Gouden Ganzenveer. Annejet van der Zijl

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Gouden Ganzenveer. Annejet van der Zijl"

Transcriptie

1 Gouden Ganzenveer Annejet van der Zijl 2012

2 Uitgereikt in The Grand, Amsterdam 5 april 2012

3 Dit boekje verschijnt ter gelegenheid van de uitreiking van de Gouden Ganzenveer 2012 aan schrijfster en historica Annejet van der Zijl. Bij de uitreiking sprak de laureaat over het belang van geschiedenis. Het dankwoord is in deze bundel opgenomen, evenals de laudatio, een portret van de laureaat en foto s van documenten die Van der Zijl gebruikt voor haar nieuwe boek.

4 Inhoud De Gouden Ganzenveer en vanaf Portret van Annejet van der Zijl 12 Bibliografie en onderscheidingen 22 De grootste Annejet van der Zijl-kenner De uitreiking van de Gouden Ganzenveer 24 Laudatio 32 De dochter van de tijd Dankwoord Annejet van der Zijl 40 De leden van de Academie De Gouden Ganzenveer 48 De laureaten vanaf Begunstigers 52 Colofon 54

5 De Gouden Ganzenveer en vanaf 2002 De Gouden Ganzenveer werd in 1955 ingesteld door de Koninklijke Nederlandse Uitgeversbond bij zijn vijfenzeventigjarig bestaan. De uitgevers wilden met de prijs personen of instituten lauweren voor hun bijdrage aan de Nederlandse cultuur. Tot 2000 reikten de uitgevers de Gouden Ganzenveer met onregelmatige tussenpozen uit aan vijftien personen en vier instellingen. Bij het samengaan van de Koninklijke Nederlandse Uitgeversbond met de Nederlandse Organisatie van Tijdschrift-Uitgevers en de Vereniging De Nederlandse Dagbladpers tot het Nederlands Uitgeversverbond (nuv) werd de prijs ondergebracht bij de stichting De Gouden Ganzenveer. De stichting De Gouden Ganzenveer beoogt het bevorderen van de boekcultuur in brede zin. Het stichtingsbestuur bestaat uit drs. J.G. Gaarlandt (voorzitter), m.sc. J.A. Boom, M.J.E.M. Lannoo, mevrouw drs. J.A.B. Leppink en E.W. Veen. Mr. A.D.H. Fockema Andreae verliet vorig jaar het bestuur. De toekenning van de prijs is de taak van de door de stichting in 2001 ingestelde Academie De Gouden Ganzenveer. De leden van de Academie komen uit de wereld van kunst, wetenschap, politiek en bedrijfsleven. Ieder van hen heeft blijk gegeven van grote betrokkenheid bij de Nederlandse cultuur, en is op persoonlijke titel gevraagd. De Academie wil de Gouden Ganzenveer jaarlijks toekennen met het uitdrukkelijk doel om het belang van het geschreven woord onder de aandacht te brengen in een toenemend multimediale samenleving. De prijs bestaat uit een ganzenveer van goud en een jaar buitengewoon lidmaatschap van de Academie. De Academie kende de prijs sinds 2002 elf keer toe: achtereenvolgens aan Michaël Zeeman, Jan Blokker, Kees van Kooten, Maria Goos, Peter van Straaten, Tom Lanoye, Joost Zwagerman, Adriaan van Dis, Joke van Leeuwen, Remco Campert en dit jaar aan schrijfster en historica Annejet van der Zijl. Na de uitreiking in 2011 was Remco Campert een jaar buitengewoon lid van de Academie De Gouden Ganzenveer. Vorig jaar nam mr. G.M.M.L. Verhofstadt, voormalig minister-president 9

6 van België en fractieleider van de Alliantie van Liberalen en Democraten voor Europa in het Europees Parlement, afscheid van de Academie. In loop van 2011 werden mevrouw G.A. Verbeet, voorzitter van de Tweede Kamer der Staten- Generaal, en dr. C.P. Veerman, ceo van Bracamonte en oud-minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, lid van de Academie. 10

7 Portret van Annejet van der Zijl Al jaren geeft Annejet van der Zijl het onomwonden toe. Ze was een slechte journalist. Ze stelt geen scherpe vragen. Gaat niet graag de confrontatie aan. En ze ontbeert een oog voor primeurs. Ooit liet ze Freddy Heineken in hp/de Tijd zonder er verder bij na te denken vertellen over de nieuwe vriendin van Willem-Alexander. De Telegraaf bracht de ontboezeming daarna groot op de voorpagina. Van der Zijl handhaafde zich alleen op de redactie van het weekblad door de uitmuntende portretten en reconstructies die ze schreef. Verhalen zonder dringende actualiteit of schokkende scoops, maar toonbeelden van diepgravende research en psychologisch inzicht. En zeer leesbaar dankzij de levendige stijl waarmee ze haar lezers aan de hand van een of meerdere hoofdpersonen door de tekst leidt. In de luxe feesteditie van Jagtlust, verschenen ter gelegenheid van de uitreiking van de Gouden Ganzenveer, zijn vier van zulke stukken opgenomen. Over de geschiedenis van de Lucky Star vanaf eind jaren vijftig the place to be aan het Leidseplein voor de hippe, met drugs experimenterende avant-garde van Amsterdam. Of over het charmante rijkeluiszoontje Olivier Boelen die in de jaren zestig zijn erfenis er doorheen jaagde en zichzelf de vernieling in fuifde. Mooie verhalen. Maar Van der Zijl zou alleen in kleine kring bewonderd worden als ze tot in lengte van jaren hiermee door was gegaan als de verhalen en anekdotes die ze opving over het mythische landgoed Jagtlust, juist tijdens het schrijven van deze stukken over kunstenaars- en schrijverskringen in de eerste decennia na de oorlog, haar niet hadden geprikkeld om een groter verhaal te vertellen. Jagtlust moest het onderwerp voor haar eerste boek worden. Ze liep de schrijvers, tekenaars, muzikanten, filmers en uitgevers af die tussen 1954, toen Fritzi ten Harmsen van der Beek het vervallen herenhuis betrok, en 1971 de uitbundige, dagenlange feesten bijwoonden op een kwartier rijden van Amsterdam. Het zou toch zonde zijn als alle herinneringen 13

8 met de bewoners en bezoekers mee het graf in gingen? Het werk aan Jagtlust opende haar ogen. Hoe veel meer bleek haar grondigheid, zachtzinnige aanpak en historische belangstelling geschikt voor het schrijven van boeken ver weg van de waan van de dag, de dwang om te scoren en het cynisme en wantrouwen waarmee haar collega-journalisten de wereld bekeken. De lengte bood haar onbeperkt de ruimte om haar eigen verhaal te vertellen. Dat wilde ze met haar leven doen. Boeken schrijven. 14 Achteraf leek het voorbestemd. Als kind van twee leraren vertoonde Annejet van der Zijl (1962) al de ideale karaktereigenschappen van een schrijver. Ze las veel, het liefst dikke boeken waarin ze kon verdwijnen. Ze was dromerig, op de fietstochten met haar ouders merkte ze nauwelijks waar ze geweest was. En ze bezat het concentratievermogen om geduldig, stukje voor stukje, de grootste legpuzzels te maken. Na het gymnasium in Leeuwarden studeerde ze kunst geschiedenis en massacommunicatie. In 1988 ging ze naar Londen voor een master International Journalism aan de City University. Daar leerde ze al snel dat ze de droom om een gereputeerde nieuwsjager te worden beter kon vergeten. Ik had in Londen al heimwee naar Nederland. Stel je voor dat ik ook nog over de wereld moest gaan rondzwerven, zei ze ooit. Vanaf het begin zocht ze als journalist liever de luwte. Begonnen als stagiaire bij Haagse Post werd ze na de fusie met De Tijd redacteur bij hp/de Tijd. Daar richtte ze zich niet op de frontlinies van het nieuws zoals het Haagse Binnenhof, maar op tijdloze onderwerpen die veel onderzoek vergden. Ze schreef verhalende, op Angelsaksische leest geschoeide stukken over kunstenaars en misdaad. Na haar, in eigen woorden, tamelijk onopgemerkte debuut nam Van der Zijl in 2000 ontslag om de biografie van Annie M.G. Schmidt te schrijven. Omdat ze ooit een biografie wilde schrijven naar Engels voorbeeld: als een spannend verhaal,

9 dat je met rode oortjes leest, ook al ken je de persoon niet. En omdat ze achter het beeld dat de kinderboekenschrijfster van zichzelf presenteerde een echt mens vermoedde. Het ontmythologiserende portret van de nationale knuffeloma betekende haar doorbraak. Meeslepend, ontroerend, menselijk, oordeelde de pers, die unaniem het eerlijke portret van een nurkse vrouw van wie je toch bleef houden loofde. Er gingen vervolgens meer dan honderdduizend exemplaren van Anna over de toonbank. Burny Bos en Dana Nechustan bewerkten het tot een zevendelige televisieserie. Daarna leek alles wat Van der Zijl aanraakte te veranderden in goud. Het succes van haar biografie gaf haar de ruimte om een petite histoire te vertellen. Maar de onwaarschijnlijke liefdesgeschiedenis van de Surinaamse Waldemar Nods en zijn bijna twintig jaar oudere hospita Rika, die beiden omkwamen in de oorlog, werd pas echt een megaseller. De teller van Sonny Boy staat, mede dankzij een uiterst succesvolle verfilming, inmiddels boven het half miljoen exemplaren. Met haar biografie van prins Bernhard promoveerde zij, aangespoord door koningshuis-biograaf Cees Fasseur, aan de Universiteit van Amsterdam. Ook voor Bernhard. Een verborgen geschiedenis, dat onthult hoe een jeugdige, tweederangs prins in een tijd waarin de adel zijn glans verloor hogerop probeert te komen, regende het onderscheidingen: de M.J. Brusseprijs en nominaties voor de Libris Geschiedenis Prijs en ako Literatuurprijs. 17 De onderwerpen van Annejet van der Zijl lijken divers. Toch ligt er aan ieder boek een sterk persoonlijke vraag ten grondslag. Voor Jagtlust was dat de vraag of zo n leven van drinken, snuiven en nachten doorhalen in hippe clubs dat haar hp/de Tijdcollega s leidden de moeite waard was. In Anna onderzocht ze of iemand ooit kan ontsnappen aan de vorming van zijn jeugd. Maar ook een diepe interesse in de drijfveren van mensen stuwt haar voort. What makes Sammy run, noemt ze dat vaak in

10 18 interviews. Het lijkt daarbij alsof ze extra gemotiveerd wordt wanneer haar personages hun innerlijke beweegredenen met fabels, leugens en verdichtsels zo goed mogelijk probeerden te verdoezelen, zoals Annie M.G. Schmidt en prins Bernhard met veel energie deden. Meestal riep de bravoure waarmee deze publieke bekendheden zich roerden, juist meer nieuwsgierigheid op. Met haar boeken hoopt Van der Zijl die te bevredigen, zodat er een zekere rust bij de nabestaanden kan optreden, zoals Annies enige zoon Flip van Duijn en Waldy, zoon van Waldemar en Rika, bevestigen. Het is een subtiele manier om te zeggen dat ze het definitieve boek over haar onderwerp wil schrijven. Tegelijk gaat het Van der Zijl allerminst om de persoon alleen, maar ook om de tijd waarin deze leeft. Ze wilde meer dan boven water krijgen waarom Bernhard er alles voor over had om prins te worden, ze wilde ook het milieu van de bedreigde Duitse adel in de jaren voor en na de Eerste Wereldoorlog beschrijven waaruit hij afkomstig was. Zo kon ze Bernhards motivatie in perspectief plaatsen. Net als de achterliggende drijfveer vertoont Van der Zijls werkwijze ongeacht het onderwerp sterke overeenkomsten. Eerst probeert ze met onbevooroordeelde nieuwsgierigheid het vertrouwen van de mensen rond haar hoofdpersoon te winnen. Intensief speurt ze de verhalen bij elkaar op de thee bij mogelijke bronnen, op reis naar de belangrijke locaties uit het leven van haar hoofdpersoon, en in talrijke archieven. Dat vertrouwen is essentieel, herhaalt ze vaak. Als Remco Campert zich niet zo veilig bij haar voelde, door haar kennis van zaken en haar open benadering, had hij nooit als eerste toegezegd te praten over zijn jaren in Jagtlust. Zonder Campert, zei ze daarom bij de overhandiging van het eerste exemplaar van de luxe feesteditie aan hem, had ze misschien wel nooit schrijfster kunnen worden. Alle informatie brengt ze onder in een chronologisch factsheet

11 documenten die kunnen uitgroeien tot meer dan duizend pagina s vol details, feiten en weetjes uit het leven van haar personage én de grote en kleine historische gebeurtenissen die tegelijkertijd plaatsvonden. Waar het leven van de hoofdpersoon en de geschiedenis samenvallen ontstaat Van der Zijls verhaal. Ze breidt haar document uit tot het moment dat ze voelt dat ze klaar is met verzamelen. Vaak merkt ze het tijdens gesprekken voor haar boek. Op een gegeven moment heeft ze de geïnterviewde meer te vertellen dan te vragen. Dan is het verhaal blijkbaar rond, dan moet het eruit. Alle overgebleven benodigde research doet ze gaandeweg het eindeloze schrijven en schrappen. En dan draait het ook echt om het verhaal niet om de scoops die haar boeken óók bevatten: de zelfgekozen dood van Annie M.G. Schmidt, prins Bernhards lidmaatschap van de nsdap. Net als indertijd met de nieuwe vriendin van de kroonprins mag de pers de primeurs uit haar werk vissen en ermee pronken. Als haar honderdduizenden lezers maar genieten van een meeslepend verhaal. 21

12 bibliografie Jagtlust Hoe in een Goois buitenhuis de wereld openging (1998) Anna Het leven van Annie M.G. Schmidt (2002) Bibliografie en onderscheidingen Sonny Boy (2004) Bernhard Een verborgen geschiedenis (2010) Jagtlust & verwante verhalen (luxe en uitgebreide feesteditie, 2012) onderscheidingen Zeeuwse Boekenprijs, voor Anna (2003) 23 Littéraire Witte Prijs, voor Sonny Boy (2006) M.J. Brusseprijs, voor Bernhard (2011) Gouden Ganzenveer (2012)

13 De grootste Annejet van der Zijl-kenner De uitreiking van de Gouden Ganzenveer Zo eerbiedwaardig als de Gouden Ganzenveer, zo is ook de jaarlijkse uitreiking. De hooggewaardeerde Academieleden, de bedrijvige leidinggevenden uit het boekenvak en de respectabele gasten van de laureaat iedereen trekt zijn beste pak aan om goed voor de dag te komen in het prestigieuze hotel The Grand. En allemaal moesten ze een fel banaankleurig petje op om De kleine geschiedenis quiz te spelen en te bepalen wie het meeste weet van leven en werk van Annejet van der Zijl. Het contrast kon niet groter zijn. Aanvankelijk was de sfeer als vanouds. Voorzitter van het bestuur Geurt Gaarlandt heette iedereen welkom in de thuishaven van de Gouden Ganzenveer. Hij leefde de goede traditie na om de namen van de voorgangers van de laureaat hier even te laten klinken. En hij haalde de herinnering op aan een voorbespreking met Annejet van der Zijl in hetzelfde hotel waar hij nu achter het katheder stond. Toen ze samen naar buiten liepen, wees de schrijfster hem op de zolderkamertje waar ze lang geleden werkte. Dáár was het allemaal begonnen. From The Attic to The Grand, concludeerde Gaarlandt. Daarop volgde het bekende programma. Academielid Francine Houben las de laudatio voor. Gaarlandt en Paul Schnabel, voorzitter van de Academie, reikten de prijs uit op een kleine verhoging, zodat het publiek de overhandiging over de rij fotograferen en cameramannen kon zien. Annejet van der Zijl sprak haar dankwoord uit. Heel zwaar, inderdaad, vond ze de veer. En daarna bood ze Remco Campert het eerste exemplaar aan van de luxe en uitgebreide feesteditie van haar debuut dat op deze feestelijke dag verscheen: Jagtlust & Verwante verhalen. Zodra Ad van Liempt het woord kreeg, ontstond er prompt joligheid in de zaal. De energieke en enthousiasmerende vrolijkheid waarmee hij op zoek ging naar De grootste Annejet van der Zijl-kenner van Nederland aan de hand van een door hem, Esmeralda Böhm en Gerard Cevaal samengestelde quiz met veel fragmenten van oude televisie-interviews met de schrijfster sloeg moeiteloos over op zijn publiek. En anders 25

14 26 lag het wel aan de petjes die voor iedereen onder de goed afgedekte stoelen verborgen lag. Petje af voor Annejet, stond er op. Van Liempt ging uit van een hoog basisniveau, zei hij. Dat bleek: na de eerste vraag kon het merendeel van de deelnemers weer gaan zitten. Allemaal verkeerd gegokt. Uiteindelijk haalden critica Elsbeth Etty, die in de promotiecommissie van Annejet van der Zijl zat, en hoe kon het anders twee vriendinnen van de laureaat de finale. De vierde finaliste was op voorhand bekend: Nelleke Noordervliet, die de namens de Academie mocht bewijzen dat zij met veel verstand van zaken had besloten de Gouden Ganzenveer toe te kennen aan de befaamde historica en schrijfster. In de finale waren alle deelnemers aan elkaar gewaagd. De schiftingsvraag was nodig om de winnaar te bepalen: een gesigneerde set van Annejet van der Zijls volledige œuvre in hardcover in een gouden verpakking. de voorronde 1 Welke invloed heeft prins Bernhard op een filmpje te zien als jongeman, dansend op een schip volgens Annejet van der Zijl op het Nederlandse koningschap gehad, zoals zij vertelde in nova? petje op Bernhard heeft van het koningschap een soap gemaakt petje af Bernhard heeft de monarchie aan de rand van de afgrond gebracht 2 Als kind kreeg Annejet van der Zijl nooit Annie M.G. Schmidt te lezen. Wat wilde zij toen later worden? petje op dierenarts petje af archeoloog

15 3 In het programma Vrijdag Prinsjesnacht mocht Annejet van der Zijl van presentator Joost Prinsen zeggen wat zij in een zwart gat zou gooien. Dat was: petje op het oeverloze gezeur over voetbal op tv petje af de verloedering van de openbare ruimte in Nederland 4 Waar werd het plan bedacht om prins Bernhard naar voren te schuiven als huwelijkskandidaat voor prinses Juliana, zoals Annejet van der Zijl vertelt in volgens Ad van Liempt de best geschreven dissertatie uit de geschiedenis? petje op in Huis Doorn, tijdens een party van ex-keizer Wilhelm ii petje af in Garmisch-Partenkirchen, tijdens de Olympische Winterspelen van In 2000 schreef Annejet van der Zijl de tekst van Alle jaren feest, een jubileumboek over het Boekenbal. Heeft zij zelf ooit een souvenir meegenomen van het Boekenbal, zoals haar gevraagd werd in Middageditie? petje op ja, een tafelkleed petje af nee, daar is ze te verlegen voor 29 6 Waarover ging het artikel waarmee stagiaire Annejet van der Zijl debuteerde in de Haagse Post? petje op extreem rechts in Noorwegen petje af Nico B., de moordenaar van Kerwin Duinmeijer schiftingsvraag Hoeveel exemplaren zijn er in 2011 van Sonny Boy verkocht?

16 30 de finale 1 Met welk gevoel, vertelde Annejet van der Zijl in Iets met boeken, neemt zij afscheid van een boek? petje op zorg ik ben bezorgd voor het boek petje af weemoed als het af is, begin ik het al te missen 2 Uit welk boek is dit citaat afkomstig? Boeken zijn, zoals ik eerder als schrijfster ondervond, net kinderen: ze gaan uiteindelijk hun eigen gang. Dat geldt, zo heb ik nu gemerkt, ook voor historisch onderzoek. Een archeoloog kan gaan graven, maar wat hij vindt is misschien iets heel anders dan wat hij zich had voorgesteld. petje op Bernhard. Een verborgen geschiedenis petje af Anna. Het leven van Annie M.G. Schmidt 3 Joseph Boyd, een van de eerste in Nederland verzeild geraakte negers, arriveert totaal gebutst en verfomfaaid in Jagtlust. Wat zei hij ter verklaring? petje op hij had de kastelein gevraagd of hij het wilde opschrijven petje af Mijn parachute ging niet open 5 Wat heeft Annejet van der Zijl met Sonny Boy voor Waldy, zoon van Waldemar en Rika, gedaan? petje op een monument voor zijn ouders opgericht petje af zijn ouders aan hem teruggegeven 6 Welke vlag wapperde aan het schip waarop prins Bernhard in 1938, in het filmpje bij de allereerste vraag, dansend te zien was? petje op de hakenkruisvlag petje af de vlag van het prinsdom Lippe-Biesterfeld schiftingsvraag Op welke plaats stond Bernhard. Een verborgen geschiedenis in de top 100 van bestverkochte boeken in 2010, het jaar waarin het verscheen? Antwoorden staan op pagina In Vrijdag Prinsjesnacht vroeg Joost Prinsen ook wat Annejet van der Zijl zou invoeren als minister-president van Nederland. Zij antwoordde: petje op Een masseur voor alle bejaarden petje af Een boek voor alle kinderen voor elke verjaardag

17 Laudatio Het is al lang niet meer waar, maar nog altijd kun je horen dat er in Nederland geen biografieën geschreven worden. Het genre zou hier niet populair zijn en we zouden ook weinig geneigd zijn de grote figuren uit onze geschiedenis een extra pluim op de hoed te steken. Geen monument in steen, geen monument op schrift. Met een zekere jaloezie wordt er dan gewezen op de mooie Engelse en Amerikaanse traditie op dit gebied. Die is er, maar Nederland doet daar echt niet meer voor onder. Niet in kwantiteit en niet in kwaliteit. Van veel van onze grote schrijvers Gerard Reve natuurlijk, maar ook Willem Elsschot en M. Vasalis zijn inmiddels doorwrochte studies over leven en werk verschenen. Kunstverzamelaars als Frits Lugt en Helene Kröller-Müller zijn als persoon aan de vergetelheid ontrukt. Wie meer politiek is geïnteresseerd kan te rade gaan bij de recente biografen van uiteenlopende figuren als Joseph Luns, Joop den Uyl, Marga Klompé en binnenkort ook Pim Fortuyn. Koningin Wilhelmina schreef een halve eeuw geleden haar autobiografie, maar wie haar echt wil leren kennen vindt meer informatie in de biografie die Cees Fasseur aan haar wijdde. Er zijn prachtige biografieën geschreven over de beroemde arts Herman Boerhaave en over stadhouder prins Maurits. Volgend jaar verschijnen bij gelegenheid van het 200-jarig bestaan van het Koninkrijk der Nederlanden biografieën over onze eerste drie koningen. De Stichting Erik Hazelhoff Roelfzema reikt binnenkort voor de tweede keer de biografieprijs uit. Op de longlist staan niet minder dan tien titels, waarvan er maar twee op anderen dan Nederlanders betrekking hebben. 33 Annejet van der Zijl, officieel dr. Annajetske van der Zijl, is de elfde laureaat van de Gouden Ganzenveer. Zij heeft de biografie tot een eigen literair specialisme gemaakt en weet daarmee bovendien een groot publiek te bereiken. Ze is er zelf bescheiden onder. In het interview dat Carolina Lo Galbo met haar had voor Vrij Nederland zegt ze: Mijn œuvre meet opgestapeld minder

18 34 centimeters dan de gouden ganzenveer die ik straks krijg. Dat mag waar zijn, maar die paar titels vormen met hun verkochte exemplaren een stapel van zeker 25 kilometer hoog. De stapel is niet alleen hoog, maar ook graag gelezen. Want Annejet van der Zijl weet haar lezers te boeien. Haar boeken spreken niet alleen aan omdat ze een bekende Nederlander als onderwerp zouden hebben. Waldemar Nods, de hoofdpersoon van Sonny Boy, was allerminst een bekend figuur. Dankzij de pen van Annejet van der Zijl is hij bijna symbool geworden voor de grote thema s van de twintigste eeuw: migratie en ontworteling, crisis en oorlog, discriminatie en emancipatie. Het is allemaal terug te vinden in het ontroerende en tragische levensverhaal van Waldemar en Rika. Beiden zijn op zoek naar het geluk, maar getekend door de gevolgen van keuzes die dóór, maar ook vóór hen gemaakt zijn. Ook als film is Sonny Boy inmiddels aan zijn vijftigste druk toe een van de beter geslaagde adaptaties van een Nederlands literair werk geworden. Niet echt een biografie, maar meer een groepsportret en tijdsbeeld tegelijk, is Annejet van der Zijls debuut als schrijfster: Jagtlust. Het verhaalt over het rommelige leven van de artistieke avant-garde van de jaren vijftig en zestig op een Gooise buitenplaats. Bekende gasten waren onder andere Remco Campert, Gerard Reve en Cees Nooteboom. Het filmscenario voor dit boek wordt inmiddels geschreven. De uitvoerige biografie van Annie M.G. Schmidt, door Annejet van der Zijl Anna getiteld, vormde de basis voor de televisieserie die aan het bepaald niet gemakkelijke leven van een bepaald niet gemakkelijke vrouw is gewijd. Annejet heeft met Anna laten zien wie zij werkelijk was. De biografie leest als een smeuïge roman die met smaak, toewijding en oprechtheid is geschreven. Haar biografie van Bernhard is tot nu toe alleen een boek gebleven. Een fascinerende studie over het verval van de Duitse adel na de Eerste Wereldoorlog en de wijze waarop een jonge aristocraat met een wat dubieus verworven prinsentitel zijn

19 weg naar het Nederlandse koningshuis heeft weten te vinden. Het is de biografie van wat vroeger een schelm genoemd zou worden en in het Duits ook als een Hochstapler beschouwd zou worden. Het boek bracht Annejet van der Zijl de doctorstitel, die de hoofdpersoon van haar biografie zonder er zelf iets voor te hoeven doen ettelijke malen in de schoot geworpen heeft gekregen. Ze is dan ook niet van hem gaan houden, dat wordt wel duidelijk door het wat abrupte en vroege einde van haar boek. Wat in de biografie van de jonge prins Bernhard meer nog dan in de andere biografieën van Annejet van der Zijl zichtbaar wordt, is de zorgvuldige wijze waarop ze te werk gaat. Ze verdiept zich in de persoon, misschien minder in psychologische dan in historiografische zin. Ze verzamelt zo veel mogelijk materiaal over haar onderwerp en over de wereld waarin hij of zij heeft geleefd. Dat leidt uiteindelijk tot een beeld van de persoon die ons niet alleen laat zien what makes him tick, maar ook waarom. De hoofdpersonen van haar biografieën zijn moeilijk onder één noemer te brengen. Al is het misschien niet toevallig dat ze allemaal door hun afkomst, hun geschiedenis, hun levenslot en ook hun karakter zijn te typeren als buitenstaanders die graag gevestigden wilden worden. Dat was zeker niet alleen het geval bij prins Bernhard, wiens biografie niet zonder reden de ondertitel een verborgen geschiedenis heeft. Het geldt ook voor Annie M.G. Schmidt, die niet onder haar nom de plume wordt geportretteerd, maar simpelweg als Anna, het Zeeuwse meisje dat onze beroemdste schrijfster werd. Biografieën kunnen spannend en boeiend zijn, zonder dat daarmee de waarheid geweld hoeft te worden aangedaan of het de lezer al te gemakkelijk wordt gemaakt. Annejet van der Zijl heeft in niet veel meer dan tien jaar vier buitengewoon fraaie en informatieve biografieën weten te schrijven, die behalve het verhaal over een persoon ook het verhaal van een periode zijn. 37

20 Een periode die voorbij is, maar waar de meesten van ons nog een herinnering aan hebben. Voor het oproepen van dat tijdsbeeld zijn we Annejet van der Zijl iedere keer weer dankbaar en we hopen dat ze haar eigen biografie als biograaf zal willen vervolgen. De ongekroonde koningin van de non-fictie, noemde nrc Handelsblad haar ooit. Annejet van der Zijl kronen kunnen we niet, maar belonen wel en dat doet de Academie De Gouden Ganzenveer graag met een veer die echt van goud is en dat kan van de meeste kronen niet meer gezegd worden. 38

21 De dochter van de tijd Dankwoord Annejet van der Zijl Weinig momenten tijdens mijn werk zijn zo opwindend dan wanneer ik iets vind dat een verhaal rond maakt. Dat kan iets groots zijn bijvoorbeeld als onverklaarbaar gedrag van de hoofdpersoon opeens een direct verband blijkt te hebben met een gebeurtenis uit zijn of haar jeugd. Maar het kan ook gaan om kleine dingen. Iemand koopt, zonder dat te weten, een huis op een plek waar hij als peuter gelukkige dagen heeft beleefd. Of hij hoort op weg naar een begrafenis van een geliefde op de radio de muziek waar ze ooit voor het eerst samen op dansten. Zie je wel, denk ik dan. In die op het oog zo rommelige hoop toevalligheden waaruit mensenlevens bestaan, zijn wel degelijk patronen te herkennen. Er is orde in de chaos ik hoef die alleen maar te vinden. In mijn leven komt hier vanmiddag ook iets heel mooi rond. Want precies tegenover deze zaal, aan de overkant van de gracht, staat het huis waar al mijn boeken bedacht, uitgezocht en grotendeels ook geschreven zijn. Nooit had ik, toen ik daar op mijn zolder zat te werken, kunnen bedenken dat ik hier, in de voormalige burgerzaal van het stadhuis van Amsterdam, nog eens zo n mooie prijs zou krijgen. En dat is maar goed ook. Mijn soort werk doe je immers niet in de hoop op gouden pluimen, maar omdat je je gelukkig prijst überhaupt je dagen te kunnen wijden aan iets waar je zo veel plezier aan beleeft. Maar komt die prijs dan toch, dan is het een extra groot cadeau en zo ervaar ik deze middag ook. Even groot is het cadeau dat hier vanmiddag zo veel mensen zijn die me de afgelopen jaren gesteund, geholpen, gestimuleerd en gezelschap gehouden hebben: ik dank u allen zeer voor uw aanwezigheid. 41 Overigens beschouw ik de toekenning van deze Gouden Ganzenveer niet alleen als blijk van waardering voor mijn werk. Ik zie het ook als teken dat de geschiedenis als onderwerp definitief terug is uit het verdomhoekje waar het wat mij betreft veel te lang in gezeten heeft. Zelf was ik als kind dol op historische

22 boeken, maar toen ik in 1980 ging studeren kwam het eigenlijk geen moment bij me op om van die liefde mijn vak te maken. Achteraf denk ik dat dat zeker te maken heeft met het feit dat ik behoorde tot de zogenaamde no future-generatie ons wachtte massale werkeloosheid in een verrot, kapitalisties systeem, een door de mensheid aangevreten aardbol en, als we pech hadden, ook nog een neutronenbom op ons hoofd. Het laatste wat een bewust mens in deze grimmige tijden geacht werd te doen, was zich bezighouden met zoiets sufs en triviaals als het verleden. 42 Achteraf komt het me voor dat het geen toeval is dat no future kennelijk ook no past betekende. Het soort extreme en uitgesproken meningen zoals die in die dagen gangbaar was, floreert nu eenmaal niet bij al te veel kennis, en al helemaal niet bij historische kennis. Onderzoek naar het verleden zou je immers op het idee kunnen brengen dat de eigen tijd vergeleken bij veel andere, helemaal zo slecht nog niet is. Of dat de mensheid wel ergere rampen heeft overleefd, en dat dingen zelden compleet zwart of wit zijn en mensen al helemaal niet. Je zou er van kunnen gaan relativeren, je zou er wellicht begrip van kunnen krijgen voor andersdenkenden of er zelfs God verhoede mild van kunnen worden. Zelf heb ik me die boze, gepolariseerde sfeer uit het begin van de jaren tachtig nogal aangetrokken, al was het maar omdat het mij in tegenstelling tot mijn omgeving, maar niet lukte om ergens een uitgesproken mening over te hebben en te houden. Het is dan ook vast geen toeval dat de tijdgeest zo n terugkerend thema is geworden in mijn werk. Iedere keer weer ben ik gefascineerd door de invloed van de grote wereld op de levens van ons kleine mensen. Hoe kleuren de tijd en de sfeer waarin iemand opgroeit zijn of haar leven? Hoe beïnvloeden de wereldgebeurtenissen iemands keuzes? Hoe kan het gebeuren dat een bepaald persoon op het ene moment nog massaal op

23 een voetstuk wordt gehesen, en het volgende moment er, met evenveel enthousiasme, weer vanaf wordt gegooid? Kortom, hoe goed of slecht zit mijn hoofdpersoon, in een bepaalde tijd van zijn of haar leven, in zijn tijd? En iedere keer weer kom ik erachter hoe groot het verschil is tussen hoe iemand datgene wat hem overkomt op het moment zelf ervaart, en hoe er naar gekeken kan worden als er afstand is, als er dus de nodige jaren verstreken zijn. Truth is the daughter of time, zoals het Engelse spreekwoord luidt: de waarheid is de dochter van de tijd. Inmiddels heeft de tijdgeest zich omgedraaid: geschiedenis is populairder dan ooit, zoals bewezen wordt door de grote successen van schrijvers als Geert Mak en televisiemakers als Ad van Liempt beiden tot mijn vreugde hier aanwezig. Mij stemt dat uitermate optimistisch. Geschiedenis is, zoals Freddy Heineken ooit opmerkte, een beschavende factor. Dat geldt voor mensen, en dat geldt ook voor samenlevingen. Wie zijn geschiedenis kent, is niet alleen beter voorbereid op de toekomst maar begrijpt ook het heden beter. Om een voorbeeld te noemen: de laatste tijd wordt er naar aanleiding van de politieke ontwikkelingen nogal eens gealarmeerd geroepen dat het hier dezelfde kant op dreigt te gaan als in het Duitsland van de jaren dertig. Nu weet ik met dank aan prins Bernhard en het boek dat ik over zijn Duitse achtergrond schreef van dat laatste toevallig wat af en ik kan u verzekeren: het is onzin. Het Nederland van nu lijkt in praktisch niets op het totaal uit het lood geslagen, verkommerde en van zijn eer beroofde Duitsland van na de Eerste Wereldoorlog. En onze jeugd is nog heel ver verwijderd van de verbitterde, verloren generatie die daar opgroeide en op wie Hitlers gedachtegoed zo n fatale aantrekkingskracht bleek te hebben. Dat betekent natuurlijk niet dat er geen les te leren valt van de Duitse jaren dertig. Maar die les is niet dat het bestaan van een extreem rechtse partij automatisch tot fascisme leidt, zoals nu 45

Stichting De Gouden Ganzenveer

Stichting De Gouden Ganzenveer Stichting De Gouden Ganzenveer Beleidsplan 2015 Algemeen De Stichting is opgericht op 30 november 1999; zij is gevestigd te Amsterdam. Ingeschreven in het handelsregister van de Kamer van Koophandel en

Nadere informatie

Stichting De Gouden Ganzenveer

Stichting De Gouden Ganzenveer Stichting De Gouden Ganzenveer Beleidsplan 2016 Algemeen De Stichting is opgericht op 30 november 1999; zij is gevestigd te Amsterdam. Ingeschreven in het handelsregister van de Kamer van Koophandel en

Nadere informatie

Stichting De Gouden Ganzenveer

Stichting De Gouden Ganzenveer Stichting De Gouden Ganzenveer Beleidsplan 2017 e.v. Algemeen De Stichting is opgericht op 30 november 1999; zij is gevestigd te Amsterdam. Ingeschreven in het handelsregister van de Kamer van Koophandel

Nadere informatie

Inhoud. Aan jou de keuze 7. Niet alleen maar een boek 187. Auteurs 191. Dankwoord 197

Inhoud. Aan jou de keuze 7. Niet alleen maar een boek 187. Auteurs 191. Dankwoord 197 Inhoud Aan jou de keuze 7 D/2012/45/239 - isbn 978 94 014 0183 8 - nur 248 Tweede druk Vormgeving omslag en binnenwerk: Nanja Toebak, s-hertogenbosch Illustraties omslag en binnenwerk: Marcel Jurriëns,

Nadere informatie

VOORBEREIDING OP BEZOEK AAN DE MUSICAL SOLDAAT VAN ORANJE. Een project over Soldaat van Oranje kan uit verschillende onderdelen bestaan :

VOORBEREIDING OP BEZOEK AAN DE MUSICAL SOLDAAT VAN ORANJE. Een project over Soldaat van Oranje kan uit verschillende onderdelen bestaan : VOORBEREIDING OP BEZOEK AAN DE MUSICAL SOLDAAT VAN ORANJE Een project over Soldaat van Oranje kan uit verschillende onderdelen bestaan : - het lezen van het boek Soldaat van Oranje en het maken van de

Nadere informatie

Die nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang.

Die nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang. Vanavond ga ik mijn man vertellen dat ik bij hem wegga. Na het eten vertel ik het hem. Ik heb veel tijd besteed aan het maken van deze laatste maaltijd. Met vlaflip toe. Ik hoop dat de klap niet te hard

Nadere informatie

Enkele vragen aan Kristin Harmel

Enkele vragen aan Kristin Harmel Enkele vragen aan Kristin Harmel Waar gaat Zolang er sterren aan de hemel staan over? Zolang er sterren aan de hemel staan gaat over Hope McKenna- Smith, eigenaresse van een bakkerij in Cape Cod. Ze komt

Nadere informatie

Afsluiting kinderjury 2013

Afsluiting kinderjury 2013 Afsluiting kinderjury 2013 Schrijverbezoek: Gerard van Gemert 1. Kastor en Tim Wanneer bent u begonnen met schrijven? Gerard van Gemert is in 2005 begonnen met schrijven toen hij met zijn dochters een

Nadere informatie

Mijn dochter; boulimia en borderline

Mijn dochter; boulimia en borderline Mijn dochter; boulimia en borderline Mijn dochter; boulimia en borderline E.M. van der Linden Schrijver: E.M. van der Linden Coverontwerp: via Brave New Books ISBN: 9789402130331 E.M. van der Linden Dit

Nadere informatie

Ontmoetingskerk - Laren NH - 20 april 2014 - Pasen Mattheüs 28: 1-10

Ontmoetingskerk - Laren NH - 20 april 2014 - Pasen Mattheüs 28: 1-10 Ontmoetingskerk - Laren NH - 20 april 2014 - Pasen Mattheüs 28: 1-10 Zondagsnacht, terwijl soldaten op wacht staan bij het graf, komt er een luide stem uit de hemel. Ze zien hoe de hemelen zich openen

Nadere informatie

Apostolische rondzendbrief

Apostolische rondzendbrief oktober 9, 2011 Jaargang 1, nummer 1 Lieve mensen, Zo bent u een voorbeeld voor alle gelovigen in Macedonië en Achaje geworden. Wij zijn nu al weer een tijdje hier in het zuiden van Griekenland, in de

Nadere informatie

Klee. en Cobra. Opnieuw beginnen

Klee. en Cobra. Opnieuw beginnen Klee Lesmateriaal groep 5 en 6 deel 1: klassikale les op school bij de tentoonstelling Klee en Cobra Het begint als kind 28.01-22.04 2012 en Cobra Opnieuw beginnen Dit is Paul Klee En dit ook. En dit is

Nadere informatie

Misschien zit u hier wel met de grote vraag: wat is Kerst eigenlijk?

Misschien zit u hier wel met de grote vraag: wat is Kerst eigenlijk? 25 december 2015 1 e Kerstdag Sixtuskerk te Sexbierum Ds. A.J. (Anneke) Wouda Teksten: Hebr. 1:1-6 en Lucas 2: 15-21 Geliefden van God, gemeente van Christus, Kerstochtend 2015 U zit midden in een kerstviering,

Nadere informatie

Deel het leven Johannes 4:1-30 & 39-42 7 december 2014 Thema 4: Gebroken relaties

Deel het leven Johannes 4:1-30 & 39-42 7 december 2014 Thema 4: Gebroken relaties Preek Gemeente van Christus, Het staat er een beetje verdwaald in dit hoofdstuk De opmerking dat ook Jezus doopte en leerlingen maakte. Het is een soort zwerfkei, je leest er ook snel overheen. Want daarna

Nadere informatie

Naam: Mariska v/d Boomen. Klas: TG2C. Datum: 25 Juni. Docent: Van Rijt. Schrijfverslag.

Naam: Mariska v/d Boomen. Klas: TG2C. Datum: 25 Juni. Docent: Van Rijt. Schrijfverslag. Naam: Mariska v/d Boomen. Klas: TG2C. Datum: 25 Juni. Docent: Van Rijt. Schrijfverslag. Onze vragen: 1. Wanneer bent u met uw schrijfcarrière begonnen? 8 jaar geleden ben ik begonnen met het schrijven.

Nadere informatie

2.2. Het Nieuwe Testament, of het verhaal van Jezus en de eerste kerk 1

2.2. Het Nieuwe Testament, of het verhaal van Jezus en de eerste kerk 1 2.2. Het Nieuwe Testament, of het verhaal van Jezus en de eerste kerk 1! " #$% & #& '$' '& + ()" *% $, $ -% 1 H. Jagersma en M. Vervenne, Inleiding in het Oude Testament, Kampen, 1992. J. Bowker, Het verhaal

Nadere informatie

De gelijkenis van de barmhartige Samaritaan.

De gelijkenis van de barmhartige Samaritaan. De gelijkenis van de barmhartige Samaritaan. Eerst lezen. Daarna volgen er vragen en opdrachten. Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel dingen

Nadere informatie

Familie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie.

Familie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie. Familie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie. De cliënt krijgt een groot vel papier en kleurkrijt. De opdracht is: Teken je gezin van herkomst rond de etenstafel. Een werkvorm

Nadere informatie

Uitleg boekverslag en boekbespreking

Uitleg boekverslag en boekbespreking Uitleg boekverslag en boekbespreking groep 7 schooljaar 2014-2015 Inhoudsopgave: Blz. 3 Blz. 3 Blz. 3 Blz. 4 Blz. 6 Blz. 7 Blz. 7 Stap 1: Het lezen van je boek Stap 2: Titelpagina Stap 3: Inhoudsopgave

Nadere informatie

Brave New Books daagt je uit: schrijf je boek af in één maand! WEEK 2: PERSPECTIEF

Brave New Books daagt je uit: schrijf je boek af in één maand! WEEK 2: PERSPECTIEF Brave New Books daagt je uit: schrijf je boek af in één maand! WEEK 2: PERSPECTIEF In vier weken krijg je inzicht in wat een verhaal goed, meeslepend, invoelbaar en prettig leesbaar maakt. Je krijgt gereedschap

Nadere informatie

Speech Voorzitter bij het afscheid van Jan de Wit op 1 april 2014

Speech Voorzitter bij het afscheid van Jan de Wit op 1 april 2014 Speech Voorzitter bij het afscheid van Jan de Wit op 1 april 2014 Geachte heer de Wit, beste Jan, Een paar weken geleden kwam je mijn kamer in lopen met een mooie bos bloemen. Voor mij! Je kwam me vertellen

Nadere informatie

10 Een pluizig beestje

10 Een pluizig beestje 10 Een pluizig beestje REMCO CAMPERT Vooraf Remco Campert schrijft vooral verhalen en gedichten. Net als Hans Andreus (zie hoofdstuk 19) behoorde Campert tot de Vijftigers, een literaire stroming in de

Nadere informatie

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen.

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen. De familieblues Tot mijn 15e noemde ik mijn ouders papa en mama. Daarna niet meer. Toen noemde ik mijn vader meester. Zo noemde hij zich ook als hij lesgaf. Hij was leraar Engels op een middelbare school.

Nadere informatie

Om mee te beginnen: boekfragment en opdrachten

Om mee te beginnen: boekfragment en opdrachten Om mee te beginnen: boekfragment en opdrachten Bron: http://ninabrackman.blogspot.nl/p/de-alchemist-paulo-coelho.html Dit is een deel van een blog over De Alchemist van Paulo Coelho door Nina Brackman.

Nadere informatie

6 In Beeld. Bieke Depoorter

6 In Beeld. Bieke Depoorter 6 In Beeld Bieke Depoorter De 25-jarige fotografe Bieke Depoorter uit Ingooigem besloot pas in het laatste jaar middelbaar, tot verrassing van velen, om fotografie te gaan studeren. Ze trok naar het Kask

Nadere informatie

Johannes 20, 1-18 20 april Pasen 2014 Wehl. (ds. A. Oude Kotte-de Boon) Thema: 'Het verhaal van Maria van Magdala ' Gemeente,

Johannes 20, 1-18 20 april Pasen 2014 Wehl. (ds. A. Oude Kotte-de Boon) Thema: 'Het verhaal van Maria van Magdala ' Gemeente, Johannes 20, 1-18 20 april Pasen 2014 Wehl (ds. A. Oude Kotte-de Boon) Thema: 'Het verhaal van Maria van Magdala ' Gemeente, We zijn er doorheen gegaan, Veertig dagen en nachten, Tijd van voorbereiding...

Nadere informatie

HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN

HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN Gratis PDF Beschikbaar gesteld door vlewa.nl Geschreven door Bram van Leeuwen Versie 1.0 INTRODUCTIE Welkom bij deze gratis PDF! In dit PDF

Nadere informatie

CHRISTINE OTTEN, Tussen Country en Westen

CHRISTINE OTTEN, Tussen Country en Westen CHRISTINE OTTEN, Tussen Country en Westen Haar autobiografische roman Om adem te kunnen halen is onlangs verschenen en speelt zich grotendeels af in Deventer, waar zij tot haar 18de woonde. Vanaf maart

Nadere informatie

Boek en workshop over het verlies van een broer of zus. Een broertje dood. Door Corine van Zuthem

Boek en workshop over het verlies van een broer of zus. Een broertje dood. Door Corine van Zuthem Het overlijden van een broer of zus is een ingrijpende gebeurtenis. Toch wordt het onderwerp in de rouwliteratuur doodgezwegen. Tot verbazing van Minke Weggemans. De pastoraal therapeute schreef er daarom

Nadere informatie

6,2. Boekverslag door een scholier 1782 woorden 18 april keer beoordeeld

6,2. Boekverslag door een scholier 1782 woorden 18 april keer beoordeeld Boekverslag door een scholier 1782 woorden 18 april 2004 6,2 299 keer beoordeeld Auteur Genre Erik Hazelhoff Roelfzema Biografie, Oorlogsroman Eerste uitgave 1970 Vak Nederlands 3. Verantwoording keuze

Nadere informatie

Eerwraak. Naam: Paul Rustenhoven Klas: 4GTL1 Inlever datum : Titel: Eerwraak Schrijver: Karin Hitlerman. Blz 1.

Eerwraak. Naam: Paul Rustenhoven Klas: 4GTL1 Inlever datum : Titel: Eerwraak Schrijver: Karin Hitlerman. Blz 1. Eerwraak Naam: Paul Rustenhoven Klas: 4GTL1 Inlever datum : Titel: Eerwraak Schrijver: Karin Hitlerman Blz 1. Vra!n. 1) Wat voor soort verhaal is je boek? Mijn boek is een eigentijdsverhaal/roman 2) Waar

Nadere informatie

Voorwoord. Daarna ging ik praten met Chitra, een Tamilvrouw uit Sri Lanka. Zij zette zich in voor de Tamilstrijd.

Voorwoord. Daarna ging ik praten met Chitra, een Tamilvrouw uit Sri Lanka. Zij zette zich in voor de Tamilstrijd. Voorwoord In dit boek staan interviews van nieuwkomers over hun leven in Nederland. Ik geef al twintig jaar les aan nieuwkomers. Al deze mensen hebben prachtige verhalen te vertellen. Dus wie moest ik

Nadere informatie

Er was eens een Kleine Ziel die tegen God zei: Ik weet wie ik ben, ik ben het licht net als alle andere zielen.

Er was eens een Kleine Ziel die tegen God zei: Ik weet wie ik ben, ik ben het licht net als alle andere zielen. Een klein gesprekje met God Er was eens een Kleine Ziel die tegen God zei: Ik weet wie ik ben, ik ben het licht net als alle andere zielen. God lachte breed. Dat is waar!, zei God. Jij bent ook het licht.

Nadere informatie

DE GROTE LERAREN ALS SPIEGEL VOOR ZELFREFLECTIE?.

DE GROTE LERAREN ALS SPIEGEL VOOR ZELFREFLECTIE?. DE GROTE LERAREN ALS SPIEGEL VOOR ZELFREFLECTIE?. Amersfoort, 21 augustus 2007 John van den Hout Geachte aanwezigen, Toen ik me voorbereidde om voor u dit verhaal te houden, was mijn eerste gedachte: Wat

Nadere informatie

Hans van der Beek. over schrijven en alles

Hans van der Beek. over schrijven en alles Hans van der Beek over schrijven en alles Hijschrijftcolumns,boekenennogveelmeer, behoorttotde KunstenMedia redactievanhet Parool,isvadervantweejongensenisbezigte halveren.juist,afvallen.hansvanderbeekschrijft.

Nadere informatie

Openingsgebeden INHOUD

Openingsgebeden INHOUD Openingsgebeden De schuldbelijdenis herzien Openingsgebeden algemeen Openingsgebeden voor kinderen Openingsgebeden voor jongeren INHOUD De schuldbelijdenis herzien De schuldbelijdenis heeft in de openingsritus

Nadere informatie

Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,

Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Ik hoop voor u dat u ooit eens flink verliefd bent geweest. Niet zo n beetje van: die of die vind ik best aardig. Misschien wordt dat nog wel eens wat

Nadere informatie

DE FAMILIE VAN LOON 130 _

DE FAMILIE VAN LOON 130 _ DE FAMILIE VAN LOON Mooi idee: je familie en huis jarenlang laten portretteren door schilders en fotografen. De roemrijke familie Van Loon uit Amsterdam deed dat. De indrukwekkende stapel familieportretten

Nadere informatie

Er was eens een heel groot bos. Met bomen en bloemen. En heel veel verschillende dieren. Aan de rand van dat bos woonde, in een grot, een draakje. Dat draakje had de mooiste grot van iedereen. Lekker vochtig

Nadere informatie

Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande

Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Eerste druk 2015 R.R. Koning Foto/Afbeelding cover: Antoinette Martens Illustaties door: Antoinette Martens ISBN: 978-94-022-2192-3 Productie

Nadere informatie

Handboek Politiek. Derde Kamer der Staten-Generaal

Handboek Politiek. Derde Kamer der Staten-Generaal Handboek Politiek Derde Kamer der Staten-Generaal Hallo Kamerlid van de Derde Kamer der Staten-Generaal, Gefeliciteerd! Deze week ben jij een politicus. Je gaat samen met je klasgenoten discussiëren over

Nadere informatie

Inleiding In mijn praktijk als orthopedagoog/gz-psycholoog komen natuurlijk ook ouders met een enig kind. Eerlijk gezegd zag ik hen tot nu toe niet als een aparte categorie. Voor mij is ieder mens uniek,

Nadere informatie

Jeugdschrijfster Floortje Zwigtman in Brugge

Jeugdschrijfster Floortje Zwigtman in Brugge Jeugdschrijfster Floortje Zwigtman in Brugge Jeugdauteurs uit Vlaanderen en Nederland komen vertellen voor het Out! holebi film- en literatuurfestival van Jong & HiB, over hun eigen werk en dat van anderen.

Nadere informatie

HET VERHAAL VAN KATRIN

HET VERHAAL VAN KATRIN HET VERHAAL VAN KATRIN Katrin begon heroïne te gebruiken toen ze ongeveer 12 was. In het begin deed ze dat nog af en toe. We hadden er niet genoeg geld voor. Door een ingrijpende gebeurtenis ging ze steeds

Nadere informatie

Er zijn mensen nodig met nieuwe fantasie

Er zijn mensen nodig met nieuwe fantasie Er zijn mensen nodig met nieuwe fantasie Ervaringen, belevenissen, vragen in woorden gevangen om die woorden weer vrij te laten in nieuwe ervaringen, belevenissen, vragen. Marcel Zagers www.meerstemmig.nl

Nadere informatie

Dames en heren, 1 Gevonden via Google, transcript van grammofoonplaat, Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid.

Dames en heren, 1 Gevonden via Google, transcript van grammofoonplaat, Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid. Toespraak van commissaris van de koning Max van den Berg, uitreiken eerste exemplaar Het communistische verzet in Groningen, Groningen (A-Kerk), 5 maart 2014 Dames en heren, Fascisme is oorlog. Overweldiging

Nadere informatie

Toespraak Gerdi Verbeet bij de Indiëherdenking 15 augustus 2014 in Den Haag

Toespraak Gerdi Verbeet bij de Indiëherdenking 15 augustus 2014 in Den Haag Toespraak Gerdi Verbeet bij de Indiëherdenking 15 augustus 2014 in Den Haag Elk jaar op de ochtend van 14 augustus is er een korte plechtigheid in de ontvangsthal van de oude Tweede Kamer. Een kleine groep

Nadere informatie

Op weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 5 Bidden. H. Theobaldusparochie, Overloon

Op weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 5 Bidden. H. Theobaldusparochie, Overloon Op weg met Jezus eerste communieproject H. Theobaldusparochie, Overloon Hoofdstuk 5 Bidden Eerste communieproject "Op weg met Jezus" hoofdstuk 5 blz. 1 Joris is vader aan het helpen in de tuin. Ze zijn

Nadere informatie

Nieuwsbrief SHIB september 2013

Nieuwsbrief SHIB september 2013 Nieuwsbrief SHIB september 2013 www.shib.nl info@shib.nl Postbus 250, 3770 AG Barneveld Bankrekening 1526.55.018 t.n.v. SHIB SHIB 10 jaar en meer Al eerder lieten we weten: SHIB bestaat dit jaar 10 jaar!

Nadere informatie

Werkboek Het is mijn leven

Werkboek Het is mijn leven Werkboek Het is mijn leven Het is mijn leven Een werkboek voor jongeren die zelf willen kiezen in hun leven. Vul dit werkboek in met mensen die je vertrouwt, bespreek het met mensen die om je geven. Er

Nadere informatie

Voorwoord Met oprechte blijdschap schrijf ik het voorwoord voor dit boek. Ik ken Henk Rothuizen al vele jaren en heb hem zien opgroeien tot een man van God, met een bediening die verder reikt dan zijn

Nadere informatie

rijm By fightgirl91 Submitted: October 17, 2005 Updated: October 17, 2005

rijm By fightgirl91 Submitted: October 17, 2005 Updated: October 17, 2005 rijm By fightgirl91 Submitted: October 17, 2005 Updated: October 17, 2005 Provided by Fanart Central. http://www.fanart-central.net/stories/user/fightgirl91/21803/rijm Chapter 1 - rijm 2 1 - rijm Gepaard

Nadere informatie

Connie PALMEN schreef in een kwarteeuw zes grote romans, een novelle, verhalen, essays, Logboek van een onbarmhartig jaar en het Boekenweekessay 2017.

Connie PALMEN schreef in een kwarteeuw zes grote romans, een novelle, verhalen, essays, Logboek van een onbarmhartig jaar en het Boekenweekessay 2017. Connie PALMEN schreef in een kwarteeuw zes grote romans, een novelle, verhalen, essays, Logboek van een onbarmhartig jaar en het Boekenweekessay 2017. Als romanschrijver en als filosoof is Connie Palmen

Nadere informatie

Verhaal: Jozef en Maria

Verhaal: Jozef en Maria Verhaal: Jozef en Maria Er was eens een vrouw, Maria. Maria was een heel gewone jonge vrouw, net zo gewoon als jij en ik. Toch had God haar uitgekozen om iets heel belangrijks te doen. Iets wat de hele

Nadere informatie

Zondag 16 december, 3 e advent dienst met HA ds. A.J.Wouda. Filippenzen 4: 4-9. Gemeente van onze Heer Jezus Christus,

Zondag 16 december, 3 e advent dienst met HA ds. A.J.Wouda. Filippenzen 4: 4-9. Gemeente van onze Heer Jezus Christus, Zondag 16 december, 3 e advent dienst met HA ds. A.J.Wouda Filippenzen 4: 4-9 Gemeente van onze Heer Jezus Christus, Een paar verzen uit een brief van Paulus aan de gemeente in Filippi, een klein havenstadje

Nadere informatie

Boekverslag Nederlands La place de la bastille door Leon de Winter

Boekverslag Nederlands La place de la bastille door Leon de Winter Boekverslag Nederlands La place de la bastille door Leon de Winter Boekverslag door een scholier 1671 woorden 14 januari 2002 6,9 81 keer beoordeeld Auteur Genre Leon de Winter Psychologische roman Eerste

Nadere informatie

Spreekbeurt Dag. Oglaya Doua

Spreekbeurt Dag. Oglaya Doua Spreekbeurt Dag Oglaya Doua Ik werd wakker voordat m n wekker afging. Het was de dag van mijn spreekbeurt. Met m n ogen wijd open lag ik in bed, mezelf afvragend waarom ik in hemelsnaam bananen als onderwerp

Nadere informatie

inleiding 4 verantwoording 7 leven en werk van nicolaas beets 8 titel en pseudoniem 14

inleiding 4 verantwoording 7 leven en werk van nicolaas beets 8 titel en pseudoniem 14 h inhoud g inleiding 4 verantwoording 7 leven en werk van nicolaas beets 8 titel en pseudoniem 14 thema s en motieven 16 Vaste gewoonten 16 Interieur en kleding 17 Conversatie 19 Humor 20 Sociale controle

Nadere informatie

Actielessen. Les 5. Feest in de buurt! Wat leert u in deze les? Veel succes! http://www.edusom.nl

Actielessen. Les 5. Feest in de buurt! Wat leert u in deze les? Veel succes! http://www.edusom.nl http://www.edusom.nl Actielessen Les 5. Feest in de buurt! Wat leert u in deze les? Nieuwe woorden Grammatica: werkwoorden in de verleden tijd Veel succes! Deze les is ontwikkeld in opdracht van: Gemeente

Nadere informatie

Lucas 10:25-37 - Mag Jezus jouw naaste zijn?

Lucas 10:25-37 - Mag Jezus jouw naaste zijn? Lucas 10:25-37 - Mag Jezus jouw naaste zijn? Voor preeklezers: ik hoor graag als mijn preek ergens gelezen wordt. Neem dan even contact met mij op: hmveurink@gmail.com. Bij deze preek is geen powerpoint

Nadere informatie

Handreiking bij een spirituele zoektocht.

Handreiking bij een spirituele zoektocht. Handreiking bij een spirituele zoektocht. Deze handreiking hoort bij: Oud- en nieuw- katholiek. De spirituele zoektocht van die andere katholieken. Door Joris Vercammen. Valkhof pers 2011. Het boek is

Nadere informatie

Wat mij toevalt, omarm ik Een autobiografie

Wat mij toevalt, omarm ik Een autobiografie Ina Hobbelink-Doorduin Wat mij toevalt, omarm ik Een autobiografie Bewerkt door Inez van der Spek 2017 Ina Hobbelink-Doorduin Bewerking en research: Inez van der Spek www.inezvanderspek.nl Omslagontwerp

Nadere informatie

Doel. Doelgroep. Een film in je hoofd

Doel. Doelgroep. Een film in je hoofd Doel Het op gang brengen of houden van leesplezier! Van wat voor soort boeken houden de kinderen en waarom? Zouden ze zelf graag de hoofdpersoon zijn in één van hun lievelingsboeken? Welke omslagen spreken

Nadere informatie

Alles is genade en Stel, ik zoek een kerk

Alles is genade en Stel, ik zoek een kerk Alles is genade en Stel, ik zoek een kerk De Werkgroep Vorming en Toerusting ontwikkelde een programma voor de parochies om te benutten bij de promotie dvd en het artikel Alles is genade uit het Identiteitsnummer

Nadere informatie

OOGGETUIGE. Johannes 20:30-31

OOGGETUIGE. Johannes 20:30-31 1 januari OOGGETUIGE Johannes 20:30-31 Een nieuw jaar ligt voor ons. Wat er gaat komen, weten we niet. Al heb je waarschijnlijk mooie plannen gemaakt. Misschien heb je goede voornemens. Om elke dag uit

Nadere informatie

Verteld door Schulp en Tuffer

Verteld door Schulp en Tuffer Verteld door Schulp en Tuffer Het allereerste kerstfeest Het allereerste kerstfeest Verteld door Schulp en Tuffer Vertaald en bewerkt door Maria en Koos Stenger Getekend door Etienne Morel en Doug Calder

Nadere informatie

expositie boek theater - documentaire

expositie boek theater - documentaire expositie boek theater - documentaire De tijd daarna laat het verloop van hiv en aids zien door de afgelopen jaren heen. Voor het project zijn 30 hiv dragers geïnterviewd en beschreven door Erwin Kokkelkoren.

Nadere informatie

Nr. 41: 9 september 2012 Een digitaal platform voor mensen die elkaar ontmoeten bij de Perronmeetings

Nr. 41: 9 september 2012 Een digitaal platform voor mensen die elkaar ontmoeten bij de Perronmeetings Spoor ❶ Het begin Nr. 41: 9 september 2012 Een digitaal platform voor mensen die elkaar ontmoeten bij de Perronmeetings B & W: Bid en Werk De vakantieperiode is voor bijna iedereen weer voorbij. Een heerlijke

Nadere informatie

Op reis door het rijk der Letteren en der Godgeleerdheid

Op reis door het rijk der Letteren en der Godgeleerdheid History Christiane Simone Stadie Op reis door het rijk der Letteren en der Godgeleerdheid Herinneringen van mijne academiereis in 1843 (Abraham Des Amorie van der Hoeven Jr.) Seminar paper Christiane

Nadere informatie

Ellen Schild. Tineke Groen

Ellen Schild. Tineke Groen Ellen Schild Tineke Groen Jaar in jaar uit besteden we in Mebest aandacht aan fraaie afbouwprojecten. Achter elk van die projecten zitten vakmensen. Vakmensen die het bedenken, vakmensen die het maken.

Nadere informatie

Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,

Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Ik weet niet of het u is opgevallen, maar het trof mij dat de lezingen van vandaag vol tegenstellingen zitten: het begint al bij Jesaja 41: mensen zijn

Nadere informatie

Voortaan haal ik, zodra ik wilde wingerd zie, de plant gelijk uit de heg. Wat opvalt is, dat hij steeds weer terugkomt: op blijven letten dus!

Voortaan haal ik, zodra ik wilde wingerd zie, de plant gelijk uit de heg. Wat opvalt is, dat hij steeds weer terugkomt: op blijven letten dus! Liefde Je kunt je soms lelijk vergissen! Het lijkt heel wat, maar als je beter kijkt of de gevolgen ziet, dan is het toch ineens heel anders! Je zou s zomers mijn heg moeten zien. Niets bijzonders, hoor!

Nadere informatie

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 5-6. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 5-6. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag Hoi! Blijf even aan de lijn. Ik zit namelijk op de andere. Wacht even. Hoi, ik kom zo even terug, want ik moet even iets zeggen over

Nadere informatie

Preek Psalm 78:1-8 20 september 2015 In het spoor van Opening winterwerk Spiegelbeeld I

Preek Psalm 78:1-8 20 september 2015 In het spoor van Opening winterwerk Spiegelbeeld I Preek Gemeente van Christus, De mooiste dingen in het leven kun je niet als erfernis wegschenken Let er maar eens op. De belangrijkste dingen zijn geen erfstuk. Zeker, je kunt mooie spulletjes erven. Of

Nadere informatie

D E P A U L U S C A K E of de suiker is niet méér waard dan het zout

D E P A U L U S C A K E of de suiker is niet méér waard dan het zout D E P A U L U S C A K E of de suiker is niet méér waard dan het zout Personen Verteller Huisvrouw Cake ingrediënten; o Bloem o Zout o Suiker o Eieren o Kersen o Sukade o Krenten o Boter (Bij dit toneelstuk

Nadere informatie

Growth & Reflection. Opleverdatum: 18 juni 2014

Growth & Reflection. Opleverdatum: 18 juni 2014 Growth & Reflection Growth & Reflection Opleverdatum: 18 juni 2014 Multimediaal Reclamebureau 2013/2014 Inleiding Er zit alweer een half jaar bij MMR op en ik heb weer veel nieuwe dingen geleerd en nieuwe

Nadere informatie

De Jefferson Bijbel. Thomas Jefferson

De Jefferson Bijbel. Thomas Jefferson De Jefferson Bijbel Thomas Jefferson Vertaald en ingeleid door: Sadije Bunjaku & Thomas Heij Inhoud Inleiding 1. De geheime Bijbel van Thomas Jefferson 2. De filosofische president Het leven van Thomas

Nadere informatie

Perspectief 3e editie 2 vmbo Anders dan anderen krant. 1. Voorpagina

Perspectief 3e editie 2 vmbo Anders dan anderen krant. 1. Voorpagina Perspectief 3e editie 2 vmbo Anders dan anderen krant 1. Voorpagina Geen mens is hetzelfde, want iedereen is weer anders. Elk mens heeft iets unieks. Dat maakt het soms lastig om elkaar te begrijpen. Of

Nadere informatie

Ontdek de Bibliotheek. Ontdek de Bibliotheek. Ontdek de Bibliotheek

Ontdek de Bibliotheek. Ontdek de Bibliotheek. Ontdek de Bibliotheek Ontdek de Bibliotheek Ontdek de Bibliotheek Ontdek de Bibliotheek Welkom in de bibliotheek. Je gaat op ontdekking in de bibliotheek. Hierbij doe je een onderzoek naar verschillende soorten media; zoals

Nadere informatie

lesmateriaal Taalkrant

lesmateriaal Taalkrant lesmateriaal Taalkrant Toelichting Navolgend vindt u een plan van aanpak en 12 werkbladen voor het maken van de Taalkrant in de klas, behorende bij het project Taalplezier van Stichting Wereldleren. De

Nadere informatie

Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,

Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Zondag 2 november 2014 * Gedachtenis van de overledenen Kogerkerk * Preek Spreuken 9. 1 18 / Matteüs 25, 1-13 Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Vandaag een prachtige en poëtische tekst

Nadere informatie

Boekverslag Nederlands La place de la bastille door Leon de Winter

Boekverslag Nederlands La place de la bastille door Leon de Winter Boekverslag Nederlands La place de la bastille door Leon de Winter Boekverslag door een scholier 1729 woorden 27 juni 2006 7 11 keer beoordeeld Auteur Genre Leon de Winter Psychologische roman Eerste uitgave

Nadere informatie

De olifant die woord hield

De olifant die woord hield De olifant die woord hield Een voorstelling van verhalenverteller Peter Faber www.peterfaber.eu Inleiding Aan het eind van haar leven las Annie MG Schmidt al haar sprookjes nog eens door. Genadeloos streepte

Nadere informatie

F r a n c i s c u s. v a n. Leven met aandacht. w e g D e. Erfgoed Congregatie Zusters Franciscanessen van Oirschot

F r a n c i s c u s. v a n. Leven met aandacht. w e g D e. Erfgoed Congregatie Zusters Franciscanessen van Oirschot Leven met aandacht Erfgoed Congregatie Zusters Franciscanessen van Oirschot w e g D e v a n F r a n c i s c u s 2 Leven met aandacht Inhoud 1 De weg van Franciscus 9 2 De oprichting van de congregatie

Nadere informatie

Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS)

Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS) Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS) Stel dat dat (te grote wonder) gebeurt, ik betwijfel of dat zal gebeuren, maar stel je voor dat, wat zou je dan doen dat je nu niet doet? (p36)

Nadere informatie

Hij had dezelfde soort helm op als in het beeld vooraf...2 Mijn vader was verbaasd dat ik alles wist...3 Ik zat recht overeind in mijn bed te

Hij had dezelfde soort helm op als in het beeld vooraf...2 Mijn vader was verbaasd dat ik alles wist...3 Ik zat recht overeind in mijn bed te Hij had dezelfde soort helm op als in het beeld vooraf...2 Mijn vader was verbaasd dat ik alles wist...3 Ik zat recht overeind in mijn bed te kijken...4 De mensenmenigte opende zich in het midden...5 Toen

Nadere informatie

Ontmoetingskerk - Laren NH, 5 april 2015 - Pasen Johannes 20

Ontmoetingskerk - Laren NH, 5 april 2015 - Pasen Johannes 20 Ontmoetingskerk - Laren NH, 5 april 2015 - Pasen Johannes 20 Zal ik mijn man nog tegenkomen na de dood? Zullen we elkaar herkennen? Dat vroeg een vrouw me, enkele weken geleden. De vraag klinkt niet voor

Nadere informatie

Wat mevrouw verteld zal ik in schuin gedrukte tekst zetten. Ik zal letterlijk weergeven wat mevrouw verteld. Mevrouw is van Turkse afkomst.

Wat mevrouw verteld zal ik in schuin gedrukte tekst zetten. Ik zal letterlijk weergeven wat mevrouw verteld. Mevrouw is van Turkse afkomst. Interview op zaterdag 16 mei, om 12.00 uur. Betreft een alleenstaande mevrouw met vier kinderen. Een zoontje van 5 jaar, een dochter van 7 jaar, een dochter van 9 jaar en een dochter van 12 jaar. Allen

Nadere informatie

RIJKSVASTGOEDBEDRIJF POSTBUS 16700 2500 BS DEN HAAG IDEE PALEIS SOESTDIJK 12 JULI 2015. Geachte heer, mevrouw,

RIJKSVASTGOEDBEDRIJF POSTBUS 16700 2500 BS DEN HAAG IDEE PALEIS SOESTDIJK 12 JULI 2015. Geachte heer, mevrouw, NEDERLAND FORMULE (STICHTING I.O.) HTTP://WWW.ROBERTVANDERVELDEN.NL TEL +31 (0)85 8771129 ROBERTHENDRIKVANDERVELDEN@GMAIL.COM AAN DATUM 12 JULI 2015 Geachte heer, mevrouw, Onlangs presenteerde minister

Nadere informatie

De geest is goed, maar het lichaam is versleten tekst PATRICK MEERSHOEK foto s AD NUIS

De geest is goed, maar het lichaam is versleten tekst PATRICK MEERSHOEK foto s AD NUIS IK HEB EEN SCHANDELIJK HOOG IQ. Ik lees kranten in zeven talen. Ik heb vroeger veel in het buitenland gezeten. De actualiteit houd ik met hartstocht bij, maar naar de televisie kijk ik niet en naar de

Nadere informatie

Boekverslag Nederlands Het gouden ei door Tim Krabb?

Boekverslag Nederlands Het gouden ei door Tim Krabb? Boekverslag Nederlands Het gouden ei door Tim Krabb? Boekverslag door een scholier 1721 woorden 28 maart 2009 5,2 9 keer beoordeeld Auteur Genre Tim Krabbé Avonturenroman, Psychologische Eerste uitgave

Nadere informatie

Borstkanker ''Angst voor het onbekende''

Borstkanker ''Angst voor het onbekende'' Borstkanker ''Angst voor het onbekende'' Borstkanker ''Angst voor het onbekende'' Ellen Wagter-Streep Schrijver: Ellen Wagter-Streep ISBN: 9789402129663 Ellen Wagter-Streep Inhoud Inhoud... 05 Voorwoord...

Nadere informatie

Stichting Kinderpostzegels

Stichting Kinderpostzegels Stichting Kinderpostzegels gemaakt door Eva Prince 10/10/15 voorwoord Ik doe mijn werkstuk over Kinderpostzegels. Want ik vind dat kinderpostzegels verkopen leuk is. Ik vind dat Stichting Kinderpostzegels

Nadere informatie

Het instappen in de Paranormale Wereld

Het instappen in de Paranormale Wereld Het instappen in de Paranormale Wereld Eerste druk, 2014 2014 Johanna de Vos isbn: 9789048432189 nur: 728 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer www.freemusketeers.nl Hoewel aan de totstandkoming van deze

Nadere informatie

Het meisje in mijn hoofd. Naam: Emma Oude Weernink Klas: 3T2 Docent: Mevrouw Scholten

Het meisje in mijn hoofd. Naam: Emma Oude Weernink Klas: 3T2 Docent: Mevrouw Scholten Het meisje in mijn hoofd. Naam: Emma Oude Weernink Klas: 3T2 Docent: Mevrouw Scholten Inhoudsopgave: Zakelijke gegevens Samenvatting van het boek Over de auteur Over het boek Leeservaringen Onderwerp Gebeurtenissen

Nadere informatie

Aan de Schrans in Leeuwarden is één van de meest opvallende orthodontiepraktijken. van Noord-Nederland gevestigd. Daarin werkt

Aan de Schrans in Leeuwarden is één van de meest opvallende orthodontiepraktijken. van Noord-Nederland gevestigd. Daarin werkt Aan de Schrans in Leeuwarden is één van de meest opvallende orthodontiepraktijken van Noord-Nederland gevestigd. Daarin werkt orthodontist Daniël van der Meulen samen met veertien assistentes intensief

Nadere informatie

ART/MEDIA & ME AUTOBIOTIC SELFIE DOCUMENT

ART/MEDIA & ME AUTOBIOTIC SELFIE DOCUMENT ART/MEDIA & ME AUTOBIOTIC SELFIE DOCUMENT Gwen Bergers G&I1A 3009429 19.11.15 Project docenten: Saskia Freeke, Sonja van Vuuren, Martin Lacet & John Hennequin Art/Media & Me Autobiotic Selfie Voor de lessen

Nadere informatie

Kerk- School- en Gezinsdienst op zondag 29 maart 2015 in de Martinikerk

Kerk- School- en Gezinsdienst op zondag 29 maart 2015 in de Martinikerk Kerk- School- en Gezinsdienst op zondag 29 maart 2015 in de Martinikerk Voorganger: Ds. M.N. Ariesen-Holwerda Organist: Kees Nottrot Pianist: Peter Wagenaar Afkondigingen Zingen van een psalm 122: 1 en

Nadere informatie

Boekverslag Engels Stepmom door Maggie Rob

Boekverslag Engels Stepmom door Maggie Rob Boekverslag Engels Stepmom door Maggie Rob Boekverslag door een scholier 2078 woorden 25 april 2003 6,1 17 keer beoordeeld Auteur Maggie Rob Eerste uitgave 1998 Vak Engels 1. Zakelijke gegevens a. Auteur:

Nadere informatie

workshop bij Rodica en Dodica

workshop bij Rodica en Dodica workshop bij Rodica en Dodica vier gedichten van Paul van Ostaijen met tekeningen van Paul Verrept taijen, met bij elk zins morgens de dingen, de que nègre, en Rodica en r al met groot succes ansee. Nu

Nadere informatie