NAVB. Signalisatie. van werken en verkeersbelemmeringen op de openbare weg. Bundel N r 106

Transcriptie

1 D R I E M A A N D E L I J K S E U I T G A V E - A P R I L - M E I - J U N I NAVB Bundel N r 106 Signalisatie van werken en verkeersbelemmeringen op de openbare weg

2 Inhoud VOORWOORD...3 Tweede trimester 2005 Bundel N r 106 Signalisatie van werken en verkeersbelemmeringen op de openbare weg INLEIDING...3 Wat is verkeersveiligheid?...3 Huidige situatie...3 Het belang van signalisatie...4 Snelheid van het verkeer...4 WETTELIJKE BEPALINGEN...4 Vergunning...4 Signalisatie van de werken per categorie...5 Overname toegestaan mits toelating van het NAVB. Deze bundels worden in het Frans gepubliceerd onder de titel CNAC dossier. De raadgevingen gepubliceerd door het NAVB binden enkel het Actiecomité, rekening houdend met de huidige stand van de wetgeving en de techniek, en onttrekken de lezer niet aan de verplichting om informatie in te winnen en de geldende wetgeving na te leven. Verschijnt 4 maal per jaar. De syndicaal afgevaardigden van de bouwondernemingen krijgen rechtstreeks één exemplaar toegestuurd in bijlage bij NAVB info. Individuele bouwvakkers kunnen een gratis exemplaar aanvragen via hun syndicale organisatie en dit zolang de voorraad strekt. Bestellingen en tarieven: zie of achteraan in NAVB info. In dezelfde reeks zijn nog andere dossiers beschikbaar (vroeger Veiligheidsnota s ). VERKEERSBORDEN EN SIGNALISATIE-ELEMENTEN...5 Verkeersborden en elementen voor de wegsignalisatie...5 Verkeersborden en elementen voor de bouwplaatssignalisatie...11 SIGNALISATIEPLAN...14 Vier stappen...14 Veiligheid van de werknemers op bouwplaatsen...14 Voorbeelden van signalisatieplannen...14 Bijzonderheden bij werken van zesde categorie...14 ALGEMENE VOORSCHRIFTEN IN DE PRAKTIJK...18 Plaatsing en verwijdering van de wegsignalisatie...18 Onderhoud, schoonmaak en opslag...18 GESCHIKTE PERSOONLIJKE BESCHERMINGSMIDDELEN...19 Wanneer PBM voorzien?...19 Gebruik van de standaard-pbm...19 Signaalkledij...19 NAVB Colofon NAVB dossier is een driemaandelijks informatieblad van het Nationaal Actiecomité voor Veiligheid en hygiëne in het Bouwbedrijf (ook beschikbaar in het Frans onder de titel CNAC dossier ). Redactie: Raymond Brems, Virginie Caverneels, Christian Depue, Patrick Franceus, Geoffrey Goblet, Carl Heyrman, Véronique le Paige, Isabelle Maesfranckx, Arlette Moonens, Hans Raes, Christelle Schmitz, Isabelle Urbain, Nicolaas Van Leeuwen, Bart Verstraete Verantwoordelijke uitgever: Carl Heyrman - Sint-Jansstraat Brussel Inschrijvingsnummer bij de Koninklijke Bibliotheek (wettelijk depot) Het redactiecomité van NAVB dossier streeft steeds naar betrouwbaarheid van de gepubliceerde informatie. Het kan er echter niet aansprakelijk voor worden gesteld. De reproductie van teksten en illustraties is toegestaan mits de uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en duidelijke bronvermelding. Informatie en abonnement: NAVB Sint-Jansstraat Brussel Tel.: 02/ Fax: 02/ navb@navb.be - Website: Opmaak en drukwerk: 2 Signalisatie van werken en verkeersbelemmeringen op de openbare weg

3 Voorwoord Met dit NAVB dossier willen we in grote lijnen de situatie schetsen inzake de signalisatie van werken en verkeersbelemmeringen op de openbare weg. Binnenkort verschijnt er een meer gedetailleerd en geüpdatet vademecum waarin de verplichtingen staan, de regels van goede praktijk enzovoort inzake de signalisatie van werken en verkeersbelemmeringen, rekening houdend met de verschillende regelgevingen in de verschillende gewesten. Inleiding Wat is verkeersveiligheid? Verkeersveiligheid is een ruim begrip en beperkt zich niet tot repressie. De meeste weggebruikers denken enkel aan radars, bekeuringen van politieagenten, parkeermeters enz. In zo'n context wordt gevaarlijk rijgedrag, uit onbegrip, beschouwd als een sport. Verkeersveiligheid is nochtans een begrip dat heel wat gedachten kan oproepen (continue brainstorming door wetenschappers). Gedragsspecialisten verdiepen zich in psychologie, psychiatrie en zelfs psychopathologie wanneer ze het hebben over de gemoedstoestand van sommige weggebruikers. Wie meer interesse heeft voor omgevingsfactoren, gaat vaak heel sterk het accent leggen op de stedenbouwkundige organisatie, die het gedrag van de weggebruiker kan bepalen. Huidige situatie Tijdens de maand november 2005 bezochten de adviseurs van het NAVB 168 werven die op of langs de openbare weg gelegen waren en een grote invloed hadden op andere weggebruikers. 69 van deze werven waren niet op voorhand gemeld. Op 79 werven beschikten de werknemers niet over de voorgeschreven sociale voorzieningen (refter, kleedkamer, WC) en op 71 werven werden de werken door meerdere aannemers tegelijkertijd uitgevoerd. Bij 42 projecten was er geen veiligheidscoördinator betrokken bij het ontwerp en op 29 projecten was de aangestelde veiligheidscoördinator-verwezenlijking op de werf niet gekend. De verdeling van de bezochte werken volgens type van de werkzaamheden, de beheerder van de weg en het aantal werknemers op de bouwplaats ziet er als volgt uit: Verdeling volgens type werkzaamheden 24,89 % 21,52 % 8,44 % 13,92 % 18,14 % 5,06 % 8,02 % Verdeling volgens wegbeheerder 57,69 % 13,19 % Wegenwerken Wegen- en rioleringswerken Wegen-, rioleringsen kabelwerken Fiets- en voetpaden, bestrijkingswerken Kabelwerken Signalisatiewerken Andere Gemeente Provincie Staat 17,58 % Privé Verdeling volgens aantal aanwezige werknemers 70,24 % ,60 % 1,79 % 4,76 % 22,62 % > 99 Signalisatie van werken en verkeersbelemmeringen op de openbare weg 3

4 Tijdens deze bouwplaatsbezoeken werden de volgende vaststellingen gedaan: Op 44 werven waren de borden die de werken aangeven niet aangebracht. Op 57 werven was de werkvergunning van de opdrachtgever niet beschikbaar. Op 85 werven was er geen signalisatieplan en op 52 werven werd de signalisatie niet volgens het opgestelde signalisatieplan uitgevoerd. Op 71 werven was de aangebrachte signalisatie niet conform de wetgeving. Het betreft hier vooral het gebruik van nietreflecterende borden, borden die niet of zeer slecht werden onderhouden, permanente borden die niet werden afgedekt enz. Op 75 werven ontbrak het bord met de naam van de verantwoordelijke voor de signalisatie. Op 68 werven werd niemand van de werf aangeduid om de signalisatie dagelijks na te zien en de omleidingen die op 9 werven werden voorzien werden slecht gesignaleerd. Op 13 van de 37 containers die op of langs de openbare weg waren opgesteld, ontbrak de nodige voorgeschreven signalisatie. Vergunning Signalisatieplan Het signaleren van de op de openbare weg aangebrachte werken valt ten laste van diegene die de werken uitvoert. Wanneer verkeersborden betreffende de voorrang, verbodsborden, gebodsborden, verkeersborden betreffende het stilstaan en parkeren of voorlopige markeringen die de rijstroken aanduiden moeten worden aangewend, mag deze signalisatie slechts worden aangebracht op voorwaarde dat daartoe toelating is gegeven: door de Minister tot wiens bevoegdheid het beheer van de autosnelwegen behoort of door zijn gemachtigde, zo het een autosnelweg betreft; door de burgemeester of zijn gemachtigde, zo het een andere openbare weg betreft. Op 70 projecten werd er geen rekening gehouden met de veiligheid van de omwonende en/of andere weggebruikers. Op 42 projecten droeg niet iedereen de voorgeschreven signalisatiekledij en op 21 projecten was de signalisatiekledij niet aangepast aan de klasse van de uit te voeren werkzaamheden. Besluit: De toestand van de werfsignalisatie op de openbare wegen laat veel te wensen over en is op de helft van de werven gewoon slecht. Signalisatiekledij wordt nog te weinig gedragen en is soms niet aangepast aan de uit te voeren werkzaamheden. Het belang van signalisatie De signalisatie van bouwplaatsen is een instrument voor verkeerscommunicatie. Het gaat erom de weggebruikers te informeren, te oriënteren en te leiden bij werken op het wegennet, met de bedoeling om bepaalde ongevallenrisico's uit te schakelen, zowel voor de werknemers als voor de autobestuurders. Dat vraagt om striktheid, samenhang en duidelijkheid. Wettelijke bepalingen Deze toelating bepaalt in elk geval de verkeerstekens die zullen gebruikt worden (art van het Verkeersreglement). Om de vergunning te verkrijgen, moet een bouwplaatssignalisatieplan opgemaakt worden. Om de veiligheid van de arbeiders en de weggebruikers maximaal te waarborgen, kan een bijkomende signalisatie geëist worden met verplichte voorschriften uit het Ministerieel Besluit van 7 mei De vergunning moet zich op de werf bevinden en moet voorgelegd worden telkens wanneer de bevoegde overheid ze opeist. De werken mogen pas beginnen wanneer de noodzakelijke voorbereidingen getroffen werden en de nodige signalisatie geplaatst is. Verkeersveiligheid is gebaseerd op duidelijke, volledige en precieze signalisatie. Aangezien bouwplaatsen een tijdelijke wijziging van een bestaande situatie betekenen, vragen ze om speciale aandacht van de weggebruikers. De wegsignalisatie van bouwplaatsen moet zó uitgekiend worden dat ze efficiënt is en nageleefd wordt. Snelheid van het verkeer Het valt gemakkelijk te begrijpen dat hoe hoger de snelheid van het verkeer is, hoe groter het risico op een ongeval is. Om een wagen te doen stilstaan, moeten we twee factoren in aanmerking nemen: de reactietijd van de bestuurder; de remafstand. De reactietijd Dit is de tijd die verloopt tussen het moment waarop de bestuurder zich rekenschap geeft van het gevaar en het moment waarop hij reageert zoals hij denkt te moeten reageren. Vaak remt de bestuurder. De remafstand Die komt overeen met de afstand die de wagen aflegt tijdens het De verkeerstekens moeten weggenomen worden door diegene die de werken uitvoert zodra deze beëindigd zijn (art van het Verkeersreglement). Voertuigenverkeer - verkeersplan Onafhankelijk van het feit of er een omleiding is, moet er gedacht worden aan alle weggebruikers in het verkeer. Daarom: 1. moet de aannemer de nodige schikkingen treffen om de toegang tot plaatselijke eigendommen en de doorgang van voetgangers te verzekeren; 2. mag de aannemer pas starten met de werken na goedkeuring van de maatregelen m.b.t. het verkeer en de signalisatie door de bevoegde overheden. Als er een omleiding voorzien wordt, moet er een verkeersplan opgesteld worden dat daarna remmen, tot hij volledig stilstaat. De remafstand wordt berekend aan de hand van deze formule: In normale omstandigheden: (Snelheid) Df = Voorbeelden: - Een auto rijdt aan 50 km/u; (50) hij heeft: 2 = 25 m 100 nodig om te stoppen. - Een auto rijdt aan 90 km/u; (90) hij heeft: 2 = 81 m 100 nodig om te stoppen. In moeilijke omstandigheden: (Snelheid) Df= 2 + 0,1 x (Snelheid) 100 Voorbeelden: - Een auto rijdt aan 50 km/u; hij heeft: (50) 2 + 0,1 x (50) = 30 m 100 nodig om te stoppen. - Een auto rijdt aan 90 km/u; hij heeft: (90) 2 + 0,1 x (90)= 90 m 100 nodig om te stoppen. wordt goedgekeurd door de politie of door de leidinggevende ambtenaar. Ook het openbaar vervoer, de hulpdiensten (brandweer, ambulances, politie, gasmaatschappij ) moeten op de hoogte worden gebracht van de omleiding. De signalisatie van de omleiding moet als eerste worden geplaatst, vóór eender welke andere signalisatie. Het signalisatie- en het verkeersplan geven ook de inplanting en de aard aan van de verkeerstekens die in de onmiddellijke omgeving en binnen de zone van de bouwplaats geplaatst moeten worden, en dit voor elke verkeersfase. Deze bepalingen mogen door de Leidende Ambtenaar aangepast, gewijzigd of aangevuld worden in overleg met de territoriaal betrokken politiedienst(en). 4 Signalisatie van werken en verkeersbelemmeringen op de openbare weg

5 Containers Voor het plaatsen van een container op de openbare weg is de toelating vereist van de gemeentelijke overheid. En elke gemeente heeft zijn eigen procedure qua te ondernemen stappen, termijn, betaling van de taks Voor wat de eigenlijke signalisatie van de container betreft, verwijzen we naar artikel 8 van het MB van 7 mei Eerste categorie Vmax > 90 km/u Werken op de autosnelweg en op openbare wegen waar de toegelaten maximumsnelheid hoger is dan 90 km/u. Opmerking: alle werken op de autosnelweg zijn van eerste categorie, zelfs als de toegelaten maximumsnelheid lager ligt dan 90 km/u. Tweede categorie Vierde categorie Werken buiten de rijbaan, maar die een gevaar betekenen voor voetgangers en bestuurders van fietsen en tweewielige bromfietsen. Vijfde categorie Werken die uitgevoerd worden tussen het aanbreken van de dag en het vallen van de avond en waarbij de zichtbaarheid goed is tot op een afstand van ongeveer 200 m. Zesde categorie Mobiele werken die het verkeer kortstondig belemmeren door hun lage verplaatsingssnelheid of omdat ze veelvuldig stilstaan om werken uit te voeren. De eerste drie categorieën worden elk nog eens opgesplitst in twee, naargelang de bouwplaats weinig of veel hinder veroorzaakt voor het verkeer: Signalisatie van de werken per categorie Voorafgaande opmerking Als op de openbare weg verschillende snelheidsbeperkingen gelden, wordt rekening gehouden met de hoogste toegelaten maximumsnelheid om de categorie van de werken te bepalen. 90 km/u V max > 50 km/u Werken op openbare wegen waar de toegelaten maximumsnelheid hoger is dan 50 km/u en lager dan of gelijk aan 90 km/u. Derde categorie V max 50 km/u Werken op openbare wegen waar de toegelaten maximumsnelheid lager dan of gelijk aan 50 km/u is. Cate- Werken die het verkeer Werken die het verkeer gorie sterk hinderen weinig hinderen 1 e 2 e 3 e Het betreft werken die op eender welke plaats zo breed zijn dat ten minste één rijstrook of de breedte van één rijstrook niet kan worden gebruikt door het verkeer op de rijbaan. Het betreft enerzijds werken die op eender welke plaats zo breed zijn dat minder dan één rijstrook of minder dan de breedte van één rijstrook niet kan worden gebruikt door het verkeer op de rijbaan en anderzijds werken buiten de rijbaan, maar die het verkeer op die rijbaan beïnvloeden. Verkeersborden en signalisatie-elementen Verkeersborden en elementen voor de wegsignalisatie Vooraf De beschikkingen m.b.t. de afmetingen en de plaatsing van verkeerstekens en onderborden die in het ministerieel besluit van 11 oktober 1976 waarbij de minimum afmetingen en de bijzondere plaatsingsvoorwaarden van de verkeerstekens worden bepaald staan, zijn van toepassing. Bijgevolg moet de bouwplaatssignalisatie minstens dezelfde afmetingen hebben als de bestaande verkeerstekens en als de normale signalisatie dubbel is, dan moet de bouwplaatssignalisatie dat (verplicht) ook zijn. Om gerespecteerd te worden, moet de signalisatie zelf respectabel zijn. Bijvoorbeeld: de verkeerstekens moeten van dezelfde soort zijn. de tekens worden allemaal, voor zover mogelijk, op dezelfde hoogte geplaatst: buiten de bebouwde kom moet de onderste rand van de tekens 1,50 meter boven het niveau van de rijbaan uitsteken (aanbevolen hoogte). Afhankelijk van het aantal borden mogen ze op een lagere hoogte worden geplaatst, op voorwaarde dat de minimumhoogte van 1 meter onder het verkeersteken wordt nageleefd. Binnen de bebouwde kom moet de onderste rand van de verkeerstekens zich op 2,10 meter boven het trottoir of de berm bevinden. de netheid, de leesbaarheid en de retroreflecterende eigenschappen van de borden moeten worden gevrijwaard, zodat ze steeds eenduidig herkend kunnen worden. de tekens moeten bekleed worden met retroreflecterende lagen van type 3. de tekens moeten worden aangebracht op metalen dragers; houten dragers zijn verboden. De dragers staan verticaal opgesteld. de tekens moeten ongeveer op dezelfde afstand van de rand van de rijbaan af staan. de afbakeningsvoorzieningen moeten perfect op een lijn staan, op regelmatige afstand van elkaar. behalve in uitzonderlijke omstandigheden moet de zijdelingse afbakening volledig uit eenzelfde type bakens bestaan. 's nachts moet op het afbakeningsmaterieel de voorgeschreven verlichting staan: er staan oranjegele lampen op 1 baken op 2 bij de signalisatie op afstand en op alle bakens bij de zijdelingse signalisatie. Als er een verlichtingsinrichting voorzien is, moet die werken tussen valavond en het aanbreken van de dag en in alle omstandigheden waarin het niet meer mogelijk is om goed te zien tot op een afstand van ongeveer 200m. Bij helder weer moet de verlichting ervoor zorgen dat de signalisatie zichtbaar is op minstens 150 m. Driekleurige verkeerslichten De driekleurige lichtinstallaties moeten voorzien zijn van veiligheidsinrichtingen die de werking van de driekleurige lichten in alle richtingen onderbreken van zodra, door een ontregeling, twee verkeersstromen elkaar kunnen snijden of van zodra, tengevolge van een defect, een rood verkeerslicht niet meer brandt terwijl het dat wel zou moeten doen. In het Vlaams Gewest is het zo dat als er voorlopige driekleurige verkeerslichten staan, de borden B19 en B21 er ook moeten staan, om een eventuele panne van de verkeerslichten op te vangen. Signalisatie van werken en verkeersbelemmeringen op de openbare weg 5

6 Gevaarsborden Verkeersbord A7a Verkeersbord A7b Verkeersbord A7c Rijbaanversmalling Wordt gebruikt voor een wegversmalling van minimum 1 m, maar minder dan een rijstrook en die gevaarlijk is voor het verkeer. Verkeersbord A17 Kiezelprojectie Verkeersbord A31 Werken Opmerking: het gebruik van dit bord is niet vastgelegd in het Verkeersreglement. In het MB van 7 mei 1999 wordt dit bord enkel gebruikt op een afstand van 150 m van de werken. Verkeersbord A33 Verkeerslichten Wordt gebruikt als de verkeerslichten niet zichtbaar zijn voor de weggebruikers op een afstand van ongeveer 150 m. Verkeersbord A51 Gevaar dat niet door een speciaal symbool wordt aangeduid Verkeersborden betreffende de voorrang Verkeersbord B1 Voorrang verlenen Dit bord wordt in de onmiddellijke nabijheid geplaatst van de plaats waar de bestuurder voorrang moet verlenen. Verkeersbord B9 Voorrangsweg Verkeersbord B15 Voorrang op het kruispunt 6 Signalisatie van werken en verkeersbelemmeringen op de openbare weg

7 Verkeersbord B19 Nauwe doorgang Verleen voorrang aan bestuurders die uit de andere richting komen. Verkeersbord B21 Nauwe doorgang U hebt voorrang op bestuurders die uit de andere richting komen. Opmerking: De borden B19 en 21 komen altijd samen voor. Bovendien zijn deze borden in het Vlaams Gewest verplicht als er driekleurige verkeerslichten worden gebruikt. Verbodsborden Verkeersbord C1 Verboden richting voor iedere bestuurder die in deze richting rijdt Verkeersbord C3 Verboden toegang voor iedere bestuurder in beide richtingen Opmerking: Het bord C3 wordt bij wegwerkzaamheden vaak gebruikt in combinatie met een onderbord: UITGEZONDERD PLAATSELIJK VERKEER. Verkeersbord C31 Verboden op het volgende kruispunt af te slaan in de richting die de pijl aangeeft Verkeersbord C35 Inhaalverbod voor alle voertuigen Verkeersbord C37 Einde van het inhaalverbod aangegeven door verkeersbord C35 Verkeersbord C39 Inhaalverbod voor alle voertuigen gebruikt voor het vervoer van zaken met een maximale toegelaten massa 3,5T Signalisatie van werken en verkeersbelemmeringen op de openbare weg 7

8 Verkeersbord C41 50 km Verkeersbord C43 50 km Verkeersbord C45 Einde van het verbod aangegeven door verkeersbord C39 Vanaf dit verkeersbord tot aan het volgende kruispunt is het verboden sneller te rijden dan aangegeven wordt Opmerking: Voor de signalisatie van werken of van verkeersbelemmeringen, worden gewoonlijk enkel de volgende beperkingen gebruikt: Einde van de snelheidsbeperking Verkeersbord C46 Einde van alle plaatselijke verbodsbepalingen opgelegd aan de voertuigen in beweging Opmerking: Als op een rijksweg (normale maximumsnelheid 90 km/u) de toegelaten maximumsnelheid verlaagd is naar 70 km/u, moet het bord C43/70 herhaald worden na het plaatsen van het bord C46. Gebodsborden Verkeersbord D1 Verplichting de richting te volgen die de pijl aanduidt Opmerking: De plaatsing van de pijl (45 naar de grond gericht of gewoon horizontaal) zorgt voor een volledig andere boodschap. Aanwijzingsborden LIEGE Begin van de bebouwde kom Verkeersbord F1 LIEGE Einde van de bebouwde kom Opmerking: Vergeet niet dat deze borden een intrinsieke snelheidsbeperking inhouden. Verkeersbord F3 8 Signalisatie van werken en verkeersbelemmeringen op de openbare weg

9 Verkeersborden F79 tot F85 Voorwegwijzers die wijzigingen op de weg aankondigen ten gevolge van werken Deze verkeersborden mogen slechts worden gebruikt om voorlopige aanwijzingen te geven bij werken. Het aantal pijlen moet overeenstemmen met het werkelijke aantal rijstroken. De symbolen moeten precies overeenkomen met de plaatsgesteldheid m Verkeersbord F m Verkeersbord F79 Voorwegwijzer die de vermindering van het aantal rijstroken aankondigt 1500 m Verkeersbord F m Verkeersbord F81 Voorwegwijzer die een uitwijking aankondigt 1500 m Verkeersbord F83 Voorwegwijzer die een doorsteek van de middenberm aankondigt Verkeersbord F85 Verkeer toegelaten in beide richtingen op een deel van de rijbaan met eenrichtingsverkeer Verkeersbord F47 Einde van de werken Onderborden Een onderbord vertelt enkel iets over het verkeersbord erboven. De verkeersborden en de onderborden moeten dus oordeelkundig worden gekozen, rekening houdend met de situatie ter plaatse. Signalisatie van werken en verkeersbelemmeringen op de openbare weg 9

10 Nieuwe borden File mogelijk Werken + file mogelijk CRUISE CONTROL Verboden de 'cruise control' te gebruiken Snelheidsaanduiding met radar Kan als basis voor een bekeuring dienen. Elektronische borden die aangepast kunnen worden aan de situatie Omleiding Een omleiding moet duidelijk en vooral volledig zijn. Als er een omleiding voorzien is, moet er daarom bij het opstellen van het signalisatieplan van de werf ook een verkeersplan worden opgesteld. Op dat plan moeten de afgesloten straten en de omleidingswegen duidelijk aangegeven staan, met de juiste verkeerstekens. Deinze Gent Brussel Verkeersbord F39 Déviation Verkeersbord F41 Voorwegwijzer die een omleiding aankondigt Wegwijzer die een omleidingsweg aankondigt 10 Signalisatie van werken en verkeersbelemmeringen op de openbare weg

11 Markeringen Overlangse voorlopige markeringen die de rijstroken aanduiden Voorlopige markeringen om bij werken het verkeer te kanaliseren worden ofwel gevormd door oranje doorlopende of onderbroken strepen, ofwel door oranje spijkers. De voorlopige markeringen maken de andere witte overlangse markeringen die op dezelfde plaats zijn aangebracht waardeloos. Andere markeringen Witte opschriften op de rijbaan mogen de door verkeersborden gegeven aanwijzingen herhalen. De verschillende richtingen mogen op de rijstroken aangeduid worden. De grootte van de markeringen op de grond hangt af de toegelaten maximumsnelheid. Verkeersbord C35 Verkeersbord C39 Ononderbroken streep Verkeersbord D1 50 km Verkeersbord C43 Verkeersbord D3 10 km Verkeersbord C43 Aanduiding van de toegelaten maximumsnelheid Pijlen die de richting aangeven Verkeersborden en elementen voor de bouwplaatssignalisatie Afbakeningselementen en kegels Type Ia.1 Type Ib.1 Type Ic Type Ia.2 Type Ib Type I: Bakens voor signalisatie op afstand De bakens voor signalisatie op afstand dienen om de bouwplaats aan te kondigen van op een zekere afstand. Ze kunnen gebruikt worden om aan te geven dat er rijstroken verlegd of afgesloten worden voor de werken. De lijn(en) van de bakens van type Ia.1, Ib.1 en Ic die naar beneden gericht is (zijn) - in een hoek van 45, net als bij het verkeersbord van type D1 - geven aan langs welke kant de weggebruiker moet passeren. Bij het baken van type Ia.1 passeert de weggebruiker dus links van de bouwplaats. De pijl op de bakens van type Ia.2 en Ib.2 geeft ook aan langs welke kant de weggebruiker moet passeren. Deze bakens worden echter gebruikt wanneer er bijvoorbeeld een rijstrook wordt verlegd of afgesloten in een bocht. Voor de wegen die onder de bevoegdheid vallen van het Waalse Ministère de l'equipement et des Transports (RW 99), zijn enkel de bakens van type Ia.2, Ib.2 toegelaten, de zogenaamde 'pijlbakens'. Signalisatie van werken en verkeersbelemmeringen op de openbare weg 11

12 Type II: Bakens voor zijdelingse signalisatie - verkeerskegels Deze bakens worden naast de werken geplaatst. Ze vormen een grens tussen de werken en de rijweg. De betekenis van de bakens van type IIa en IIb is dezelfde als die van bakens voor signalisatie op afstand. Type IIa Type IIb Type IIc Type IId /- 800 Type IIIa +/- 800 Type IIIb Type III: Bakens voor een fysieke afscheiding Het voetstuk van deze bakens is in beton, metaal of plastic. Deze bakens worden voornamelijk gebruikt wanneer een eenrichtingsweg wordt ingericht als tweerichtingsweg. Schuine geleiding De bedoeling van de schuine geleiding is het aantal beschikbare rijstroken geleidelijk te verminderen. Plaatsing De afstand waarop de schuine geleiding begint, hangt af van de categorie van de werken. De schuine geleiding gebeurt niet volgens een rechte maar volgens een kromme, zodat de weggebruikers zonder bruuske bewegingen hun richting kunnen aanpassen. Hekken Het begin van een bouwplaats wordt altijd geconcretiseerd door een fysiek element. Meestal gebeurt dat met een hek. Type I Type II Reflectoren Reflektoren 500 MIN Signalisatie van werken en verkeersbelemmeringen op de openbare weg

13 Geïntegreerde borden = Minimax Type I Ø / Het begin van een bouwplaats kan aangeduid worden met een geïntegreerd bord / / Voor de keuze voor het gebruik van type I of type II wordt rekening gehouden met de plaatsgesteldheid en de categorie van de werken. Type II Ø Ø A31 (700) D1d (Ø 900) Verkeersbord A31 is niet altijd verplicht in geïntegreerde borden van type II. Het gebruik ervan hangt af van de categorie van de werken en van het gebruik van het geïntegreerde bord zelf / Bord van de signalisatieverantwoordelijke Op het bord staat de naam en het telefoonnummer van de signalisatieverantwoordelijke. Het is een zwart bord met gele letters. De grootte van de letters hangt af van de categorie van de werken. De signalisatieverantwoordelijke moet 24 uur op 24 en 7 dagen op 7 bereikbaar zijn. Le Bestek 250 legt strikte regels op aan de signalisatieverantwoordelijke (b.v. aanwezig kunnen zijn op de plaats van de werken binnen een welbepaalde termijn ). Signalisatie van werken en verkeersbelemmeringen op de openbare weg 13

14 Signalisatieplan Bij de signalisatie van de werken wordt rekening gehouden met de categorie van de werken, met de vraag of de werken het verkeer weinig of sterk hinderen, of de plaatsgesteldheid verkeersgeleiding mogelijk maakt Voor elke categorie is er een gedetailleerd schema opgemaakt waarin de verplichtingen van het MB zijn opgenomen, eventueel aangevuld met de verplichtingen, aanbevelingen van het Vlaams Gewest, het Waals Gewest en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Het is dus belangrijk om steeds de bevoegde overheid te kennen van de weg waar de bouwplaats zich bevindt. De verplichtingen van het Waalse Ministère de l Équipement et des Transports (MET) zijn bijvoorbeeld niet van toepassing op een gemeenteweg in het Waals Gewest. Vier stappen De verschillende categorieën zullen altijd volgens het schema hieronder gesignaleerd worden: Signalisatie op afstand: voorwegwijzers, verkeersbord A31, snelheidsbeperkingen Signalisatie van het begin van de bouwplaats: hek of geïntegreerd systeem van het type II Zijdelingse signalisatie Signalisatie van het einde van de bouwplaats 5 e categorie waar de toegelaten maximumsnelheid hoger ligt dan 90 km/u (autosnelwegen en wegen met 2 x 2 rijstroken of meer). Voor de veiligheid van de werknemers op de bouwplaats wordt er - voor zover mogelijk - ook op bouwplaatsen van andere categorieën een veiligheidszone voorzien van 0,50 m tussen de zijdelingse bebakening en de werkzone. Bufferzone Deze zone bevindt zich na de rijstrookvermindering of -versmalling en/of onmiddellijk voor de werkzone. De lengte ervan wordt bepaald door de categorie van de werken, die zelf wordt bepaald door de snelheid die van toepassing is. In deze zone mag geen materieel worden opgeslagen, geen materiaal en dus zeker geen bouwplaatsinstallatie (bureaus, werkplaatsen, sociale voorzieningen enz.). Het is een bijkomende veiligheidszone voor de werknemers op de bouwplaats die echter geen gevaar mag inhouden voor een weggebruiker in de problemen. VOORKANT Voorbeelden van signalisatieplannen Hierna vindt u 3 voorbeelden van schema's van werken van 2 e categorie met veel verkeershinder. Op het eerste schema staat enkel wat verplicht is volgens het MB van 7 mei 1999; op het tweede en derde staat wat verplicht is volgens het Waals en volgens het Vlaams Gewest. Bijzonderheden bij werken van zesde categorie Het gaat om mobiele werken die door hun relatief lage verplaatsingssnelheid of door hun veelvuldig stilstaan voor het uitvoeren van werken slechts kortstondig het verkeer hinderen. De signalisatie van bouwplaatsen van 6 e categorie berust vooral op de uitrusting van het voertuig, namelijk: een oppervlakte van 1m 2 reflecterende rode en witte strepen het bord A31 het bord D1 of F21 twee oranjegele knipperlichten. ORANJEGELE KNIPPERLICHTEN ACHTERKANT Het gebruik van deze borden hangt af van de toegelaten maximumsnelheid en van de last die de werken veroorzaken. Als het voertuig niet uitgerust kan worden zoals het hoort of indien het voertuig niet tijdig zichtbaar is voor de weggebruiker, wordt er een voorsignalisatievoertuig gebruikt, eventueel uitgerust met een botsabsorbeerder. De gewesten leggen bepaalde bijkomende eisen op, vooral bij werken van 6 e categorie op de autosnelweg. De RW 99 en het Bestek 250 bevatten voorbeelden van signalisatieplannen. AFSCHERMPANELEN Veiligheid van de werknemers op bouwplaatsen De veiligheid van de werknemers op de bouwplaats wordt gewaarborgd door veiligheidszones die minstens 0,50 m breed zijn, door bufferzones waarvan de lengte afhangt van de categorie van de werken, van de fysieke aard van de bouwplaatsgrenzen en van het dragen van persoonlijke beschermingsmiddelen. Veiligheidszone Het gaat om een verplichte strook, minstens 0,50 m breed, tussen de afbakeningsinrichtingen en de werkzone op bouwplaatsen van 1 e categorie en op bouwplaatsen van 14 min. 1,5 m min. 0,10 m A31 D1 = Ø min 0,70 m min. 0,40 m OPP. min. 1 m 2 0,70 m min. 0,60 m min. 0,10 m A31 F21 ou D1 F21 (doorgang toegelaten links of rechts) D1 (verplichting de richting te volgen, aangeduld door de pijl). min. 1,5 m min. 1,5 m Signalisatie van werken en verkeersbelemmeringen op de openbare weg

15 Werken van 2 e categorie overeenkomstig de regelgeving van het MB van 7 mei 1999 navbdossier Weg met 2 rijstroken: maximum toegelaten snelheid hoger dan 50 km/u en lager dan of gelijk aan 90 km/u Bouwplaatsen met sterke verkeershinder (één rijstrook) Eén enkele rijstrook voor verkeer in de twee richtingen B21 of NOOT NOTA (facultatief) De verkeersborden moeten worden herhaald aan de linkerzijde van de rijweg voor werken van lange duur en indien het verkeer dit vereist. Verantwoordelijke signalisatie (naam - telefoon) (hoogte van de letters: 12 cm) Einde van de bouwplaats 150 m C45 Einde snelheidsbeperking F47 Einde werken 25 m tussen 50 en 100 m Einde van de bouwplaats Zijdelingse signalisatie Begin van de bouwplaats Signalisatie of afstand Begin van de bouwplaats 0 m op 150 m op 350 m op 400 m van het begin van de bouwplaats Bouwplaats Zijdelingse signalisatie Staanders, kegels of bakens om de 30 m + verlichting (zie bijlage 1) of Excepté circulation locale 50 km 200 m 50 km D1 Pijl volgen C1 Toegang verboden C3 Verkeer verboden + onderbord "uitgezonderd plaatselijk verkeer" en/of A31 Werken Aangepast gevaarsbord C43 Snelheidsbeperking 50 km/u of C43 Snelheidsbeperking (50 km/u) 400 m A31 Werken Geïntegreerd bord "Type II" 50 km 150 m Geïntegreerd bord "Type I" 200 m 50 m Signalisatieschema 5B Verkeersrichting Signalisatie van werken en verkeersbelemmeringen op de openbare weg 15

16 Werken van 2 e categorie overeenkomstig de regelgeving van het Waals Gewest (RW 99) Weg met 2 rijstroken: maximum toegelaten snelheid hoger dan 50 km/u en lager dan of gelijk aan 90 km/u Bouwplaatsen met sterke verkeershinder (één rijstrook) Eén enkele rijstrook voor verkeer in de twee richtingen 16 Signalisatie van werken en verkeersbelemmeringen op de openbare weg

17 Werken van 2 e categorie overeenkomstig de regelgeving van het Vlaams Gewest (Bestek 250) Weg met 2 rijstroken: maximum toegelaten snelheid hoger dan 50 km/u en lager dan of gelijk aan 90 km/u Bouwplaatsen met sterke verkeershinder (één rijstrook) Eén enkele rijstrook voor verkeer in de twee richtingen verkeerslichten B19-B21 Signalisatie van werken en verkeersbelemmeringen op de openbare weg 17

18 Algemene voorschriften in de praktijk Plaatsing en verwijdering van de wegsignalisatie Algemene voorschriften Bij het plaatsen en verwijderen van wegsignalisatie moeten enkele eenvoudige veiligheidsvoorschriften toegepast worden: Hou rekening met de snelheid en de dichtheid van het verkeer. Vraag ook de steun van de politie. Werk met een signalisatievoertuig. Draag de gepaste signaalkledij (verplicht). Ze mag niet verhuld worden door een andere uitrusting. Sta - voor zover mogelijk - in de veiligheidszone om de signalisatie te plaatsen. Begin vooraan bij het plaatsen van de signalisatie en achteraan wanneer je ze verwijdert, zodat je altijd met je gezicht naar het verkeer staat. Speciale aandacht is vereist wanneer de zichtbaarheid beperkt is (mist, regen, geparkeerde voertuigen ). Stabiliteit van de signalisatie Hoe moet je de signalisatieborden plaatsen? Vastmaken aan bestaande borden Voetstukken gebruiken In de grond plaatsen Om de stabiliteit van de signalisatie te waarborgen, houden we rekening met: De afmeting van de borden De grond, de ondergrond (stabiel, vlak, zonder obstakels ) De snelheid van het verkeer De grote borden worden vastgezet met spanners en/of bijkomende stabilisatoren, zoals zandzakken, voetstukken met dubbele lengte Onderhoud, schoonmaak en opslag Een inspectie die enkel overdag plaatsvindt, kan een fout beeld geven van de staat van de borden, vooral wat hun reflecterend vermogen betreft. Let er ook op dat de borden zó opgeslagen worden dat ze niet beschadigd raken. 18 Signalisatie van werken en verkeersbelemmeringen op de openbare weg

19 Geschikte persoonlijke beschermingsmiddelen Wanneer PBM voorzien? Wanneer de risico's niet kunnen worden uitgeschakeld aan de bron of voldoende beperkt door andere maatregelen, moeten PBM worden gebruikt. Gebruik van de standaard-pbm We verwijzen naar de risicoanalyse van de werkpost op basis van het indicatief schema voor de inventaris van de risico's met het oog op het gebruik van PBM (cf. bijlage I van Titel VII: Individuele uitrusting uit de Codex over het welzijn op het werk). het plaatsen, controleren en onderhouden van nutsvoorzieningen zoals leidingen voor gas, water, telecommunicatie, elektriciteit enz. De materialen die signalisatiekledij zijn specifieke kenmerken geven Signalisatiekledij moet de werknemer zichtbaar maken voor de autobestuurders en andere weggebruikers in alle weersomstandigheden (zon, regen, mist ), zowel overdag als 's nachts. Signaalkledij die in overeenstemming is met de nieuwe Europese norm EN 471, is samengesteld uit zowel fluorescerend als retroreflecterend materiaal. Het retroreflecterend gedeelte weerkaatst het invallende licht in de richting van de lichtbron. In de praktijk zorgt dit materiaal ervoor dat het licht van een voertuig dat op de signalisatiekledij valt naar de bestuurder wordt teruggestuurd. Ideaal dus om bij duisternis of bij nacht te worden gezien. Signaalkledij Algemeen Signaalkledij is van toepassing voor werknemers tewerkgesteld aan werkzaamheden op en langs de openbare weg waarbij het verkeer tijdens de duur van de werkzaamheden niet wordt verboden. Dit geldt onder meer voor herstellingswerken, het onderhoud van bermen, onderhoudswerken, Soorten klassen De zichtbaarheid van de signalisatiekledij en dus ook de klasse zal stijgen naarmate het gedeelte fluorescerend en retroreflecterend materiaal groter zal worden. De norm EN471 voorziet drie klassen. In de praktijk behoren enkel jassen en overalls tot klasse 3. Gilets, kazuifels en broeken met borststuk behoren tot klasse 2. Schouder- en lendenbanden vormen de klasse 1-groep. Keuze van de klasse bij wegenwerken Daar het bij wegwerkzaamheden van levensbelang is gezien te worden, is het verplicht om daar signalisatiekledij van klasse 2 of klasse 3 te gebruiken, afhankelijk van de uit te voeren werken en de weersomstandigheden. EN 471 wetgeving retroreflectief materiaal (m 2 ) Reflecterend Materiaal (m 2 ) Klasse 1 Klasse 2 Klasse 3 Fluorescende Achtergrond Materiaal (m 2 ) Signalisatie van werken en verkeersbelemmeringen op de openbare weg 19

20 Nationaal Actiecomité voor Veiligheid en hygiëne in het Bouwbedrijf Sint-Jansstraat Brussel Tel.: 02/ Fax: 02/ navb@navb.be Website: