Muziek blijft maar stromen. tested ROKSAN CASPIAN M-SERIES-2 & VERTERE

Transcriptie

1 ROKSAN CASPIAN M-SERIES-2 & VERTERE Naast primaire levensbehoeften als eten en drinken zijn er voor mij een aantal secundaire levensbehoeften waar ik erg van geniet. Behoeften die voor eenieder anders zullen zijn, waar bij mij twee totaal tegenstrijdige geneugten onder vallen, namelijk stilte en muziek. 25 Muziek blijft maar stromen NEXT

2 Ik kan ontzettend genieten van stilte, mogelijk omdat ik in de Randstad woon een aan drukke weg. Hoe heerlijk is het om dan weg te duiken in een piepklein dorp in Frankrijk. Waar het zo stil is dat ik er van overtuigd ben dat elk detail in muziek hoorbaar moet kunnen zijn. Want dat is iets waar ik vaak aan denk in de totale afwezigheid van geluid. Muziek adem ik, voel ik, geniet ik van. Raakt me aan en op de juiste set brengt muziek mij naar de uitvoerende. Zomaar gedachten die in mij opkomen als ik na weken het toetsenbord beroer om eindelijk eens te beginnen met het beschrijven van een Roksan set die mij ter beschikking is gesteld. Eindelijk, want de opstelling speelde zo lekker dat ik helemaal geen behoefte had te gaan schrijven en daarna alles weer in dozen te pakken. Laat maar staan, waarmee ik de conclusie al aan het verraden ben. Ongekunsteld Van mijzelf weet ik dat als ik begin met het beschrijven van de muziekbeleving, in plaats van technische aspecten te spuien, het apparaat of de opstelling mij daadwerkelijk met plezier heeft laten luisteren. Het is zondagochtend als via een Magnum Dynalab tuner Schiffers.fm uit de PMC fact.8 luidsprekers klinkt. Mooie muziek, heel afwisselend, veel nieuw werk, onbekende stukken en klassiekers. Lui achterover op de bank, ipad onder handbereik om de speellijst straks te raadplegen en de juweeltjes eruit te pikken die aan de oren voorbij komen. Hans Schiffers, die op een natuurlijke manier wordt weergegeven en zo haast een gesprekspartner vormt. Als een reclameblok een einde maakt aan de ochtend start ik snel Eliane Elias vanaf een Ripbutler mediaserver, welke via een Logitech Duet het signaal stuurt naar een Metrum Acoustics Octave D/A converter en zo met een set Vertere Pulse B interlinks de Roksan in gaat. Direct komt naar voren wat mij uitermate bevalt aan de Roksan Caspian M-Series-2 versterker, zijn vermogen om muziek vloeiend weer te geven. Heel soepel en gemakkelijk stroomt het laag door de luisterruimte, als drager voor de licht hese, sexy stem van Eliane. Het duurt maar heel even voordat ik op de maat van de muziek mee beweeg. De projectie van de stem is precies zoals ik mij die voorstel. Eliane aan de piano tussen haar muzikanten. Orkest naar de achtergrond gezet. Dat de Roksan de neiging heeft licht aan de warme kant van neutraal weer te geven is helemaal niet misplaatst met deze muziek. Als ik een trefwoord zoek om aan te duiden hoe het speelt denk ik het meest aan ongekunsteld. Niet digitaal, niet analoog. Wel natuurlijk en echt. Piano heel goed getroffen, bas uitstekend volgbaar en slagwerk voor het ritme. Typisch Brits is overdreven als aanduiding, toch is het land van herkomst onmiskenbaar in de weergave aanwezig. Niet met het strakke, spannende van bijvoorbeeld Naim, eerder met het gemak waarmee een LFD versterker werkt. De Roksan zou je haast het timbre van een goede buizenversterker meegeven, ware het niet dat een moderne buis wat sneller klinkt. Som der delen Het zou een misvatting zijn om te denken dat de Caspian sloom is. Yello, met de muziek van de cd Touch, bewijst dat er voldoende bite en pit in de versterker schuilt. Strak neer- 26

3 gezet in de ruimte. Prachtig vrij van de luidsprekers zelf weerklinkt het breed en diep, zelfs in de hoogte creëert de Caspian M-Series-2 een wall of sound. Een PMC lust wel een slokje aan zuiver vermogen en dat kom ik nergens te kort. Ongetwijfeld is de voeding van dit apparaat mede debet aan het gemak waarmee ook Yello mij weet te boeien. De PMC transmissie lijn doet zijn werk en het laag gaat diep, vult als een olievlek de ruimte onder de muziek zelf. Vergeet een subwoofer in deze opstelling. Dit is het laag van de grote, krachtige Amerikaanse versterkers als een McIntosh. Volgend bewijs van klasse is Fleetwood Mac, van Rumours speel ik Dreams. Stevige drums, brede bekkens. Stemmen zoals ik ze graag hoor. Ik zit net niet helemaal op het puntje van de stoel, daarvoor is de weergave te laid back. Passend op een zondag, zelfs ontstressend, maar het mag wat heftiger want de week heeft nog zes andere dagen. Eens kijken of mijn Transrotor Super Seven platenspeler met Transfi guration Aria element en HAT phono trap daar wat verandering in kan brengen. Eerst Marika Cailly die Franse chansons in de groef heeft opgetekend. Daar is het weer, die ongekende rust in de weergave, dat soepele, natuurlijke waarbij de solist zo mooi afsteekt tegen de achtergrond. Zonder diezelfde achtergrond uit het gehoor te verliezen. Het is de som der delen die de weergave hoger tilt dan hetgeen ik normaliter in deze versterker prijsklasse durf te verwachten. Wie bezwaar heeft tegen deze vorm van weergeven heeft volgens mij niet helemaal begrepen waar het bij muziek eigenlijk om gaat. Gelukkig weer eens een betaalbare versterker die geen hifi staat te produceren met een overdreven uitvergroting, opgeblazen als de vormen van rapper Ice-T s vriendin Coco, maar veel meer de klassieke schoonheid toont zoals van Deneuve in de negentiger jaren. Plaatruis is niet waarneembaar, eveneens een goed teken dat duidt op een correct ontwerp en evenwichtige weergave. Cailly heeft als begeleiding veel akoestische instrumenten die werkelijk schitterend uitkomen. Wat kan vinyl toch veel bieden. Dat juist een Roksan het zo passend weergeeft heeft misschien wel te maken met de ontwerpers die eveneens hun sporen hebben verdiend (en nog steeds verdienen) met platenspelers of toebehoren. Een testje in detail en slagkracht blijft een oude Dire Straits met de titel Ride Across The River. De Caspian slaagt met vlag en wimpel. Gelijk al bij het intro en niet veel later nog heftiger met de gitaar van Knopfl er. Heel breed het middenstuk met zijn vele kleine geluidjes. Dat Mark nooit een groot zanger zal worden is pijnlijk duidelijk en niet versluierd. Het plezier is er niet minder om met de lp op het plateau. Terwijl ik geen detail mis, slagwerk puntig en snel is, stem helder als glas, is er 27 NEXT

4 28 opnieuw heel weinig plaatruis waarneembaar. Toch komt de plaat regelrecht van een rommelmarkt. Jeetje, dit gaat gewoon echt heel erg mooi. Natuurlijk met dank aan de weergevers en de bron, let wel, het is de versterker die het hart vormt van de installatie en de controle uitvoert. Als hekkensluiter met vinyl draai ik Alison Kraus & Union Station. Wat een gemak waarmee de stemmen individueel te beluisteren zijn. Hoe fraai de country instrumenten. Vooral op de tweede track van het album So Long So Wrong. Streepje harder mag probleemloos. Kracht heeft de Roksan gewoon plenty in huis. Geen seconde irritant, scherp of vervormend. Niet zo heel gek dat de versterker als maar blijft staan hè? Beau Soir Met de Caspian M-Series-2 geïntegreerde versterker kwam een cd-speler met dezelfde naam en dezelfde prijs van 1999 euro mee. Een gebalanceerd ontwerp dat ik met een set Vertere Pulse B XLR kabels heb aangesloten. Uiterlijk een fraaie combinatie vormend, al stoort het mij een beetje dat de display van de speler groen is en de LED s op de versterker rood zijn. Ach ja, je bent Brits of je bent het niet. Met een kast vol geripte cd s, die zijn opgeborgen in plastic hoesjes om ruimte te besparen, is het niet echt makkelijk zoeken naar muziek. Dus grijp ik mijn nieuwste Franse aanwinst, nog in het originele doosje, als eerste bij de kladden. Ze staat hoog genoteerd deze Nolwenn Leroy met haar laatste cd die de passende titel Bretonne draagt. Daarop een verzameling nummers die allemaal slaan op of afkomstig zijn uit haar geboortestreek. Met her en der Engelse en Keltisch invloeden. Erg gevarieerd, erg vrolijk, bovendien goed opgenomen en zeker oorspronkelijk. Het mooiste nummer is voor mij Karantez Vro of Mna Na H-Eireann, daarna het vrolijke Dans Les Prisons De Nantes. Maar eigenlijk genieten mijn vrouw en ik van elke track op onze eigen manier. Het slechte nieuws eerst? De cd-speler kan niet op tegen een analoge bron die vijfmaal meer kost. Het goede nieuws is dat de speler gelijke tred houdt met mijn streaming combinatie. Hij klinkt anders dan mijn Metrum converter, warmer en met wat minder detail in de uiterste hoeken, de combinatie met de Caspian versterker is toch er één uit het boekje: Hoe maak je muziek. Het is dat ik gevraagd ben u als lezer te informeren over de producten, anders gooide ik mijn pc ver in een hoek en zou de rest van de tijd die ik kan doorbrengen met de Roksan s alleen nog muziek beluisteren voor eigen genoegen. Op Karantez Vro staat Nolwenn min of meer in de kamer. Een versleten uitdrukking wellicht, maar wel een uitdrukking die feilloos aangeeft wat ik bedoel. Ze is heel aanraakbaar. Stem zou wat hoger mogen staan, nu lijkt het of ze steeds zit, verder geen klachten. De grote trom die door het hele nummer speelt gaat mooi diep, behoudt zijn kracht zonder te overweldigen. Daar ik mij ineens realiseer dat ik u nog geen noot klassiek heb voorgeschoteld haal ik Beau Soir van Janine Jansen uit de kast. Mocht ik al twijfel gehad hebben of klassiek op de Roksan set de moeite waard is, dan zou die twijfel direct zijn verdwenen. Is de Roksan mogelijk niet de meest ideale versterker voor de prog- en hardrock die een paar van mijn vrienden nogal eens plegen mee te brengen, voor mij is het een Beau Soir geworden met mevrouw Jansen op viool. Echt mooi, teder, waar de muziek dat vraagt sprankelend, intens. Gewoon ademloos kunnen luisteren naar Fauré, niet durven bewegen om de magie niet te verbreken. Perfect tot in de fi nesses of niet, het maakt me niets uit. Hier speelt muziek op een manier die verraad dat ontwerper Touraj Moghaddam heel goed weet waar hij mee bezig is. Vertere kabels Er is nog iets meer te vertellen, ik spreek steeds over Vertere kabels en die zijn waarschijnlijk geheel nieuw voor u. Vertere is een eigen bedrijf van Touraj, geheel los van Roksan waarvan hij (de grootste) mede eigenaar is. In zijn rol als consultant kreeg hij te regelmatig sets niet aan het klinken zoals verwacht mocht worden van de apparatuur. Langzaam maar zeker groeide het ongenoegen en het begrip dat bekabeling vaak de limiterende factor vormde. Om die reden begon hij (en dat is echt waar) thuis eigen kabels in elkaar te zetten op zondagmiddag. Inmiddels is de lijn gegroeid en komen de meer betaalbare interlinks (vanaf 299 euro voor een Pulse C) en luidsprekerkabels uit de fabriek, maar blijven de beste types handwerk. Ik sprak Touraj daarover in Bristol waar het publiek voor het eerst kennis maakte met zijn creaties. Zoals u hebt kunnen lezen is de opstelling deels voorzien van zijn producten. Helaas pasten de luidsprekerkabels niet op mijn speakers, connector te dik of chassisdeel te smal en op geleende spullen zet ik geen waterpomptang, dus moest ik mij beperken tot interlinks. Interessant om de Vertere kabel van rond de 1000 euro eens éénop-één te vergelijken met twee van mijn standaard aanwezige kabeltjes, een Crystal Cable Ultra en een Hanze Hifi interlink. Respectievelijk tweeënhalf maal de prijs of slechts een kwart van de Vertere in euro s. Ik koos voor een 24 bit 96 khz opname van Caecilie Norby en knoopte de kabels aan mijn Metrum dac. Verschillen waren wel degelijk aanwezig. Keurig in overeenstemming met de prijsopbouw presteerde de Crystal Cable het beste in ruimte, presentatie, detail, stereobeeld, kortom in alle aspecten die audiofi elen elkaar beschrijven. In één opzicht blijft die kabel toch achter vergeleken bij de Vertere en dat is in het menselijk neerzetten van de stem. Zelfs de Hanze Hifi doet dat net wat beter. In overall opzicht wint Crystal Ca-

5 ble en zet de Roksan nog meer in het zonnetje. Die stijgt haast boven zichzelf uit. Een beter vergelijk zou een Vertere kabel zijn in dezelfde prijsklasse, maar die is niet zomaar voorhanden. Een ander stuk muziek, ik ga terug naar Nolwenn Leroy, toont aan dat zelfs de beste kabel niet altijd zaligmakend is. De grote resolutie van de Crystal Cable maakt de opname te scherp. Dan is de Vertere toch lekkerder. Of de cd-speler met zijn XLR Vertere kabel. Laten we reëel zijn, een versterker van 2000 euro aansluiten op een dac van minder dan 1000 euro met een kabel van 2500 euro is toch al niet zinnig. Koop liever een betere dac of versterker, investeer in netfi lters of investeer in muziek euro voor een kabel is al fl ink aan de prijs gezien de rest van de set. Anderzijds, bent u verslaafd geraakt aan de Roksan Caspian M-Series-2 en wilt u het onderste uit de kan met het risico dat u ook teveel kunt horen. Zelf zou ik kiezen voor de Vertere, juist omdat die zo mooi aansluit bij de fi losofi e van Roksan. Is het budget een probleem, loop eens langs Hanze Hifi en verbaas u. Techniek Nu volgt de stilte. Het moment om apparatuur af te koppelen en de eigen set terug te zetten. Wat u tegoed heeft is een meer technisch deel over de Roksan s en de Vertere kabel. Touraj is bepaald niet scheutig met informatie daarover, dus zal het summier blijven. Gelukkig gaat het over het eindresultaat in muziekweergave en is techniek slechts een middel. De Caspian M-Series-2 heeft een zestal ingangen, waarvan één omschakelbaar is tussen XLR en RCA. Verder is er een tape out, tweemaal pre out en tenslotte een ingang om de eindtrap separaat te gebruiken (vereist een ingreep door de importeur). Twee transformatoren zorgen voor de voeding. Een 60 VA type voor de voortrap, een 350 VA type zorgt dat de eindtrap tweemaal 85 Watt aan 8 Ohm levert of 125 aan 4 Ohm. Veel aandacht heeft Roksan besteed aan die eindtrap, die ongeacht de fase verschuiving veroorzaakt door een scheidingsfi lter in een luidspreker, in staat blijft het volle vermogen te leveren. Diverse beveiligingen monitoren de werking van de versterker. Het front is strak, volume, bronkeuze en twee druktoetsen voor mute/standby en tape monitor. Een universele afstandsbediening is standaard. Over de cd-speler kan ik evenmin veel melden. Roksan gebruikt voor de behuizing een soort schroeven waar ik het gereedschap voor ontbeer, dus aan de binnenkant kijken is onmogelijk. Wat wel bekend is, is dat in de speler ook twee transformatoren het apparaat van spanning voorzien. Met daarachter een twaalftal spanningsregelaars. Het mechanische deel van de speler is geheel ontkoppeld van de behuizing, die op zich op speciale voeten staat. D/A conversie geschiedt met PCM1798 converters, waarbij Roksan in het midden laat of het signaal wel of niet eerst een upsampling ondergaat. De makers kennende van eerdere series converteren ze gewoon het 16 bit 44.1 khz signaal. Erg veel aandacht is besteed aan de interne klok en het totale jitter gedrag van de digitale schakeling. De afstandbediening van de versterker bedient ook de speler volledig. Uitgangen zijn analoog uitgevoerd in XLR en RCA, digitale uitgangen in XLR, RCA en Toslink. Helaas is de speler niet als losse dac inzetbaar. Op de website van Roksan staat nog aanvullende informatie voor de liefhebber. No nonsense In de aanhef van dit proza gaf ik het al aan, de Roksan & Vertere combinatie heeft mij zeer weten te bekoren. De no nonsense opvatting van Roksan spreekt mij erg aan. Eenvoud waar mogelijk in de digitale en analoge circuits, van spanning en stroom voorzien vanuit doordachte voedingen. Er lijken de laatste tijd meer en meer twee stromen in de audio te ontstaan. De stroom die zijn aanhangers vindt onder luisteraars die op jacht zijn naar het ultieme detail in een technische klank en degenen die vasthouden aan het weergeven van muziek die misschien niet alles laat horen, maar wel dicht bij de muziek zelf staat. Voor de eerste groep is de Roksan mogelijk minder geschikt, daarentegen wie zich graag laat meevoeren in de weergave doet een uitstekende koop met de Roksan. Waarbij als aantekening dient te staan dat de Caspian M-Series-2 wel degelijk een berg aan details doorgeeft, maar ze niet uitvergroot. Eigenlijk zoals het hoort te zijn. Gezien de geboden kwaliteit in deze twee apparaten zijn ze te bestempelen als koopjes. Zeker de versterker zou mateloos populair kunnen worden. Het streamen van muziek maakt het lastig voor cd-spelers om nog in fl inke aantallen de toonbank over te gaan. Deze Roksan maakt het waard om de cd-collectie nog steeds binnen handbereik te houden. Een mooie interlink en geschikte luidsprekerkabels van Vertere passen uitstekend bij dit soort producten en doen de totale muziekbeleving nog meer goed. René van Es PRIJZEN: ROKSAN CASPIAN M-SERIES-2 VERSTERKER 1999 ROKSAN CASPIAN M-SERIES-2 CD-SPELER 1999 VERTERE PULSE B INTERCONNECT XLR OF RCA CIRCA 1000 (AFHANKELIJK VAN DE LENGTE) MONITOR AUDIO NEDERLAND, TEL: INFO@MONITORAUDIONEDERLAND.NL END tested 29