Lekker Drenthe! Inventarisatie, bevindingen & adviezen. Borger, juli 2014

Transcriptie

1 Lekker Drenthe! Inventarisatie, bevindingen & adviezen Borger, juli 2014

2

3 Inhoudsopgave 1. Introductie Opdracht en achtergrond Uitvoering en werkwijze 2. Gespreksverslagen 3. Bevindingen 4. Adviezen en ingrediënten voor een Drents foodprogramma 5. Inventarisatie informatie 6. Tot slot

4

5 1. Introductie Opdracht en achtergrond Momenteel worden stappen gezet voor het ontwikkelen van een programma Health & Lifestyle Economy. Het programma Health & Lifestyle Economy is onderdeel van het Noordelijke Healthy Ageing programma zoals dat door het HANNN wordt uitgedragen in Noord-Nederland. In de contacten met de Duitse deelstaat Mecklenburg Vorpommern is het hoofdthema Gezondheidseconomie. Dit thema heeft natuurlijk veel raakvlakken met andere deelthema s zoals Gezondheidstoerisme, Obesitas/ Jongeren op Gezond Gewicht, Sport, Kunst & Cultuur en Food & Nutrition. Op 30 oktober 2013 jl. was er in het Hof van Saksen in Rolde een bijeenkomst waar verder op de thema s is ingegaan en is het begrip Health & Lifestyle Economy geïntroduceerd. Binnen het brede programma Health & Lifestyle Economy kunnen nu meerdere deelthema s verder worden uitgewerkt en moet er vooral onderzocht worden waar de kansen en mogelijkheden liggen (voor alle leeftijden) die uiteindelijk concrete projecten en producten kunnen opleveren. Gewenst resultaat van deze inventarisatie De inventarisatie behelst projecten/projectideeën/plannen voor concrete acties en concrete partijen (bedrijven, instellingen, overheden, particulieren) op het gebied van Food in relatie tot Health & Lifestyle Economy in Drenthe. Werkwijze De opdracht is uitgevoerd door Hans Agterberg van Adviesbureau Spankracht uit Borger. Met medewerking en ondersteuning van projectondersteuner Anne Hoeksma en fotograaf Cees van Alten. Uitvoering en werkwijze Speurwerk en (in)leeswerk Gesprekken individueel, groepsgesprekken en bezoeken/visites Registraties van gesprekken, bestanden, documentatie Fotografische visualisering van Drentse foodpraktijken Verzorging presentatie voor opdrachtgever en geïnteresseerden Oplevering einddocument

6 2. Gespreksverslagen Op 15 en 17 april jl hebben in Villa van Streek in Borger de bijeenkomsten met het onderwerp Food in relatie tot Health, Lifestyle & Economy ofwel in het Nederlands Voeding in relatie tot gezondheid, leefstijl & economie plaatsgevonden. Door deze bijeenkomsten hoopten we erachter te komen wat volgens onze genodigde groep meedenkers de trends op het gebied van Voeding in relatie tot Gezondheid, Leefstijl & Economie zijn. We verwachtten te horen waar er verbeteringen aangebracht kunnen worden en hoe de aanwezigen over deze onderwerpen denken. De groep is zo verscheiden mogelijk gehouden, dus deelnemers vanuit verschillende instanties en sectoren die op verschillende niveaus in provincie Drenthe werken. Verschillend, maar toch allemaal op hun eigen manier verbonden aan het onderwerp van deze bijeenkomsten. In het volgende gedeelte vindt u een samenvatting van wat er besproken is. In hoofdstuk 6 is een lijst van alle meedenkers inclusief hun achtergrondinformatie gevoegd. Land van familie Roozeboom aan de Strengenweg in Borger Voeding in relatie tot leefstijl Eten in het algemeen lijkt steeds meer een onderdeel te worden in de leefstijl van de Drenten. Volgens de aanwezigen is dit onder andere te zien in de stijging van het aantal culinaire evenementen en het opkomen van nieuwe keurmerken zoals Cittaslow. Cittaslow is een keurmerk dat let op kwaliteit, duurzaamheid, kleinschaligheid, gezondheid en op de tradities van het verleden. De gemeente Border-Odoorn is op 26 juni 2010 uitgeroepen tot een Cittaslow gemeente. Dit keurmerk heeft zich de afgelopen jaren in het dagelijks leven van vele Drenten genesteld. Steeds meer Drenten halen dan ook eten uit eigen streek bij kleinschalige boerenbedrijven die duurzaam te werk gaan. Kennis over waar het eten vandaan komt is volgens vele aanwezigen ook belangrijker geworden. Volgens een aanwezige is eten uit eigen streek dan ook zeker een zichtbare trend. Het wordt steeds belangrijker voor de consument dat voedsel een zo kort mogelijke transportlijn heeft, dus hoe dichterbij hoe beter. Volgens een aanwezige is dit niet alleen duurzamer maar ook zeker een manier om mensen te verbinden.

7 Eten verbindt dus de mens, maar eten uit eigen streek verbindt volgens hem nog meer. Dit heeft te maken met herkenning van de producten en de kleinschaligheid van de productie waardoor mensen meer in contact willen komen met wat ze eten. Er is zodoende steeds meer behoefte aan het verhaal achter het product. Een genodigde voegt toe dat eten steeds individueler is. Dit is bijvoorbeeld te merken aan het feit dat er in zijn suikerfabriek meer behoefte is aan verschillende soorten suiker. Er is dus meer behoefte aan verschillende soorten producten. Een deelnemer stelt dat naast eten uit eigen streek ook het eten van vergeten groenten en het eten van biologische producten populair is. Uit onderzoek is gebleken dat de verkoop van biologische producten de afgelopen jaren met 25% is gestegen. Een andere belangrijke ontwikkeling in voedsel in relatie tot leefstijl is dat gezond eten steeds belangrijker wordt. Dit is bijvoorbeeld te merken aan de opkomst van het populaire Paleodieet. Het dieet neemt een kijkje in de keuken van onze voorvaders waardoor je voornamelijk natuurlijke voeding eet. Dit dieet past bij het agrarische imago van Drenthe, de ingrediënten zijn aanwezig. Terug naar de kracht van onze eigen grondstoffen is volgens de aanwezigen zeker een nieuwe trend. Voeding in relatie tot gezondheid We veronderstellen dat door middel van gezond voedsel de gezondheid van de mens bevorderd kan worden. Dit gaat uiteraard samen met bewegen en een gezonde leefomgeving. Echter wordt tijdens deze bijeenkomst de focus gelegd op het eerste aspect, namelijk voedsel in relatie tot gezondheid. Dit onderwerp is voor velen van de aanwezigen iets waarover ze zich zorgen maken. Er wordt gesteld dat de gezondheidsperspectieven in dorpen bijvoorbeeld rondom Emmen lager liggen dan in de rest van Drenthe. Dit is zorgwekkend omdat het lijkt alsof hogere economische klassen zich beter redden dan de lagere bevolkingsklasse. Ofwel de lagere bevolkingsklasse loopt meer risico. Dit heeft volgens een aanwezige te maken met de veronderstelling dat de lagere bevolkingsklasse minder kennis over voeding heeft en minder kan besteden aan de vaak duurdere gezonde voeding. Om dit probleem op te lossen wordt het idee aangedragen om als provincie een programma te starten waar meer informatie over gezonde voeding op basisscholen wordt gegeven. Volgens de aanwezigen missen deze belangrijke voedingslessen nog in het huidige lessenpakket. Esdal College tuinproject in de tuin van Villa van Streek 2014

8 Een andere aspect dat tijdens de bijeenkomst genoemd wordt is dat er meer informatie over gezond-ouder-worden moet worden verstrekt. Dit betekent dat de generatie die wordt overgeslagen met lessen over gezond voedsel alsnog geïnformeerd zal moeten worden. Betrokken raken bij het productieproces waardoor er kennis vergaard wordt en tegelijkertijd direct gezondere keuzes gemaakt worden. Een ander idee waardoor Drenten beter ingelicht worden over gezond eten is door het uitbreiden van bestaande activiteiten zoals Preuvenementen. Het evenement waar kleine ondernemingen hun producten kunnen laten proeven aan voorbijgangers. Een deelnemer veronderstelt dat gezondheid dramatisch is om over te brengen aan de bevolking. Hij stelt dat het informeren van mensen over gezonde voeding bij kleinschalige initiatieven het meeste effect hebben. Voeding in relatie tot economie Streekmarkt Producten uit de streek Economie in relatie tot voeding De aanwezigen denken dat provincie Drenthe vooral gezien wordt als een doelmatige, functionele, sobere provincie en dat is jammer want Drenthe functioneerde namelijk eeuwenlang als een voedselbank van Nederland. In de toeristische sector zien mensen Drenthe als een groene, rustige plek om te wandelen of te fietsen. Het is belangrijk om het hiervoor geschetste beeld van Drenthe te verbeteren zodat de economie meer gestimuleerd kan worden. Dit kan vooral door toerisme nog meer te aan te sporen (1 op de 5 arbeidsplaatsen bevindt zich op het gebied van toerisme). Drenthe moet eigenlijk nog aantrekkelijker worden gemaakt voor diegene buiten de provincie. Om dit te kunnen doen kan het onderwerp voedsel worden toegevoegd aan de marketing technieken. Het beeld dat wij van onze gasten in Drenthe hebben is dat ze rondtoeren met een fietstas vol met eigen brood, men overnacht in een Bed & Breakfast en men eet hooguit een pannenkoek buiten de deur. De aanwezigen wijten dit vooral aan het feit dat voeding nog een algemeen onderontwikkeld aspect is in Drenthe maar ook als marketing aspect.

9 Aan de hand van voeding zou Drenthe zich kunnen onderscheiden van andere provincies. Dit betekent echter dat er eerst daadwerkelijk typische Drentse producten moeten worden aangeboden; volgens sommige aanwezigen is dit helaas nog onderontwikkeld. Dan komen we toch weer terug bij het idee dat kleine ondernemingen samen moeten werken met de boer maar ook met de provincie om hun producten zo goed mogelijk aan te kunnen bieden. Daarnaast zal een eetcultuur meer gevormd moeten worden voordat we ermee naar buiten kunnen treden. Want wat zijn nu typische Drentse gerechten en producten? Een andere toevoeging op de marketing technieken is onze cultuurhistorie. Op deze manier marketen we met de kwaliteit die al in Drenthe aanwezig is. De ambiance in heel Drenthe moet beleef en zichtbaar zijn stelt een genodigde. Een concreet idee van het zichtbaar maken van de Drentse ambiance is door informatieborden langs de verschillende gewassen te plaatsen. Op deze manier kan men altijd direct kennismaken met de boerenbedrijven en wordt er een indirect een agrarische stempel op de ervaring gedrukt, dat vervolgens weer bijdraagt aan onze ambiance. De ontwikkeling van de economie kan ook op andere manieren worden bereikt. Het is belangrijk dat de omstandigheden voor Drentse ondernemers beter behartigd worden. Vele kleine ondernemingen hebben een winkeltje aan huis met producten die ze zelf verbouwen. Echter, door hun kleinheid worden ze vaak ondergesneeuwd door grotere bedrijven of blijven onzichtbaar. Er zou onder andere in de kwaliteit van de kleinschaligheid geïnvesteerd kunnen worden. Daarnaast is het belangrijk dat al deze kleine ondernemingen en boerenbedrijven allemaal onder eenzelfde paraplu vallen. Het zou interessant kunnen zijn om hun binnen één organisatie te kunnen vertegenwoordigen. De Maolderij, Drentse Kwaliteitsproducten Het laatst genoemde verbeteringspunt is dat innovatie in de voedselindustrie meer gestimuleerd zou kunnen worden in Drenthe. Een genodigde werkt in de land- en tuinbouw sector en stelt dat er meer onderzoek gedaan kan worden naar bijvoorbeeld teeltproductie. Dit zou kunnen worden verwezenlijkt door een startproject op te richten die innovatieprojecten kan faciliteren. Er zijn wel mogelijkheden maar dit mag volgens de aanwezigen op de bijeenkomsten nog verder getrokken worden.

10 We kunnen concluderen dat de bijeenkomsten vooral nuttig zijn geweest om trends te herkennen op het gebied van voeding in relatie tot gezondheid, leefstijl en economie. Hierdoor is de rol van voeding in relatie tot de drie onderwerpen verduidelijkt en zijn er concrete ideeën ontwikkeld waarop de rol onderling verbeterd kan worden. Namelijk meer educatie op verschillende niveaus voor verschillende doelgroepen over het onderwerp voeding. Als provincie een overkoepelende rol aannemen. In andere woorden; als provincie eenzelfde boodschap uit te dragen en hierover voorlichting te geven, poortwachter te zijn voor kleinere initiatieven en als laatste om de economische ontwikkeling meer te stimuleren. Uiteindelijk hangen deze onderwerpen nauw met elkaar samen; hoe beter het met de economie gaat, hoe meer geld er is voor educatie over een het aankopen van gezond eten; hoe meer men een gezondere leefstijl aanneemt. Tot zover de impressie van gesprekken. Naast deze gesprekken werden indrukken opgedaan zoor bedrijfsbezoeken. Dat leverde ook gesprekken en fotobeelden op die bijdroegen aan onze bevindingen zoals het volgende hoofdstuk beschreven. Ambachtelijke kaasmakerij Kaaslust in Veenhuizen

11 3. Bevindingen Om maar met de deur in huis te vallen: in Drenthe is er veel interesse en zijn er veel interessante initiatieven op het gebied van eten, voeding en voedsel. Zowel van de kant van consumenten als van producenten, overheden en maatschappelijke organisaties zijn er in toenemende mate nieuwe initiatieven. Daar schuilt veel kwaliteit en potentie voor Drenthe. Al die kwaliteit en potentie is echter lang niet altijd zichtbaar, bekend en benut op de juiste plaatsen. Er valt nog veel te doen en te bereiken waarbij support van de provincie Drenthe een belangrijke rol kan spelen. Voor zowel bewoners, gasten als ondernemers en ook voor overheden en maatschappelijke organisaties. Voedselproducenten zijn er, zo blijkt, in vele soorten en maten. Grote en kleine, zakelijke verdieners en bevlogen wereldverbeteraars, particulieren en instellingen, klassiekers en innovators. Werelden van verschil en zeer gevarieerd. Voor nieuwe gezamenlijke ambities ontbreken nog te vaak noodzakelijke onderlinge verbindingen. En dat is niet vreemd als je de diversiteit aanschouwt. Kleinschaligheid heeft zijn kracht en charme maar ook zijn kwetsbaarheid. Te vaak nog verscholen, onbekend en bescheiden maakt te vaak onvoldoende geprofileerd, bemint en benut. Land- en tuinbouw in onze provincie levert een voedselproductie waarvan de verwerking en afzet veelal buiten de provincie plaatsvindt en in zekere zin verdwijnt. Denk maar eens aan de kasproducten, melk, aardappels en suikerbieten. Daar iets van terughalen en iets mee doen in de Drentse keukens is nodig om de bewustwording en verbinding met deze economisch belangrijke Drentse sector te bevorderen. Avebe, Suiker Unie en Friesland Campina zijn voorbeelden van grote spelers die Drenthe daarin behulpzaam kunnen zijn en Drenthe is vanwege haar rust en ruimte voor velen een provincie waar je je eigen ideeën tot realisatie brengt. Grote groepen bewoners en gasten van Drenthe zijn op zoek naar deze kwaliteiten en willen wel meer van wat daarbij past. Lekker eten! Agrarisch land aan de Strengenweg in Borger

12 De economische potentie van Drenthe zou kunnen worden versterkt met name op het gebied van toerisme en recreatie als de Drenthe beleving versterkt geprofileerd wordt. Drenthe is naast ruim en rust ook lekker dus! Onmisbaar in een belevingsprofiel anno Dat is waar de consumenten, bewoners en gasten meer dan ooit gevoelig voor zijn. Daarvoor moet er wel een Drentse foodprint worden ontwikkeld. Een profieluitwerking waar velen op kunnen voortborduren op eigen kracht. In andere woorden samen Drenthe lekker maken. Er kan onderscheid gemaakt worden bij enerzijds de vele kleinschalige initiatieven die min of meer streekgebonden hun kracht hebben en grootschalige initiatieven/bedrijven die een meer provinciale en noordelijke aanpak nodig hebben. De gasten van Drenthe (toerisme als belangrijke economische factor in Drenthe) zijn er talrijk en de vraag dringt zich al snel op wat deze gasten meekrijgen tijdens hun verblijf als het gaat om eten, voeding en voedsel. En natuurlijk hoe belangrijk dit was en is voor een meer welgeslaagd bezoek of langer verblijf. Onze oriëntatie maakt duidelijk dat voedsel deel uit maakt van je dagelijkse leefwereld en belevingswereld. Voedsel geeft je leef- en belevingswereld echt kleuring. De relatie tussen voedsel en leefstijl is veelbetekenend. Grofweg gezegd is voeding voor de grootste groep een levensverrijking. Voor een andere omvangrijke groep echter een levensrisico. Dit vraagt enige uitleg. Voor de meeste mensen is voedsel een levensverrijking in de zin dat aandacht voor voedsel enorm opleeft en trendy is. Het meer zelf doen en bezig zijn met voedsel, gezonder eten, dichtbij huis, slowfood enzovoort zijn sterk verpersoonlijkte en geïndividualiseerde krachtige trends. In Drenthe is dit net als elders volop gaande en waarneembaar.het leeft enorm! Volg de media, kijk in de supermarkt, luister naar waar mensen meer dan ooit over praten. Vele bloemen bloeien, er zijn veel stromingen en smaken. En over smaak valt niet (of juist wel) te twisten. Landwinkel Goense in Marwijksoord

13 Zoals gezegd; er zijn ook grote maatschappelijke verschillen als het gaat om de eetcultuur en omgang met eten, voedsel en voeding. Voeding is voor omvangrijke groepen een levensrisico in de zin dat voeding in gezinnen, dorpen en wijken, streken behoort tot juist een gezondheidsbedreigende factor. Ongezond, fast food, vervreemdend en sterk door negatieve groepsnormen en zelfbeelden geleefd en bepaald. Bekende hardnekkige achterstandsfactoren spelen hierin een belangrijke rol. De feiten uit de gezondheidszorg spreken boekdelen. Een offensieve aanpak is gewenst. De kansen zijn er nu talrijk om voeding/voedsel een positieve rol voor deze groepen te laten vervullen en hun kwaliteit van leven te versterken. Een sterke troefkaart juist. Ook hierbij speelt dat er veel kleinschalige initiatieven zijn maar er zijn natuurlijk ook grote spelers en sectoren als landbouw, gezondheid, toerisme die volop in beweging zijn en kunnen bijdragen. Hier ligt een belangrijke maatschappelijke opgave waar overheden en maatschappelijke organisaties initiatiefnemend moeten zijn. Een afzonderlijke programmaontwikkeling is nodig. Je kunt naar de onderwerpen eten, voedsel en voeding vanuit doelgroepen kijken. Wij hebben leren onderscheiden in de doelgroepen; inwoners, gasten en natuurlijk producenten in Drenthe. Bij inwoners van Drenthe onderscheiden zich qua eetcultuur ook jeugd, volwassenen en ouderen. Bij nieuwe initiatieven dient hiermee rekening te worden gehouden. Schaapskudde van Balloo Geitenboerderij in Nooitgedacht

14 4. Adviezen en ingrediënten voor een Drents foodprogramma Op basis van onze bevindingen en activiteiten geven wij de volgende programma ideeën en adviezen: De talrijkheid en interessante verscheidenheid aan initiatieven en ervaringen in Drenthe zijn indrukwekkend maar toch over het geheel genomen te onbekend. Dat vraagt een betere verbeelding en verwoording van de Drentse initiatieven. De toegankelijkheid vergroten is belangrijk voor alle betrokkenen die actief, bijdragend of geïnteresseerd zijn in lekker Drenthe. Verschillende media kunnen hiervoor benut worden om een zo groot mogelijk effect te hebben. Een toegankelijke publicatie ligt voor de hand. Een Drentse conferentie/manifestatie/markt moet het proeven, het discussiëren, het kennis maken en netwerken helpen bevorderen. In 2015 uit te voeren. Er is sprake van een goed momentum. Een selectie van onderwerpen uit deze inventarisatie en adviezen kunnen voldoende programma inhoud bieden. Voor de Drentse consumenten en gasten zijn toegankelijkheid en bereikbaarheid van Drentse leveranciers, producenten van Drentse lekkere zaken belangrijk. De veelal kleine bedrijven ontberen vaak logistieke zaken zoals goede distributie en bekendmaking van hun kwaliteiten. Onderzoek en een ondersteunende aanpak is gewenst. Biologisch boerenbedrijf De Sterke Akkers Het trachten de landbouw te interesseren om transparanter en meer benaderbaar te worden. Bedrijfsbezoek mogelijkheden zouden kunnen worden georganiseerd en dan niet alleen middels een jaarlijkse grootschalige activiteit. Op deze manier kan de consument kennismaken met de plek waar het voedsel direct van het land komt. Ofwel producent en consument worden meer aan elkaar verbonden.

15 Iets van haar grootschalige productie die de provincie uitgaat (bijvoorbeeld aardappels, suikerbieten en melk) weer terug te laten komen. Dat kan in de vorm van (ingrediënten voor) nieuwe gerechten op de Drentse kaart in de meewerkende proeflocaties. Kortom nieuwe producten en gerechten introduceren en smaakmakers uitlokken om dat vorm te geven in Drenthe. Uitwerking van de Drenthe beleving waarbij naast ruimte en rust nu ook lekker een juiste plaats krijgt in de promotie ontbeert. Daarbij aansluiten bij het aanbod en de mogelijkheden. Onderzoek moet meer inzicht geven. De nadelen van de veel aanwezige kleinschaligheid is dat onbekendheid kan opbreken voor goed gebruik en economisch succes van nieuwe initiatieven. Het in streken en regio s bevorderen van Drentse proeflocaties waar producenten, koks en consumenten dichter tot elkaar komen en kunnen fungeren als aanjagers. De Drentse keuken met in ieder geval de Drentse productie kan hierdoor gestimuleerd wordt zich te ontwikkelen en te profileren. Een keurmerk kan hiervoor worden ontwikkeld. Culinair Historisch Museum Landskeuken Eten dichtbij verreweg de meeste kansen. (zie bijlage) Ons advies is initiatieven als Groningen-Assen navolging te geven in andere regio s van Drenthe. Dit te combineren met positieve acties als week van de smaak. Volkstuinen, dorpstuinen, schooltuinen zijn een goede manier om de betrokkenheid van de bevolking, jong en oud, bij eten te vergroten. Educatief waardevol maar ook economisch interessant voor lage inkomensgroepen. (recente uitspraak staatssecretaris Klijnsma) Oriëntatie op nieuwe verdienmodellen in dorp, wijk of streek kunnen nieuwe initiatieven en samenwerking stimuleren. De gemeente Emmen en Foodcircle organiseerde recentelijk een conferentie over dit onderwerp.

16 RTV Drenthe een Drents kookprogramma te laten verzorgen met als specialiteit nieuwe en oude Drentse gerechten. Bijvoorbeeld met een Drentse kok competitie met prominente rollen voor de top koks en top keukens van Drenthe. Het boek De kok en de verteller is een voorbeeld daarvan. Nieuwe netwerken provinciaal maar vooral klein regionaal te helpen ontwikkelen waar deelnemers elkaar kunnen treffen en inspireren. Bestaande bedrijven of initiatieven hierin een rol toekennen en eventueel faciliteren. Stenden/Alfa College (lectoraat Duurzame Innovatie in de regionale kenniseconomie) is daarvan een goed bestaand voorbeeld qua aanpak en resultaat. Brancheorganisaties zouden hierin ook een belangrijke rol kunnen en moeten vervullen. De adviezen en programma ingrediënten samengevat: Betere verbeelding en verwoording aanbod initiatieven in Drenthe Drentse foodconferentie in 2015 (markt, manifestatie, debat) Logistieke versterking (PR, distributie e.d.) na onderzoek Drenthe lekker goed uitwerken in het Drenthe ruimte en rustconcept Aanjagende Drentse keuken-proeflocaties benoemen in streek/regio s Drentse voedselproductie op de menukaart ontwikkelen Landbouw toegankelijker te maken v.w.b. de Drentse voedselproductie op kleine schaal Activiteiten te helpen bevorderen als Week van de smaak, Eten dichtbij, Preuvenementen e.d. en dat ook op Drentse schaal toegankelijk maken Oriëntatie op nieuwe verdienmodellen te bevorderen en gemeenten hierin stimuleren/ondersteunen Drentse kookprogramma s en competitie te ontwikkelen i.s.m. RTV Drenthe Netwerken en regionale samenwerking te bevorderen Streekproducten Streekmarkt

17 5. Inventarisatie/informatie Verzamelde informatie over projecten In het volgende gedeelte wordt een overzicht geboden van initiatieven in Drenthe die zich op hun eigen wijze richten op Food in relatie met Health, Lifestyle & Economy. Dit overzicht geeft onder andere aan welke ondernemingen betrokken zijn bij het vormen van het advies. Daarnaast zijn er willekeurige bedrijven toegevoegd die, zoals eerder werd gesteld, op hun eigen manier zich richten op het besproken onderwerp. In totaal worden er twaalf initiatieven beschreven. Zonder verder ordening maar samen informatief genoeg. Allereerst volgt een lijst met de namen van de initiatieven waarvan representanten deelnamen aan gesprekken e.d.. Landschapsbeheer Drenthe Booost personal training Biotuin Emmen Projecten Gemeente Borger Odoorn Preuvenementen en Culinaire Evenementen TCNN & Food Circle Healthy Ageing Geopark de Hondsrug Basic Supply Group LTO Noord afdeling Drenthe Marketing Drenthe Suikerunie Eten Dichtbij Boek Landschapsbeheer Drenthe Eén van de projecten waar Landschapsbeheer Drenthe zich mee bezig houdt is het fruitbomenproject. Hieronder zal meer informatie over dit project te lezen zijn. Vroeger had elke streek zijn eigen specifieke halfstamfruitboom, denk maar aan namen als 'Groninger Kroon' en de 'Drentse Bellefleur'. Al deze rassen vertegenwoordigen een enorme cultuurhistorische rijkdom. In Drenthe had bijna elke boerderij wel een paar halfstamfruitbomen, voornamelijk voor eigen gebruik. Sinds de jaren zestig van de vorige eeuw verloren de half- en hoogstamfruitbomen hun economische betekenis. Oogst en onderhoud van hoogstamfruitbomen was tijdrovend en dus duur. Met de komst van de laagstamfruitbomen verdween de halfstamfruitboom. De lage boompjes hadden een grotere opbrengst, waren makkelijker te oogsten en te onderhouden en kwamen sneller tot volle productie. De overheid stimuleerde de omschakeling van hoog- naar laagstam door het geven van rooipremies.

18 Fruitbomen zijn cultuurbomen. Zonder goed onderhoud ontstaan bomen met een holle kroon met daaromheen een schil van bladeren en fruit. De takken worden hierdoor extra zwaar belast, hetgeen gemakkelijk kan leiden tot het afbreken van takken en ziekte van de boom. Sinds de jaren zestig zijn nauwelijks nog nieuwe fruitbomen aangeplant, waardoor het huidige bestand 'vergrijst'. Sindsdien zet Landschapsbeheer zich in voor de hoogstamfruitboom door onder meer het geven van snoeicursussen, voorlichting over het gebruik van rassen en het faciliteren van vrijwilligers middels uitleen van (snoei) gereedschappen. Om de hoogstamfruitboom in Drenthe te behouden heeft Landschapsbeheer Drenthe rond 2000 ongeveer 80% van alle fruitbomen in Drenthe geïnventariseerd. Aan de hand hiervan is er een project opgestart om de achterstand van het onderhoud weg te werken en het vervolgbeheer veilig te stellen. Bron: Booost Personal Training Booost zorgt voor nieuwe impulsen. Zij werken samen aan het herstellen van uw fysieke en psychische balans. Hun uitgangspunt is de wisselwerking tussen de elementen: sport en gezondheid, gezondheid en schoonheid, schoonheid en voeding, voeding en sport, sport en schoonheid, voeding en gezondheid. Bron: Bedrijf Booost in Elp Biotuin Emmen Het tuinproject wordt uitgevoerd door vrijwilligers. Er worden aardappels, groenten en fruit gekweekt, zonder het gebruik van chemische middelen. De opbrengst komt ten goede aan ingeschrevenen van de voedselbank. De doelstellingen van Biotuin Emmen zijn: Propageren van gezonde voeding en biologische teelt, die een bijdrage levert aan een beter milieu. Het bevorderen dat mensen een moestuin beginnen en gelegenheid bieden praktische ervaring in het tuinieren op te doen en mensen een gezonde en nuttige tijdsbesteding bieden.

19 De doelgroepen van Biotuin Emmen zijn mensen: die het leuk vinden in de tuin van het project te werken, maar die dat niet doen om in eigen tuin of volkstuin verder te gaan; met hun werk steunen ze het project; die zelf groenten willen kweken uit liefhebberij, aanvulling op het inkomen, eigen gezondheid, bescherming van het milieu; die te kampen hebben met maatschappelijke problemen, zoals werkloosheid, gering inkomen en geestelijk welzijn. Bron: De Tuinen van Weldadigheid in Veenhuizen (soortgelijk project als in Emmen) Projecten Gemeente Borger Odoorn De gemeente Borger Odoorn houdt zich met verschillende projecten bezig waarbij voeding en beweging centraal staan. Hieronder worden twee projecten beschreven. Overgewicht onder jongeren moet nog meer en effectiever worden teruggedrongen. In Borger-Odoorn gebeurt dit onder meer door aandacht voor beweging en voeding, zowel in het basisonderwijs als met buitenschoolse activiteiten. Borger-Odoorn is, net als Meppel en Tynaarlo, sinds 2011 een JOGG gemeente. Vandaag hebben zij samen met de Provincie Drenthe, de Vereniging Drentse Gemeenten, de GGD Drenthe, bijna alle andere gemeenten in Drenthe en het JOGG bureau een volgende stap gezet om het overgewicht onder jongeren in Drenthe nog effectiever aan te pakken. Zij hebben hiervoor meerdere overeenkomsten gesloten. De JOGG beweging is erop gericht om met de kinderen in gesprek te gaan en hen structureel in beweging te krijgen, zodat zij een gezondere leefstijl aannemen. Bron:

20 Het project Samen sterk in bewegen startte op 15 april in de gemeente Borger- Odoorn. Doel is om de gezondheid van jongeren met overgewicht van 12 tot 18 jaar te verbeteren door een gezinsaanpak. In totaal kunnen zestien gezinnen speciale begeleiding en een coach krijgen voor de aanpak van overgewicht. Het project kiest voor een gezinsbenadering. Niet alleen de jongeren zelf moeten aan de slag, ook ouders en andere gezinsleden worden actief betrokken bij het project. Met het project willen ze bereiken dat jongeren weer trots op zichzelf worden. Ze willen het zelfvertrouwen vergroten, de conditie verbeteren en gezond en lekker eten stimuleren. Preuvenementen en Culinaire evenementen Hoogeveen Culinair is een culinair preuvenement geheel verzorgd door de plaatselijke restaurateurs en cateraars. Onder het genot van passende muziek kunt u genieten van mooie wijnen en spijzen. De Gouverneurstuin is het culturele hart van Kolkend Assen. In de tuin vindt de Assense Uitdag plaats en het Preuvenement. Culturele organisaties presenteren hun programma voor het nieuwe seizoen en Asser restaurants lichten een tipje van de sluier op van culinair Assen. Twee bureaus die haar krachten hebben gebundeld om samen het evenement Emmen Culinair te kunnen voorzetten. Klik Company die veel affiniteit heeft met de horeca door het geven van Hospitality trainingen en onderzoek. En beide eigenaren hebben ook een grote passie voor culinair, lekker, vers en gezond eten & drinken. Beau Business is in Emmen geen onbekend evenementenbureau, al meer dan 8 jaar worden grote evenementen als C'est la Vie door Beau Business georganiseerd. Streekmarkt in Drenthe Al een paar jaar wordt in Borger door een paar horecaondernemers een Preuvenement georganiseerd. Horecaondernemers die onder andere hieraan meewerken zijn: Hotel Bieze en Villa van Streek.

21 De Week van de Smaak wordt georganiseerd door de Stichting Week van de Smaak, in samenwerking met haar netwerk van regiocoördinatoren. De uitgangspunten van de Week van de Smaak staan beschreven in ons smaakhandvest. Bij het beoordelen van aangemelde activiteiten en samenwerking met andere partijen is het smaakhandvest ons uitgangspunt. TCNN / Food Circle Het TCNN is het Technologisch Centrum Noord Nederland. TCNN is de partner van het initiatief Food Circle. Hieronder staat beschreven waar Food Circle zich onder andere mee bezig houdt. Het Food Circle project maakt onderdeel uit van het core-thema Food & Nutrition één van de vijf speerpunten van het Healthy Ageing Netwerk Noord Nederland. Het doel van Food Circle is om de voedingsmiddelenindustrie in de regio Noord- Nederland te ondersteunen en te stimuleren door innovatie en vraaggestuurde research. Food Circle vormt een regionaal platform, waarin bedrijven (voornamelijk middenen kleinbedrijven), kennisinstituten en experts hun krachten bundelen. Een van deze experts is het Carbohydrate Competence Center. De focus ligt op het stimuleren van netwerken, het beantwoorden of verduidelijken van (gemeenschappelijke) kennisvragen over innovatie,het definiëren van onderzoek en het uitvoeren van kleine innovatiestudies aan de University of Applied Sciences Van Hall Larenstein in Leeuwarden en Hanze University of Applied Sciences in Groningen. Het thema Healthy Ageing biedt nieuwe kansen voor de Agro & Food sector in Drenthe, Groningen en Friesland. Om die kansen te pakken is de organisatie Food Circle in het leven geroepen, dat het gezond ouder worden wil bevorderen middels gezonde voeding uit o.a. de Noord-Nederlandse landbouw. De drie noordelijke provincies steunen deze ontwikkeling en roepen de Agro & Food sector op om in 2014 met goede projectvoorstellen te komen. Wij zullen zulke voorstellen ondersteunen. Zo kunnen we met elkaar de kansen voor een duurzame landbouw in Noord-Nederland verzilveren. De kennisinstellingen, zoals de Hanzehogeschool Groningen en Hogeschool VHL, zijn zeer betrokken bij dit cluster. Om optimale samenwerking te bewerkstelligen moeten opleidingen meer in het teken staan van de vraag vanuit het bedrijfsleven. De opleidingen zijn verweven met onderzoek in het bedrijfsleven en verschillende samenwerkingsverbanden, zoals HANNN en het CCC (Carbohydrate Competence Center). Volgens de noordelijke gedeputeerden zijn er grote kansen voor het Noorden, wanneer er maar intensief wordt samengewerkt.

22 Bron: Healthy Ageing De sector Life Sciences is momenteel een van de snelste groeiers van de economie in de regio Groningen, vooral rond het thema Healthy Ageing. Dat zegt directeur Siem Jansen van de Noordelijke Ontwikkelijks Maatschappij (NOM). Groningen en Noord-Drenthe hebben momenteel twee sectoren waar het opmerkelijk goed mee gaat en die mede fungeren als motoren met aanjaagfunctie voor de economie. Dat zijn de sectoren Informatie en Communicatie Technologie (ICT) en de Life Sciences, onder meer rond het thema Healthy Ageing. Vooral in en rond de stad Groningen doen deze sectoren het momenteel opvallend goed, en vooral op het gebied van de life sciences kan er de komende jaren nog veel worden verwacht, aldus Siem Jansen, directeur van de NV Noordelijke Ontwikkelingsmaatschappij (NOM) én Ambassadeur van Groningen. Dat het ook goed gaat met de Life Sciences merkt de NOM uit het aantal aanvragen voor kapitaal. Dat er in toenemende mate vraag is naar kapitaal van Life Sciencebedrijven betekent uiteraard dat er de wil is om te investeren. Vooral rond het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) is er groei. Het gaat daar duidelijk de goede kant op!, aldus de heer Jansen. Hij ziet nu al sterke groeicijfers bij kleinere life science bedrijven. De NOM is dankzij haar participaties en kredietverstrekkingen aan bedrijven in het Noorden betrokken bij de meest uiteenlopende sectoren van de regionale economie. Als ze dus érgens iets kunnen zeggen over hoe het momenteel gaat met de noordelijke, respectievelijk de Groningse economie, dan is het wel bij de NOM. Healthy Ageing is dus volgens ook de NOM één van de speerpunten van de Noordelijke economie. Daarbij trekken bedrijfsleven en onderwijs vaak samen op, want ook bij hogescholen en universiteit is er veel aandacht voor het thema Healthy Ageing. Dinsdag 5 november is in de Van DoorenVeste van de Hanzehogeschool Groningen een symposium over de huidige stand van zaken van het Centre of Expertise Healthy Ageing, waarbinnen al veertien innovatiewerkplaatsen opgezet zijn. Tijdens het symposium wordt gesproken over de nationale en internationale ontwikkelingen op dit onderwerp en de meerwaarde van het investeren in open innovatie. Bedrijven en instellingen kunnen zich oriënteren op deelname aan een bestaande of nog op te richten innovatiewerkplaats. Het Centre of Expertise Healthy Ageing zet in vier jaar ( ) in Noord-Nederland een netwerk op van circa vijfentwintig zorginnovatiewerkplaatsen. Dit zijn proeftuinen waarin onderzoekers, docenten, studenten, bedrijven en zorg- en welzijnsinstellingen gezamenlijk oplossingen vinden voor problemen die men in de zorg dagelijks tegenkomt. Bron:

23 Geopark de Hondsrug Het project Geopark de Hondsrug is een project van het Recreatieschap Drenthe. Met het project willen zij het verhaal terug brengen in het Hondsruggebied. Vanaf 2010 is het initiatief genomen om van het unieke Hondsruggebied een Geopark te maken. Voedsel speelt ook een rol binnen dit project. Het streven is om iets met dit onderwerp te doen waarbij oervoedsel een rol speelt. Bron: Basic Supply Group De Basic Supply Group ontwikkelt, produceert en verkoopt ingrediënten voor de levensmiddelen en voedsel industrie. De producten worden wereldwijd verkocht. Het beleid van de organisatie is gericht op de klant en de markt van de klant. De Basic Supply Group biedt focus op applicatie-expertise door het sluiten van allianties met gespecialiseerde productie "sourcing-eenheden". Nieuwe producten worden gerealiseerd door middel van een projectmatige samenwerking tussen het product en het procesontwikkelaars in de Basic Supply Group en de productie partner. Bron: LTO Noord afdeling Drenthe LTO Noord is de overkoepelende organisatie voor de afdelingen in de noordelijke helft van Nederland. Het doel van LTO Noord (LTO staat voor Land- en Tuinbouw Organisatie) is de economische en sociale belangen te behartigen van ondernemers in de land- en tuinbouw. LTO Noord wil bijdragen aan een gezonde, duurzame en veilige voedselproductie, een hoogwaardige en duurzame sierteeltproductie, een evenwichtige, gevarieerde en aantrekkelijke inrichting van het platteland, opwekking en gebruik van duurzame energie en multifunctioneel grondgebruik met nieuwe diensten. Het provinciaal bestuur en de beleidsmedewerkers van LTO Noord Drenthe richten zich op de collectieve behartiging van de belangen van haar leden. Centraal uitgangspunt is Ruimte voor agrarische ondernemers. Bron: Marketing Drenthe Stichting Marketing Drenthe is in 2007 in opdracht van de provincie opgericht. Marketing Drenthe is verantwoordelijk voor het verbeteren van het imago van Drenthe op het gebied van toerisme, wonen en werken, met de ultieme doelstelling een bijdrage te leveren aan de economische ontwikkeling binnen deze sectoren. De kernwaarden van Drenthe, zoals rust, ruimte en oorspronkelijkheid worden 'toekomstgericht' gemaakt. Voedsel neemt hier (nog) geen plaats in. Bron:

24 Suiker Unie Suiker Unie ontwikkelt, produceert en vermarkt suiker en suikerspecialiteiten. 20% van de suiker dat verkocht wordt, komt uit Drenthe. Suiker Unie werkt nauw samen met telers en partners aan een betere toekomst. Dit doen zij door de lokale teelt en de productie van voeding en andere nuttige materialen uit suikerbieten continue te verbeteren. Uiteraard met respect voor de mens en zijn omgeving. Bron: Eten Dichtbij - Boek Deze uitgave geeft lokale overheden, ondernemers, boeren, burgers en consumenten een overzicht van de vele kansen die eten van dichtbij biedt. Zoals gezonde en sociale kinderen door de aanleg van een moestuin op school. Of meer vitale ouderen doordat er in de zorg vers en met de seizoenen wordt gekookt. Of meer banen en een gevarieerder landschap door het verkopen van streekproducten op de markt of op het erf. Al deze initiatieven, van simpel tot ambitieus, maken onze samenleving mooier, beter en lekkerder. Leeswijzer: Leefbaarheid en Zorg Regionale identiteit Betere Zorg Leefbaarheid/ Sociale Cohesie Cultuur en Vrijetijd Meer toerisme/recreatie Verbinding Stad/platteland Behoud Cultuurhistorie Leren en Werken Stimulering Regionale Economie Behoud Kennis en Innovatie Beter Onderwijs Meer Arbeidsintegratie Ruimte en Groen Goedkoper Onderhoud Landschap Meer biodiversiteit Minder Afval/Co2 Mooier landschap Voeding en Gezondheid Beter gezondheid Healthy Ageing Minder obesitas Vitale medewerkers Bron: boek: Eten Dichtbij, verreweg de meeste kansen, Regio Groningen en Assen

25 Links en adressen In de volgende tabel is een overzicht te zien van belangrijke initiatieven op verschillende betrokken gebieden. We hebben ervoor gekozen om de gebieden Gezondheid en Welzijn, Natuur en Landbouw, Biologisch, Trends, Eten en Drinken, Informatie Drenthe en Boeken aan te houden. Thema s Onderwerp Websites Gezondheid en welzijn Gezondheidscentrum Jongeren op gezond gewicht Jogggemeente Samen sterk bewegen \l "sthash.kgkzd1tl.dpuf Food for Healthy Ageing Jaarstukken GGD Drenthe Natuur en Landbouw Fruitbomen Project Kromkommer Biologisch

26 Biotuin in Emmen Kwekerij De Vrolijke Noot Trends Verdieping en Verbreding plattelands beleid Villa van Streek Voedsel verspilling Insecten productie Insecten productie Food Circle Food & Nutrition Eten en Drinken Eten op zijn Drents Week van de Smaak Preuvenement

27 Fruitbedrijf Goense Cittaslow Informatie Drenthe Economie Agribusiness s-0/werkgelegenheid/ Vestigings klimaat at/vestigingsklimaat/ Vrijetijds Economie onomie/ Ondernemen ribusiness/ Natuur Boeken Jans Polling en Roel Kuper De Kok en de Verteller Albert Kooy De Nieuwe Nederlandse Keuken Roel Kuper Meer dan broene bonen: koken met Drentse streekproducten Regio Assen- Groningen Eten Dichtbij, verreweg de meeste kansen

28 Deelnemers en contactenoverzicht Om een inventarisatie te kunnen maken van verschillende soorten bedrijven die betrokken zijn bij het onderwerp Food in relatie met Health, Lifestyle & Economy hebben we vooral in ons netwerk rondgevraagd. Vanuit directe en indirecte contactpersonen is deze lijst met deelnemers en het contactenoverzicht ontstaan. Bedrijfsnaam Contactpersoon adres Provincie Drenthe Gerrit Kamstra IVN Regio Noord Kees Siderius de Bijzaak Arjen M. Sluiman Klaas Sluiman Anita's Bonte Bentheimers Anita Santing Meyling Stichting Creative Mix Santie de Klerk De Kromhoekster Kip Marion Bakx Bisschop Biologisch Gemengd bedrijf Noabershop Anita Maskram Brandhof Bijzonder Brood De Landskeuken Permacultuur Tuin Ishi Crosby Bitter & Zoet Slow Food Nederland Kaaslust Jan Craens Het kwekerijtje de Kwakel de Kruidenwei Ger Entjes en Ayla Groenveld Het Tramlokaal Bessenkwekerij Allardsoog Hans en Klaartje van Wijk Booost Dick Oosterwijk Molen de Bente Hans Petit Kwekerij de Vrolijke noot Zorgcentrum Wittelte Wij'n Gaard op Tiendeveen Irene Verkerk & Jan-Willem Nieuwenhuis Het Bureau Ria Fongers De Winkel tussen kerk en klooster De Sterke Akkers Landwinkel Goense Kees Goense Grasdierdorp ABZ Anloo LTO Noord-Drenthe Cees Ruhé Provincie Drenthe Jolanda Warners Laura van Dijk Booost Dick Oosterwijk

29 Marketing Drenthe Jan Albert Westenbink Project Fotograaf Cees van Alten Gemeente Rotterdam Eric Geraets Suikerunie Peter Roelfsema Geopark de Hondsrug Cathrien Posthumus Gemeente Emmen Jan Deuten Frans Meerhoff Basic Supply Group Jan Buining Gemeente Borger-Odoorn Jaap Gorseling Gemeente Assen Gerrit Stolte TCNN/Food Circle Saskia van Gend Hanze Hogeschool Ton Mulder Provincie Drenthe Nel van Ameyde Provincie Drenthe J.R. Warmelts-Boelens Gemeente Assen Ina Roelfs Gemeente Assen Arjen Nieveen Gemeente Emmen Tonia Arts Gemeente Emmen Jannie Hoogeveen HANNN Doede Binnema Stenden/Alfa College Cigdem Zantingh TCNN/Foodcircle Myrna de Haan Week van de Smaak Henk Evers Drenthe Nature Now Bert Pathuis Vitaalbewustzijn Giovanna Gomersbach Obsitas probleem Paul Blaauwgeers Klazienaveen Sport- en voedingscentrum Suzanne Wit

30 Gegevens aanwezigen bijeenkomsten Food-bijeenkomst 15 april 2014 jl. Naam Bedrijf 1. Cathrien Geopark de Hondsrug Posthumus 2. Jan Deuten Gemeente Emmen 3. F.J. Meerhoff Gemeente Emmen 4. Jan Buining Basic Supply Group 5. Laura van Dijk Provincie Drenthe 6. Gerrit Kamstra Provincie Drenthe 7. Jaap Gorseling Gemeente Borger-Odoorn 8. Gerrit Stolte Gemeente Assen 9. Saskia van Gend TCNN / Foodcircle 10. Erik Sigtermans Grand Brand 11. Ton Mulder Hanze Hogeschool Food-bijeenkomst 17 april 2014 jl. Naam 1.Cees Ruhé Bedrijf LTO Noord Drenthe 2. Jolanda Warners Provincie Drenthe 3.Dick Oosterwijk Booost 4.Jan Albert Westenbink Marketing Drenthe 5.Cees van Alten 6.Eric Geraets 7.Peter Roelfsema Project Fotograaf Gemeente Rotterdam Deelgebiedscommissie Hunzeproject

31 De vijf ingrediënten van de Nieuwe Nederlandse keuken Cultuur De Nederlandse eetcultuur, groenten van de koude grond, uit de regio, seizoen smaken, herkenning, keukentradities. Op het bord moet je zien in welk land we eten en in welk seizoen. Gezond Gezond eten voor je lichaam en geest en voor de planeet. Een gezonde manier van eten geeft een goed gevoel! Veel groenten, weinig dier. Natuur Eten van wat het land en de zee ons in de seizoenen biedt, zonder kunstmatige toevoegingen, en in zijn geheel. Een hele kip waar je verschillende gerechten van maakt en niet een filet. Kwaliteit Respect voor de ingrediënten die je eet en de mensen die ze produceren. Herken de kwaliteit van de ingrediënten die je kiest om een maaltijd samen te stellen: biologisch, fairtrade, diervriendelijk, vers, uit het seizoen en de regio. Winst Winst voor jezelf, voor de boer en producent, en voor de planeet. Kwaliteit heeft een prijs, maar als je veel groente eet en weinig vlees ben je altijd goedkoper uit. Een kleine portie vlees van goede kwaliteit is ook goedkoper dan een grote portie van mindere kwaliteit. Vier nieuwe trends Nieuwe Nederlandse keuken: Beter, Verser, Gezonder en Eerlijker! Een aantal citaten die uit het boek komen: Ga terug naar de natuur, eet van het land, gooi de industriële pakjes, potjes en flesjes aan de kant en ga zelf weer koken Peter Klosse Op het bord moet je kunnen zien in welk land en in welk seizoen we eten Gezond voor de mens maar ook voor de aarde Het seizoen is de kwaliteit van de aarde Tachtig procent groenten, twintig procent dier, tachtig procent van Nederlandse bodem en uit Nederlandse wateren, twintig procent van buiten Bron: Boek - De Nieuwe Nederlandse keuken Albert Kooy

32 In deze tijden verlangt de consument steeds meer waar voor zijn geld, zeker in de voedingsmiddelenindustrie. Kwaliteit en authenticiteit van de producten worden steeds belangrijker. Dit veranderend consumentengedrag brengt niet alleen nieuwe concepten, maar ook nieuwe verdienmodellen met zich mee. Uiteraard heeft dit effect op de directe verkoop en/of productie en aanvoer van grondstoffen/gewassen. Hier liggen groeikansen voor uw bedrijf. Bron: uitnodiging Food Circle Food Business Innovation; Nieuwe verdienmodellen in de foodsector van morgen 12 juni 2014 Informatie Cittaslow Cittaslow is het internationale keurmerk voor gemeenten die op het gebied van leefomgeving, landschap, streekproducten, gastvrijheid, milieu, infrastructuur, cultuurhistorie en behoud van identiteit tot de top behoren. Borger-Odoorn ontving in 2010 het internationale Cittaslow keurmerk. De oorsprong van Cittaslow ligt in de Italiaanse stad Orvieto. Een Cittaslow gemeente is top als het gaat om leefomgeving, landschap, streekproducten, gastvrijheid, milieu, cultuurhistorie en behoud van identiteit. Genieten op een plezierige, gastvrije manier, in een menselijk tempo. Een plek om trots op te zijn! Een Cittaslow gemeente kenmerkt zich door een prettige leefomgeving en haar rijke cultuurhistorie. Dat geldt ook voor Borger-Odoorn. De Hunebedden vertellen een eeuwenoud verhaal van de vroegste bewoners in deze omgeving. Verder kent Borger- Odoorn een uitgestrekt landschap met bos, heide, zand en veen. Een omgeving die uitnodigt om te ontdekken. Laat u verrassen door de gevarieerde schoonheid van dit gebied. En geniet van de gastvrijheid van de bewoners. Zij laten u graag kennismaken met de eigenheid van hun Borger-Odoorn. De plek waar zij trots op zijn. Samen werken aan vooruitgang Het Cittaslow keurmerk stimuleert bestuurders, beleidsmakers, instellingen, ondernemers en inwoners om verantwoordelijkheid te nemen voor de ontwikkeling van de gemeente. Bewust omgaan met natuur en milieu is hierbij uitgangspunt. Waar mogelijk creëren wij ruimte voor de toepassing van nieuwe technieken. Vooruitgang met behoud van onze historie en de kenmerkende schatten uit ons rijke verleden. Bron:

33 Week van de Smaak Smaakhandvest De Week van de Smaak is hét jaarlijkse evenement waarin gezonde en eerlijke voeding onder de aandacht wordt gebracht van een breed publiek, met nadruk op ambachtelijke, seizoensgebonden, natuurzuivere, duurzame en streekgebonden producten. Smaak is hierbij het verbindende element. Door mensen uit alle geledingen van de samenleving op een positieve manier in contact te brengen met gezond en lekker voedsel dragen zij bij aan een duurzame ontwikkeling en gezonde levensstijl. De Week van de Smaak wordt gedragen door het enthousiasme en de inzet van partners in diverse sectoren; de Week van de Smaak verbindt (lokale) producenten, bedrijfsleven, non-profit organisaties en overheden. De Week van de Smaak gaat uit van 6 kernwaarden, die het uitgangspunt vormen van het smaakhandvest: Ambachtelijk Natuurzuiver (= zonder additieven) Seizoensgebonden Diervriendelijk Bekende herkomst Duurzaamheid Het doel van de Week van de Smaak is om, in samenwerking met regiocoördinatoren en partners uit alle geledingen van de samenleving, een breed publiek te laten ervaren wat écht eten is en een concreet handelingsperspectief te bieden. De landelijke organisatie bedenkt en realiseert inspirerende activiteiten die hun hoogtepunt beleven in de Week van de Smaak. Het effect hiervan moet zijn dat bestaande organisaties en structuren jaarrond verder gaan met deze activiteiten. De Week van de Smaak is dé ontdekkingstocht naar pure producten en culinaire authenticiteit, en biedt: Een jaarlijks terugkerend evenement met publieksacties en publieksactiviteiten verspreid door het land, dat zoveel mogelijk mensen de mogelijkheid biedt te genieten van pure smaken en authentieke producten Een stimulerend platform voor reeds bestaande én nieuwe initiatieven rond smaakbeleving van eten en drinken. De Week van de Smaak wil: Aandacht vragen voor smaak, voor jong en oud Goede smaak relateren aan vers, ambachtelijk, seizoen en streekgebonden Bewustwording over streek- en seizoensproducten en biologische voeding bevorderen Het genieten van deze producten stimuleren Aandacht vragen voor eten aan tafel als onderdeel van ons cultureel erfgoed Informatie bieden over voeding, smaken en eetculturen Kennis laten maken met (onbekende) smaakvolle producten Vakkennis en ambachtelijke en authentieke bereiding herwaarderen

34 De verhalen en rituelen bij eten en drinken laten herleven De tradities van het culinair erfgoed herstellen Een duurzame en gezonde eetcultuur bevorderen Culinaire vernieuwing bevorderen Smaken en eetculturen laten ontdekken De Week van de Smaak is bedoeld voor: Het publiek, om meer smaakbeleving te laten ervaren Iedere organisatie die smaak een warm hart toedraagt, waaronder de culinaire wereld (koks, journalisten, restaurants, bedrijfscatering); maatschappelijke organisaties; boeren en winkels; om onder de paraplu van de Week van de Smaak bij te dragen aan méér genieten van smaakvolle producten. Slowfood Slow Food Nederland is de landelijke, overkoepelende organisatie voor de convivia (regionale of lokale afdelingen), de commissie Ark & Presidia en de Youth Food Movement in Nederland. Het bestuur van Slow Food Nederland bestaat uit een voorzitter, secretaris en penningmeester (dagelijks bestuur) en vier bestuursleden die verschillende taken hebben. Zij vormen het algemeen bestuur. Alle bestuursleden zijn vrijwilligers. Zij voeren zelf taken uit of delegeren die aan (bestuurs-) commissies. Convivium Drenthe - Rietlanden: De passie voor lekker eten en drinken dat op een eerlijke en ambachtelijke wijze is geteeld en bereid delen met elkaar d.m.v. bijeenkomsten en activiteiten. Netwerken en uitwisselen van kennis op een ongedwongen manier waarbij plezier en gezelligheid hoog in het vaandel staan, dat is waar ons convivium naar streeft. Verdieping van de landbouw Naast verbreding van het plattelandsbeleid kan de landbouw ook versterkt worden door de eigen landbouwactiviteiten te verdiepen. Concreet denken we aan productvernieuwingsprojecten, gaande van specialisatieteelten tot bvb. rechtstreekse verkoop op de boerderij. Ook dit kunnen we passen in het bredere duurzaam toerismeluik van het Hanzestadproject: focussen op streekeigen producten, boerderijen openstellen d.m.v. een winkelfunctie, vergroot enkel maar de charme en dus de aantrekkelijkheid van het Brugse Ommeland. Bron: Verbreding van het plattelandsbeleid Verbreding van landbouw betekent dat landbouwers zich ook bezighouden met activiteiten die in feite niet tot de eigenlijke landbouwactiviteit horen. We sommen enkele functies op: Zorgfunctie: landbouwgezinnen nemen de zorg voor gehandicapten, probleemjongeren, ex-verslaafden, enz. op. Deze piste zou bvb. interessant kunnen zijn voor het PIDO in het Chartreusegebied.

35 (hoeve)toerisme: landbouwers stellen hun deuren open voor toeristen (vnl. Vlamingen) die de charmes van het platteland (her)ontdekken en de stress van de steden ontvluchten Energieproductie: mestvergisting installaties, windmolens op de boerderij zijn slechts 2 mogelijkheden die de landbouwer een extra euro kunnen opleveren door zelf groene stroom te produceren Agrarisch natuurbeheer: de landbouwer profileert zich nog meer als beschermer van de natuur en wordt hiervoor ook extra beloond (vb. planten en onderhoud van knotbomen, hoogstamboomgaarden, ) Waterbeheer: de landbouwer speelt een actieve rol in het integraal waterbeheer van een rivierbekken Gezien de toeristische troeven van het Brugse ommeland (bvb. aanwezigheid kastelen, veel groen) wil het Hanzestadproject voornamelijk focussen op verbreding door middel van duurzaam toerisme. Concreet denken zij aan de versnelde realisatie van een fietsknooppuntennetwerk, het stimuleren van hoevetoerisme en het opstellen van een overkoepelend duurzaam toerismeactieplan (naar analogie met de Engelse counties die hiermee reeds jarenlange ervaring hebben). De andere functies kunnen deze klemtoon enkel maar ondersteunen: agrarisch natuurbeheer maakt de groene gordel nog groener/attractiever; een luik toerisme voor allen kan dan weer mikken op de zorgfunctie, enzovoort. KromKommer Te krom, te dik, te klein, te veel. te gek! Volgens schattingen wordt zo n 5 tot 10% van alle groente en fruit in Nederland verspild vanwege hun looks. Dat is toch krom? Maar ook schommelingen in de productie en gebrek aan communicatie binnen de keten zorgen voor groenteoverschotten die vervolgens doorgedraaid worden. Met de smaak en kwaliteit van al deze groenten is niets mis, maar toch belanden ze op de afvalberg, bij veevoer of in de biovergister. Kromkommer zorgt er daarom op verschillende manieren voor dat deze groente weer terugkomen op ons bord. Ze werken aan een eigen productlijn, verbinden telers aan groothandels en horeca, en bekijken ze de mogelijkheden om gekke groente in de schappen te krijgen. Kromkommer - Voedselverspilling: facts & figures Volgens allerlei onderzoeken wordt wereldwijd tussen de 30 en 50% van het voedsel verspild. Ongelooflijk, maar ook moeilijk te bevatten, want wat houdt dat nou precies in? Een korte tour door voedselverspillingsland: Wereldwijd verspillen we 1,3 miljard ton voedsel; een derde van de gehele productie (Wereldvoedselorganisatie FAO) Ondertussen heeft bijna 1 miljard mensen honger en groeit de wereldbevolking voor 2050 van zeven naar negen miljard (Universiteit Wageningen) Het eten wat in de VS verspild wordt is genoeg om al deze mensen met honger te voeden (Tristram Stuart) Als op het land dat nu gebruikt wordt om voedsel te verbouwen dat uiteindelijk verspild wordt bomen zouden worden geplant, zou dat alle co2-uitstoot door fossiele brandstoffen compenseren (Tristram Stuart)

36 In totaal gooit de Nederlandse consument nu jaarlijks voor 2 tot 2,4 miljard euro aan eten weg. In de keten van oogst tot supermarkt wordt nog eens ca. 2 miljard euro aan voedsel verspild (Universiteit Wageningen) Naar schatting 5% tot 10% van het voedsel wordt verspild door strenge eisen aan het uiterlijk van het product. Destijds kon dit deels verklaard worden door EU-regels, maar die wetgeving is in 2009 minder streng geworden. Toch bereiken afwijkende groente en fruit de supermarkten niet (Universiteit Wageningen) De Nederlandse overheid wil dat consumenten en bedrijven in 2015 de verspilling met 20% hebben verminderd ten opzichte van Het Europees Parlement wil voedselverspilling met de helft terugdringen is het Europese jaar tegen voedselverspilling. Bron: Paleo Dieet Eten zoals ons lichaam het bedoeld heeft Het Paleo dieet is een kijkje in de keuken van onze voorvaders. Lang verhaal kort het komt erop neer dat je meer natuurlijke voeding gaat eten als dat je nu doet. Ons lichaam is hier namelijk op ingesteld, maar in het tijdperk waarin we nu leven kun je op elke hoek van de straat eten krijgen. En om ons eten houdbaar te maken gooien we er een boel met troep in. Niet zo best Evenals de suikers, het zout en de koolhydraten die in al ons bewerkte voedsel zitten en waar het overgrote deel van de Nederlanders zich elke dag mee vol eet. Het Paleo dieet gaat terug in de tijd van onze Paleo voorouders, en de gedachte dat deze mensen waarschijnlijk helemaal nog niet zo gek waren. Zij wisten dat hun lichaam het beste functioneert als ze voedsel aten dat niet bewerkt was. Eigenlijk wisten ze niet beter, want dit voedsel was voor hun niet beschikbaar. Zij aten, wat wij als mensen zijnde behoren te eten van moeder natuur. Waarom is het Paleo Dieet populair? Of eigenlijk waarom zou het populair moeten worden in Nederland, aangezien dit dieet in Amerika een enorme opmars heeft gemaakt. Het is simpel en daarom is het gemakkelijk om te volgen. In het Paleo dieet focus je op de kwaliteit van de voeding die je eet, en niet de hoeveelheid. Dit betekent geen calorieën tellen, geen weegschalen en meer focus op kwaliteitsvoedsel. Bron:

37 Procesbeschrijving Voedselketen

38 Beschrijving voedselketenschema: 1. Voedingsgedrag/-gewoonte en gezondheid Consument; start en eindpunt voedselketenproces 2. Behoeften en wensen van de consument, die beïnvloed worden door aspecten als smaak, geur en presentatie van de voeding, evenals cultuur. De invalshoek Gedragsbeïnvloeding maakt hier (nog) niet expliciet deel uit van de voedselketen 3. UMCG Lifelines a. Verzameling gegevens via Lifelines-onderzoek m.b.t. relatie voeding en gezondheid mede gelet op aspecten als smaak, geur en presentatie: voedingsbeleving b. Analyse Lifestyle gegevens voeding en gezondheid c. Aanbevelingen gezonde voeding 4. UMCG Eriba a. Fundamenteel onderzoek samenstelling gezonde voeding b. Advies t.b.v. samenstelling en productie gezonde voeding 5. Corporaties/Grote bedrijven: opdrachtgever a. Realisatie productie grondstoffen en halffabricaten t.b.v. gezonde voeding b. Opdrachtverlening 6. Hanzehogeschool/RUG a. Vertaling advies (Eriba) en opdrachtverlening via toegepast onderzoek in uitvoeringsopdracht 7. WUR/TNO a. Uitvoeringsopdracht wordt voorzien van Programma van eisen waaraan productie van grondstoffen en halffabricaten t.b.v. gezonde voeding moet voldoen 8. Boer: opdrachtnemer a. De boer gaat grondstoffen/halffabricaten produceren aan de hand van het Programma van eisen van WUR/TNO b. Hiertoe maakt de boer eerst prijs-, kwaliteit- en conditieafspraken met de corporaties/grote bedrijven c. Om de productie toe te snijden op het Programma van eisen maakt hij gebruik van een: 9. Leer/werkboerderij, voorzien van: a. Een Dairy Campus b. Processen om te komen tot productie- en kwaliteitsoptimalisatie, zo mogelijk en nodig in samenwerking met WUR/TNO Ad. 8 en 9: De invalshoek Biomassa maakt hier (nog) niet expliciet deel uit van de voedselketen 10. WUR/TNO a. De grondstoffenproductie van de boer wordt getoetst aan het Programma van eisen. Indien niet akkoord: terugkoppeling bevindingen aan de boer voorzien van advies. Indien akkoord bevonden: 11. Hanzehogeschool/RUG a. De productie van grondstoffen vormt de basis voor verdere productdifferentiatie, eventueel in samenwerking/-spraak met: 12. De Food Circle

39 13. Corporaties/Grote bedrijven a. Productie halffabricaten en eindproducten b. Levering halffabricaten en eindproducten voorzien van presentatie (zoals verpakking, gebruik media) aan MKB en Horeca c. Levering eindproducten voorzien van presentatie aan consument 14. MKB a. Levering eindproducten voorzien van presentatie aan consumenten 15. Horeca a. Levering, presentatie samengestelde eindproducten aan consument in daartoe geëigende entourage

40 Presentatie Ton Mulder, Coördinator Health & Lifestyle Economy Ton Mulder Coördinator Health & Lifestyle Economy Kunst & Cultuur met, van en voor ouderen Onder kunst wordt verstaan: Het product van creatieve menselijke uitingen zoals schilderen, tekenen, beeldhouwen, fotografie, film, interactieve media, literatuur, poëzie, theater, muziek, zang, dans, of bouwkunde. Kunst is in die zin een verzamelbegrip voor het totaal aan kunstuitingen, zoals dat gegroeid is vanuit historische en culturele tradities. Onder cultuur wordt verstaan: al die dingen die mensen denken, doen en hebben: gewoonten en gebruiken, godsdienst, normen en waarden, bestaanswijze, muziek en voorwerpen, eetgewoonten en wijze van kleden, bouwwerken. Het geheel van gewoontes van een bepaalde groep mensen zoals muziek, eten, kunst, taal enzovoort.

41 Healthy Ageing is Active Ageing, een Healthy Lifestyle is een Active Lifestyle Zo lang mogelijk gezond Vergroten welbevinden,welzijn Verminderen, voorkomen eenzaamheid Verbeteren kwaliteit van leven Initiatieven op het gebied van Kunst & Cultuur om beschikbare competenties en interesses tot op hoge leeftijd daadwerkelijk te kunnen blijven beoefenen, van te genieten, aan deel te nemen of gestalte aan te geven

42 Basis om mee te doen, voor iedereen voorwaardelijk: Kwaliteit van activiteiten en accommodaties Multidisciplinair netwerken (op maat) Onderwijs is co-maker/-participant van/aan de HLK&C Stakeholder is co-maker/-participant van/aan de HLK&C Het regionaal en transnationaal delen van kennis en ervaringen Kennisdeling via open innovaties Op de hoogte van nieuwste ontwikkelingen Mogelijkheden co-makership en co-partnership van lokaal tot internationaal niveau Keten/netwerksamenwerking: versterking samenhangende diensten en expertise, verwijzing complementaire diensten en expertise Maakt deel uit van kwaliteitsketen/netwerk HLK&C Exposure via menustructuur HLK&C cliënten/deelnemers variërend van lokale tot internationale HLK&Cmogelijkheden

43 De HLK&C-keten bestaat uit diverse geledingen: Lokale kenniskringen als uitgangspunt, met kleinschalige pilots binnen de kenniskringen Regionale clusters Transnationaal netwerk De HLK&C-keten kent voorlopers en volgers: Dat betekent dat er klein en met enkele innovatieve en enthousiaste voorlopers wordt begonnen en dat er gegroeid wordt door volgers aan te haken Onderscheidende efficiëntie en effectiviteit Geïmplementeerde innovatieve diensten of producten Research Lab HLK&C Kennis/onderzoek instellingen Basis HLK&C accommodaties met geïmplementeerde innovaties Volgers Aanbieders Businessplannen Consumenten Trends/Behoeften Prototypes onderscheidende innovatieve diensten of producten Businessplan Implementatie plan Field Lab HLK&C Innovatieve activiteiten/ accommodaties Voorlopers Onderscheidende Kwaliteit en Prijs Marktrijpe onderscheidende innovatieve diensten of producten Prototypes onderscheidende innovatieve diensten of producten Onderscheidende efficiëntie en effectiviteit Geïmplementeerde innovatieve diensen of producten Aanbieders Businessplannen Consumenten Trends/Behoeften Businessplan Implementatie plan Onderscheidende Kwaliteit en Prijs Marktrijpe onderscheidende innovatieve diensten of producten

44 Healthy Lifestyle Kunst & Cultuur Overall netwerkmodel HLK&C-keten HLK&C-keten Drenthe HLK&C-keten nationaal HLK&C-keten Groningen HLK&C-keten nationaal HLK&C-keten Internationaal Scanbalt HLK&C-keten nationaal HLK&C-keten nationaal HLK&C-keten nationaal HLK&C-keten Noord Nederland HLK&C-keten Friesland HLK&C-keten Lokaal/ regionaal HLK&C-keten Lokaal/ regionaal HLK&C-keten Provinciaal HLK&C-keten Lokaal/ regionaal HLK&C-keten Lokaal/ regionaal Kamer van Koophandel Innovatielab Groningen Libau Belastingdienst (Startersvoordeel) Marketing Drenthe, Groningen, Friesland Provinciale subsidies Gemeentelijke subsidies Cultuurfondsen Rijksoverheid Prinsbernhardcultuurfonds Andere fondsen op het gebied van: Creatieve industrie Geschiedenis en letteren Muziek Podiumkunst Monumenten Etc.