Hoofdstuk 5: Analyse van de inherente risico s. 5.1 Inleiding

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Hoofdstuk 5: Analyse van de inherente risico s. 5.1 Inleiding"

Transcriptie

1 Hoofdstuk 5: Analyse van de inherente risico s 5.1 Inleiding Het doel van de analyse van inherente risico s is het bepalen van de waarschijnlijkheid dat de verschillende risico s waaraan een instelling is blootgesteld zich voordoen en leiden tot een aanzienlijke tot hoge impact. Deze risicoanalyse vindt binnen de opgestelde organisatiestructuur plaats op het niveau van de functionele activiteiten. De risico s waarvoor de waarschijnlijkheid dat zij leiden tot een aanzienlijke impact hoog is, verdienen verhoogde aandacht vanuit toezicht. Aan deze risico s worden immers hogere eisen gesteld ten aanzien van de mate van beheersing. Door de risicowaarschijnlijkheden in te schatten worden de risico s dan ook ten opzichte van elkaar gerangschikt en wordt, in combinatie met de aan risicocategorieën standaard toegekende gewichten (zie paragraaf 6 van dit hoofdstuk), input voor de planning verkregen. De risicoanalyse gaat uit van defaultscores zoals deze per risico binnen een bepaalde functionele activiteit (bijvoorbeeld het kredietrisico binnen een generiek hypotheekbedrijf) representatief worden geacht. Na een korte introductie ten aanzien van enkele belangrijke begrippen rondom risico s, wordt in dit hoofdstuk ingegaan op de vraag welke risico s door de toezichthouder beoordeeld dienen te worden, welke criteria ter ondersteuning hiervan beschikbaar zijn, welke diepgang toegepast moet worden, hoe omgegaan moet worden met de aangeboden defaultscores alsmede welke schaal bij het beoordelen van risico s gehanteerd moet worden. 5.2 Enkele belangrijke begrippen Inherente risico s versus netto risico s Voor het inschatten van de waarschijnlijkheid per risico is het van belang om onderscheid te maken tussen inherente risico s (ook wel bruto risico s genoemd) en netto risico's. Inherente risico s Een inherent risico is een risico dat inherent (los van aanwezige beheersing) samenhangt met de activiteiten en producten van de instelling danwel de omgeving waarin een instelling opereert. Bij de beoordeling van inherente risico s wordt uitgegaan van het profiel van de instelling op het moment van scoren, waarbij dit profiel onder andere de volgende elementen omvat: het productenassortiment, de markt waarop de instelling opereert, of men primair zakelijke of particuliere klanten bedient; de aard en intensiteit van de concurrentie; het IT-landschap, waaronder de automatiseringsgraad; de samenstelling van de beleggingsportefeuille; de samenstelling van de kredietportefeuille; het bestand verzekerden/gerechtigden; geografische spreiding. Bij de beoordeling van risico s dient zo veel mogelijk vanuit het perspectief van inherente risico s geanalyseerd te worden, dus abstraherend van aanwezige beheersingsmaatregelen. De reden hiervoor is dat de werking van de beheersingsmaatregelen in de volgende fase van de risicoanalyse wordt behandeld. Op dat moment wordt dan ook naar het effect van de maatregelen gekeken op het inherente risico. Bovengenoemde karakteristieken zijn medebepalend voor de hoogte van inherente risico s. Ter illustratie: een instelling die voornamelijk in aandelen belegt, heeft een ander inherent marktrisico dan een instelling die voornamelijk in obligaties belegt; een instelling die voornamelijk spaarhypotheken in portefeuille heeft, heeft een ander inherent kredietrisico dan een instelling met voornamelijk beleggingingshypotheken met effectendepots; een instelling die primair zakelijke klanten bedient, heeft een ander risicoprofiel dan een instelling die primair particulieren bedient; Hoofdstuk 5 - Analyse van de inherente risico s Pagina 1 van 8

2 een instelling die primair arbeidsongeschiktheidsverzekeringen verkoopt, heeft een ander inherent operationeel risico dan een instelling die primair eenvoudige reisverzekeringen voert. Bovengenoemde voorbeelden voor karakteristieken (leidend tot het profiel van de instelling) zijn veelal het gevolg van het door de instelling in het verleden gevoerde beleid, wat zich onder andere uit in de gekozen product/markt-combinatie en het gekozen beleggingsbeleid. Deze keuzes worden bij de beoordeling van inherente risico s als gegeven beschouwd. Netto risico's Netto risico s zijn de risico s zoals deze resteren bij inachtneming van de effecten van aanwezige beheersingsmaatregelen Impact en waarschijnlijkheid Met betrekking tot een risico kunnen de elementen impact en waarschijnlijkheid worden onderkend. Impact betreft het gevolg van het optreden van het risico op de mate waarin de toezichthouder haar toezichtsdoelstellingen realiseert. Waarschijnlijkheid betreft de kans dat een risico zich voordoet. In veel gevallen bestaat er een afhankelijkheid tussen de impact van een risico en de bijbehorende waarschijnlijkheid. Zo zal de waarschijnlijkheid dat het marktrisico tot een grote impact (bijvoorbeeld 30 procent waardeverlies) leidt veelal kleiner zijn dan de waarschijnlijkheid dat het marktrisico tot een kleine impact (bijvoorbeeld 5 procent waardeverlies) leidt. Hierdoor bestaat er een groot aantal combinaties van impact en waarschijnlijkheid die allemaal van toepassing kunnen zijn op één enkel risico. Dit wordt in onderstaand plaatje geïllustreerd (op de verticale as staat de impact, terwijl op de horizontale as de waarschijnlijkheid staat): In het kader van deze afhankelijkheid tussen impact en waarschijnlijkheid, is er voor gekozen bij de analyse van de risico s geen aparte inschatting te maken van de impact van een risico. De waarschijnlijkheid wordt beoordeeld uitgaande van een vaste impact. Er is voor gekozen om de waarschijnlijkheid voor de risico s als volgt in te schatten: De waarschijnlijkheid dat het risico leidt tot een aanzienlijke of hoge impact op de vier pijlers van de toezichtdoelstellingen, zijnde solvabiliteit, liquiditeit, organisatie en beheersing en integriteit 1. Het is in zekere mate mogelijk om een dergelijke aanzienlijke tot hoge impact te concretiseren. Zo kan een aanzienlijke tot hoge impact in verband worden gebracht met een meer dan aanzienlijke vermindering (bijvoorbeeld meer dan 10 procent) van de vereiste solvabiliteit (buffers). 1 Eerder in dit handboek is reeds ingegaan op de toezichtdoelstellingen die worden onderkend en de wetten waaraan deze zijn ontleend. Hoofdstuk 5 - Analyse van de inherente risico s Pagina 2 van 8

3 In de huidige benadering is er echter voor gekozen deze impliciet te houden omdat de informatie (bijvoorbeeld relevante kansverdelingen en modelleringen) voor een meer kwantitatieve benadering niet breed beschikbaar zijn. Het is echter van belang dat niet voor iedere functionele activiteit aan de instellingsbrede solvabiliteit wordt gerefereerd, aangezien de waarschijnlijkheid dat een risico binnen die ene individuele functionele activiteit tot een dergelijke grote impact leidt veelal erg klein zal zijn 2. Hiertoe zou de toezichthouder een (globale) inschatting kunnen maken van de aan de betreffende functionele activiteit toe te rekenen solvabiliteit. Daarnaast dient bij het inschatten van de waarschijnlijkheid ook gesteund te worden op de kwalitatieve criteria waaraan later in dit hoofdstuk aandacht wordt besteed. 5.3 Welke risico s worden er beoordeeld? De risicoanalyse in generieke zin richt zich op de volgende risicocategorieën met onderliggende risico-items 3 : Risicocategorie Risico-item Matching-/renterisico s rente; valuta; liquiditeit; inflatie. Marktrisico s prijsvolatiliteit; marktliquiditeit; concentratie en correlatie. Kredietrisico s default probability; concentratie en correlatie; loss given default; exposure at default. Verzekeringstechnische risico s sterfte; arbeidsongeschiktheid; schade; concentratie en correlatie. Omgevingsrisico s concurrentie; afhankelijkheid; reputatie; ondernemingsklimaat. Operationele risico s (pre)acceptatie/transactie; verwerking; uitkering/betaling/settlement; informatie; productontwikkeling; kosten; personeel; fraudegevoeligheid. Uitbestedingsrisico s continuïteit bedrijfsvoering; integriteit; kwaliteit dienstverlening. IT-risico s strategie en beleid; beveiliging; beheersbaarheid; continuïteit. 2 Zie ook de laatste paragraaf (het scoren van risico s in relatie tot de omvang van de functionele activiteit). 3 Voor de definities wordt verwezen naar bijlage B. Hoofdstuk 5 - Analyse van de inherente risico s Pagina 3 van 8

4 Risicocategorie Risico-item Integriteitsrisico s benadeling derden ; voorwetenschap; witwassen; terrorismefinanciering; onoorbaar handelen. Juridische risico s wet- en regelgeving; naleving; aansprakelijkheid; afdwingbaarheid contracten. Toelichting op de risicoindeling NB1: In de praktijk zullen diverse risico s in meer of mindere mate aan elkaar zijn gerelateerd. Zo zullen diverse risico s (waaronder bijvoorbeeld het integriteitsrisico) een invloed kunnen hebben op het reputatierisico. Tevens kan het risico samenhangend met de fraudegevoeligheid van invloed zijn op de integriteit van de instelling, kan onvoldoende naleving van wetgeving kan tevens een integriteitsrisico met zich meebrengen en kunnen juridische aspecten in kredietovereenkomsten van invloed zijn op het kredietrisico. Een en ander hangt mede samen met het feit dat ieder risico veelal meerdere risicobronnen (oorzaken) kent die vaak niet op slechts één, maar op meerdere van de genoemde risico s hun uitwerking hebben. Als gevolg hiervan kan het in voorkomende gevallen wellicht lastig zijn om een specifiek risico of risicobron bij een instelling expliciet te relateren aan één van de in de voorgaande tabel opgenomen risico s. Gezien het doel van de risicoanalyse binnen FIRM hoeft dit echter geen bezwaar te zijn. Doel is dat risico s worden onderkend, worden gescoord en dat vervolgens de kwaliteit van de beheersing wordt beoordeeld. Het perfect en eenduidig matchen van een bepaald risico bij een instelling aan de risico s binnen FIRM is daarbij geen doel op zich. Wel dient de toezichthouder bij de beoordeling van de risico s te overwegen in welke mate bijvoorbeeld een mogelijk juridisch risico tevens een integriteitsrisico vormt of conform bovenstaand voorbeeld een kredietrisico. Bovendien dient de toezichthouder te overwegen in welke mate andere risico s (w.o. juridische, integriteit- en frauderisico s) mogelijk afbreuk kunnen doen aan de reputatie van de instelling dan wel de integriteit van het financiële stelsel. NB2: Het risico samenhangend met de liquiditeit van banken is niet als een afzonderlijke risicocategorie in het model opgenomen, aangezien de verhouding tussen de aanwezige en vereiste liquiditeit geacht wordt een weerspiegeling van het liquiditeitsrisico te zijn. Zoals in paragraaf toegelicht dient de toezichthouder op basis van genoemde verhouding een oordeel omtrent de toereikendheid van de liquiditeit te geven en vervolgens de kwaliteit van het liquiditeitsbeheer te beoordelen. NB3: Tenslotte is, gezien het toenemende belang van uitbesteding binnen de financiële sector en de toenemende aandacht hiervoor vanuit toezicht, besloten het risico samenhangend met uitbesteding expliciet te maken in de vorm van een risicocategorie. De risicoanalyse voor een individuele functionele activiteit richt zich over het algemeen primair op een deelverzameling van bovenstaande risico s. Dit betreft de risico s die zijn opgenomen in het sjabloon dat door de toezichthouder is toegewezen aan de te beoordelen functionele activiteit. Zoals in hoofdstuk 3 over de decompositie van de organisatie is aangegeven, is in dit sjabloon voor de betreffende (generieke) functionele activiteit een (beperkt) aantal risicocategorieën met onderliggende items opgenomen. Dit betreft de risicocategorieën die in generieke zin voor dergelijke functionele activiteiten vanuit toezichtperspectief relevant zullen zijn. Dit betekent niet dat de in het sjabloon ontbrekende risicocategorieën per definitie niet van toepassing zijn. De toezichthouder dient altijd te evalueren of het sjabloon in de voorkomende situatie compleet is. Indien de toezichthouder van mening is dat aanvullende risicocategorieën relevant zijn, kan hij/zij ervoor kiezen deze categorie(ën) toe te voegen. Ook kan het zijn dat een bepaalde risicocategorie wél in het sjabloon is opgenomen doch in de praktijk niet van toepassing is. In dit geval kan de defaultscore overschreven en vervangen worden door de score niet van toepassing. Gedacht kan worden aan de risicocategorieën operationeel of IT als alles is uitbesteed, of aan de risicocategorie uitbesteding als niets is uitbesteed. Hoofdstuk 5 - Analyse van de inherente risico s Pagina 4 van 8

5 Ieder van deze risicocategorieën is voorzien van een gewicht (hoog, middel dan wel laag) dat als indicatie dient voor het belang dat vanuit toezicht aan de betreffende categorie wordt toegekend. Deze sjablonen zijn zowel van toepassing voor reguliere functionele activiteiten als voor groepsfuncties. Verschil tussen de sjablonen van reguliere functionele activiteiten en de sjablonen van groepsfuncties is dat de laatste niet in alle gevallen een risicocategorie bevatten. Voor nadere uitleg wordt verwezen naar hoofdstuk 3 Decompositie van de organisatie (paragraaf sjablonen bij groepsfuncties ). De risicoanalyse betreft de beoordeling van de waarschijnlijkheid van de in dit sjabloon (na eventuele toevoegingen) opgenomen risicocategorieën. 5.4 Het beoordelen van de hoogte van de inherente risico s Schaal voor het toekennen van scores Het toekennen van een score voor de waarschijnlijkheid van het risico, gebeurt aan de hand van de navolgende schaal. 1. Laag De waarschijnlijkheid dat het risico leidt tot een aanzienlijke tot hoge impact is erg gering. 2. Beperkt De waarschijnlijkheid dat het risico leidt tot een aanzienlijke tot hoge impact is beperkt. Indien de omstandigheden echter wijzigen kan deze waarschijnlijkheid ook snel wijzigen en daarmee wellicht aanzienlijk worden. Het risico dient dan ook bewaakt te worden. 3. Aanzienlijk De waarschijnlijkheid dat het risico tot een aanzienlijke tot hoge impact zal leiden is aanmerkelijk groot. 4. Hoog Het risico zal zich - zonder adequate beheersing - vrijwel zeker voordoen en een aanzienlijke tot hoge impact hebben. Beheersing van het risico door de instelling verdient grote aandacht. Niet van toepassing Indien het risico voor de betreffende functionele activiteit in het geheel niet van toepassing is, kiest de toezichthouder deze optie. Onbekend Indien de toezichthouder nog onvoldoende informatie omtrent een bepaald risico bezit om een score te kunnen toekennen, kiest hij/zij deze optie. Aangezien één van de doelstellingen van de analyse van risico s en beheersing het leveren van input voor het planningsproces en de prioriteitstelling is, is een goede spreiding van de toegekende scores over de gehele schaal wenselijk. Toezichthouders worden dan ook aangemoedigd expliciet te zijn bij het toekennen van scores en als zodanig zo veel mogelijk gebruik te maken van de gehele schaal Hulpmiddelen bij het inschatten van waarschijnlijkheidsscores Teneinde de toezichthouder te ondersteunen bij het bepalen van de juiste scores zijn voor iedere individuele risicocategorie bijbehorende (generieke) beoordelingscriteria opgenomen. Deze geven voor ieder risico een indicatie in welke situatie de toezichthouder een score van 1, 2, 3 of 4 voor waarschijnlijkheid zou moeten toekennen. Hiervoor wordt verwezen naar de bijlagen. Niet alle beoordelingscriteria zijn voor iedere instelling relevant. Bovendien zijn de criteria niet-limitatief. Het kan immers voorkomen dat er zich bij een instelling omstandigheden voordoen die niet binnen de beoordelings- Hoofdstuk 5 - Analyse van de inherente risico s Pagina 5 van 8

6 criteria voor het betreffende risico zijn te herkennen, maar die wel relevant zijn voor het schatten van de hoogte van het risico. Ook is het mogelijk dat bepaalde beoordelingscriteria binnen een individuele instelling zwaarder wegen dan andere. In dergelijke gevallen is het aan het professionele oordeel van de toezichthouder om te bepalen welke score het beste overeenkomt met de waarschijnlijkheid van het inherente risico bij de desbetreffende functionele activiteit. Een aantal van de in dit handboek opgestelde criteria is redelijk kwantitatief van aard. Van belang is te onderkennen dat dit slechts indicatoren zijn en slechts beogen richting te geven aan het kwalitatieve oordeel van de toezichthouder. 5.5 Defaultscores Toelichting op het gebruik van defaultscores Uitgangspunt bij de keuze voor defaultscores voor inherente risico s (per risicocategorie en per risico-item) is dat de inherente risico s (abstraherend van enige vorm van beheersing) bij vergelijkbare activiteiten van vergelijkbare aard en omvang zullen zijn. In hoofdstuk 3 ( Decompositie van de organisatie ) is beschreven hoe per functionele activiteit een koppeling is gemaakt met de bijbehorende risico s door gebruik te maken van sjablonen. Aan ieder sjabloon is standaard een aantal risicocategorieën gekoppeld die binnen een dergelijke functionele activiteit relevant worden geacht, voorzien van een gewicht (hoog, middel dan wel laag). Ieder van de risico-items binnen deze gekoppelde risicocategorieën is voorzien van een defaultscore voor de waarschijnlijkheid dat het risico binnen de betreffende functionele activiteit leidt tot aanzienlijke of hoge impact. Op het niveau van de risicocategorie leidt dit tot een rekenkundig gemiddelde defaultscore 4. Deze defaultscores zijn door het FIRM-expertteam bepaald uitgaande van een gemiddelde c.q. meest voorkomende profiel van deze betreffende functionele activiteit. Dit betekent dat - indien de toezichthouder voor een bepaalde functionele activiteit het sjabloon van een hypotheekbedrijf heeft geselecteerd - automatisch de defaultscores voor de risico s zoals deze in een generiek hypotheekbedrijf relevant worden geacht zijn ingevuld. De defaultscores zijn toegekend op basis van het zogenaamde point-in-time -principe, wat betekent dat de defaultscore is gebaseerd op de huidige (markt)omstandigheden en niet op een gemiddelde situatie over een langere (economische) cyclus. Alle defaultscores zijn per functionele activiteit voorzien van een korte toelichting van de eraan ten grondslag liggende uitgangspunten (zie bijlagen). Deze bieden aanknopingspunten voor het beantwoorden van de vraag of de uitgangspunten behorend bij de defaultscores ook van toepassing zijn binnen de betreffende functionele activiteit en of al dan niet aanpassing (overschrijving) van de defaultscore nodig is. De toezichthouder beoordeelt aan de hand van deze argumentatie of het risico binnen de functionele activiteit in meer dan wel mindere mate speelt en daarmee of de defaultscore representatief is voor de specifieke activiteit binnen zijn instelling. Doordat de risicoanalyse op deze wijze uitgaat van reeds in de sjablonen toegekende (en gemotiveerde) defaultscores, wordt een positieve bijdrage geleverd aan de eenduidigheid bij het toekennen van scores voor inherente risico s. De risicoanalyses worden daarmee minder persoonsafhankelijk en daarmee consistenter over instellingen heen Overschrijven van defaultscores Als de toezichthouder van mening is dat één of meerdere door FIRM gepresenteerde defaultscores - gezien het risicoprofiel van de betreffende activiteit - niet representatief zijn voor de door hem/haar beoordeelde functionele activiteit, dient de toezichthouder deze defaultscores te overschrijven. In geval van uitgebreid scoren vindt deze overschrijving op het niveau van risico-item plaats; bij vereenvoudigd scoren op het niveau van risicocategorie. De toezichthouder vervangt de defaultscore door de score in die naar zijn/ haar mening wel overeenstemt met de waarschijnlijkheid dat het betreffende risico inherent leidt tot een aanzienlijke tot hoge impact. 4 De defaultscores op risico-item-niveau zijn gehele getallen. De defaultscore voor een bovenliggende risicocategorie wordt hier (als rekenkundig gemiddelde) van afgeleid. Dit impliceert dat de defaultscore voor de risicocategorie niet per definitie een geheel getal is. Hoofdstuk 5 - Analyse van de inherente risico s Pagina 6 van 8

7 Illustratie 1: Functionele activiteit Hypotheken Risico: Kredietrisico - exposure at default Aannames: weinig aflossingsvrije hypotheken (< x%) weinig tophypotheken of effectendepots (< y%) adequate zekerheden Defaultscore: 2 Indien de bank dus veel tophypotheken heeft in combinatie met effectendepots, pleit dit voor het overschrijven van de defaultscore voor waarschijnlijkheid naar 3 of 4. Illustratie 2: Functionele activiteit Pensioenen eigen beheer Risico: Marktrisico - prijsvolatiliteit Aannames: voornamelijk vastrentende waarden (> x%) weinig aandelen en vastgoed (< y%) Defaultscore: 2 Indien het pensioenfonds dus meer in aandelen heeft belegd, pleit dit voor het overschrijven van de defaultscore voor waarschijnlijkheid naar 3 of 4. Belangrijk hierbij is dat de overwegingen die aan de overschrijving ten grondslag hebben gelegen binnen FIRM worden toegelicht. Van belang zijn namelijk niet alleen de scores zelf, maar ook de motivatie en achtergrond van de toegekende score. Een tekstveld binnen FIRM biedt de gelegenheid om aan te geven op basis van welke informatie de score is toegekend. Onderdeel van de toelichting is een indicatie van de actualiteit van de bronnen waarop de inschatting is gebaseerd. Tevens kan binnen FIRM een link naar een document in Trim/Rondo worden aangebracht. Voor het overzicht van de defaultscores per functionele activiteit wordt verwezen naar de bijlagen. 5.6 Gewichten De risicocategorieën die in de eerdergenoemde sjablonen zijn opgenomen kennen allen een gewicht (hoog, middel dan wel laag). Deze gewichten dienen als indicatie voor het belang dat vanuit toezicht aan de betreffende categorie wordt toegekend. De achtergrond voor het gebruik van gewichten hangt samen met het feit dat bepaalde risicocategorieën (zoals operationele, IT- en integriteitsrisico s) relatief vaker voorkomen in sjablonen dan andere risicocategorieën (zoals bijvoorbeeld kredietrisico en matchingrisico). Hierdoor wegen deze veel voorkomende risicocategorieën relatief zwaarder mee in de berekende totaalscores en blijkt het relatieve gewicht van bijvoorbeeld kredietrisico en matchingrisico in de berekende totaalscores soms fors lager te liggen dan het belang dat deze risico s in de perceptie van de toezichthouder hebben. Teneinde dit te corrigeren is aan kredietrisico, matchingrisico, marktrisico en verzekeringstechnische risico s in voorkomende functionele activiteiten een hoog gewicht toegekend, terwijl aan alle overige risico s een gewicht middel is toegekend. 5.7 Vereenvoudigd versus uitgebreid scoren van de risico s Uitgangspunt bij het beoordelen van de risico s is de vereenvoudigde beoordeling. Dit leidt per risicocategorie tot één score. De toezichthouder kan echter ook kiezen voor een uitgebreide beoordeling van een risicocategorie; dit leidt tot een beoordeling (score) per onderliggend risico-item. De mogelijkheid bestaat ook om deze afweging per afzonderlijke risicocategorie te maken, wat betekent dat de toezichthouder kan besluiten sommige risicocategorieën wél en andere risicocategorieën niet uitgebreid te beoordelen. Hoofdstuk 5 - Analyse van de inherente risico s Pagina 7 van 8

8 Ter illustratie: in geval van uitgebreid scoren worden de volgende scores toegekend: Marktrisico: Inherent risico Score voor inherent risico voor waarschijnlijkheid van item prijsvolatiliteit Score voor inherent risico voor waarschijnlijkheid van item marktliquiditeit Score voor inherent risico voor waarschijnlijkheid van item concentratie/correlatie De toezichthouder kan besluiten tot uitgebreid scoren indien hij van mening is dat de extra werkzaamheden en de hieruit voortvloeiende toegevoegde waarde voldoende in balans zijn. Als al besloten wordt tot uitgebreid scoren, zal dit veelal alleen voorkomen bij (belangrijke risico s binnen) zeer bedrijfskritische functionele activiteiten. De professionele inschatting van de toezichthouder bepaalt dan ook de mate van diepgang waarmee de analyse op dit punt moet worden uitgevoerd. Echter, uitgangspunt is een vereenvoudigde beoordeling. 5.8 Scores relateren aan de omvang van de activiteit Bij het inschatten van de waarschijnlijkheid dat het risico binnen een activiteit leidt tot een aanzienlijke tot hoge impact, dient de toezichthouder de term aanzienlijke tot hoge impact relatief ten opzichte van de omvang van die functionele activiteit te beschouwen. Deze wijze van scoren voorkomt dat grote functionele activiteiten per definitie een grote waarschijnlijkheid op een hoge impact hebben en kleine functionele activiteiten per definitie een kleine waarschijnlijkheid op een hoge impact hebben. Het onderscheid tussen grote en kleine functionele activiteiten wordt immers aangegeven door het gebruik van gewichten. Voor nadere toelichting hierop wordt verwezen naar hoofdstuk 3 ( Decompositie van de organisatie ). Hoofdstuk 5 - Analyse van de inherente risico s Pagina 8 van 8

Hoofdstuk 7: Aggregatie. 7.1 Inleiding

Hoofdstuk 7: Aggregatie. 7.1 Inleiding oofdstuk 7: Aggregatie 7. Inleiding Zoals in de hoofdstukken 5 en 6 over risicoanalyse en sanalyse uiteen is gezet, wordt binnen FIR het oordeel van de toezichthouder vastgelegd in scores per risico- en

Nadere informatie

Actualiteitendag Platform Deelnemersraden Risicomanagement

Actualiteitendag Platform Deelnemersraden Risicomanagement Actualiteitendag Platform Deelnemersraden Risicomanagement Benne van Popta (voorzitter Detailhandel) Steffanie Spoorenberg (adviseur Atos Consulting) Agenda 1. Risicomanagement 2. Risicomanagement vanuit

Nadere informatie

Hoofdstuk 2: Introductie tot FIRM. 2.1 Inleiding

Hoofdstuk 2: Introductie tot FIRM. 2.1 Inleiding Hoofdstuk 2: Introductie tot FIRM 2.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt stilgestaan bij het hoe en waarom van risicoanalyse. Hiervoor wordt gekeken naar de doelstellingen die de onder ons toezicht staande

Nadere informatie

INHERENTE RISICO S verminderd door BEHEERSING = NETTO RISICO

INHERENTE RISICO S verminderd door BEHEERSING = NETTO RISICO Hoofdstuk 6: Analyse van de beheersing 6.1 Inleiding In het vorige hoofdstuk is aan de orde gekomen hoe voor de in de organisatiestructuur onderkende functionele activiteiten een analyse van de relevante

Nadere informatie

Risico s identificeren. Drs P.A.M. (Patrick) Kremers RC 20 juni 2012

Risico s identificeren. Drs P.A.M. (Patrick) Kremers RC 20 juni 2012 Risico s identificeren Drs P.A.M. (Patrick) Kremers RC 20 juni 2012 Integraal risicomanagement 2 Integraal risicomanagement 3 Risicomanagement proces 4 Risicomanagement proces 5 6 Risico identificatie

Nadere informatie

Aon Actualiteitenseminar

Aon Actualiteitenseminar Aon Actualiteitenseminar Risico's voor herverzekerde pensioenfondsen Erik Jan Jansen Van de website Brief Donner 17 sept 2010 Daarna gaat Erik Jan Jansen in op risico s bij herverzekerde pensioenfondsen.

Nadere informatie

Risk & Compliance Charter Clavis Family Office B.V.

Risk & Compliance Charter Clavis Family Office B.V. Risk & Compliance Charter Clavis Family Office B.V. Datum: 15 april 2013 Versie 1.0 1. Inleiding Het Risk & Compliance Charter (charter) bevat de uitgeschreven principes, doelstellingen en bevoegdheden

Nadere informatie

Hoofdlijnen inhoud INTEGRITEITPLAN

Hoofdlijnen inhoud INTEGRITEITPLAN Hoofdlijnen inhoud INTEGRITEITPLAN Mei 2009 Hoofdlijnen inhoud integriteitplan De wettelijke verplichting voor integer handelen bij een pensioenfonds is opgenomen in artikel 143 van de Pensioenwet. Dit

Nadere informatie

Financiële instellingen in beeld

Financiële instellingen in beeld Het toezicht op financiële instellingen heeft de laatste jaren belangrijke ontwikkelingen doorgemaakt. Eén daarvan is een verschuiving in de richting van een meer risico georiënteerde aanpak van het toezicht.

Nadere informatie

Compliancerapportageformat

Compliancerapportageformat Compliancerapportageformat voor middelgrote fondsen en uitvoeringsorganisaties Mei 2009 1 Inleiding In deze periodieke compliancerapportage over de periode rapporteert de Compliance

Nadere informatie

Risicomanagementbeleid Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot

Risicomanagementbeleid Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot Signalering en inschatten risico s In de onderstaande tabel worden de financiële en niet financiële risico s en de mate van beheersing benoemd zoals relevant geacht voor het beleid van het PVL. Interpretatie

Nadere informatie

Integriteitsbeleid Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot

Integriteitsbeleid Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot Versie: 2016-09-22 20160922 Def Pagina 1/6 INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding... 3 2. Doel van het integriteitsbeleid... 3 3. Toepasselijkheid integriteitsbeleid... 4 4. Bepaling integriteitsrisico s... 5 5. Verantwoording...

Nadere informatie

ICAAP Bewust van uw risico s. Alex Poel 18 mei 2010

ICAAP Bewust van uw risico s. Alex Poel 18 mei 2010 ICAAP Alex Poel 18 mei 2010 Inhoud 1. ICAAP algemeen 2. De uitgangspunten (vertaald) 3. Het ICAAP uitvoeren 4. De risico s 5. Enkele voorbeelden 6. Wat kan ICAAP voor u betekenen 1. ICAAP algemeen (1)

Nadere informatie

DE STRUCTUUR VAN DE KWALITATIEVE RAPPORTAGE OVER DE SOLVABILITEIT EN FINANCIËLE TOESTAND IN DE JAARLIJKSE TOEZICHTRAPPORTAGE

DE STRUCTUUR VAN DE KWALITATIEVE RAPPORTAGE OVER DE SOLVABILITEIT EN FINANCIËLE TOESTAND IN DE JAARLIJKSE TOEZICHTRAPPORTAGE DE STRUCTUUR VAN DE KWALITATIEVE RAPPORTAGE OVER DE SOLVABILITEIT EN FINANCIËLE TOESTAND IN DE JAARLIJKSE TOEZICHTRAPPORTAGE Deze kwalitatieve rapportage dient volledig en zelfstandig leesbaar te zijn,

Nadere informatie

2. Uitwerking Investment beliefs De investment beliefs zijn onderstaand als volgt uitgewerkt.

2. Uitwerking Investment beliefs De investment beliefs zijn onderstaand als volgt uitgewerkt. 1. Inleiding Investment beliefs zijn de overtuigingen waarop Bpf MITT het beleggingsbeleid wil baseren. De investment beliefs zijn voor het pensioenfonds belangrijke uitgangspunten en dienen als kader

Nadere informatie

Oxylife AXA IM Global Optimal Balance

Oxylife AXA IM Global Optimal Balance Oxylife AXA IM Global Optimal jaarverslag 31.12.2017-1 / 5 Jaarverslag 31.12.2017 Oxylife AXA IM Global Optimal Inhoudsopgave 1. Omschrijving... 2 2. Beleggingsbeleid oxylife AXA IM Global Optimal... 2

Nadere informatie

Deelnemersvergadering

Deelnemersvergadering Deelnemersvergadering Venray, 8 november 2018 Breukelen, 15 november 2018 Stichting Pensioenfonds Xerox Agenda 1. Opening 2. Wijzigingen Xerox Pensioenbureau 3. Financiële positie/beleggingen 4. Risicomanagement

Nadere informatie

Duurzaam Vermogensbeheer

Duurzaam Vermogensbeheer Duurzaam Vermogensbeheer Een keuzeafweging Keuze maken, afwegingscriteria Wat zijn de mogelijke afwegingscriteria bij het maken van een keuze uit de mogelijke oplossingen binnen het beleggingsbeleid. Versie:2001-11-02

Nadere informatie

CONCEPT DE NEDERLANDSCHE BANK N.V. Good Practice Kapitaalbeleid kleine verzekeraars

CONCEPT DE NEDERLANDSCHE BANK N.V. Good Practice Kapitaalbeleid kleine verzekeraars CONCEPT DE NEDERLANDSCHE BANK N.V. Good Practice Kapitaalbeleid kleine verzekeraars Good Practice van De Nederlandsche Bank N.V. van [DATUM] 2014, houdende een leidraad met betrekking tot het kapitaalbeleid

Nadere informatie

Risico pariteit -1- 1 Aandelen Wereldwijd Ontwikkelde Markten - MSCI World Index MSCI Daily Net TR World Euro, Aandelen Wereldwijd

Risico pariteit -1- 1 Aandelen Wereldwijd Ontwikkelde Markten - MSCI World Index MSCI Daily Net TR World Euro, Aandelen Wereldwijd Risico pariteit Risico pariteit is een techniek die wordt ingezet om de risico s in een beleggingsportefeuille te reduceren. Sinds 2008 heeft risico pariteit om drie redenen veel aandacht gekregen: 1.

Nadere informatie

Rapport Methodiek Risicoanalyse

Rapport Methodiek Risicoanalyse Versie 1.5 31 december 2014 A.L.M. van Heijst emim drs. R.B. Kaptein drs. A. J. Versteeg Inhoud 1. Inleiding... 3 2. Methodiek... 3 3. Stappenplan uitvoering risicoanalyse... 6 3.1 Landelijke risicoanalyse...

Nadere informatie

Verklaring inzake beleggingsbeginselen

Verklaring inzake beleggingsbeginselen STICHTING PENSIOENFONDS RECREATIE Mei 2011 INHOUDSOPGAVE 0. Introductie 3 1. Doelstelling van het beleggingsbeleid 4 2. Organisatie en risicobeheerprocedures 5 3. Beleggingsbeginselen 7 Mei 2011 Pagina

Nadere informatie

HOEBERT HULSHOF & ROEST

HOEBERT HULSHOF & ROEST Inleiding Artikel 1 Deze standaard voor aan assurance verwante opdrachten heeft ten doel grondslagen en werkzaamheden vast te stellen en aanwijzingen te geven omtrent de vaktechnische verantwoordelijkheid

Nadere informatie

Leidraad 20 Accountantsrapportage over de bestuurlijke mededeling bij een aanvraag van het predicaat Koninklijk en Hofleverancier

Leidraad 20 Accountantsrapportage over de bestuurlijke mededeling bij een aanvraag van het predicaat Koninklijk en Hofleverancier Leidraad 20 Accountantsrapportage over de bestuurlijke mededeling bij een aanvraag van het predicaat Koninklijk en Hofleverancier Titel Leidraad Accountantsrapportage over de bestuurlijke mededeling bij

Nadere informatie

Portefeuilleprofielen

Portefeuilleprofielen Portefeuilleprofielen Portefeuilleprofiel Rood (zeer offensief) U wilt uw vermogen minimaal 15 jaar beleggen. Het meest offensieve profiel, met een hoog risico in ruil voor een hoog. De beweeglijkheid

Nadere informatie

Compliance Charter. Voor pensioenfondsen met pensioenadministratie en vermogensbeheer in eigen beheer

Compliance Charter. Voor pensioenfondsen met pensioenadministratie en vermogensbeheer in eigen beheer Compliance Charter Voor pensioenfondsen met pensioenadministratie en vermogensbeheer in eigen beheer September 2008 Inhoudsopgave 1 Voorwoord 1 2 Definitie en reikwijdte 2 3 Missie van compliance 6 4 Belangrijkste

Nadere informatie

Directiereglement Voorgesteld door de directie op: 14 juni 2011 Vastgesteld door de raad van toezicht op: 14 juni 2011

Directiereglement Voorgesteld door de directie op: 14 juni 2011 Vastgesteld door de raad van toezicht op: 14 juni 2011 Directiereglement Voorgesteld door de directie op: 14 juni 2011 Vastgesteld door de raad van toezicht op: 14 juni 2011 HOOFDSTUK I. ALGEMEEN Artikel 1. Begrippen en terminologie Dit Reglement is opgesteld

Nadere informatie

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4

Nadere informatie

Compliance Charter. Voor uitvoeringsorganisaties

Compliance Charter. Voor uitvoeringsorganisaties Compliance Charter Voor uitvoeringsorganisaties September 2008 Inhoudsopgave 1 Voorwoord 1 2 Definitie en reikwijdte 2 3 Missie van compliance 6 4 Belangrijkste taken en verantwoordelijkheden compliance

Nadere informatie

SKPO: Financiën / blad 1. Treasury Statuut. De algemeen directeur van de Stichting Katholiek en Protestants-Christelijk Onderwijs Eindhoven e.o.

SKPO: Financiën / blad 1. Treasury Statuut. De algemeen directeur van de Stichting Katholiek en Protestants-Christelijk Onderwijs Eindhoven e.o. SKPO: Financiën / blad 1 Treasury Statuut De algemeen directeur van de Stichting Katholiek en Protestants-Christelijk Onderwijs Eindhoven e.o., hierna te noemen Stichting heeft op 01-07-2008 dit Treasury

Nadere informatie

Towers Watson. Integraal risicomanagement

Towers Watson. Integraal risicomanagement Towers Watson Integraal risicomanagement Een helder perspectief op uw risicobeheersing 2 towerswatson.nl Als pensioenfondsbestuurder wordt er van u verwacht dat u volledig op de hoogte bent van alle risico

Nadere informatie

Overzicht standaard risicoprofielen. November 2016

Overzicht standaard risicoprofielen. November 2016 Overzicht standaard risicoprofielen November 2016 Standaard risicoprofielen Beleggingsadvies Risicoprofielen Cautious Conservative Core Growth Max Growth Min Target Max Min Target Max Min Target Max Min

Nadere informatie

Matrix referentieprofiel Kredietbeoordelaar Lokale Banken Visie 2010+

Matrix referentieprofiel Kredietbeoordelaar Lokale Banken Visie 2010+ Kredietbeoordelaar Visie 2010+ A Kredietbeoordelaar Visie 2010+ B Kredietbeoordelaar Visie 2010+ C Kwantitatieve gegevens van de eenheid Organogram Functiegroep 6 Functiegroep 7 Functiegroep 8 Omvang van

Nadere informatie

Hieronder de vergelijking tussen de annuïteitenhypotheek en de lineaire hypotheek.

Hieronder de vergelijking tussen de annuïteitenhypotheek en de lineaire hypotheek. Hieronder de vergelijking tussen de annuïteitenhypotheek en de lineaire hypotheek. Inleiding: De genoemde vormen zijn voor starters de enige vormen die sinds 01-01-2013 leiden tot renteaftrek. Andere vormen,

Nadere informatie

Inhoud 1. INLEIDING 3 2. DOELSTELLING TREASURYFUNCTIE 3 3. INTERNE ORGANISATIE TREASURY FUNCTIE 5 4. TREASURYPARAGRAAF 5

Inhoud 1. INLEIDING 3 2. DOELSTELLING TREASURYFUNCTIE 3 3. INTERNE ORGANISATIE TREASURY FUNCTIE 5 4. TREASURYPARAGRAAF 5 Treasury Statuut MT: Besproken: 21 februari 2017 CvB: Vastgesteld: 12 februari 2017 Raad van Toezicht Goedgekeurd: 6 maart 2017 MR: Besproken: 4 april 2017 Inhoud 1. INLEIDING 3 2. DOELSTELLING TREASURYFUNCTIE

Nadere informatie

Besluit tot wijziging van de Nadere voorschriften controleen overige standaarden Vastgesteld 18 december 2008

Besluit tot wijziging van de Nadere voorschriften controleen overige standaarden Vastgesteld 18 december 2008 Besluit tot wijziging van de Nadere voorschriften controleen overige standaarden Vastgesteld 18 december 2008 1 Besluit tot wijziging van de Nadere voorschriften controle- en overige standaarden Vastgesteld

Nadere informatie

Koninklijk Fries Genootschap voor Geschiedenis en Cultuur. Beleggingsbeleid

Koninklijk Fries Genootschap voor Geschiedenis en Cultuur. Beleggingsbeleid Koninklijk Fries Genootschap voor Geschiedenis en Cultuur Beleggingsbeleid Het Koninklijk Fries Genootschap voor Geschiedenis en Cultuur (hierna het Genootschap) heeft een deel van haar vermogen ondergebracht

Nadere informatie

Reglement Bestuur HOOFDSTUK 1 ALGEMEEN

Reglement Bestuur HOOFDSTUK 1 ALGEMEEN Reglement Bestuur HOOFDSTUK 1 ALGEMEEN Artikel 1 - begrippen Bestuur : bestuur van de RPO zoals bedoeld in artikel 2.60b van de Mediawet; Bestuurder : lid en tevens voorzitter van het Bestuur; Raad van

Nadere informatie

Aflossen hypothecair krediet

Aflossen hypothecair krediet Aflossen hypothecair krediet In dit document biedt de AFM u als financiële dienstverlener enkele uitgewerkte praktijkvoorbeelden aan die de AFM heeft aangetroffen bij haar onderzoek. Er zijn voorbeelden

Nadere informatie

1) Toelichting op de componenten waaruit de rentevergoeding bestaat. De gevraagde rentevergoeding op de lening bestaat uit twee componenten.

1) Toelichting op de componenten waaruit de rentevergoeding bestaat. De gevraagde rentevergoeding op de lening bestaat uit twee componenten. Bijlage: Beoordelingssysteem ratingcategorie en rentetarief Algemeen Deze bijlage geeft uitleg over de opbouw van de rentevergoeding welke gevraagd wordt over de verstrekte lening. Vervolgens wordt toegelicht

Nadere informatie

Rendement versus risico:

Rendement versus risico: Rendement versus risico: Een belangrijke keuze! 1. Uw risicoprofiel is de hoeksteen van een goed beleggingsadvies Het gepersonaliseerd beleggingsadvies dat u van KBC krijgt is gebaseerd op uw risicoprofiel.

Nadere informatie

Orderuitvoeringsbeleid Clavis Family Office B.V.

Orderuitvoeringsbeleid Clavis Family Office B.V. Orderuitvoeringsbeleid Clavis Family Office B.V. Datum: 1 juli 2013 Versie 1.1 1. Inleiding Het Orderuitvoeringsbeleid zoals opgesteld door Clavis heeft betrekking op een beperkt deel van haar dienstverlening

Nadere informatie

Piazza BlackRock Global Allocation

Piazza BlackRock Global Allocation Piazza - Jaarverslag 31.12.2018-1 / 5 Jaarverslag 31.12.2018 Piazza Inhoudsopgave 1. Omschrijving... 2 2. Beleggingsbeleid Piazza... 2 3. Samenstelling van het interne fonds in bedrag en percentage op

Nadere informatie

Richtlijn Financieel Beheer Goede Doelen Richtlijn vastgesteld op 22 juni 2017

Richtlijn Financieel Beheer Goede Doelen Richtlijn vastgesteld op 22 juni 2017 Richtlijn Financieel Beheer Goede Doelen Richtlijn vastgesteld op 22 juni 2017 Deze richtlijn heeft betrekking op reserves en fondsen en het verantwoord beheer daarvan. Hierbij gaat het om alle vormen

Nadere informatie

Tekst Nationaal regime MiFID. Bijlage. Toetstermen als bedoeld in artikel 36a, lid 2. toetsterm 1

Tekst Nationaal regime MiFID. Bijlage. Toetstermen als bedoeld in artikel 36a, lid 2. toetsterm 1 ijlage Toetstermen als bedoeld in artikel 36a, lid 2 Nummer Termen T* toetsterm 1 Eindterm 5a: De personen zijn in staat met betrekking tot financiële instrumenten uit te leggen aan de consument waarom

Nadere informatie

Good practice. Presentatie DNB Irene Staal & Maartje Dijt

Good practice. Presentatie DNB Irene Staal & Maartje Dijt Good practice Presentatie DNB Irene Staal & Maartje Dijt Agenda 1) Overkoepelende resultaten 2) Aandachtspunten & good practices per element Samenvatting, organisatieomschrijving & doel Governance Indicatoren

Nadere informatie

voor de beleggingscommissie van Stichting Pensioenfonds voor Verloskundigen (hierna: SPV).

voor de beleggingscommissie van Stichting Pensioenfonds voor Verloskundigen (hierna: SPV). REGLEMENT BELEGGINGSCOMMISSIE voor de beleggingscommissie van Stichting Pensioenfonds voor Verloskundigen (hierna: SPV). Artikel 1 Vaststelling en reikwijdte Dit reglement geeft, in aanvulling op de statuten,

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1a 2513 AA s-gravenhage

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1a 2513 AA s-gravenhage Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1a 2513 AA s-gravenhage Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4 Telefoon

Nadere informatie

Verklaring van beleggingsbeginselen

Verklaring van beleggingsbeginselen Verklaring van beleggingsbeginselen Inleiding Stichting Pensioenfonds APF (APF) voert de pensioenregeling uit voor de (voormalige) werknemers van AkzoNobel. Om de pensioenen te kunnen uitkeren, ontvangt

Nadere informatie

Wat motiveert u in uw werk?

Wat motiveert u in uw werk? Wat motiveert u in uw werk? Begin dit jaar heeft u kunnen deelnemen aan een online onderzoek naar de motivatie en werktevredenheid van actuarieel geschoolden. In dit artikel worden de resultaten aan u

Nadere informatie

Advies Commissie Parameters

Advies Commissie Parameters Advies Commissie Parameters Voorstel tot herziening van verwachte rendementen Sprenkels&Verschuren Maart 2014 Copyright 2014 Sprenkels & Verschuren. Geen enkele reproductie van het document of een deel

Nadere informatie

Contents. Inhoudsopgave 1. ALGEMEEN GEDRAGSREGELS SANCTIES INWERKINGTREDING INTRODUCTIE... 3

Contents. Inhoudsopgave 1. ALGEMEEN GEDRAGSREGELS SANCTIES INWERKINGTREDING INTRODUCTIE... 3 Inhoudsopgave Contents 1. ALGEMEEN... 3 1.1 INTRODUCTIE... 3 1.2 DOEL VAN DE GEDRAGSCODE... 3 1.3 DE KERNWAARDEN VAN KAS BANK... 3 2. GEDRAGSREGELS... 4 2.1 ALGEMENE GEDRAGSREGELS BETREFFENDE INTEGRITEIT...

Nadere informatie

STICHTING PENSIOENFONDS SAGITTARIUS BELEGGINGSBEGINSELEN

STICHTING PENSIOENFONDS SAGITTARIUS BELEGGINGSBEGINSELEN STICHTING PENSIOENFONDS SAGITTARIUS BELEGGINGSBEGINSELEN 22 september 2016 Beleggingsbeginselen De beleggingsbeginselen van het pensioenfonds zijn de uitgangspunten ten aanzien van beleid en uitvoering,

Nadere informatie

PRINCIPLES OF FUND GOVERNANCE COMMODITY DISCOVERY FUND Bijgewerkt tot 8 juli 2014

PRINCIPLES OF FUND GOVERNANCE COMMODITY DISCOVERY FUND Bijgewerkt tot 8 juli 2014 PRINCIPLES OF FUND GOVERNANCE COMMODITY DISCOVERY FUND Bijgewerkt tot 8 juli 2014 Principles of Fund Governance Pag. 1/5 1. INLEIDING Commodity Discovery Management B.V. (de Beheerder ) is de beheerder

Nadere informatie

Oxylife BlackRock Global Allocation

Oxylife BlackRock Global Allocation Oxylife BlackRock Global - jaarverslag 31.12.2017-1 / 5 Jaarverslag 31.12.2017 Oxylife BlackRock Global Inhoudsopgave 1. Omschrijving... 2 2. Beleggingsbeleid oxylife BlackRock Global... 2 3. Samenstelling

Nadere informatie

Uitbestedingsbeleid Stichting Pensioenfonds van de ABN AMRO Bank N.V.

Uitbestedingsbeleid Stichting Pensioenfonds van de ABN AMRO Bank N.V. Uitbestedingsbeleid Stichting Pensioenfonds van de ABN AMRO Bank N.V. [geldend vanaf 1 juni 2015, PB15-220] Artikel 1 Definities De definities welke in dit uitbestedingsbeleid worden gebruikt zijn nader

Nadere informatie

Met veel belangstelling heeft SRA-Bureau Vaktechniek kennisgenomen van het consultatiedocument NBA Handreiking 1141 Data-analyse bij de controle.

Met veel belangstelling heeft SRA-Bureau Vaktechniek kennisgenomen van het consultatiedocument NBA Handreiking 1141 Data-analyse bij de controle. NBA Het Bestuur Postbus 7984 1008 AD Amsterdam Consultatie-wet-en-regelgeving@nba.nl Betreft: Reactie op Consultatie Handreiking 1141 Nieuwegein, 14 september 2018 Geachte collegae, Met veel belangstelling

Nadere informatie

REGLEMENT RAAD VAN TOEZICHT STICHTING VOOR INTERCONFESSIONEEL EN ALGEMEEN BIJZONDER VOORTGEZET ONDERWIJS TE ROTTERDAM EN OMSTREKEN

REGLEMENT RAAD VAN TOEZICHT STICHTING VOOR INTERCONFESSIONEEL EN ALGEMEEN BIJZONDER VOORTGEZET ONDERWIJS TE ROTTERDAM EN OMSTREKEN ANNEX 1 REGLEMENT RAAD VAN TOEZICHT STICHTING VOOR INTERCONFESSIONEEL EN ALGEMEEN BIJZONDER VOORTGEZET ONDERWIJS TE ROTTERDAM EN OMSTREKEN WERVINGS- SELECTIEPROCEDURE EN PROFIELEN RAAD VAN TOEZICHT Dit

Nadere informatie

Verklaring beleggingsbeginselen

Verklaring beleggingsbeginselen Verklaring beleggingsbeginselen Inleiding Het beleggingsbeleid van de Stichting Cappital Premiepensioeninstelling (Cappital) is voor zowel de zekerheid als de betaalbaarheid van het pensioen van cruciaal

Nadere informatie

Rendement versus risico:

Rendement versus risico: Rendement versus risico: Een belangrijke keuze! 1. Uw risicoprofiel is de hoeksteen van een goed beleggingsadvies Het gepersonaliseerd beleggingsadvies dat u van KBC krijgt is gebaseerd op uw risicoprofiel.

Nadere informatie

Consumentenbrief beleggingen van. Tielkemeijer & Partners Vermogensbeheer

Consumentenbrief beleggingen van. Tielkemeijer & Partners Vermogensbeheer Consumentenbrief beleggingen van Tielkemeijer & Partners Vermogensbeheer Introductie Een groot aantal brancheorganisaties waaronder DSI, DUFAS, NVB, VBA en VV&A hebben het initiatief genomen om Consumentenbrief

Nadere informatie

Beleggingsprincipes. Juli 2013

Beleggingsprincipes. Juli 2013 Beleggingsprincipes Juli 2013 1 Inleiding en achtergrond Stichting Bedrijfspensioenfonds voor de Rijn- en Binnenvaart (hierna: ons pensioenfonds) belegt met een lange termijn horizon. Om het beleggingsbeleid

Nadere informatie

Nota Risicomanagement en weerstandsvermogen BghU 2018

Nota Risicomanagement en weerstandsvermogen BghU 2018 Nota Risicomanagement en weerstandsvermogen BghU 2018 *** Onbekende risico s zijn een bedreiging, bekende risico s een management issue *** Samenvatting en besluit Risicomanagement is een groeiproces waarbij

Nadere informatie

Charco & Dique. Trustkantoren. Risk Management & Compliance. DNB Nieuwsbrief Trustkantoren

Charco & Dique. Trustkantoren. Risk Management & Compliance. DNB Nieuwsbrief Trustkantoren Trustkantoren DNB Nieuwsbrief Trustkantoren Sinds 2012 publiceert De Nederlandsche Bank (DNB) drie keer per jaar de Nieuwsbrief Trustkantoren. Zij publiceert de Nieuwsbrief Trustkantoren om de wederzijdse

Nadere informatie

EMPEN C REDIT L INKED N OTE

EMPEN C REDIT L INKED N OTE EMPEN C REDIT L INKED N OTE per juli 2011 Profiteer van een aantrekkelijke rente met een beperkt risico Profiteer van een aantrekkelijke rente met een beperkt risico De Europese rente staat momenteel op

Nadere informatie

Praktische handleiding FSMA_2018_07 van 22/05/2018

Praktische handleiding FSMA_2018_07 van 22/05/2018 Praktische handleiding FSMA_2018_07 van 22/05/2018 - De verzekeringsmakelaars die hun beroepsactiviteiten uitoefenen in één of meerdere levensverzekeringstakken. - De andere verzekeringstussenpersonen

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds voor Personeelsdiensten

Stichting Pensioenfonds voor Personeelsdiensten 9-1-2018 Stichting Pensioenfonds voor Personeelsdiensten ESG-beleid Over dit document Dit document beschrijft het ESG-beleid (Environmental, Social en Governance) van Stichting Pensioenfonds voor Personeelsdiensten

Nadere informatie

Beleggingsovertuigingen. Stichting Pensioenfonds Openbare Bibliotheken

Beleggingsovertuigingen. Stichting Pensioenfonds Openbare Bibliotheken Beleggingsovertuigingen Stichting Pensioenfonds Openbare Bibliotheken Beleggingsovertuigingen De missie van het Pensioenfonds Openbare Bibliotheken (POB) is een toekomstbestendig en verantwoord pensioen

Nadere informatie

HANDBOEK BESTUUR IN CONTROL PENSIOENFONDS XYZ

HANDBOEK BESTUUR IN CONTROL PENSIOENFONDS XYZ HANDBOEK BESTUUR IN CONTROL PENSIOENFONDS XYZ 16 FEBRUARI 2011 PENSIOEN ASSET MANAGEMENT GOVERNANCE Inhoudsopgave 1. Inleiding... 4 2. Procedures voor beheersing matchings- / renterisico... 6 2.1. Cashmanagement...

Nadere informatie

Rapportage integrale risicoanalyse herziening Governance Havenschap Moerdijk

Rapportage integrale risicoanalyse herziening Governance Havenschap Moerdijk Rapportage integrale risicoanalyse herziening Governance Havenschap Moerdijk 1. Inleiding Tijdens de bespreking van de voortgang van de uitwerking van de governance van Havenschap Moerdijk in de gemeenteraad

Nadere informatie

Doel Samenstelling en vergaderingen Taken en bevoegdheden Rapportage aan de RvC Diversen Herzieningstermijn...

Doel Samenstelling en vergaderingen Taken en bevoegdheden Rapportage aan de RvC Diversen Herzieningstermijn... Doel... 3 Samenstelling en vergaderingen... 3 Taken en bevoegdheden... 4 Rapportage aan de RvC... 4 Diversen... 5 Herzieningstermijn... 5 Doel De Risicocommissie is een permanente commissie van de RvC.

Nadere informatie

Onderbouwing van de rendementsverwachtingen

Onderbouwing van de rendementsverwachtingen Onderbouwing van de rendementsverwachtingen 2013 Portfolio Management Ostrica BV Februari 2013 Rendementsverwachtingen Ostrica 2013 In dit document wordt een onderbouwing gegeven van de rendementsverwachtingen

Nadere informatie

ENSIA assurance rapport DigiD en Suwinet verantwoordingsjaar 2018 Gemeente Leusden

ENSIA assurance rapport DigiD en Suwinet verantwoordingsjaar 2018 Gemeente Leusden ENSIA assurance rapport verantwoordingsjaar 2018 BKBO bv Kenmerk BKBO/181113-2-2/AR drs. M.B.H. IJpelaar RE CEH CISA Dit assurancerapport heeft 9 pagina s www.bkbo.nl FEIT Ook al zegt men dat de wetenschap

Nadere informatie

Duurzame obligatie bindt meer beleggers aan de corporatiesector

Duurzame obligatie bindt meer beleggers aan de corporatiesector Duurzame obligatie bindt meer beleggers aan de corporatiesector Prof. dr. ir. Bastiaan Zoeteman en ir. René Goorden 1 Op 6 juli 2016 heeft BNG Bank haar eerste duurzame Social Bond ten behoeve van de financiering

Nadere informatie

PROCEDURE. Vele Nardus-leden werken al vele jaren vanuit een hoge kwaliteitsnorm, maar vallen buiten de twee hierboven genoemde kaders.

PROCEDURE. Vele Nardus-leden werken al vele jaren vanuit een hoge kwaliteitsnorm, maar vallen buiten de twee hierboven genoemde kaders. 7.5. Nardus Gedragscode Uitvaartfinanciering 1.0 Doel De doelstelling van de Nardus Gedragscode Uitvaartfinanciering is het beheersen van het kwaliteitsniveau van de dienstverlening in de uitvaartbranche.

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 40852 3 augustus 2016 Controleprotocol voor Wlz-uitvoerders die als zorgkantoor zijn aangewezen opgave van pgb-beschikkingen

Nadere informatie

Audit Assurance bij het Applicatiepakket Interne Modellen Solvency II

Audit Assurance bij het Applicatiepakket Interne Modellen Solvency II Confidentieel 1 Audit Assurance bij het Applicatiepakket Interne Modellen Solvency II 1 Inleiding Instellingen die op grond van art. 112, 230 of 231 van de Solvency II richtlijn (richtlijn 2009/139/EC)

Nadere informatie

Beleggingsstatuut ten behoeve van R.K. parochies binnen het Bisdom van s-hertogenbosch

Beleggingsstatuut ten behoeve van R.K. parochies binnen het Bisdom van s-hertogenbosch Versie 2012/PB/WM/002 Beleggingsstatuut ten behoeve van R.K. parochies binnen het Bisdom van s-hertogenbosch Februari 2013 (eerste versie: november 2010) Inleiding In de afgelopen jaren zijn de opbrengsten

Nadere informatie

Huiseigenaren Vereniging Meerzicht Bergwijk

Huiseigenaren Vereniging Meerzicht Bergwijk Inhoudsopgave 1. Inleiding... 2 2. Toetsingscriteria... 2 A. Redelijk... 2 B. Consistent... 2 C. Eenvoud... 2 3. Verdeelsleutels... 2 Verdeelsleutel 1: Huidig... 3 Verdeelsleutel 2: 50/50... 3 Verdeelsleutel

Nadere informatie

Beoordelingsrapport. Finner. Beoordeeld Doelbeleggen. Datum 17 juni Finner

Beoordelingsrapport. Finner. Beoordeeld Doelbeleggen. Datum 17 juni Finner Beoordelingsrapport Finner Beoordeeld Doelbeleggen Datum 17 juni 2019 Beoordelingsrapport 2 Organisatie 17 / 20 Kostenbeleid 20 / 20 Beleggingsbeleid 18 / 20 Risicobeleid 20 / 20 Onze beoordeling Finner

Nadere informatie

RICHTLIJN FINANCIEEL BEHEER GOEDE DOELEN

RICHTLIJN FINANCIEEL BEHEER GOEDE DOELEN RICHTLIJN FINANCIEEL BEHEER GOEDE DOELEN Deze richtlijn heeft betrekking op reserves en fondsen en het verantwoord beheer daarvan. Hierbij gaat het om alle vormen van beheer, dat wil zeggen alle spaar-

Nadere informatie

Toelichting beleggingsbeleid Triodos Bank Private Banking

Toelichting beleggingsbeleid Triodos Bank Private Banking Toelichting beleggingsbeleid Triodos Bank Private Banking Heeft u vragen? Neemt u dan telefonisch contact op met Triodos Bank Private Banking via 030 693 65 05. Of stuur een e-mail naar private.banking@triodos.nl.

Nadere informatie

Controleprotocol. voor Wlz-uitvoerders die als zorgkantoor zijn aangewezen. opgave van pgb-beschikkingen over 2015

Controleprotocol. voor Wlz-uitvoerders die als zorgkantoor zijn aangewezen. opgave van pgb-beschikkingen over 2015 Controleprotocol voor Wlz-uitvoerders die als zorgkantoor zijn aangewezen opgave van pgb-beschikkingen over 2015 Versie 1, juli 2016 2 Controleprotocol opgave van pgb-bschikkingen over 2015 Inhoud Inleiding

Nadere informatie

Klant. Pensioen life cycle indicators

Klant. Pensioen life cycle indicators Pensioen life cycle indicators Klant Rapport om een gefundeerde keuze te maken tussen verschillende premiepensioenproducten. Gebaseerd op analyses op het gebied van beleggingsbeleid, duurzaamheid, rendement

Nadere informatie

NOTA WEERSTANDSVERMOGEN RECREATIESCHAP VOORNE-PUTTEN-ROZENBURG

NOTA WEERSTANDSVERMOGEN RECREATIESCHAP VOORNE-PUTTEN-ROZENBURG NOTA WEERSTANDSVERMOGEN RECREATIESCHAP VOORNE-PUTTEN-ROZENBURG Opgesteld door: G.Z-H In opdracht van: Recreatieschap Voorne-Putten-Rozenburg Postbus 341 3100 AH Schiedam Tel.: 010-2981010 Fax: 010-2981020

Nadere informatie

Supplement K Think Sustainable World UCITS ETF

Supplement K Think Sustainable World UCITS ETF Supplement K Think Sustainable World UCITS ETF Aandelen Serie K in ThinkCapital ETF s N.V. 9 April 2013 I. Belangrijke informatie Dit Supplement moet worden gelezen in samenhang met, en maakt onderdeel

Nadere informatie

Onderbouwing van de rendementsverwachtingen 2014

Onderbouwing van de rendementsverwachtingen 2014 Onderbouwing van de rendementsverwachtingen 2014 Portfolio Management Ostrica BV Januari 2014 Rendementsverwachtingen Ostrica 2014 In dit document wordt een onderbouwing gegeven van de rendementsverwachtingen

Nadere informatie

Invloed van IT uitbesteding op bedrijfsvoering & IT aansluiting

Invloed van IT uitbesteding op bedrijfsvoering & IT aansluiting xvii Invloed van IT uitbesteding op bedrijfsvoering & IT aansluiting Samenvatting IT uitbesteding doet er niet toe vanuit het perspectief aansluiting tussen bedrijfsvoering en IT Dit proefschrift is het

Nadere informatie

Risicomanagement functie verzekeraars onder Solvency II

Risicomanagement functie verzekeraars onder Solvency II Risicomanagement functie verzekeraars onder Solvency II AG Commissie ERM Leidraad: overzicht wetgeving en vereisten Introductie In dit document is een overzicht opgenomen van de vereisten aan de risicomanagement

Nadere informatie

Onderzoek Indextrackers. Samenvatting

Onderzoek Indextrackers. Samenvatting Onderzoek Indextrackers Samenvatting 1. Inleiding De stichting Autoriteit Financiële Markten (AFM) houdt toezicht op correcte, duidelijke en niet misleidende informatieverstrekking aan consumenten. Het

Nadere informatie

Inkoopdocument Diagnostiek Coöperatie VGZ

Inkoopdocument Diagnostiek Coöperatie VGZ Inkoopdocument Diagnostiek 2016 Coöperatie VGZ Aanvulling op het inkoopbeleid Diagnostiek 2016 Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Criteria laboratoriumdiagnostiek 4 3. Beoordeling en categorisering van aanbieders

Nadere informatie

Beoordelingsrapport door beleggingsmatch.nl

Beoordelingsrapport door beleggingsmatch.nl Beoordelingsrapport door beleggingsmatch.nl Beoordeeld Laaken Vermogensbeheer Datum 27 maart 2017 Beoordelingsrapport 2 Organisatie 17 / 18 Kosten 17 / 18 Beleggingsbeleid 18 / 18 Risicobeleid 18 / 18

Nadere informatie

KWARTAALVERSLAG. Philips Pensioenfonds. 1. In het kort. 2. Financiële positie Philips Pensioenfonds 1/5 EERSTE KWARTAAL 2019

KWARTAALVERSLAG. Philips Pensioenfonds. 1. In het kort. 2. Financiële positie Philips Pensioenfonds 1/5 EERSTE KWARTAAL 2019 KWARTAALVERSLAG EERSTE KWARTAAL 2019 1. In het kort De beleidsdekkingsgraad per 31 maart 2019 bedroeg 118,7%. Het rendement van 1 januari tot en met 31 maart 2019 bedroeg 7,1%. Het pensioenvermogen per

Nadere informatie

CLIËNT RISICOPROFIEL

CLIËNT RISICOPROFIEL CLIËNT RISICOPROFIEL Met behulp van onderstaande vragenlijst kunt u uw risicoprofiel bepalen. Er worden zowel vragen gesteld die het financieel risicoprofiel (FRP) in kaart moeten brengen, als ook vragen

Nadere informatie

Stichting Metro Pensioenfonds

Stichting Metro Pensioenfonds Stichting Metro Pensioenfonds Integriteitsbeleid Versie maart 2017 Vorige versie vastgesteld in de bestuursvergadering van 4 december 2015 Stichting Metro Pensioenfonds Integriteitsbeleid, versie maart

Nadere informatie

Raads Informatiebrief

Raads Informatiebrief gemeente Eindhoven Raadsnummer o3.r365.oox Inboeknummer osnoszo6s Classificatienummer x.zz4 Dossiernummer 306.55x 4 februari 2003 Raads Informatiebrief Betreft samenhangende aanpak legionellapreventie.

Nadere informatie

Overgang naar Bpf Detailhandel 27 September 2017

Overgang naar Bpf Detailhandel 27 September 2017 Overgang naar Bpf Detailhandel 27 September 2017 Agenda Overgang naar Pensioenfonds Detailhandel Aanleiding Uitgangspunten voor samenwerking Conclusies Besluit Sociale Partners In het kort: Pensioenfondsen

Nadere informatie

Exposure vanuit optieposities

Exposure vanuit optieposities Exposure vanuit optieposities ABN AMRO is continue bezig haar dienstverlening op het gebied van beleggen te verbeteren. Eén van die verbeteringen betreft de vaststelling van de zogenaamde exposure (blootstelling)

Nadere informatie