiting op een net, dan wel degene die om een aansluiting heeft verzocht terwijl de Aansluiting in de wet gedefinieerd wordt als een fysieke verbinding : Eén of meer verbindingen tussen een net en een onroerende zaak als bedoeld in artikel 16, onderdelen a tot en met d, van de Wet waardering onroerende zaken, dan wel tussen een net en een ander net op een ander spanningsniveau Er bestaan in Nederland dus twee soorten Aangeslotenen: met en zonder een fysieke verbinding. Er ontstaat daardoor een wachtrij van Aangeslotenen wachtend op een fysieke aansluiting. Gegeven de grote wellicht deels speculatieve stroom verzoeken om aansluiting strekken de bepalingen uit de EU richtlijnen tot een voorrangspositie van duurzame en WKK elektriciteit bij het realiseren van hun fysieke aansluiting. Alleen zo kunnen de door de Minister op pag. 25 en 26 van de MvT bedoelde waarborgen en garanties op aansluiting ook echt in de fysieke werkelijkheid gerealiseerd worden. De opvatting van de minister (MvT pag. 26) om de aansluiting zo snel mogelijk te realiseren voldoet niet aan de Europese richtlijnen in het licht van de wachtrij voor het realiseren van fysieke aansluitingen. Wij vragen u er zorg voor te dragen dat het recht op voorrang bij fysieke aansluiting van duurzame bronnen duidelijk in de wet wordt vastgelegd. 6. Kosten congestie niet naar duurzaam. De kosten van congestie en congestiemanagement zijn geen netwerkkosten in de betekenis die dat begrip tot op heden heeft. Kosten van congestie en congestiemanagement zijn een nieuwe categorie kosten en komen voort uit het feit dat netbeheerders niet aan hun wettelijk aansluit- en transport verplichtingen voldoen. Netbeheerders zijn en blijven daarom verantwoordelijk en aansprakelijk voor kosten en gevolgen van congestie en congestie management.

6 Gegeven deze aard van congestie en congestiemanagement kosten stemmen wij in met de door de Minister voorgestelde verdeling van deze door de netbeheerders te dragen kosten zoals opgenomen in de Memorie van Toelichting op pag.30 en 62 om gelet op het doel van dit wetsvoorstel (en de Europese Richtlijn 2001/77/EG) het wenselijk is de kosten van congestiemanagement niet of slechts in geringe mate bij producenten van duurzame (en WKK) elektriciteit neer te laten slaan. Bij zo n verdeling komen de kosten dan terecht bij veroorzakers van congestie en geven ook de gewenste prikkel aan netbeheerders om voldoende capaciteit te bouwen en beschikbaar te hebben. Wij vragen u de Minster nu dit voornemen voor verdeling van kosten van congestie en congestiemanagement nu in de wet vast te leggen. 7. Duurzaam ook voorrang bij doorvoer. In het wetsvoorstel wordt in artikel 2.K voorgesteld een artikel 24a aan de elektriciteitswet toe te voegen. Daarin wordt in lid 3 voorrang bij transport gegeven aan in het congestie gebied opgewekte duurzame elektriciteit. De beperking en voorwaarde om dit voorrangsrecht alleen van toepassing te maken voor de in het congestie gebied opgewekte duurzame elektriciteit is beperkend en daarmee in strijd met de Europese Richtlijnen en dient weggenomen te worden. Ook duurzame elektriciteit die doorgevoerd wordt dient met voorrang getransporteerd te worden. Gegeven de hierboven onder II.c reeds gemelde onduidelijkheid over de definitie van congestiegebied dat naast een geografische ook een netvlak betekenis zou kunnen hebben is het belangrijk dat zonder voorbehoud of belemmeringen duurzame elektriciteit altijd gegarandeerd en met voorrang getransporteerd wordt. Wij vragen u ervoor zorg te dragen dat de tekst in het congestiegebied opgewekte verwijderd wordt uit het voorgestelde artikel 24a lid 3 en elders 8. Onderscheid groen en grijs is duidelijk. In artikel 2, onderdeel K wordt voorgesteld in artikel 24a van de elektriciteitswet een lid 5 a op te nemen waarin een AMvB wordt aangekondigd waarin de mate van voorrang geregeld gaat worden tussen verschillende soorten productie-installaties waarmee elektriciteit wordt opgewekt. Deze regeling van mate van voorrang en dus de AMvB en het voorgestelde lid 5a is overbodig, onwenselijk en onpraktisch. De AMvB is overbodig omdat in Europese en Nederlandse wet en regelgeving zeer duidelijk gedefinieerd is welke soorten productie- installaties duurzame elektriciteit en elektriciteit uit hoogrenderende WKK produceren. Alleen elektriciteit uit deze bronnen hebben voorrang op elektriciteit uit overige bronnen. Het onderscheid tussen duurzame elektriciteit (uit hernieuwbare bronnen en uit hoogrenderende WKK) enerzijds en niet-duurzame elektriciteit is glashelder en daarmee de mate van voorrang tussen duurzame en niet-duurzame elektriciteit. Alleen indien er zich congestie voordoet tussen uitsluitend duurzame bronnen is een onderlinge regeling nodig. Die uitzonderlijke situatie deed zich voor in het Westland. Het succesvol oplossen van die problematiek bewijst dat deze uitzonderlijke, specifieke situaties maatwerk vragen en een generieke, opgelegde aanpak voor de mate van voorrang overbodig, en mogelijk zelfs hinderlijk is.

7 Bij congestie tussen duurzame bronnen onderling heeft vanzelfsprekend duurzame elektriciteit voorrang op elektriciteit uit hoogrenderende WKK, daar is geen meting voor nodig. De AMvB is onwenselijk omdat de aangekondigde aspecten waarmee men rekening wil houden (mate van opslagmogelijkheden, mate van gebruik van hernieuwbare energie bronnen, mate van uitstoot en externe effecten, etc.) in de praktijk zeer moeilijk te bepalen zaken zijn. Dat bleek bij het opstellen van de definities voor duurzame elektriciteit en elektriciteit uit hoogrenderende WKK. Het is onwenselijk vanuit redenen van tijd en kosten die discussies te herhalen. Naast bovengenoemde argumenten wijzen wij op de noodzaak dat de tijdelijk regeling voor congestiemanagement om praktische, eenvoudige oplossingen vraagt. Lokaal, specifiek regelen wat kan zonder nationale, generieke regels is dan de gewenste aanpak, zoals de gevonden oplossingen voor congestie tussen groene bronnen onderling in het Westland bewijst. Wij vragen daarom om het voorgestelde artikel 24.a lid 5a te laten vervallen 9. Import binnenlands gelijk behandelen. De stelling dat congestiemanagement niet toegepast wordt op geïmporteerde elektriciteit (MvT 4.1.4; pag. 28) onderschrijven we niet. De stelling lijkt te rusten op een foute interpretatie van EU regels, die ons inziens alleen betrekking hebben op grensoverschrijdende verbindingen maar geen binnenlandse werking hebben. Daarnaast ontstaan door deze stelling mogelijk grote deels zelfs mogelijk onoplosbare praktische problemen die niet de bedoeling kunnen zijn geweest van Europese en Nederlandse wet- en regelgevers. Wij vragen u de Minister te bewegen deze interpretaties en daarop gebaseerde komende regelgeving aan te passen. 10. Laat duurzaam vrijwillig aan congestie management deelnemen. De stelling dat bij congestie duurzame elektriciteit niet afgeregeld zou moeten worden zodat niet duurzame elektriciteit voorrang krijgt (MvT pag. 39) onderschrijven wij niet. De Minster kiest voor een markt gebaseerde oplossing voor congestie problemen. Producenten van duurzame en WKK elektriciteit die vrijwillig willen deelnemen mogen niet van deelname aan zo n markt worden uitgesloten. Daarnaast zijn er waarschijnlijk een aantal situaties denkbaar waarbij zonder vrijwillige deelname van WKK producenten aan congestie management door een (te) gering aantal overige deelnemers geen goede marktwerking in de biedingen voor congestie management zal ontstaan. Wij vragen de Minister te bewegen producenten van duurzame en WKK stroom op vrijwillige basis te laten deelnemen aan congestie management systemen.

8 IV Overige aandachtspunten en opmerkingen 1. Wij herkennen ons geheel niet in de veel te lage inschattingen van de administratieve lasten (MvT 7.1 pag.42-46). Ook in meeteisen voor Garanties van Oorsprong en andere eisen ontstaan grote barrières voor de kleinere producenten van duurzame en WKK elektriciteit. Wij vragen u bij de minster aan te dringen op uitzondering, vrijstelling of compensatie van onredelijk en disproportioneel drukkende lasten op producenten van duurzame en WKK elektriciteit. Daarnaast vragen wij overgangsregelingen in termen van tijd en naleving van voorwaarden om een realistische invoering van complexe nieuwe regelingen mogelijk te maken. 2. Wij wijzen op de mogelijke verlaging van de leveringszekerheid die het gevolg kan zijn van de in artikel II N voor artikel 31 onder punt 2 en 3 voorgestelde wijzigingen betreffende de betrouwbaarheid van netten bij enkelvoudige storingen en bij onderhoud. 3. De beschrijving van bevoegdheden tot afschakelen door netbeheerders op pag. 56 MvT gaat voorbij aan de randvoorwaarden die de systeemcode aan die bevoegdheden oplegt. Vanzelfsprekend zijn wij desgewenst gaarne beschikbaar voor het verschaffen van een nadere (mondelinge) toelichting en/of het beantwoorden van vragen. Met vriendelijke groet, Kees den Blanken kees.denblanken@cogen.nl 16 juli 2009 Cogen Nederland Postbus AD Driebergen