Bevraging naar nood aan pedagogische en didactische bijscholing begeleiders OCR's Opzet en verwerking resultaten

Transcriptie

1 Bevraging naar nood aan pedagogische en didactische bijscholing begeleiders OCR's 1 Katholieke Hogeschool Kempen Bevraging naar nood aan pedagogische en didactische bijscholing begeleiders OCR's Opzet en verwerking resultaten Ellen Torfs Jo Daems C A M P U S Uitgevoerd in opdracht van VSNG en digidak Antwerpen Onderzoeksgroep Inclusie en ICT KHKempen Mei 2012

2

3 Inhoudstafel Inleiding 1 Doel enquête Opzet enquête Gebruikte tool: Google Docs Plan van aanpak Tijdsschema Verspreiding enquêtes Respons op de enquêtes Vragenlijsten Voorbereiding Algemeen Vragenlijst begeleiders Vragenlijst organisaties Bespreking resultaten Profiel Profiel organisaties Profiel begeleiders ICT vaardigheden Visie vanuit organisaties Visie van begeleiders Conclusie Pedagogische en sociale vaardigheden Visie vanuit organisaties Visie van begeleiders Conclusie Didactische vaardigheden Visie vanuit organisaties Visie van begeleiders Conclusie Pedagogisch, didactische bijscholing Visie vanuit organisaties Visie van begeleiders Conclusie Besluit 4 Literatuurlijst Bijlagen Bijlage 1: ICT-vaardigheden Visie organisaties Visie begeleiders Bijlage 2: Pedagogische en sociale vaardigheden

4 5.2.1 Visie organisaties Visie begeleiders Bijlage 3: Didactische vaardigheden Visie organisaties Visie begeleiders Bijlage 4: Pedagogische en didactische bijscholing

5 Lijst van illustraties Figuur 2.1 Inleidende tekst bevraging... 4 Figuur 2.2 Bevestiging verwerking testenquêtes... 4 Figuur 2.3 Mail verspreiding enquête... 5 Figuur 2.4 Spreiding in tijd organisaties... 5 Figuur 2.5 Spreiding in tijd begeleiders...5 Figuur 3.1 Geografische spreiding organisaties Figuur 3.2 Geografische spreiding begeleiders Figuur 3.3 Opleidingsniveau begeleiders Figuur 3.4 Betrokkenheid in verenigingsleven Figuur 3.5 Aantal personen per begeleider Figuur 3.6 ICT-vaardigheden nodig/bijscholing nodig - organisaties Figuur 3.7 ICT-vaardigheden nodig/bijscholing nodig - begeleiders Figuur 3.8 Nodige technische ICT-vaardigheden Figuur 3.9 Nood aan bijscholing technische ICT-vaardigheden Figuur 3.10 Pedagogisch vaardigheden nodig/bijscholing - organisaties Figuur 3.11 Pedagogisch vaardigheden nodig/bijscholing - begeleiders Figuur 3.12 Nodige pedagogisch sociale vaardigheden...48 Figuur 3.13 Nood aan bijscholing pedagogisch sociale vaardigheden...48 Figuur 3.14 Didactische vaardigheden nodig/bijscholing - organisaties Figuur 3.15 Didactische vaardigheden nodig/bijscholing - begeleiders Figuur 3.16 Nodige didactische vaardigheden Figuur 3.17 Nood aan bijscholing didactische vaardigheden

6

7 Lijst van gebruikte afkortingen en symbolen OCR Openbare computerruimte VSNG Vlaams Steunpunt Nieuwe Geletterdheid LINC centrum voor Lezen INformatie en Communicatie SPK Strategische Projecten organisatie Kempen 7

8

9 Inleiding Een Openbare Computerruimte (OCR) moet naast het vrij toegang verlenen tot computer en internet ook voorzien in de nodige begeleiding van de bezoekers. Ingeschakelde begeleiders hebben vaak wel de technische kennis in huis maar beschikken niet altijd over de nodige sociaal pedagogische en didactische vaardigheden om deze kennis over te brengen aan bezoekers. De vraag stelt zich echter in welke mate organisaties en begeleiders de nood voelen om te werken aan een omkadering op pedagogisch en didactisch vlak. Op vraag van Laure Van Hoecke, coördinator VSNG, en Ilse Van Gorp, coördinator digidak Antwerpen, is er in samenwerking met Jo Daems en Ellen Torfs, onderzoekers Inclusie en ICT van de KHKempen, een enquête uitgevoerd gericht aan organisaties en begeleiders. De enquête gaat na in hoeverre begeleiders naast technische ICT-vaardigheden beschikken over pedagogisch, didactische vaardigheden en de bereidheid vertonen zich al dan niet hierin bij te scholen. 9

10

11 1 Doel enquête Deze enquête is georganiseerd op vraag van Laure Van Hoecke, coördinator VSNG, en Ilse Van Gorp, coördinator digidak Antwerpen. VSNG staat voor Vlaams Steunpunt Nieuwe Geletterdheid. Het VSNG is een initiatief van LINC vzw en is een netwerk van organisaties dat de digitale kloof wil overbruggen. Het VSNG streeft naar e-inclusie, dat wil zeggen een gelijke toegang en beschikbaarheid van nieuwe technologieën tegen een betaalbare prijs. Tot het netwerk behoren vzw s, steden en gemeenten, bibliotheken, OCMW s, openbare computerruimten (OCR s), onderwijs-, onderzoeksinstellingen en bedrijven. Eén van deze initiatieven rond e-inclusie is digidak. Digidak is een project van SPK dat openbare computerruimten (OCR) organiseert die voor iedereen toegankelijk zijn. Tijdens vrije inloopmomenten kan iedereen binnenlopen en gratis gebruik maken van de aanwezige computerinfrastructuur. Om de drempel te verlagen naar opleidingen, worden door digidak eveneens initiatielessen georganiseerd met als doel mensen kennis te laten maken met de computer en het internet. Deze initiaties zijn gratis en worden gegeven in kleine groepjes. De lessen sluiten aan bij de interessewereld van de cursisten en het tempo wordt bepaald door de groep zelf. Binnen elke digidak zijn er begeleiders actief. Deze begeleiders zijn ofwel vrijwilligers, ofwel mensen die via een tewerkstellingsproject de kans krijgen werkervaring op te doen. Zij krijgen de nodige opleiding en begeleiding om de bezoekers zo goed mogelijk bij te staan. Deze begeleiders hoeven geen informaticus te zijn maar hebben voldoende gebruikerservaring om bezoekers te begeleiden bij al hun vragen. Zowel bij het VSNG als bij digidak stelt men zich de vraag in welke mate de begeleiders actief in dergelijke e-inclusie initiatieven nood hebben aan bijkomende opleiding. Onder opleiding wordt niet alleen bijkomende technische opleiding verstaan maar zeker ook pedagogisch, didactische training. Om begeleiders technisch bij te scholen zijn er immers voldoende bestaande opleidingen beschikbaar. Wat het pedagogische, didactische aspect betreft moeten er cursussen op maat ontwikkeld en gegeven worden. Digidak biedt reeds een pedagogische en didactische bijscholing aan aan zijn begeleiders. Dit type bijscholing is volgens het VSNG echter nog te weinig ingeburgerd bij de meeste e-inclusie initiatieven. De bevraging wil dan ook vooral in kaart brengen in hoeverre begeleiders zelf de nood voelen aan bijkomende pedagogisch, didactische training en hoe zij een dergelijke training zouden vorm geven. Doordat de enquête verspreid wordt naar zowel de organisaties die e- inclusie initiatieven opzetten als naar de begeleiders binnen deze initiatieven, kan de nood aan bijkomende opleiding zoals deze aangevoeld wordt door de begeleiders zelf naast de visie hierop van de organiserende initiatieven gelegd worden. 1

12 2

13 2 Opzet enquête 2.1 Gebruikte tool: Google Docs Werken met Google Docs heeft voor- en nadelen. Voordeel is dat met een eenvoudige wizard een professionele enquête kan worden samengesteld. De (link naar de) vragenlijst kan per worden verzonden, gepubliceerd worden op internet of embedded op een website worden geïntegreerd. De resultaten lopen direct binnen in een Google spreadsheet die kan geëxporteerd worden naar Excel. Daar tegenover staat dat je standaard niet kan verhinderen dat dezelfde respondent meerdere keren antwoordt omdat er geen controle gebeurt via een paswoord. Het ontbreken van een voortgangsindicator kan ook als een nadeel beschouwd worden. Onderstaande tabel lijst een aantal relevante criteria op die de keuze voor Google docs verantwoorden. Criterium Paswoord mogelijk? Meermaals invullen mogelijk? Traceerbaar invullen mogelijk? Mailmerge noodzakelijk Anoniem invullen mogelijk? Zelf opstellen en versturen? Schaalbare lay-out? Aanvinklijst met other? Selectierondjes met other? Sprongopdrachten mogelijk? Exportformaat? Voortgangsindicator Google Docs Nee, tenzij via eigen code in mail die in tekstvak overgenomen moet worden Ja Nee Nee Ja Ja Ja Ja Ja Ja Excel + grafieken Nee 2.2 Plan van aanpak Tijdsschema 0p basis van overleg op 21 oktober 2011, 17 januari 2012 en 9 februari 2012 (VSNG: Laure Van Hoecke, digidak: Ilse Van Gorp, KHK: Jo Daems en Ellen Torfs) werd een voorstel voor de enquête voor de begeleiders en organisaties gemaakt in Google Docs door de KHKonderzoekers.(zie ook 2.3. Vragenlijsten) De linken naar de 2 enquêtes werden doorgezonden naar Ilse Van Gorp en Laure Van Hoecke met de vraag om deze enquêtes kritisch door te nemen 3

14 ter voorbereiding van het overleg op 14 maart Op 14 maart 2012 werden de bedenkingen doorgesproken en werden de enquêtes aangepast. Zowel Ilse Van Gorp als Laure Van Hoecke hebben vervolgens proefpersonen uit de groep begeleiders en uit de groep organisaties geselecteerd om de enquête uit te proberen en feedback te geven. Deadline voor feedback van de proefpersonen was ingesteld op 20 maart Belangrijkste opmerking van deze proefpersonen was dat de bevraging niet kon ingevuld worden wanneer als browser Internet Explorer versie 6.0 of lager gebruikt werd. We hebben deze opmerking opgevangen door in de inleidende tekst bij de bevragingen de toegelaten browsers te vermelden. Zie de tip in Figuur 2.1 Figuur 2.1 Inleidende tekst bevraging De resultaten van de testenquêtes werden vervolgens verwerkt en voorgelegd aan Laure Van Hoecke en Ilse Van Gorp. Beide opdrachtgevers bevestigden dat de verwerking de door hen beoogde informatie op een bruikbare en overzichtelijke wijze teruggaf. Zie mail van Ilse Van Gorp op 22 maart 2012 in Figuur 2.2. Figuur 2.2 Bevestiging verwerking testenquêtes Op 26 maart 2012 en 29 maart 2012 is de enquête verspreid door Ilse Van Gorp en Laure Van Hoecke. Op 25 april 2012 werd de enquête afgesloten Verspreiding enquêtes Onderstaande kanalen zijn gebruikt om de enquête te verspreiden naar organisaties en begeleiders. 4

15 Stuurgroep VSNG (Digipolis, digidak, digipunten) Jeugdwerknet (website, nieuwsbrief) Bibnet (website, nieuwsbrieven, kenniskantoor, ) Steunpunt algemeen welzijnswerk (linked-in, e-hulpvlaanderen) Socius (website, nieuwsbrief) Mailinglijst Digitale Week VVSG Vermits de adressen van de begeleiders niet gekend zijn werd er een mail verspreid (Figuur 2.3) naar overkoepelende kanalen met de vraag de enquête verder te verspreiden naar organisaties die OCR s inrichten of e- inclusieprojecten opzetten en de betrokken begeleiders. Figuur 2.3 Mail verspreiding enquête Respons op de enquêtes Figuur 2.4 Spreiding in tijd organisaties Figuur 2.5 Spreiding in tijd begeleiders 41 organisaties en 126 begeleiders beantwoordden de enquête. Vermits de vragenlijst niet werd aangepast na de invoer van de enquête door de proefpersonen zijn deze resultaten behouden gebleven. Vandaar dat de grafieken al invoer vertonen vanaf 14 maart 2012 en 19 maart De pieken in de invoer zitten onmiddellijk in de dagen na de verspreiding van de enquête. Hoewel de enquête werd afgesloten op 25 5

16 april 2012 is er nog invoer op 2 mei Deze invoer is gebeurd door Laure Van Hoecke op basis van ingevulde vragenlijsten die haar op papier werden doorgestuurd. 2.3 Vragenlijsten Voorbereiding Tijdens de overlegmomenten die voorafgingen aan het opstellen van de vragenlijst werd gepeild naar de verwachtingen van het VSNG ten aanzien van de inhoud en vorm van de enquête. Volgende thema s werden doorgesproken: Heterogene groep van organisaties en begeleiders: De afgelopen jaren zijn er in Vlaanderen tal van initiatieven (OCR) ontstaan om de toegang van het brede publiek en van kansengroepen tot de nieuwe media aanzienlijk te vergemakkelijken. De OCR s zijn ontstaan vanuit verschillende organisaties en hebben een eigen organisatievorm. Een OCR heeft één of meerdere begeleiders. De begeleiders zijn vrijwilligers met interesse voor ICT en met een verschillende voorkennis. Sommige OCR s voorzien een standaardopleiding voor hun begeleiders, in andere OCR s wordt weinig of geen opleiding voorzien. De vragenlijst moet bruikbaar zijn voor alle organisaties en begeleiders. Laagdrempelig: Omwille van de diversiteit van de begeleiders (kansengroepen, niet gestudeerd, taal niet volledig machtig, exbedrijfsleiders of ex- leerkrachten,.) moet de bevraging laagdrempelig en helder zijn. Dubbele bevraging: zowel organisaties als individuele begeleiders. Er wordt gekozen om dezelfde bevraging voor de begeleiders en voor de organisaties te gebruiken. Begeleiders zullen de gelegenheid krijgen om de enquête naamloos in te vullen, aan de organisaties worden wel coördinaten gevraagd. Achtergrondgegevens van de respondenten begeleiders op gebied van opleidingsniveau, ervaring in het verenigingsleven, rol van de begeleider in het OCR en de groepsgrootte worden gevraagd in functie van de verwerking van gegevens. De postcode is relevant in functie van het opzetten van opleidingen. Inhoud van de opleiding: Het competentieprofiel, opgesteld door VSNG wordt genomen als vertrekpunt voor de bevraging van de inhoud van een opleiding. (ref: Competentieprofiel Begeleider Openbare Computerruimte, LINC, VSNG, 2011). Dit bevat competenties op gebied van Organisatie en administratie, ICT vaardigheden, pedagogische, didactische en sociale vaardigheden. Daarnaast wordt het ICT-Inclusief Competentieprofiel voor begeleiders van personen met een verstandelijke beperking gebruikt voor de formulering van de vragen. (ref Daems, J., Torfs, E., Hannes, A., 2011). Bijkomende geraadpleegde documenten zijn de Behoeftenpeiling van digidakbegeleiders na een driedaagse navorming in Malle (2011) en een brainstorm van de 6

17 stuurgroep VSNG over een competentieprofiel/opleiding voor begeleiders (2011) Bevragen van vaardigheden: Er wordt niet gevraagd naar de vaardigheden die de respondent reeds bezit, wel naar de vaardigheden die iemand nodig acht in zijn werking en wat hij nog wil bijleren. Organiseren van opleidingen: Naast de inhoudelijke opleidingsbehoefte is het belangrijk om te weten wat een begeleider/organisatie wil investeren in een opleiding wat betreft tijd, plaats en kostprijs. Er wordt ook gepeild naar de aard van de reeds gevolgde opleidingen voor de begeleiders, en de reeds georganiseerde opleidingen voor de organisaties. OCR computerruimte: Niet alle computerruimtes zijn openbaar, er zijn ook gesloten computerruimtes. In de bevraging wordt gekozen voor computerruimte als overkoepelend begrip Algemeen Er werden 2 vragenlijsten opgemaakt, één gericht aan organisaties van e- inclusie-initiatieven en één gericht aan de begeleiders binnen deze organisaties. Door te werken met 2 vragenlijsten kan de visie van de organisaties rond opleiding van de begeleiders naast de mening van de begeleiders zelf gelegd worden. Beide vragenlijsten zijn onderverdeeld in dezelfde 5 rubrieken, nl. Profiel ICT-vaardigheden Pedagogische en sociale vaardigheden Didactische vaardigheden Pedagogisch, didactische bijscholing De 3 rubrieken die peilen naar de nood aan vaardigheden op technisch, pedagogisch en didactisch vlak zijn binnen de 2 enquêtes identiek. De profielschets en de vragen rond de praktische organisatie van een pedagogische, didactische bijscholing zijn uitgebreider in de enquête gericht aan organisaties. In Vragenlijst organisaties zijn dan ook uitsluitend deze 2 afwijkende rubrieken opgenomen. 7

18 2.3.3 Vragenlijst begeleiders *Uitklaplijst bij Mijn hoogste opleidingsniveau is geeft volgende mogelijkheden: Lager onderwijs/geen diploma Lager Secundair Onderwijs Hoger Secundair Onderwijs Hoger Onderwijs korte type (3-jarige opleiding) Hoger Onderwijs lange type (>=4 jarige opleiding) 8

19 *Uitklaplijst Hoeveel personen begeleid je tegelijkertijd geeft volgende mogelijkheden: 1 persoon (individuele begeleiding) 2-5 personen 6-10 personen personen >15 personen 9

20 10

21 11

22 12

23 13

24 14

25 15

26 2.3.4 Vragenlijst organisaties 16

27 17

28 18

29 3 Bespreking resultaten 3.1 Profiel Profiel organisaties Vanuit 41 organisaties werd de vragenlijst ingevuld. Eén organisatie vulde de vragenlijst anoniem in. Bibliotheek 9 Openbare bibliotheek Beersel Openbare bibliotheek Openbare bibliotheek Openbare bibliotheek Openbare bibliotheek Openbare bibliotheek Openbare bibliotheek Openbare bibliotheek Openbare bibliotheek Beveren Boortmeerbeek/Haacht Bornem Kaprijke Kasterlee Koksijde Middelkerke Sint-Joost-ten-Node Gemeente 2 Stadsbestuur Dilsen-Stokkem Stadsbestuur Mortsel OCMW/LDC 8 LDC De Toekomst Aalst OCMW OCMW LDC De Pit OCMW/LDC De Kersecorf LDC de Vesting LDC Cicindriahuis OCMW LDC TP Aalter Bornem Heist-op-den-Berg Ieper Oudenaarde Sint-Truiden Wilsele OCR/Vorming 8 KureghemNet Anderlecht antwerpen.be-centrum Digipunt Antwerpen Antwerpen 19

30 Centrum voor basiseducatie Ontmoetingsruimte Leiekaai 117 CVO VIVO Vormingplus Waas en Dender digidak Berchem Gent Kortrijk Melsele Vorselaar vzw 13 Samenlevingsopbouw Oost-Vlaanderen Aalst vzw De Toevlucht Aalter Maks vzw Tonuso Ziekenzorg CM Seniorennet Vlaanderen vzw Samenlevingsopbouw Oost-Vlaanderen De Zuidpoort vzw vzw De Brug vzw WAI-NOT Argos vzw Link in de Kabel vzw JAC Mechelen Aalter Anderlecht Anderlecht Brussel Brussel Gent Gent Hasselt Heverlee Ieper Leuven Mechelen Eindtotaal 40 Geografisch zijn deze 40 organisaties verspreid over gans Vlaanderen zoals aangetoond in Figuur

31 Figuur 3.1 Geografische spreiding organisaties Onderstaande tabel toont het aantal openbare computerruimten dat vanuit deze organisaties ondersteund wordt. Hoeveel computerruimten zijn er verbonden aan je organisatie? Eindtotaal 40 Totaal Op te merken valt dat het de meeste organisaties beschikken over 1 openbare computerruimte. Bij de organisaties die melden dat ze geen ruimte ter beschikking stellen, stelt de organisatie vzw De Brug dat deze mobiele computerinfrastructuur uitleent en dus niet over een computerruimte als zodanig beschikt. De 2 andere organisaties die niet over een OCR beschikken zijn de vzw Wai-not en Ziekenzorg CM. De 4 organisaties die beschikken over 5 en meer OCR s zijn organisaties die cursussen aanbieden, nl. antwerpen.be-centrum, Digipunt Antwerpen, Centrum voor basiseducatie Antwerpen en CVO VIVO Kortrijk. 21

32 Onderstaande tabel toont hoeveel begeleiders er binnen de verschillende organisaties actief zijn. 38 organisaties hebben deze vraag beantwoord. Hoeveel begeleiders zijn er in totaal actief binnen deze computerruimten? Totaal Het merendeel van de organisaties (29/38) kan rekenen op 1 tot 10 begeleiders. Bibliotheek Kasterlee en bibliotheek Kaprijke geven aan dat zij geen begeleiders hebben. Andere bibliotheken in de lijst geven expliciet aan dat het eigen bibliotheekpersoneel de rol van begeleider opneemt. Ook de vzw Wai-not werkt zonder begeleiders. 32 begeleiders zijn er actief binnen antwerpen.be-centrum en Seniorennet Vlaanderen kan rekenen op 62 begeleiders Profiel begeleiders 126 begeleiders hebben de vragenlijst beantwoord. De verschillende initiatieven waar deze begeleiders actief zijn, zijn digidaks, OCMW/LDC s, openbare bibliotheken, cursuscentra, vzw s, Figuur 3.2 toont de geografische spreiding van de initiatieven waarbij de begeleiders betrokken zijn. De respons vanuit de provincie Antwerpen is het hoogst. 22

33 Figuur 3.2 Geografische spreiding begeleiders 55% van de begeleiders hebben een diploma hoger onderwijs, zoals getoond in Figuur 3.3. Figuur 3.3 Opleidingsniveau begeleiders 41 begeleiders zijn niet actief in een vereniging. De overige begeleiders zijn vaak actief in meer dan één vereniging. Figuur 3.4 toont de participatie van de begeleiders in het verenigingsleven. Figuur 3.4 Betrokkenheid in verenigingsleven 23

34 16% van de begeleiders geeft aan dat hij/zij de bezoekers aan de OCR individueel begeleidt. 43% van de begeleiders geeft begeleiding aan een kleine groep van 2 tot 5 bezoekers. Slechts 15 procent geeft begeleiding of training aan groepen van meer dan 10 personen. Figuur 3.5 toont het aantal bezoekers dat tegelijkertijd gecoacht wordt. Figuur 3.5 Aantal personen per begeleider 24

35 3.2 ICT vaardigheden In dit onderdeel worden de ICT-vaardigheden en mediawijsheid van de begeleiders besproken. Er worden telkens 2 grafieken getoond per vaardigheid. De eerste grafiek geeft weer of de begeleiders de vaardigheid al dan niet nodig hebben tijdens het uitvoeren van hun werkzaamheden. De tweede grafiek geeft weer of de begeleiders zich in deze vaardigheid willen bijscholen Visie vanuit organisaties Besturingssystemen (Windows) Microsoft Office (Word, Excel, PowerPoint) Internet: informatie zoeken, beoordelen en gebruiken 25

36 Veilig internetten programma s Sociale netwerken 26

37 PC configureren voor de gebruiker PC-onderhoud Bespreking Kennis van besturingssystemen en officepakketten is een must voor begeleiders in een OCR. Volgens de organisaties is bijscholing in deze topics slechts voor een derde van de begeleiders nodig. Ook internet speelt een belangrijke rol tijdens begeleidingsmomenten. Bijscholingen rond internet en mailprogramma s worden als zinvol ervaren voor 30% van de begeleiders. Bijscholingen waarin topics als veilig internetten en sociale netwerksites aan bod komen zouden echter interessant zijn voor 60% van de begeleiders. Wat het configureren en het onderhoud van de Pc s betreft zijn de meningen van de organisaties omtrent de rol van de begeleider hierin gelijk verdeeld. De helft van de organisaties stelt dat kennis omtrent instellen van gebruikersaccounts, beheren van printers en ruimer bekeken het pconderhoud noodzakelijk is terwijl de andere helft van de organisaties de begeleider hierin geen rol toebedeelt. Ongeveer dezelfde verdeling komt dan ook terug in de nood aan bijscholing. 27

38 Onderstaande grafiek geeft een samenvatting van de technische ICTvaardigheden die door de organisaties nodig bevonden worden en deze waarvoor bijscholing nodig geacht wordt. Figuur 3.6 Technische ICT-vaardigheden nodig/bijscholing nodig - volgens organisaties Extra uitleg die organisaties gaven bij hun antwoorden is terug te vinden in bijlage Visie van begeleiders Besturingssystemen (Windows) 28

39 Microsoft Office (Word, Excel, PowerPoint) Internet: informatie zoeken, beoordelen en gebruiken Veilig internetten 29

40 programma s Sociale netwerken PC configureren voor de gebruiker 30

41 PC-onderhoud Bespreking Gericht kunnen surfen op internet is een absolute must voor begeleiders. 96% van de begeleiders geven aan dat gericht zoeken op internet en het kritisch kunnen beoordelen van de gevonden informatie een vaardigheid is die je als begeleider absoluut moet beheersen. Slechts 83% voelt de nood om ook daadwerkelijk veilig te internetten. Kennis van sociale netwerken (FaceBook, NetLog, Twitter) acht slechts 53% van de begeleiders nodig. Vervolgens stellen begeleiders dat het kunnen werken met Windows (93%), Officepakketten(92%) en programma s(91%) een vereiste is. 71% van de begeleiders heeft kennis nodig omtrent het klaarmaken van de PC s voor de bezoekers. Denk aan printers configureren en accounts aanmaken. 52% van de begeleiders gaat nog een stap verder en heeft kennis nodig omtrent het onderhouden van de PC s. De meest gevraagde bijscholingen zijn opleidingen rond sociale netwerksites en PC-onderhoud (56% van de begeleiders) en PCconfiguratie (55% van de begeleiders) 48% van de begeleiders is geïnteresseerd in bijscholing rond veilig internetten. 37% van de begeleiders wil zich bijscholen in besturingssystemen en 33% van de begeleiders wil zich nog verder bekwamen in officepakketten. 23% van de begeleiders is gebaat met bijscholingen rond . Slechts 20% heeft nood aan extra opleiding internet. 31

42 Onderstaande grafiek geeft een samenvatting van de technische ICTvaardigheden die door de organisaties nodig bevonden worden en deze waarvoor bijscholing nodig geacht wordt. Figuur 3.7 Technische ICT- vaardigheden nodig/bijscholing nodig - volgens begeleiders Begeleiders konden hun antwoorden motiveren. Deze opmerkingen zijn terug te vinden in bijlage Conclusie De organisaties hebben een vrij goed beeld van de technische ICT vaardigheden die de begeleiders dienen te beheersen. Begeleiders voelen zelf wel meer de behoefte om eveneens in staat te zijn een PC startklaar te maken en te configureren. 61 % van de organisaties acht bijkomende opleiding hieromtrent niet nodig terwijl 56% van de begeleiders vragende partij is. Bijscholingen rond veilig internetten en sociale netwerken worden zowel door de organisaties als de begeleiders als nuttig ervaren. Onderstaande grafiek geeft een vergelijking tussen de technische ICT vaardigheden die nodig geacht worden volgens de organisaties en volgens de begeleiders. 32

43 Figuur 3.8 Nodige technische ICT-vaardigheden Onderstaande grafiek geeft een vergelijking tussen de nood aan bijscholing volgens de organisaties en volgens de begeleiders voor de 8 vaardigheden uit de rubriek technische ICT vaardigheden. Figuur 3.9 Nood aan bijscholing technische ICT-vaardigheden Uit de motivaties die bij de antwoorden gegeven werden blijkt dat het configureren van de PC en het onderhoud ervan vaak door ICT-specialisten binnen de organisatie of ook wel door externen gebeurt. Begeleiders voelen de behoefte om hier zelf meer over te weten, enerzijds om zich uit de slag te kunnen trekken wanneer er problemen zijn tijdens de sessie, maar ook om de bezoekers hierover advies te kunnen geven. Zowel organisaties als begeleiders merken op dat er nood is aan bijscholing in nieuwe media en sociale netwerken. Wat dit laatste betreft merken 33

44 meerdere begeleiders op huiverachtig te staan tegenover het gebruik van sociale netwerken omwille van het veiligheidsaspect. 34

45 3.3 Pedagogische en sociale vaardigheden In dit onderdeel worden de pedagogische en sociale vaardigheden van de begeleiders besproken. Er worden telkens 2 grafieken getoond per vaardigheid. De eerste grafiek geeft weer of de begeleiders de vaardigheid al dan niet nodig hebben tijdens het uitvoeren van hun werkzaamheden. De tweede grafiek geeft weer of de begeleiders zich in deze vaardigheid willen bijscholen Visie vanuit organisaties Contact leggen met de bezoeker Via een gesprek peilen naar de interesses van de bezoeker 35

46 De ICT-vraag van de bezoeker bepalen Weten en begrijpen hoe bezoeker vaardigheden verwerft De ICT-vraag omzetten naar leeractiviteiten 36

47 De bezoeker stapsgewijs begeleiden tot zelfstandig werken De bezoeker aanmoedigen, bevestigen en vertrouwen geven 37

48 De vooruitgang van de bezoeker opvolgen Omgaan met niveauverschillen (kennis, tempo, taal) Rekening houden met verschillen in de leefwereld 38

49 Grenzen stellen en je rol afbakenen Aanmoedigen zelfstandig vaardigheden aan te leren Bespreking Alle 12 pedagogische en sociale vaardigheden hebben de begeleiders volgens de organisaties nodig tijdens hun sessies. De meningen van de 39

50 organisaties omtrent het nodig zijn van deze vaardigheden variëren tussen 83% en 98%. Het opvolgen van de vooruitgang van de bezoeker door de begeleider vindt 83% van de organisaties nodig. 98% van de organisaties stelt dat het kunnen omgaan met niveauverschillen in kennis, tempo en taal een vaardigheid is die begeleiders dienen te beheersen. Er is echter veel minder unanimiteit in de vraag naar de nood aan bijscholing. Belangrijkste vaardigheid die moet bijgeschaafd worden is volgens de organisaties (71%) het omzetten van de vraag van de bezoeker in concrete leeractiviteiten. Daarna komt de vraag naar bijscholing in de vaardigheid grenzen stellen en je rol afbakenen (61%) alsook het kunnen omgaan met niveauverschillen in kennis, tempo en taal, weten en begrijpen hoe de bezoeker nieuwe vaardigheden leert en het stapsgewijs begeleiden tot zelfstandig werken (telkens 59%). Bijscholing over het rekening houden met verschillen in leefwereld en het aanmoedigen tot het zelfstandig aanleren van vaardigheden is voor 51% van de organisaties nodig. 46% van de bevraagden vindt bijscholing over het bepalen van de ICTvraag en het opvolgen van de vooruitgang van de bezoeker belangrijk, 44% van de organisaties vindt het aanmoedigen en vertrouwen geven van de bezoeker een topic voor een bijscholing. Voor de andere vaardigheden wordt bijscholing minder nodig geacht: contact leggen met de bezoeker 24% en peilen naar de interesses van de bezoeker 37%. Onderstaande grafiek geeft een samenvatting van de pedagogisch sociale vaardigheden die door de organisaties nodig bevonden worden en deze waarvoor bijscholing nodig geacht wordt. 40

51 Figuur 3.10 Pedagogisch sociale vaardigheden nodig/bijscholing nodig volgens organisaties Motivaties van organisaties voor hun antwoorden zijn te lezen in bijlage Visie van begeleiders Contact leggen met de bezoeker 41

52 Via een gesprek peilen naar de interesses van de bezoeker De ICT-vraag van de bezoeker bepalen Weten en begrijpen hoe bezoeker vaardigheden verwerft 42

53 De ICT-vraag omzetten naar leeractiviteiten De bezoeker stapsgewijs begeleiden tot zelfstandig werken 43

54 De bezoeker aanmoedigen, bevestigen en vertrouwen geven De vooruitgang van de bezoeker opvolgen Omgaan met niveauverschillen (kennis, tempo, taal) 44

55 Rekening houden met verschillen in de leefwereld Grenzen stellen en je rol afbakenen 45

56 Aanmoedigen zelfstandig vaardigheden aan te leren Bespreking Elk van de 12 pedagogische en sociale vaardigheden wordt door minstens 63% en maximum 85% van de begeleiders als nodig bestempeld. Kunnen omgaan met niveauverschillen in kennis, tempo en taal vindt 85% van de begeleiders nodig. 83% van de begeleiders vindt het kunnen grenzen stellen en je rol afbakenen een essentiële vaardigheid. Het opvolgen van de vorderingen van de bezoekers is slechts voor 72% van de begeleiders een vaardigheid die ze nodig hebben. Hoewel alle vaardigheden door minstens 72% van de deelnemers als nodig geacht worden, is de vraag naar bijscholing eerder minimaal. Bijscholing rond sociale vaardigheden zoals contact leggen met de bezoeker (12%), peilen naar de vraag van de bezoeker (16%) en de bezoeker vertrouwen geven (14%) vindt 85% van de begeleiders niet zinvol. De pedagogische vaardigheden waarin de grootste groep begeleiders extra opleiding rond willen zijn weten en begrijpen hoe bezoekers nieuwe vaardigheden verwerven (43%), de ICT-vraag van de bezoeker omzetten naar concrete leeractiviteiten (42%), rekening houden met verschillen in de leefwereld (39%), omgaan met niveauverschillen en grenzen stellen, je eigen rol afbakenen (37%). Bijscholing over het aanmoedigen van de bezoeker tot zelfstandig vaardigheden aanleren (29%), het stapsgewijs begeleiden van de bezoeker tot zelfstandig werken (28%), het bepalen van de ICT-vraag van de bezoeker (26%) en de vooruitgang van de bezoeker opvolgen (22%) wordt door minder begeleiders belangrijk gevonden. 46

57 Onderstaande grafiek geeft een samenvatting van de pedagogisch sociale vaardigheden die door de begeleiders nodig bevonden worden en deze waarvoor bijscholing nodig geacht wordt. Figuur 3.11 Pedagogisch sociale vaardigheden nodig/ bijscholing nodig volgens begeleiders Extra opmerkingen die begeleiders gaven bij deze vragen zijn terug te vinden in bijlage Conclusie Hoewel dezelfde vaardigheden komen bovendrijven bij zowel organisaties als begeleiders ervaren begeleiders veel minder de nood aan bijkomende opleiding. Zo is het kunnen omgaan met niveauverschillen volgens beiden essentieel maar ziet slechts 37% van de begeleiders hierin een topic voor bijscholing. Eenzelfde verhaal stelt zich voor het omzetten van de vraag naar concrete leeractiviteiten waarbij slechts 42% van de begeleiders behoefte heeft aan bijkomende opleiding. De pedagogisch sociale vaardigheden waarvoor het meest bijscholing gevraagd wordt zijn: weten en begrijpen hoe bezoekers nieuwe vaardigheden verwerven (43%), de ICT vraag omzetten naar concrete leeractiviteiten (42%), rekening houden met verschillen in leefwereld (39%) en grenzen stellen en je eigen rol afbakenen (37%). Onderstaande grafiek geeft een vergelijking tussen de pedagogisch sociale vaardigheden die nodig geacht worden volgens de organisaties en volgens de begeleiders. 47

58 Figuur 3.12 Nodige pedagogisch sociale vaardigheden Onderstaande grafiek geeft een vergelijking tussen de nood aan bijscholing volgens de organisaties en volgens de begeleiders voor de 12 vaardigheden uit de rubriek pedagogische en sociale vaardigheden. Figuur 3.13 Nood aan bijscholing pedagogisch sociale vaardigheden Uit de motivaties bij de antwoorden van zowel organisaties als begeleiders blijkt dat een grote portie geduld nodig is als extra vaardigheid. Daarnaast wordt door organisaties aangegeven dat begeleiders geselecteerd worden op basis van ICT-vaardigheden, niet op pedagogische sociale en didactische vaardigheden. Extra bijscholing op deze domeinen is dan ook welkom. Meerdere begeleiders stippen aan dat het omgaan met verschillen en het aanpassen aan het niveau van de bezoeker niet altijd gemakkelijk is. 48

59 3.4 Didactische vaardigheden In dit onderdeel worden de didactische vaardigheden van de begeleiders besproken. Er worden telkens 2 grafieken getoond per vaardigheid. De eerste grafiek geeft weer of de begeleiders de vaardigheid al dan niet nodig hebben tijdens het uitvoeren van hun werkzaamheden. De tweede grafiek geeft weer of de begeleiders zich in deze vaardigheid willen bijscholen Visie vanuit organisaties Leerdoelen bepalen Leerdoelen omzetten in concrete leeractiviteiten 49

60 Didactische werkvormen De zelfsturing van de bezoeker opbouwen De nodige theorie op een praktijkgerichte wijze aanbrengen 50

61 Vlot vinden en gebruiken van aansprekende leermiddelen Hulpmiddelen samenstellen 51

62 Evalueren of leerbehoefte van de bezoeker werd ingelost Leren van de didactische aanpak van collega lesgevers Bespreking De inschatting van de nood aan didactische vaardigheden ligt lager dan bij de pedagogische en sociale vaardigheden. Elk van de 9 didactische vaardigheden wordt door minstens 76% en maximum 88% van de organisaties als nodig bestempeld. De zelfsturing van de bezoeker opbouwen gaande van voordoen tot uitnodigen tot gericht nadenken wordt door 88% van de organisaties als een noodzakelijke vaardigheid beschouwd. Daartegenover staat dat slechts 76% van de organisaties het nodig vinden dat de begeleider in staat is te evalueren of de leerbehoefte van de bezoeker voldoende werd ingelost. 52

63 De enige andere didactische vaardigheid die door minder dan 80% van de organisaties als nodig gezien wordt, is het omzetten van leerdoelen in concrete leeractiviteiten. 78% van de organisaties vindt dit relevant. Dit is echter opmerkelijk aangezien 88% van de organisaties belang hecht aan de bijhorende pedagogische vaardigheid geformuleerd als de ICT-vraag van de bezoeker omzetten in concrete leeractiviteiten. De 2 vaardigheden die volgens de organisaties het meest in aanmerking komen voor bijscholing (61%) zijn het leren van de didactische aanpak van collega lesgevers en het vlot vinden en gebruiken van goede en aansprekende hulpmiddelen. Wat het zelf samenstellen van hulpmiddelen zoals een visueel stappenplan, een handleiding of een cursustekst betreft, vindt slechts 51% van de organisaties dat dit extra moet getraind worden. Bijscholing in het omzetten van leerdoelen in concrete leeractiviteiten en het opbouwen van de zelfsturing van de bezoeker wordt door 59% van de respondenten als belangrijk beschouwd. Opleiding over didactische werkvormen en de theorie op een praktijkgerichte wijze aanbrengen wordt door 54% van de organisaties nodig bevonden. De 2 didactische vaardigheden waarin begeleiders volgens minder dan de helft van de organisaties moeten bijgeschoold worden zijn afhankelijk van de beginsituatie van de bezoeker en zijn vraag leerdoelen bepalen (46%) en evalueren of de leerbehoefte van de bezoeker werd ingelost (49%). Onderstaande grafiek geeft een samenvatting van didactische vaardigheden die door de organisaties nodig bevonden worden en deze waarvoor bijscholing nodig geacht wordt. Figuur 3.14 Didactische vaardigheden nodig/bijscholing nodig volgens organisaties 53

64 Opmerkingen van organisaties ter ondersteuning van hun antwoorden zijn terug te vinden in bijlage Visie van begeleiders Leerdoelen bepalen Leerdoelen omzetten in concrete leeractiviteiten Didactische werkvormen 54

65 De zelfsturing van de bezoeker opbouwen De nodige theorie op een praktijkgerichte wijze aanbrengen 55

66 Vlot vinden en gebruiken van aansprekende leermiddelen Hulpmiddelen samenstellen Evalueren of leerbehoefte van de bezoeker werd ingelost 56

67 Leren van de didactische aanpak van collega lesgevers Bespreking Leren van de didactische aanpak van collega lesgevers vindt 85% van de begeleiders een vaardigheid die je nodig hebt. De overige didactische vaardigheden scoren geen 80%. Leerdoelen bepalen (67%) en zelf hulpmiddelen zoals een stappenplan, handleiding of cursustekst samenstellen(66%) scoren het minst en worden door minder dan 70% van de begeleiders als noodzakelijke vaardigheden gezien. Net zoals bij de pedagogische en sociale vaardigheden is de vraag van de begeleiders naar bijscholing beperkt. Uitsluitend het leren van collega lesgevers kan exact de helft van de begeleiders (50%) aanzetten tot een bijscholing. Het vlot vinden van leermiddelen (46%) en het zelf samenstellen van hulpmiddelen (43%) zijn de 2 vaardigheden die vervolgens gezien worden als een zinvol onderwerp voor bijscholing. Hierna volgen opleidingen in didactische werkvormen (39%), over het evalueren of de leerbehoefte werd ingelost (37%), het aanbrengen van de theorie op een praktijkgerichte wijze (35%) en het opbouwen van de zelfsturing van de bezoeker (31%). Het bepalen van leerdoelen (21%) en het omzetten van leerdoelen in leeractiviteiten (29%) zijn de vaardigheden waarin begeleiders zich het minst willen bijscholen. Net zoals bij de organisaties geldt echter dat 42% van de begeleiders geïnteresseerd is in bijscholing omtrent het leren 57

68 omzetten van de ICT-vraag van de bezoeker in leeractiviteiten, zoals de vaardigheid in de pedagogische rubriek geformuleerd werd. Onderstaande grafiek geeft een samenvatting van didactische vaardigheden die door de begeleiders nodig bevonden worden en deze waarvoor bijscholing nodig geacht wordt. Figuur 3.15 Didactische vaardigheden nodig/bijscholing nodig volgens begeleiders De motivatie die begeleiders gaven bij hun antwoorden is opgenomen in bijlage Conclusie De percentages organisaties en begeleiders die de didactische vaardigheden nodig achten liggen lager dan bij de pedagogische en sociale vaardigheden. Wanneer de nood aan bijscholing bevraagd wordt, liggen de percentages bij de didactische vaardigheden in dezelfde grootteorde als bij de pedagogische vaardigheden. Terwijl slechts 2 didactische vaardigheden (leerdoelen bepalen en evalueren) door minder dan de helft van de organisaties als een topic voor bijscholing gezien worden, kan alleen het leren van collega lesgevers exact de helft van de begeleiders aanzetten tot een bijscholing. Vervolgens vinden beide groepen het vlot vinden van leermiddelen een noodzakelijke vaardigheid die nog extra getraind mag worden. Het bepalen van leerdoelen en het omzetten van leerdoelen in leeractiviteiten scoort op didactisch vlak opvallend lager dan op pedagogisch vlak. De term leerdoel is in de pedagogische rubriek vervangen door de vraag van de bezoeker. Deze formulering sluit nauwer aan bij de leefwereld van de begeleider en de organisatie. 58

69 Onderstaande grafiek geeft een vergelijking tussen didactische vaardigheden die nodig geacht worden volgens de organisaties en volgens de begeleiders. Figuur 3.16 Nodige didactische vaardigheden Onderstaande grafiek geeft een vergelijking tussen de nood aan bijscholing volgens de organisaties en volgens de begeleiders voor de 9 vaardigheden uit het didactische luik. Figuur 3.17 Nood aan bijscholing didactische vaardigheden 59

70 Uit de motivatie bij de antwoorden voor het didactische luik blijkt dat dit luik vaak gezien wordt als het cursusmateriaal dat bij de opleiding hoort. In een aantal computerruimtes ziet men zichzelf eerder in de rol van begeleider die antwoord biedt op de hulpvraag van de bezoeker, dan in de rol van lesgever. Dit is een mogelijke verklaring voor de geringere behoefte aan bijscholing in didactische vaardigheden. 60

71 3.5 Pedagogisch, didactische bijscholing In de laatste rubriek werd bevraagd hoe organisaties en begeleiders een pedagogisch, didactische bijscholing praktisch willen ingericht zien Visie vanuit organisaties Resultaten 61

72 Bespreking Een pedagogisch didactische opleiding voor begeleiders wordt volgens 78% van de organisaties best georganiseerd in de vorm van workshops rond specifieke thema s. Een workshop van een halve dag (24%) tot een volledige dag (39%) geniet de voorkeur. Deze workshops worden best niet s avonds georganiseerd. Waar deze workshops moeten doorgaan blijft min of meer onbeslist. Een verplaatsing naar de dichtstbijzijnde stad (39%) of centrumstad (24%) is geen probleem. De prijs voor de workshops moet echter laag gehouden worden. 24% van de organisaties opteert voor een gratis opleiding. 32% wil maximum 50 per begeleider betalen. 11 van de 41 deelnemende organisaties organiseerden reeds een didactische opleiding voor de betrokken begeleiders, 9 organisaties organiseerden een pedagogische opleiding. 22 organisaties (54%) zouden hun begeleiders tot het volgen van een dergelijke opleiding aanmoedigen en 8 organisaties (20%) zouden hun begeleiders verplichten een pedagogisch, didactische opleiding te volgen. 11 organisaties (27%) willen de begeleiders de vrije keuze laten. In bijlage 4 is opgenomen hoe de organisaties hun keuze motiveerden. 62

73 Op de vraag hoeveel begeleiders de organisatie jaarlijks naar een bijscholing zouden sturen, antwoorden 26 van de 41 organisaties met een concreet aantal. Samen zouden zij 67 begeleiders jaarlijks deze bijscholing laten volgen. De meeste organisaties geven 1 tot 3 begeleiders op. Uitschieters zijn echter vzw Wai-not die jaarlijks 15 begeleiders de bijscholing zouden laten volgen en samenlevingsopbouw Oost-Vlaanderen vzw die 10 begeleiders hebben doorgegeven. Langs de andere kant zijn er ook 5 van deze 26 organisaties die geen enkele begeleider de opleiding zouden laten volgen. De overige 15 organisaties geven door dat deze vraag niet van toepassing is of dat het aantal afhangt van het aantal nieuwe begeleiders dat voor de organisatie zou starten. 63

74 3.5.2 Visie van begeleiders Resultaten 64