Rijden onder invloed in Nederland in

Transcriptie

1 Rijden onder invloed in Nederland in Ontwikkeling van het alcoholgebruik van automobilisten in weekendnachten Datum 13 juli 2009 Status Definitief

2

3 Rijden onder invloed in Nederland in Ontwikkeling van het alcoholgebruik van automobilisten in weekendnachten Datum 13 juli 2009 Status Definitief

4 Colofon Rijden onder Invloed in Nederland in Uitgegeven door Ministerie van Verkeer en Waterstaat Directoraat-Generaal Rijkswaterstaat Dienst Verkeer en Scheepvaart (DVS) Informatie Postbus GA Delft Telefoon (088) Fax Uitgevoerd door Ergo Research Intelligence, in opdracht van RWS/DVS Datum 13 juli 2009 Status Definitief Versienummer Pagina 4 van 77

5 Inhoud Samenvatting 7 1 Inleiding Het onderzoek ROI 12 Onderscheid beginnende en ervaren bestuurders Leeswijzer Dankwoord 13 2 Alcohol en verkeer Inleiding Effect van alcohol Alcohol en verkeersveiligheid 15 Kosten van verkeersongevallen 17 3 Ontwikkeling overtreders met BAG > 0.50 promille vanaf 1973 tot en met Inleiding Ontwikkelingen vanaf Landelijke ontwikkeling in Ontwikkeling naar hoofdregio en provincie Ontwikkeling naar politieregio Ontwikkeling naar geslacht en leeftijd Ontwikkeling naar dag en tijdstip Ontwikkeling naar herkomst Ontwikkeling naar gemeentegrootte 32 4 Ontwikkeling beginnende en ervaren bestuurders Inleiding Verlaging van de alcohollimiet Resultaten in Literatuurlijst 43 6 Afkortingslijst 44 Bijlage A Onderzoeksverantwoording 45 Bijlage B Statistische analyse en tijdsreeks 50 Bijlage C Werkelijk aantal staandehoudingen en aanhoudingen per politieregio, gebied en tijd in Bijlage D Overzicht gebieden DVS-alcoholcontrole 56 Bijlage E Het registratieformulier 59 Bijlage F Maatregelen sinds Pagina 5 van 77

6 Bijlage G Overtreders naar regio en provincie 64 Bijlage H Overtreders naar politieregio 68 Bijlage I Overtreders naar geslacht en leeftijd 76 Pagina 6 van 77

7 Samenvatting Het onderzoek Rijkswaterstaat Dienst Verkeer en Scheepvaart (DVS), voorheen Adviesdienst Verkeer en Vervoer (AVV), voert jaarlijks onderzoek uit naar het rijden onder invloed van alcohol. Als opdrachtgevers van het onderzoek fungeren het Directoraat-generaal Mobiliteit (DGMo) en het Bureau Verkeershandhaving Openbaar Ministerie (BVOM). Dit rapport gaat in op het onderzoek en beschrijft het alcoholgebruik van automobilisten in weekendnachten. Dit rapport richt zich op de jaren 1999 tot en met Jaarlijks worden voor het onderzoek, in samenwerking met de politie, 73 alcoholcontroles uitgevoerd, verspreid over 25 politieregio s. Om een representatief beeld van Nederland te krijgen, worden per politieregio in principe minimaal 2 controles per jaar gehouden. In totaal moet de steekproef uit minimaal staandehoudingen bestaan om betrouwbare uitspraken te kunnen doen. De metingen betreffen een aselecte steekproef van automobilisten die in de nacht van vrijdag op zaterdag (vrijdagnacht) en van zaterdag op zondag (zaterdagnacht) tussen 22:00 en 04:00 uur aan het verkeer deelnemen. Van een persoon wordt een overtreding wettelijk vastgesteld, als hij bij de blaastest op straat de geldende alcohollimiet van 0,50 (ervaren bestuurders) of 0,20 (beginnende bestuurder) overschrijdt. De resultaten van dit onderzoek zijn niet vergelijkbaar met de alcoholcontroles van de politie zelf (zie bijlage A5). Nationale ontwikkelingen Omwille van vergelijkbaarheid met de gegevens uit de voorgaande jaren, wordt eerst het onderscheid tussen beginnende en ervaren bestuurders losgelaten. De hiernavolgende cijfers hebben betrekking op de totale groep bestuurders met een Bloed Alcohol Gehalte (BAG) van 0,50 of meer. De groep beginnende bestuurders met een BAG tussen 0,20 en 0,49 wordt hier dus buiten beschouwing gelaten. Aan het einde van deze samenvatting wordt de groep beginnende bestuurders met een BAG van meer dan 0,20 afzonderlijk behandeld, evenals de groep ervaren bestuurders met een BAG van 0,50 of meer. In 2008 is het percentage bestuurders dat de alcohollimiet van 0,5 promille overschrijdt in de weekendnachten 2,9%. Ten opzichte van 2007 is dit percentage iets gedaald, significant is deze daling echter niet. In de periode is wel een trendmatige daling van het percentage overtreders te zien van 4,2% in 1999 tot 2,9% in Wel is er sinds 2005 sprake van een afvlakking van deze dalende trend. Als ook gekeken wordt naar het aandeel bestuurders met een BAG van minder dan 0,2, dan is vanaf 2000 een stijging te zien. In 2000 was het percentage met een promillage lager dan 0,2 90,2%. In 2008 komt dit percentage uit op 93,2%. Dit betekent dat de overgrote meerderheid van de bestuurders zonder alcohol of met heel weinig alcohol achter het stuur zit en dat dit aandeel de laatste jaren blijfttoenemen. Pagina 7 van 77

8 Het aandeel overtreders in de weekendnachten met een promillage 1,3 is 0,5%. (in 2007 was dit 0,4%) Deze groep zware drinkers is vanwege het veel hogere ongevalsrisico verantwoordelijk voor een onevenredig groot deel van de alcoholgerelateerde ongevallen. Ontwikkeling naar hoofdregio en provincie De hoofdregio West-Nederland heeft in 2008 (net als in voorgaande jaren) het hoogste percentage overtreders, namelijk 3,5%. De hoofdregio met het laagste percentage gedurende de periode is Noord-Nederland (1,7% in 2008). Als vervolgens naar de verdeling per provincie wordt gekeken, blijkt dat in 2008 Zuid-Holland de provincie is met het hoogste percentage overtreders (3,8%). In de provincie Drenthe is het percentage overtreders het laagst, namelijk 1,3%. Ontwikkeling naar politieregio De politieregio met het hoogste percentage overtreders is Kennemerland (5,0%), terwijl de politieregio IJsselland het laagste aandeel overtreders (1,1%) heeft. Ontwikkeling naar geslacht en leeftijd De meerderheid van de gecontroleerde bestuurders is van het mannelijk geslacht (68%). Bovendien bestaat de groep overtreders ook voor een grote meerderheid uit mannen (circa 82% in 2008). Het percentage van de mannelijke bestuurders dat in overtreding is, is in ,4%, terwijl dat onder vrouwelijke bestuurders 1,6% is. Er zijn geen significante veranderingen in 2008 ten opzichte van Net als in 2007 heeft de leeftijdscategorie jaar bij de mannen het hoogste percentage overtreders. In 2008 kwam het percentage overtreders in deze leeftijdscategorie uit op 4,0%. Het hoogste percentage overtreders bij vrouwen is ook te vinden in de leeftijdscategorie jaar (2,0%). Ontwikkeling naar dag en tijdstip De alcoholcontroles vinden zowel vrijdag- als zaterdagnacht plaats. In vergelijking met het vorige jaar ligt het percentage overtreders in beide nachten iets lager: op vrijdagnacht is dit 3,2% (in 2007: 3,5%). Op zaterdagnacht ligt dit percentage op 2,5% (in 2007: 2,6%). Net als alle voorgaande jaren ( ), is het percentage overtreders in 2008 tussen 02:00-04:00u s nachts het hoogst. Het aandeel overtreders is in 2008 op vrijdag tussen 02:00-04:00u het grootst (7,0%), net als in alle voorgaande jaren. Op zaterdag tussen 22:00-00:00u is het percentage overtreders het laagst, namelijk 1,5%. Ontwikkeling naar herkomst Over de jaren heen is de verdeling tussen de plaatsen waar de alcohol genuttigd wordt ongeveer gelijk. Het aandeel overtreders dat uit de horeca komt is al jaren (vanaf 2002) het grootst (in 2008: 57%). De overtreders die bij vrienden alcohol genuttigd hebben (17%) en thuisdrinkers (10%) volgen. In het zuiden en westen van het land drinken de overtreders de alcohol relatief vaker in de horeca dan in het noorden en oosten van het land, terwijl de overtreders uit het oosten vaker bij vrienden, kennissen of familie hun alcohol nuttigen. Pagina 8 van 77

9 Ontwikkeling naar gemeentegrootte Het percentage overtreders is het grootst in gemeenten met meer dan inwoners, net als in de voorgaande jaren. Het percentage overtreders in deze gemeenten is in ,2%. Vorig jaar lag het percentage overtreders in deze gemeenten nog op 3,7%. Significant is het verschil echter niet. Ontwikkeling beginnende en ervaren bestuurders In de voorgaande beschouwing is een bestuurder als overtreder aangemerkt als de BAG-waarde hoger dan 0,5 promille was, ongeacht of het een beginnend of ervaren bestuurder betrof. Nu wordt expliciet een onderscheid gemaakt tussen een beginnende bestuurder en een ervaren bestuurder. Beginnende bestuurders zijn bestuurders die het rijbewijs korter dan vijf jaar in het bezit hebben. De alcohollimiet voor deze groep is op 1 januari 2006 verlaagd naar 0,2. Het percentage overtreders (overtreders van de groep beginnende bestuurders ten opzichte van de totale groep gecontroleerde beginnende bestuurders) ligt in 2008 op 4,8%. Dit betekent dat 4,8% van de gecontroleerde beginnende bestuurders een alcoholpromilage van 0,2 of hoger had. In 2007 lag dit percentage op 5,2%. Significant is dit verschil echter niet. Verder had in ,6% van de beginnende bestuurders een alcoholpromillage van 0,5 of hoger. Van de ervaren bestuurders (bestuurders die vijf jaar of langer hun rijbewijs hebben) is 2,9% in overtreding geweest in 2008 (tegenover 3,2% in 2007). Dat wil zeggen dat bij hen een promillage van 0,5 of hoger is geconstateerd. Het percentage overtreders is dus onder de beginnende bestuurders hoger dan onder de ervaren bestuurders. Hierbij moet wel opgemerkt worden dat voor de beginnende bestuurders een andere (strengere) alcohollimiet geldt dan voor de ervaren bestuurders. Het hoogste percentage overtreders onder de beginnende bestuurders is aangetroffen in de promillageklasse 0,20-0,49, namelijk 2,2%. Ongeveer 0,4% van de beginnende bestuurders is in 2008 aan te merken als zware drinker (>1,3 ). Ook bij de ervaren bestuurders is dit voor 0,4% het geval. Zowel bij de beginnende als bij de ervaren bestuurders is het percentage overtreders in de regio West het hoogst (net als in 2007). In de provincie Noord- Holland is het aandeel overtreders onder de beginnende bestuurders het hoogst (6,7%). Het laagste percentage overtreders bij beginnende bestuurders is te vinden in de provincie Overijssel (2,0%). Bij de ervaren bestuurders is het laagste percentage overtreders te vinden in de provincie Drenthe (1,4%). Zowel voor de beginnende als voor de ervaren bestuurders geldt dat het aandeel overtreders bij de mannen hoger is dan bij de vrouwen. Het percentage overtreders bij beginnende bestuurders is hoger onder 25-jarigen en ouder (8,2% in 2008, 8,5% in 2007) dan onder beginnende bestuurders in de leeftijd jaar (5,0% in 2008, 4,6% in 2007)). Ervaren bestuurders zijn het meest in overtreding als ze tussen 35 en 49 jaar oud zijn. Op vrijdag is zowel bij de beginnende als bij de ervaren bestuurders het aandeel overtreders hoger dan op zaterdag. Tussen en uur worden het minst Pagina 9 van 77

10 aantal beginnende bestuurders aangehouden. Het percentage overtreders is het hoogst op vrijdag tussen en uur (11,3% voor beginnende bestuurders en 6,8% voor ervaren bestuurders). Net als in 2007 komt in 2008 ongeveer de helft van de beginnende en ervaren bestuurders uit een horecagelegenheid. Verder heeft een vijfde van de overtreders bij vrienden of kennissen alcohol genuttigd. In de kleine en grote gemeenten ligt bij de beginnende bestuurders het percentage overtreders hoger dan in de middelgrote gemeenten. Bij de ervaren bestuurders ligt het overtredingspercentage in de grootste gemeenten iets hoger. Pagina 10 van 77

11 Pagina 11 van 77

12 1 Inleiding 1.1 Het onderzoek ROI Rijkswaterstaat Dienst Verkeer en Scheepvaart (DVS) voert jaarlijks een onderzoek uit naar het rijden onder invloed van alcohol. Dit rapport gaat in op het onderzoek en beschrijft het alcoholgebruik van automobilisten in weekendnachten. De resultaten hebben betrekking op de periode 1999 tot en met Als opdrachtgevers van het onderzoek fungeren het Directoraat-generaal Mobiliteit (DGMo) en het Bureau Verkeershandhaving Openbaar Ministerie (BVOM). DGMo gebruikt de resultaten voor voorlichting, monitoring, evaluatie en advies aan de minister. Het BVOM volgt en evalueert de effecten van de inzet van de verkeershandhavingsteams met behulp van dit onderzoek. Tevens adviseert het BVOM hierover aan het College van Procureurs Generaal en de lokale arrondissementsparketten. 1.2 Onderscheid beginnende en ervaren bestuurders Omdat op 1 januari 2006 de alcohollimiet voor beginnende bestuurders is verlaagd (zie ook hoofdstuk 4), is de potentiële groep overtreders in dit rapport ten opzichte van eerdere jaren uitgebreid. De groep beginnende bestuurders met een Bloed Alcohol Gehalte (BAG) tussen 0,20 en 0,49 was vanaf die datum ook strafbaar. Omwille van vergelijkbaarheid met de gegevens uit de voorgaande jaren, wordt het onderscheid tussen beginnende en ervaren bestuurders in hoofdstuk 3 losgelaten. De cijfers uit hoofdstuk 3 hebben betrekking op de totale groep bestuurders. (het rode vlak in figuur 1.1). Dit is conform eerdere rapportages en bedoeld om trendanalyses te maken. De groep beginnende bestuurders met een BAG tussen 0,20 en 0,49 wordt hier buiten beschouwing gelaten. In hoofdstuk 4 wordt de groep beginnende bestuurders (met een BAG van 0,20 of meer) als aparte groep behandeld (het blauwe vlak in figuur 1.1). Daarnaast worden in dit hoofdstuk de ervaren bestuurders met een promillage van 0,50 en hoger als aparte groep behandeld. Het onderscheid tussen beide groepen wordt in onderstaand figuur afgebeeld. Pagina 12 van 77

13 Figuur 1.1 Onderscheid tussen ervaren en beginnende bestuurders 1.3 Leeswijzer Hoofdstuk 2 geeft een korte theoretische uitleg over de combinatie alcohol en verkeer. Tevens komt het effect van rijden onder invloed op de mens en vervolgens op de verkeersveiligheid aan bod. Hoofdstuk 3 bespreekt de ontwikkelingen van het alcoholgebruik. Ook komt de lange-termijn-ontwikkeling aan de orde. Hoofdstuk 4 beschrijft de ontwikkeling van de groep beginnende en ervaren bestuurders als aparte groepen. Hoofdstuk 5 beschrijft de conclusies van het onderzoek. Hoofdstuk 6 geeft een overzicht van de gebruikte literatuur. Hoofdstuk 7 bevat een afkortingenlijst. In de bijlagen zijn tabellen met uitgebreide gegevens te vinden, bijvoorbeeld gegevens per politieregio of per leeftijdsklasse. 1.4 Dankwoord DVS bedankt de betrokken politiekorpsen voor hun bijdrage aan het project. Regelmatig werken ook vrijwilligers van Veilig Verkeer Nederland (VVN) mee aan het onderzoek door tijdens de alcoholcontroles op straat de registratieformulieren (zie bijlage E) in te vullen. DVS is VVN bijzonder dankbaar voor deze hulp. Pagina 13 van 77

14 2 Alcohol en verkeer 2.1 Inleiding Het merendeel van de bevolking weet dat alcohol van invloed is op de rijvaardigheid. Toch stappen jaarlijks veel mensen die teveel alcohol op hebben, achter het stuur. Dit hoofdstuk beschrijft het effect van de alcohol op de mens en vervolgens het effect van het drankgebruik op de verkeersveiligheid. 2.2 Effect van alcohol Geconsumeerde alcohol wordt via de maag en de dunne darm opgenomen in het bloed en vervolgens door het hele lichaam verspreid. Alcohol die op deze wijze de hersenen bereikt, beïnvloedt het waarnemingsvermogen en het gedrag. Als gevolg daarvan stijgt de kans op een ongeval, als de desbetreffende persoon een voertuig bestuurt. Gemiddeld neemt al vanaf 1 à 2 glazen de ongevalskans licht toe. Bij een promillage van 0,5 1 is de kans op een ongeval ongeveer anderhalf keer zo groot als zonder alcoholgebruik. Bij grotere hoeveelheden alcohol is die toename steeds groter [Borkenstein et al, 1974]. De relatieve ongevalskans staat in de onderstaande figuur afgezet tegen de BAG-waarde 2. Figuur 2.1 De relatieve ongevalskans afgezet tegen de BAGwaarde (in ) [Borkenstein et al, 1974] Relatieve ongevalskans ,8 = ongevalskans is 2x zo groot 1,8 = ongevalskans is 17x zo groot 2 0 0,0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0 1,2 1,4 1,6 1,8 B A G -waard e (in ) 1 Als vuistregel kan worden gesteld dat bij mannen een promillage van 0,5 wordt bereikt na het drinken van ongeveer 3 standaardglazen alcoholhoudende drank. Een standaardglas bevat 10 gram alcohol en leidt gemiddeld tot een promillage van 0,2 bij mannen en 0,3 bij vrouwen. Na 3 standaardglazen hebben mannen gemiddeld 30 gram alcohol in het bloed overeenkomend met ongeveer 0,5 promille. Bij vrouwen wordt dit promillage doorgaans al bereikt bij 2 standaardglazen. 2 BAG is het aantal gram alcohol per liter bloed. Pagina 14 van 77

15 Behalve op de ongevalskans (figuur 2.1), kan alcoholgebruik ook effect hebben op de ernst van het letsel. Autobestuurders met meer dan 1,5 alcohol in hun bloed hebben bij een verkeersongeval tot ongeveer 200 maal zo veel kans om het leven te komen dan nuchtere bestuurders [Borkenstein et al, 1974]. 2.3 Alcohol en verkeersveiligheid De DVS heeft een database waarin alle door de politie geregistreerde verkeersongevallen staan. Bij elk geregistreerd ongeval is aangegeven of de politie heeft geconstateerd dat er alcohol in het spel was en zo ja, of de hoeveelheid alcohol strafbaar was (conform artikel 8 van de Wegen Verkeers Wet). Niet alle alcoholgerelateerde ongevallen worden geregistreerd. In Nederland is het bij een dodelijk ongeval alleen toegestaan om de bestuurder die het ongeval overleefd heeft, op alcohol (door middel van een blaastest of bloedonderzoek) te controleren. Bij een ongeval waarbij slechts één auto betrokken is en de bestuurder het ongeval niet overleefd heeft, mag bijvoorbeeld niet gecontroleerd worden of er alcohol in het spel was. Dit geldt ook voor een ongeval met twee voertuigen, waarbij beide bestuurders om het leven komen. Nederland kent geen post-mortem-onderzoek, waardoor het niet mogelijk is om een exacter aantal alcoholgerelateerde verkeersdoden vast te stellen. Het daadwerkelijke aantal ongevallen waarbij één van de betrokken bestuurders te veel alcohol ( 0,5 voor ervaren bestuurders en 0,2 voor beginnende bestuurders) gedronken heeft, is daarom minimaal twee tot drie maal hoger dan het aantal door de politie geregistreerde alcoholongevallen. Op basis van een uitgebreide case-control studie van de SWOV in het politiedistrict Tilburg (Mathijssen & Houwing, 2005) komt de SWOV tot de conclusie dat minstens een kwart van de verkeersdoden in Nederland het gevolg is van alcoholgebruik. Het aantal alcoholgerelateerde ongevallen wordt om bovengenoemde reden op een andere wijze bepaald. Het aantal wordt afgeleid van het gemeten percentage rijden onder invloed en het verhoogde risico van rijden onder invloed (zie 2.2). Deze schattingsmethode wordt zowel voor het aantal doden als ziekenhuisgewonden bij alcoholongevallen gebruikt. De verschillen in de schatting van het aantal alcoholdoden wordt grotendeels verklaard doordat in de schatting van de SWOV ook het aantal slachtoffers van ongevallen die veroorzaakt zijn door gecombineerd alcohol- en drugsgebruik zijn meegenomen. Momenteel wordt samen met de SWOV gewerkt aan een nieuwe berekeningsmethode. Deze zal de huidige rekenmethode gaan vervangen. Pagina 15 van 77

16 In tabel 2.1 staat het geschatte aantal alcoholdoden genoteerd, inclusief het percentage 3 ten opzichte van het totaal aantal verkeersdoden 4. Tabel 2.1 Aantal verkeersdoden als gevolg van alcohol en totaal aantal verkeersdoden in de periode Jaar Verkeersdoden waarbij Verkeersdoden totaal Percentage alcohol in het spel was % % % % % % % % % % In de periode is het aantal alcoholdoden gedaald. Het werkelijke aantal ziekenhuisgewonden als gevolg van een alcoholongeval staat in tabel 2.2. De cijfers over 2008 zijn gebaseerd op een schatting. Eerdere cijfers zijn onlangs iets aangepast. Tabel 2.2 Aantal verkeersziekenhuisgewonden als gevolg van alcohol en totaal aantal verkeersziekenhuisgewonden in de periode Jaar Ziekenhuisgewonden Ziekenhuisgewonden Percentage waarbij alcohol in het spel was totaal % % % % % % % % % % Net als in 2007 is (de schatting van) het aantal ziekenhuisgewonden waarbij alcohol in het spel was Het aantal (geschatte) ziekenhuisgewonden in 2008 is Dit percentage is exclusief de slachtoffers van ongevallen die veroorzaakt zijn door gecombineerd alcohol- en drugsgebruik. 4 Dit houdt niet in dat alcohol ook de oorzaak van het ongeval vormde. Het is ook mogelijk dat het ongeval door een andere reden is veroorzaakt. 5 Het cijfer van 2007 is, vanwege een foutieve waarde in de berekening van 2007 aangepast. De cijfers uit dit rapport vervangen de eerder uitgebrachte cijfers over Het cijfer van 2007 is, vanwege een foutieve waarde in de berekening van 2007 aangepast. De cijfers uit dit rapport vervangen de eerder uitgebrachte cijfers over Het aantal ziekenhuisgewonden voor 2008 is gebaseerd op een schatting. Pagina 16 van 77

17 2.4 Kosten van verkeersongevallen In 1994 is een omvangrijk internationaal vergelijkend onderzoek gepubliceerd over de wijze waarop in veertien Europese landen de kosten van verkeersongevallen werden vastgesteld (het COST 313-onderzoek (Alfaro et al., 1994)). Het rapport doet aanbevelingen over de categorieën van kosten die onderzocht moeten worden en over de meetmethoden die per categorie gehanteerd moeten worden. Samengevat (Elvik,1997) zijn de vijf hoofdcategorieën van de kosten van verkeersongevallen met hun bijbehorende meetmethoden: (Hierbij heeft Nederland aan deze methodiek een 6 e categorie toegevoegd, namelijk de filekosten. Deze vloeien voort uit het tijdverlies door files ten gevolge van ongevallen. Bij de kostenberekeningen voor Nederland worden gegevens over de werkelijke aantallen ongevallen en slachtoffers gebruikt, dat wil zeggen dat ook rekening is gehouden met niet-geregistreerde ongevallen en slachtoffers.) 1. Medische kosten. Voor het bepalen van deze kosten worden verschillende gegevensbronnen gebruikt, onder andere CBS-statistieken en de Landelijk Medische Registratie (LMR). Daarbij gaat het bijvoorbeeld om het gemiddeld aantal dagen dat een slachtoffer in het ziekenhuis ligt, de gemiddelde kosten per dag van verzorging in een ziekenhuis of verpleeghuis en het aantal ambulanceritten per jaar. 2. Productieverlies. Er wordt uitgegaan van het potentiële productieverlies, dat wil zeggen de bijdrage in geld uitgedrukt die iemand had kunnen leveren wanneer hij of zij niet gewond was geraakt of voortijdig was overleden. Bij deze bepaling doet het er dus niet toe of de individuele slachtoffers voor het ongeval ook werkelijk arbeid verrichtten, of dat zij in de toekomst ook werk gehad zouden hebben. Bij verkeersdoden wordt de productie gedurende alle verloren productieve levensjaren geschat en contant gemaakt, dat wil zeggen gewogen over die verloren jaren. Tot op heden is geen rekening gehouden met de kosten van onbetaalde arbeid zoals huishoudelijk werk en vrijwil-ligerswerk. Wel maakt het consumptieverlies van verkeersdoden deel uit van de productiekosten. 3. Verlies aan kwaliteit van leven. Voor het bepalen van deze immateriële kosten wordt gebruik gemaakt van een enquêteonderzoek in Nederland naar het bedrag dat mensen bereid zijn te betalen voor een bepaalde afname van het ongevalsrisico (De Blaeij, 2003). In dit onderzoek is de zogeheten 'Value Of a Statistical Life' (VOSL) bepaald, die de basis vormt voor de berekening van de immateriële schade. De VOSL wordt gecorrigeerd voor het consumptieverlies van verkeersdoden omdat dit reeds meegenomen is in de kostencategorie productieverlies (Wesemann et al., 2005). Over de immateriële schade van nietdodelijk letsel is nog weinig bekend; alleen in Groot-Brittannië is een studie daarnaar uitgevoerd (Hopkin & O Reilly, 1993). Op basis daarvan wordt de immate-riële schade per ziekenhuisgewonde geschat op 10% van de immateriële schade van een dode. 4. Materiële kosten. De raming van deze kosten wordt gebaseerd op verzekeringsgegevens, zoals uitgekeerde schadeclaims, en op schattingen van niet-geclaimde schade en het eigen risico van verzekerden. 5. Afhandelingskosten. Deze kosten worden onder meer geraamd op basis van CBSstatistieken en verzekeringsgegevens. 6. Filekosten. Om deze kosten te bepalen wordt gebruikgemaakt van onderzoek naar de totale filekosten en het aandeel tijdverlies door files die het gevolg zijn Pagina 17 van 77

18 van ongevallen. Dit aandeel was in 1997, het laatste jaar waarvoor dit cijfer bekend is, ongeveer 13% (NEA, 1998). De SWOV heeft voor 2005 een schatting gemaakt van de kosten als gevolg van verkeersongevallen, gebaseerd op cijfers van De totale kosten van verkeersongevallen bedragen bijna 12,3 miljard euro [SWOV, 2007]. Uit de tabel 2.1 en 2.2 kan worden afgelezen dat in 2005 bij 14,0% van alle ernstige ongevallen (zowel doden als ziekenhuisgewonden) alcohol in het spel was 8. Op basis hiervan kan worden gezegd dat de maatschappelijke kosten van de alcoholongevallen ongeveer 1,7 miljard euro in 2005 bedragen. 8 Dit houdt niet in dat alcohol ook de oorzaak van het ongeval vormde. Het is ook mogelijk dat het ongeval door een andere reden is veroorzaakt. Pagina 18 van 77

19 Pagina 19 van 77

20 3 Ontwikkeling overtreders met BAG > 0.50 promille vanaf 1973 tot en met Inleiding In dit hoofdstuk worden de resultaten van de groep overtreders met een BAG van meer dan 0,50 besproken. Niet alle overtreders komen in dit hoofdstuk aan de orde. De groep beginnende bestuurders met een BAG tussen 0,20 en 0,49 wordt hier buiten beschouwing gelaten. Het doel van dit hoofdstuk is om de resultaten van 2008 vergelijkbaar te maken met die van eerdere jaren. Om die reden is een BAG van meer dan 0,50 als criterium gehanteerd. Voor beginnende bestuurders is er per 1 januari 2006 een verscherping ingesteld, waarbij het wettelijk toegestane alcoholpromillage voor beginnende bestuurders is verlaagd naar 0,20. In hoofdstuk 4 wordt de groep beginnende bestuurders met een BAG van meer dan 0,20 afzonderlijk behandeld, evenals de groep ervaren bestuurders met een BAG van meer dan 0,50. Overtreder (in dit hoofdstuk) Een bestuurder die bij een blaastest op straat de geldende alcohollimiet van 0,50 overschrijdt. Percentage overtreders (in dit hoofdstuk) Het percentage bestuurders met een uitslag boven 0,50 ten opzichte van het totale aantal gecontroleerde bestuurders in de weekendnachten. Figuur 3.1 Onderscheid beginnende bestuurders en ervaren bestuurders In onderstaande figuur staat afgebeeld wat er in dit hoofdstuk besproken wordt. Pagina 20 van 77

21 De resultaten van 2008 (kunnen) worden vergeleken met de resultaten uit voorgaande jaren. 3.2 Ontwikkelingen vanaf 1973 In 2008 is het percentage overtreders 2,9%. Dit percentage is iets lager dan in 2007, er is echter geen sprake van een significant verschil. (In bijlage C is het daadwerkelijk aantal staandehoudingen en aanhoudingen voor 2008 weergegeven.) Het rijden onder invloed in Nederland wordt al sinds 1973 gemeten. De volgende figuur geeft een overzicht van het percentage overtreders vanaf het begin van de metingen. Alleen de jaren waarin gemeten is, zijn weergegeven. Figuur 3.2 Ontwikkeling overtreders (in %) in de periode Overtreders (in %) Jaar Op 1 november 1974 werd de alcohollimiet van 0,5 ingevoerd. Aannemelijk is dat bestuurders in eerste instantie de pakkans hoog inschatten en minder onder invloed van alcohol reden. Het percentage overtreders lag in 1974 op circa 2%. Wellicht dat toen bleek dat de politie maar weinig bestuurders op alcohol controleerde, men weer meer onder invloed van alcohol is gaan rijden. Het aandeel overtreders steeg in 1977 naar 12%. Ook andere wettelijke maatregelen, campagnes en verbeterde controleprocedures spelen een rol bij de verlaging van het alcoholgebruik in het verkeer. In bijlage F staat een compleet overzicht van alle maatregelen. Pagina 21 van 77

22 3.3 Landelijke ontwikkeling in In tabel 3.1 staan de percentages van de gecontroleerde automobilisten weergegeven, uitgesplitst naar vijf promillageklassen. De laatste rij in de tabel toont het percentage overtreders ( 0,5 ) per jaar. Deze reeks staat in figuur 3.3 afgebeeld. Tabel 3.1 Ontwikkeling bestuurders (in %) naar promililageklasse in de periode <0,2 90,3 90,2 90,8 91,1 91,7 92,2 92,8 92,6 92,9 93,2 0,2-0,49 5,5 5,4 5,1 4,8 4,6 4,4 4,4 4,4 4,1 3,9 0,5-0,79 2,2 2,5 2,3 2,3 2,1 1,8 1,4 1,6 1,6 1,4 0,8-1,29 1,3 1,3 1,2 1,3 1,2 1,0 0,8 1,1 1,1 1,0 >1,3 0,7 0,6 0,6 0,5 0,5 0,6 0,6 0,4 0,4 0,5 0,5 4,2 4,4 4,1 4,1 3,8 3,4 2,8 3,0 3,0 2,9 Figuur 3.3 Ontwikkeling overtreders (vanaf 0,5 ) in de periode (in %) Overtreders (in %) 5,0 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 4,2 4,4 4,1 4,1 3,8 3,4 2,8 3,0 3,0 2,9 1,5 1,0 0,5 0, Jaar De jaren laten een dalende trend in het percentage overtreders zien. Vanaf 2005 lijkt deze dalende trend wat af te vlakken. De komende metingen zullen uitwijzen of dit daadwerkelijk het geval is. In bijlage B staat meer uitleg over de statistische analyse van de tijdreeks. Als ook gekeken wordt naar het aandeel bestuurders met een BAG van minder dan 0,2, dan is vanaf 2000 een stijging te zien. In 2000 was het percentage met een promillage lager dan 0,2 90,2%. In 2008 komt dit percentage uit op 93,2%. Dit betekent dat de overgrote meerderheid van de bestuurders zonder alcohol of met heel weinig alcohol achter het stuur zit en dat dit aandeel de laatste jaren blijft toenemen. Pagina 22 van 77

23 In figuur 3.4 staan de vier promillageklassen vanaf 0,2 afgebeeld. Figuur 3.4 Ontwikkeling bestuurders (in %) naar vier promillageklassen (alleen 0,20 ) in de periode Bestuurders per promilage-klasse (in %) 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,2-0,49 0,5-0,79 0,8-1,29 >1,3 0, Jaar Er zijn geen significante verschillen geconstateerd tussen de jaren 2008 en De reeks 1999 tot en met 2008 vertoont voor alle promillageklassen een trendmatige daling. Het aandeel overtreders in de klasse 0,2-0,49 is gedaald van 4,1% in 2007 naar 3,9% in In de klasse 0,5-0,79 is er een daling geconstateerd van 1,6% naar 1,4%. Significant zijn deze dalingen echter niet. Het aandeel overtreders met een promillage 1,3 (zware drinkers) is in 2008 (0,5%) net iets hoger dan in 2007 (0,4%). Aangezien deze groep vanwege het veel hogere ongevalsrisico verantwoordelijk is voor een onevenredig groot deel van de alcoholgerelateerde ongevallen, blijft het van belang om de omvang van deze groep te verkleinen. Pagina 23 van 77

24 3.4 Ontwikkeling naar hoofdregio en provincie In de onderstaande tabel staat het percentage overtreders per hoofdregio en per provincie. Tabel 3.2 Overtreders (in %) naar hoofdregio en provincie in de periode Hoofdregio Noord-Nederland Groningen 2,3 2,1 1,8 1,5 1,5 1,3 1,6 Friesland 2,7 2,8 2,4 1,8 2,4 1,6 2,1 Drenthe 1,6 1,2 1,9 1,1 1,4 1,5 1,3 Totaal Noord 2,2 2,1 2,0 1,5 1,8 1,4 1,7 Hoofdregio Oost-Nederland Overijssel 3,3 2,8 1,8 1,7 1,7 2,8 1,5 Flevoland 4,6 4,4 3,1 3,4 2,4 2,8 2,0 Gelderland 2,8 2,7 2,6 1,9 2,0 1,9 1,7 Totaal Oost 3,2 2,9 2,4 2,0 2,0 2,3 1,7 Hoofdregio West-Nederland Utrecht 3,5 3,2 2,7 2,6 2,2 2,5 2,4 Noord-Holland 4,9 4,7 3,9 3,1 3,1 4,0 3,7 Zuid-Holland 5,0 4,8 4,7 3,7 4,5 4,3 3,8 Zeeland 3,8 2,5 2,5 1,7 2,6 1,7 3,1 Totaal West 4,7 4,4 4,0 3,3 3,6 3,8 3,5 Hoofdregio Zuid-Nederland Noord-Brabant 5,1 4,1 4,1 3,9 4,1 3,3 3,5 Limburg 3,8 3,3 2,7 2,0 1,8 2,3 2,8 Totaal Zuid 4,7 3,8 3,7 3,3 3,4 3,0 3,3 Totaal Nederland 4,1 3,8 3,4 2,8 3,0 3,0 2,9 Evenals in 2007 heeft in 2008 de hoofdregio West-Nederland het hoogste percentage overtreders, namelijk 3,5%. De regio s met het laagste percentage zijn Noord- en Oost-Nederland (1,7% van de bestuurders is in overtreding). De provincie met het hoogste percentage overtreders is Zuid-Holland (3,8%). Als tweede volgt Noord-Holland met 3,7%. In de provincie Drenthe is het percentage overtreders het laagst (1,3%), gevolgd door Overijssel (1,5%). In bijlage G staat een uitgebreide tabel naar vijf promillageklassen per hoofdregio en provincie. Pagina 24 van 77

25 3.5 Ontwikkeling naar politieregio Deze paragraaf behandelt de verdeling over de 25 politieregio s. In tabel 3.3 staat het percentage overtreders naar politieregio in de afgelopen zes jaar 9. Tabel 3.3 Overtreders (in %) naar politieregio in de periode Groningen 2,3 2,1 1,8 1,5 1,5 1,3 1,6 Friesland 2,7 2,8 2,4 1,8 2,4 1,6 2,1 Drenthe 1,6 1,2 1,9 1,1 1,4 1,5 1,3 IJsselland 2,0 1,8 1,5 1,2 2,1 1,8 1,1 Twente 4,3 3,6 2,1 2,1 1,4 3,7 1,9 Noord- en Oost- Gelderland 2,6 2,9 2,2 1,4 2,0 1,7 1,5 Gelderland-Midden 3,0 3,0 3,2 2,7 1,9 2,3 1,5 Gelderland-Zuid 2,9 2,0 2,5 1,8 2,2 1,6 2,1 Utrecht 3,5 3,2 2,7 2,6 2,2 2,5 2,4 Noord-Holland-Noord 4,2 4,5 4,0 3,8 2,8 4,0 3,5 Zaanstreek-Waterland 3,8 3,1 4,8 1,5 1,7 3,1 2,4 Kennermerland 5,0 6,0 4,2 3,9 4,3 2,6 5,0 Amsterdam-Amstelland 5,3 4,4 3,3 2,8 3,1 4,9 3,6 Gooi en Vechtstreek 7,0 5,9 4,4 3,2 4,1 4,1 3,8 Haaglanden 4,4 5,0 3,4 3,7 3,7 3,6 2,4 Hollands-Midden 4,8 3,3 4,0 2,7 4,0 4,3 3,8 Rotterdam-Rijnmond 6,3 6,3 6,3 4,8 5, Zuid-Holland-Zuid 3,5 2,9 4,3 2,6 4,2 2,7 2,2 Zeeland 3,8 2,5 2,5 1,7 2,6 1,7 3,1 Midden- en West- Brabant 4,6 4,3 5,1 5,8 5,2 4,4-12 Brabant-Noord 4,1 3,6 2,9 1,7 2,7 2,3 1,5 Brabant-Zuid-Oost 6,6 4,2 3,7 3,2 3,7 2,8 3,9 Limburg-Noord 2,3 2,2 1,6 1,4 1,9 1,8 2,0 Limburg-Zuid 5,1 4,3 3,6 2,6 1,8 2,7 3,5 Flevoland 4,6 4,4 3,1 3,4 2,4 2,8 2,0 Totaal Nederland 4,1 3,8 3,4 2,8 3,0 3,0 2,9 9 De onderstreepte waarden in de tabel geven aan dat minimaal 50% van de waarden is aangevuld, omdat in deze regio alcoholcontroles niet zijn uitgevoerd. Het is moeilijker over deze regio s een betrouwbare uitspraak te doen. Verder kon de politieregio Zaanstreek-Waterland in 2007 niet volledig aangevuld worden in verband met het ontbreken van een deel van de gegevens over de meting in Purmerend van Voor de politieregio Kennemerland ontbraken in 2006 een deel van de gegevens van Haarlem. Aangezien Haarlem niet aangevuld hoefde te worden in 2007 kunnen de cijfers voor 2007 als betrouwbaar worden aangemerkt. Bij de vergelijking tussen 2006 en 2007 voor de politieregio Kennemerland is echter, evenals voor de regio Zaanstreek-Waterland, enige voorzichtigheid geboden. 10 In Rotterdam-Rijnmond zijn de controles in 2007 niet doorgegaan. 11 In Rotterdam-Rijnmond zijn de controles in 2008 niet doorgegaan. 12 In Midden- en West-Brabant zijn de controles in 2008 niet doorgegaan. Pagina 25 van 77

26 De politieregio met het hoogste percentage overtreders is Kennemerland (5,0%), terwijl IJsselland het laagste aandeel overtreders heeft (1,1%). In bijlage H staat een tabel naar vijf promillageklassen per politieregio. 3.6 Ontwikkeling naar geslacht en leeftijd Tijdens de alcoholcontroles op straat zijn het geslacht en de leeftijd van iedere gecontroleerde bestuurder vastgelegd. Het merendeel van de gecontroleerde bestuurders is van het mannelijk geslacht (68%). Bovendien bestaat de groep overtreders ook voor een grote meerderheid uit mannen (circa 82% in 2008). Het percentage van de mannelijke bestuurders dat in overtreding is, is in ,4%, terwijl dat onder vrouwelijke bestuurders 1,6% is 13. Er zijn geen significante veranderingen in 2008 ten opzichte van 2007 geconstateerd. In figuur 3.5 staat het percentage overtreders voor de periode uitgesplitst naar geslacht. Figuur 3.5 Ontwikkeling overtreders (in %) naar geslacht in de periode Overtreders (in %) 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 4,8 2,6 5,2 2,2 4,9 2,1 4,8 2,3 4,4 2,0 4,1 3,3 1,6 1,7 Man 3,5 3,6 1,8 1,8 Vrouw 3,4 1,6 1,0 0, Binnen de twee groepen is gekeken naar de vier leeftijdscategorieën (zie tabel 3.4) 14 : 18 tot en met 24 jaar; 25 tot en met 34 jaar; 35 tot en met 49 jaar; 50 jaar en ouder. Jaar 13 In 2008 is van 128 bestuurders het geslacht niet geregistreerd. Dit resulteert in een N van In 2008 is van 96 bestuurders de leeftijd niet geregistreerd. Dit resulteert in een N van Pagina 26 van 77

27 In tabel 3.4 staat het percentage overtreders naar geslacht en naar leeftijd. Tabel 3.4 Ontwikkeling overtreders (in %) naar geslacht en leeftijd in de periode Mannen jaar 3,9 4,1 3,6 3,8 3,1 2,7 2,4 2,6 2,8 2, jaar 5,0 5,8 5,2 5,0 5,0 4,9 4,0 4,1 3,7 3, jaar 5,6 5,6 5,9 5,8 5,2 5,0 3,7 3,9 4,5 4,0 50 jaar en ouder 4,3 4,8 4,4 4,3 4,1 3,4 2,9 3,1 2,9 3,0 Totaal 4,8 5,2 4,9 4,8 4,4 4,1 3,3 3,5 3,6 3,4 Vrouwen jaar 1,0 0,7 0,9 0,6 0,8 1,0 1,0 0,8 1,1 1, jaar 2,7 1,3 2,1 2,3 2,1 1,6 1,6 1,7 2,1 1, jaar 3,0 3,9 3,0 3,4 3,0 2,1 2,2 2,7 2,0 2,0 50 jaar en ouder 3,8 2,7 1,7 2,4 1,5 1,5 1,5 1,5 1,9 1,8 Totaal 2,6 2,2 2,1 2,3 2,0 1,6 1,7 1,8 1,8 1,6 De volgende twee figuren zetten het percentage overtreders af tegen geslacht en leeftijd. Figuur 3.6 toont de mannelijke overtreders, figuur 3.7 betreft de vrouwelijke overtreders. Figuur 3.6 Ontwikkeling mannelijke overtreders (in %) naar leeftijd in de periode Overtreders (in %) 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0, jaar jaar jaar 50 jaar en ouder Jaar Pagina 27 van 77

28 Figuur 3.7 Ontwikkeling vrouwelijke overtreders (in %) naar leeftijd in de periode Overtreders (in %) 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2, jaar jaar jaar 50 jaar en ouder 1,0 0, Jaar Net als in 2007 heeft in 2008 de leeftijdscategorie jaar bij de mannen het hoogste percentage overtreders (4,0% van de bestuurders uit deze groep was in 2008 in overtreding). Ook bij vrouwen is het percentage overtreders in de leeftijdgroep jaar het hoogst. Het laagst is het aandeel overtreders bij de jongste leeftijdsgroep (18-24 jaar). In 2008 zijn er zowel bij de mannen als bij de vrouwen geen significante wijzigingen ten opzichte van 2007 geconstateerd. In bijlage I staat een tabel met daarin het geslacht en leeftijd, uitgezet naar de vijf promillageklassen. Pagina 28 van 77

29 3.7 Ontwikkeling naar dag en tijdstip De alcoholcontroles vinden zowel vrijdag- als zaterdagnacht plaats. De onderstaande figuur geeft het percentage overtreders, uitgesplitst naar dag weer 15. Figuur 3.8 Ontwikkeling overtreders (in %) naar dag in de periode Overtreders (in %) 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 4,8 5,1 3,6 3,6 4,3 4,3 3,9 3,9 4,2 3,3 3,7 3,1 Vrijdag 3,5 3,6 2,3 2,4 Zaterdag 3,5 3,2 2,6 2,5 1,0 0, Jaar Voor alle jaren geldt dat het aandeel overtreders op vrijdag het hoogst is. In 2008 is het percentage overtreders op vrijdag 3,2% en het percentage overtreders op zaterdag 2,5%. Ook is er een onderscheid gemaakt naar het tijdstip van de controle. Er zijn drie tijdsperioden: 22:00-00:00; 00:00-02:00; 02:00-04:00. Tabel 3.5 Ontwikkeling overtreders (in %) naar tijd in de periode :00-00:00u 2,3 2,5 2,2 2,5 2,1 2,1 1,6 1,8 1,7 1,6 00:00-02:00u 4,4 4,7 4,5 4,3 4,2 3,9 3,4 3,3 3,4 3,2 02:00-04:00u 8,7 8,4 8,0 7,6 7,2 5,9 5,4 6,2 6,1 5,9 15 De weging naar vrijdag en zaterdag, zoals besproken in bijlage A is niet toegepast op deze verdeling. Aangezien het juist gaat om het verschil tussen vrijdag en zaterdag is het weekendgemiddelde in deze analyse niet bruikbaar. Pagina 29 van 77

30 Figuur 3.9 Ontwikkeling overtreders (in %) naar tijd in de periode Overtreders (in %) 10,0 9,0 8,0 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0 22:00-00:00u 00:00-02:00u 02:00-04:00u Jaar Net als alle voorgaande jaren is het percentage overtreders tussen 02:00-04:00u s nachts het hoogst 16. Tussen 22:00-00:00u is het percentage overtreders het laagst. De wijzigingen in 2008 zijn niet significant ten opzichte van Vervolgens wordt gekeken naar de combinatie van dag en tijd. Tabel 3.6 Ontwikkeling overtreders (in %) naar dag en tijd in de periode Vrijdag Tussen 22:00-00:00u 2,3 2,9 2,3 2,5 2,3 2,1 2,0 2,1 1,9 1,8 Tussen 00:00-02:00u 5,6 5,5 4,3 4,8 4,9 4,6 4,4 3,8 3,8 3,6 Tussen 02:00-04:00u 10,2 10,6 9,5 8,8 8,3 7,0 6,1 8,3 7,3 7,0 Zaterdag Tussen 22:00-00:00u 2,6 2,2 2,1 2,6 2,0 2,2 1,3 1,6 1,6 1,5 Tussen 00:00-02:00u 3,0 3,9 4,7 3,8 3,5 3,1 2,3 2,9 2,9 2,8 Tussen 02:00-04:00u 7,1 6,2 6,5 6,3 5,9 4,8 5,0 4,0 4,8 4,8 Het aandeel overtreders is in 2008 op vrijdag tussen 02:00-04:00u het grootst (7,0%). Op zaterdag is het percentage overtreders op hetzelfde tijdstip een stuk lager (4,8%). Het percentage overtreders is op beide dagen tussen u het laagst. 16 Hierbij moet worden opgemerkt dat het verkeersaanbod lager is dan gemiddeld en dus vrijwel iedere bestuurder staande wordt gehouden. Dit verhoogt de pakkans (zie bijlage A). Pagina 30 van 77

31 3.8 Ontwikkeling naar herkomst De onderstaande tabel geeft de gelegenheden weer, waar overtreders alcohol gedronken hebben 17. De percentages die de tabel toont, geven de verdeling over de verschillende mogelijkheden weer, en niet het percentage overtreders zoals in de voorgaande paragrafen het geval is. Tabel 3.7 Gelegenheid (in %) waar overtreders alcohol gedronken hebben in de periode In cafe, bar, restaurant of disco Bij vrienden, kennissen of familie Thuis In sportkantine of clubhuis Op het werk Elders Door de jaren heen is de verhouding tussen de diverse mogelijkheden van herkomst ongeveer gelijk gebleven. Al jaren komt ongeveer de helft van de overtreders uit een horecagelegenheid (in 2008: 57%). Daarnaast heeft in % van de overtreders bij vrienden, kennissen of familie alcohol genuttigd. 10% heeft de alcohol thuis gedronken. Vervolgens wordt bekeken in hoeverre er verschillen zijn tussen de regio s wat betreft de gelegenheid waar alcohol gedronken wordt. In tabel 3.8 is dit voor de hele periode van 2002 tot en met 2008 weergegeven 18. Tabel 3.8 Gelegenheid (in %) waar overtreders alcohol gedronken hebben naar hoofdregio (in de hele periode ) Noord Oost West Zuid Totaal In cafe, bar, restaurant of disco Bij vrienden, kennissen of familie Thuis In sportkantine of clubhuis Op het werk Elders In het zuiden en westen van het land drinken de overtreders de alcohol relatief vaker in de horeca (gemiddeld 56% in west en zuid, tegen ongeveer 48% in noord en oost). Overtreders uit het oosten van het land nuttigen de alcohol juist relatief vaker bij vrienden, kennissen of familie. 17 In 2008 was van 109 overtreders de herkomst niet bekend. Dit resulteert in een N van Uitsplitsing naar afzonderlijk jaar is vanwege het geringe aantal waarnemingen niet mogelijk. Vandaar dat de waarnemingen voor de jaren samen zijn genomen. Pagina 31 van 77

32 3.9 Ontwikkeling naar gemeentegrootte Als laatste wordt de ontwikkeling naar gemeentegrootte 19 behandeld. Er worden drie categorieën onderscheiden: Minder dan inwoners; Tussen en inwoners; Meer dan inwoners. Tabel 3.9 Ontwikkeling overtreders (in %) naar gemeentegrootte in de periode Minder dan inwoners 3,3 3,4 3,2 3,3 2,7 2,5 2,0 2,9 2,5 2, inwoners 4,0 3,8 4,0 3,9 3,5 2,9 2,8 2,6 2,7 2,6 Meer dan inwoners 5,0 5,5 4,9 4,9 4,7 4,4 3,5 3,3 3,7 3,2 Net als in de voorgaande jaren is in 2008 het percentage overtreders het hoogst in de grootste gemeenten. Wel is dit percentage in 2008 lager dan in Significant zijn de verschillen tussen 2007 en 2008 echter niet. 19 De cijfers in deze paragraaf zeggen niets over de woonplaats van de overtreders, maar laten zien in welke gemeentegrootte de alcoholcontrole is gehouden. Pagina 32 van 77

33 Pagina 33 van 77

34 4 Ontwikkeling beginnende en ervaren bestuurders 4.1 Inleiding In dit hoofdstuk worden de resultaten van de groep beginnende en de groep ervaren bestuurders besproken. De resultaten in dit hoofdstuk zijn niet vergelijkbaar met de resultaten uit hoofdstuk 3. In hoofdstuk 3 is een bestuurder als overtreder aangemerkt als de BAG-waarde hoger dan 0,5 promille was, ongeacht of het een beginnend of ervaren bestuurder betrof. In hoofdstuk 4 is expliciet een onderscheid gemaakt tussen een beginnende bestuurder en een ervaren bestuurder. In 2007 is voor het eerst echt goed onderscheid gemaakt tussen beginnende en ervaren bestuurders. De resultaten uit dit hoofdstuk kunnen vergeleken worden met de cijfers uit Vergelijking met de resultaten uit 2006 en eerder is niet mogelijk, omdat toen een andere berekeningsmethode is gebruikt. Overtreder beginnende bestuurder (in dit hoofdstuk) Een beginnende bestuurder die bij een blaastest op straat de geldende alcohollimiet van 0,20 overschrijdt. Overtreder ervaren bestuurder (in dit hoofdstuk) Een ervaren bestuurder die bij een blaastest op straat de geldende alcohollimiet van 0,50 overschrijdt. Percentage overtreders beginnende bestuurder (in dit hoofdstuk) Het percentage beginnende bestuurders met een uitslag vanaf 0,20 ten opzichte van het totale aantal gecontroleerde beginnende bestuurders. Percentage overtreders ervaren bestuurder (in dit hoofdstuk) Het percentage ervaren bestuurders met een uitslag vanaf 0,50 ten opzichte van het totale aantal gecontroleerde ervaren bestuurders. Pagina 34 van 77

35 In onderstaand figuur staat afgebeeld wat in dit hoofdstuk besproken wordt. Figuur 4.1 Onderscheid beginnende bestuurders en ervaren bestuurders 4.2 Verlaging van de alcohollimiet Onder minister Peijs van Verkeer en Waterstaat is per 1 januari 2006 een wetsvoorstel van kracht geworden, waarbij het wettelijk toegestane alcoholpromillage voor beginnende bestuurders is verlaagd naar 0,2 promille. Ongevalsrisico voor beginnende bestuurders Onderzoek heeft aangetoond dat beginnende bestuurders relatief gezien vaker bij een alcoholongeval betrokken zijn dan de meer ervaren bestuurders. De beginnende bestuurder is een bestuurder, die korter dan vijf jaar een rijbewijs in bezit heeft. Een verklaring voor de grote betrokkenheid bij ongevallen is volgens de SWOV (Hurst et al (1994), Krüger et al (1995)) in de eerste plaats het gebrek aan ervaring als bestuurder (ook in nuchtere toestand). Ten tweede reageren jongeren (de grootste groep beginnende bestuurders) door hun (nog) lage tolerantie voor alcohol heftiger hierop dan ouderen. Het is ook mogelijk dat drugs een rol spelen, maar hierover is onvoldoende kennis. De kans op een ongeval neemt voor beginnende bestuurders al bij een promillage tussen 0,2 en 0,5 duidelijk toe. Die toename is zelfs sterker dan voor meer ervaren bestuurders bij een promillage tussen 0,5 en 0,8, zo rapporteert de SWOV. Pagina 35 van 77

36 4.3 Resultaten in 2008 In 2008 ligt het percentage overtreders bij beginnende bestuurders op 4,8% van het totaal aantal gecontroleerde beginnende bestuurders (ten opzichte van 5,2% in 2007). Dit betekent dus dat 4,8% van het aantal staande gehouden bestuurders die minder dan 5 jaar een rijbewijs hebben, een alcoholpromillage van 0,20 of meer hebben. In onderstaande tabel zijn de beginnende bestuurders afgezet tegen de ervaren bestuurders. Opvallend is dat beginnende bestuurders relatief vaker in overtreding zijn dan ervaren bestuurders. Bij deze constatering moet wel de kanttekening worden gemaakt dat de beginnende bestuurders al bij 0,2 in overtreding zijn en ervaren bestuurders pas vanaf 0,5. Uit de tabel blijkt dat van de ervaren bestuurders 7,3% een promillage heeft van 0,2 of meer. Tabel 4.1 Percentage beginnende bestuurders ten opzichte van ervaren bestuurders, voor 5 promillageklassen in 2007 en 2008 Promillageklasse Beginnende bestuurders Ervaren bestuurders < 0,20 94,8 95,2 92,4 92,7 0,20-0,49 2,6 2,2 4,5 4,4 0,50-0,79 1,4 1,2 1,7 1,4 0,80-1,29 0,9 1,0 1,1 1,0 >1,30 0,3 0,4 0,4 0,4 > 0,20 5,2 4,8 7,6 7,3 > 0,50 2,6 2,6 3,2 2,9 Van de beginnende bestuurders die in overtreding zijn, hebben de meesten een promillage tussen 0,20 en 0,49. Verder is in ,4% van de beginnende en ervaren bestuurders aan te merken als zware drinker (>1,3 ). Pagina 36 van 77

37 Resultaten naar hoofdregio en provincie In tabel 4.2 staat het aandeel overtreders naar hoofdregio en provincie. Tabel 4.2 Percentage overtreders bij beginnende ( 0,2 ) en ervaren ( 0,5 ) bestuurders naar hoofdregio en provincie in 2007 en 2008 Promillageklasse Beginnende bestuurders Ervaren bestuurders Hoofdregio Noord-Nederland Groningen 1,9 2,5 1,4 1,5 Friesland 3,7 4,8 1,8 2,3 Drenthe 3,1 2,4 1,4 1,4 Totaal Noord 2,8 3,3 1,5 1,8 Hoofdregio Oost-Nederland Overijssel 5,2 2,0 2,5 1,8 Flevoland 2,9 4,0 3,5 2,0 Gelderland 4,4 3,0 2,0 1,6 Totaal Oost 4,4 2,9 2,3 1,7 Hoofdregio West-Nederland Utrecht 6,8 5,9 2,4 2,3 Noord-Holland 6,4 6,7 4,2 3,6 Zuid-Holland 6,1 5,2 4,5 3,8 Zeeland 4,4 4,1 1,7 3,5 Totaal West 6,2 5,7 3,9 3,5 Hoofdregio Zuid-Nederland Noord-Brabant 5,1 4,8 3,4 3,6 Limburg 4,3 6,6 2,4 2,8 Totaal Zuid 4,9 5,5 3,1 3,3 Totaal Nederland 5,2 4,8 3,2 2,9 Zowel bij de beginnende bestuurders als bij de ervaren bestuurders is het percentage overtreders in de regio West het hoogst (zowel in 2007 als in 2008). In de provincie Noord-Holland ligt het aandeel overtreders beginnende bestuurders in 2008 (6,7%) hoger dan gemiddeld (4,8%). Bij de ervaren bestuurders is juist in de provincie Zuid-Holland zowel in 2007 als in 2008 het aandeel overtreders het hoogst (3,8%). Het laagste percentage overtreders bij de beginnende bestuurders is te vinden in de provincie Overijssel (2,0%). In 2007 was het laagste percentage overtreders bij beginnende bestuurders te vinden in de provincie Groningen (1,9%). Bij de ervaren bestuurders is het laagste aandeel overtreders in Drenthe (1,4%) gevonden. Resultaten naar politieregio Vanwege de geringe celvulling bij de beginnende bestuurders is een uitsplitsing naar politieregio niet mogelijk. Pagina 37 van 77