Adviesrapport Accreditatie HBO master opleidingen Architectuur, Stedenbouw, Landschapsarchitectuur Academie van Bouwkunst Amsterdam, deeltijd

Transcriptie

1 Adviesrapport Accreditatie HBO master opleidingen Architectuur, Stedenbouw, Landschapsarchitectuur Academie van Bouwkunst Amsterdam, deeltijd Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten

2 Scheveningseweg KV Den Haag T (070) F (070) I E info@hobeon.nl Adviesrapport Accreditatie HBO master opleidingen Architectuur, Stedenbouw, Landschapsarchitectuur Academie van Bouwkunst Amsterdam, deeltijd CROHO nrs: 44336, 44338, Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten Hobéon Certificering BV 17 september 2008 Auditteam: Prof.ir W.H.J. van den Bergh W.L.M. Blomen Ir. A. Fien Ir. E.D. Hooftman Drs. G.J. Stoltenborg Ing. B. Heessels (student secretaris) Secretarissen: Drs. D.P.M. de Koning Drs. M.C.E. Maring

3 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING Functie van het rapport Bereik van de beoordeling Karakteristiek van de opleiding Visitatierapport Beschrijving belangrijkste conclusies van het Visitatierapport Oordeel auditteam over wat de AvB na de visitatie heeft gedaan Aanpak Beoordelingsprocedure en werkwijze Beslisregels Auditteam Deelnemers visitatie Programma visitatie Academie van Bouwkunst, 19 februari BEVINDINGEN EN BEOORDELING 10 Onderwerp 1: Doelstellingen Opleiding 10 Facet 1.1. Domeinspecifieke Eisen 10 Facet 1.2. Niveau Master 14 Facet 1.3. Oriëntatie HBO 17 Onderwerp 2: Programma 21 Facet 2.1. Eisen HBO 21 Facet 2.2. Relatie tussen Doelstellingen en Inhoud Programma 24 Facet 2.3. Samenhang Programma 26 Facet 2.4. Studielast 29 Facet 2.5. Instroom 32 Facet 2.6. Duur 35 Facet 2.8. Beoordeling en Toetsing 39 Onderwerp 3: Inzet van Personeel 42 Facet 3.1. Eisen HBO 42 Facet 3.2. Kwantiteit Personeel 44 Facet 3.3. Kwaliteit Personeel Onderwerp 4: Voorzieningen Facet 4.1. Materiële Voorzieningen 49 Facet 4.2. Studiebegeleiding 51 Onderwerp 5: Interne Kwaliteitszorg 53 Facet 5.1. Evaluatie Resultaten 53 Facet 5.2. Maatregelen tot Verbetering 55 Facet 5.3. Betrekken van Medewerkers, Studenten, Alumni en Beroepenveld 56 Onderwerp 6: Resultaten 58 Facet 6.1. Gerealiseerd Niveau 58 Facet 6.2. Onderwijsrendement SAMENVATTEND OORDEEL Oordeelschema HBO master opleiding Architectuur, deeltijd Oordeelschema HBO master opleiding Stedenbouw, deeltijd Oordeelschema HBO master opleiding Landschapsarchitectuur, deeltijd Integraal oordeel/ advies aan NVAO 65 Bijlage I: Curricula Vitae auditoren en onafhankelijkheidsverklaringen auditoren Bijlage II: Programma visitatie 19 februari 2008 Bijlage III: Overzicht van de deelnemers aan de visitatie

4 1. INLEIDING 1.1. Functie van het rapport Het onderhavige rapport bevat het advies aan de NVAO dat door Hobéon Certificering als Visiterende en Beoordelende Instantie is opgesteld ten behoeve van de accreditatie van de in paragraaf 1.2 genoemde HBO master opleidingen Bereik van de beoordeling De Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten (AHK), in casu de Academie van Bouwkunst, verzorgt de HBO master opleidingen Architectuur, Stedenbouw en Landschapsarchitectuur Het onderhavige rapport heeft betrekking op de opleidingen Architectuur, Stedenbouw en Landschapsarchitectuur. Deze opleidingen worden alle drie uitgevoerd in een deeltijd variant Hobéon Certificering heeft zijn oordeel over de deeltijd variant van de opleidingen Architectuur, Stedenbouw en Landschapsarchitectuur in één rapport samengevat omdat alle disciplines gericht zijn op vergelijkbare eindkwalificaties binnen één gemeenschappelijk beleids- en uitvoeringskader aangeboden worden. Niettemin wordt in het rapport, daar waar nodig, het onderscheid tussen de drie disciplines zichtbaar gemaakt De basis voor het onderzoek van Hobéon Certificering werd gevormd door de Management Review van de Academie van Bouwkunst, Architectuur, Stedenbouw en Landschapsarchitectuur, deeltijd. In deze rapportage is de beoordeling omschreven van de opleidingen Architectuur, Stedenbouw en Landschapsarchitectuur die door de Academie van Bouwkunst van de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten in de volgende varianten wordt aangeboden: ARCHITECTUUR, deeltijd crohonummer STEDENBOUW, deeltijd crohonummer LANDSCHAPSARCHITECTUUR, deeltijd crohonummer Karakteristiek van de opleiding De Amsterdamse Academie van Bouwkunst verzorgt als enige Academie van Bouwkunst in Nederland de drie disciplines: Architectuur, Stedenbouw en Landschapsarchitectuur, (A/S/L). Van de Academies van Bouwkunde in Nederland (naast Amsterdam in Arnhem, Groningen, Maastricht, Rotterdam en Tilburg) is de Amsterdamse academie, met 251 studenten, de grootste. Daarna komen, Rotterdam (130), Tilburg (86), Arnhem (80), Groningen (62) en Maastricht (48). De Academie van Bouwkunst (AvB) profileert zich als een ontwerpopleiding bij uitstek. Ze beschouwt ontwerpen als de essentie van de beroepsbeoefening op de gebieden Architectuur, Stedenbouw en Landschapsarchitectuur op masterniveau. Karakteristiek is volgens de academie de benadering van het ontwerpen als een toepaste kunstdiscipline in de combinatie met wetenschap en techniek. Bij de inrichting van het onderwijs streeft de opleiding naar een inhoudelijke uitwisseling tussen - en wederzijdse beïnvloeding van- de drie disciplines Architectuur, Stedenbouw en Landschapsarchitectuur. Academie van Bouwkunst Amsterdam, AHK 1

5 Net als bij de andere Academies van Bouwkunst bestaat het onderwijs uit een combinatie van leren via onderwijs en leren via de werkplek (concurrent onderwijs). Door deze combinatie worden de ontwerpende (conceptuele) en de uitvoerende vaardigheden en competenties, gelijktijdig in diverse contexten ontwikkeld. Praktijkervaring vormt dus een essentieel bestanddeel van de opleiding. Via het leren op de werkplek wordt de student in de praktijk geconfronteerd met actuele ontwikkelingen en doet hij of zij actuele beroepservaring op. De student wordt door de academie als een zelfstandig professional gezien en is zelf grotendeels verantwoordelijk voor het leereffect van de werkplek. De academie streeft een zodanige inrichting van het onderwijs na dat ze flexibel in kan spelen op veranderingen, de actualiteit en op de pluriformiteit van het vak. Vanuit deze optiek kiest de academie er voor dat alle onderwijs wordt verzorgd door gastdocenten, in de beroepspraktijk of het vak werkzame professionals. De academie beschouwt dit gegeven als één van de kernaspecten van haar identiteit. Het onderwijs kan worden gekarakteriseerd als onderwijs "voor professionals door professionals" of als onderwijs voor ontwerpers door ontwerpers. De Academie van Bouwkunst heeft studenten uit het HBO, van universiteiten en vanuit het buitenland. De instroom van de architectuuropleiding is recent gemaximeerd op 48 eerstejaars (zes groepen) omdat uit ervaring is gebleken dat dit het maximum is om de opleiding nog via het gewenste onderwijsmodel goed te kunnen sturen en organiseren. De instroom van de opleidingen Stedenbouw en Landschapsarchitectuur is de afgelopen jaren vergroot. (Zie ook facet 2.5 Instroom). Studenten van de opleidingen zijn succesvol in de beroepspraktijk; ze hebben goede resultaten. Afgestudeerden worden, zo blijkt uit de alumni enquête, in het beroepenveld ervaren als goed gekwalificeerd en competent. Hun marktpositie is sterk. Zo waren de architecten en de landschapsarchitecten de laatste jaren zeer succesvol bij de jaarlijkse Archiprix, maar ook de stedenbouwers werden hier onderscheiden; één stedenbouwer werd bovendien genomineerd voor de Archiprix international ; een oud-student landschapsarchitectuur won de Prix de Rome. (Zie ook facet 6.1. Gerealiseerd Niveau ). De Amsterdamse Academie van Bouwkunst hanteert een succesvol internationaliseringsbeleid met drie doelstellingen: instroom, uitwisseling en laboratorium. De academie heeft een aandeel van ongeveer 10% geselecteerde buitenlandse diplomastudenten waarvan veel aanvragen voor Socrates contracten van goed gekwalificeerde buitenlandse opleidingen. Verder verheugt de academie zich in een toenemende belangstelling van buitenlandse studenten van goed niveau. Zie ook facet 1.1. Domeinspecifieke eisen). De docent-student ratio is 11, 6 (zie ook facet 3.2. Kwantiteit personeel) De Academie hanteert binnenschools een driedeling in de studieopbouw: periode 1 (1 e jaar) oriëntatie en confrontatie; periode 2 (2 e en 3 e jaar) verbreding en verdieping, en periode 3 (4 e jaar) het bewijs van zelfstandigheid: de meesterproef. Het programma is gericht op het verder ontwikkelen van beroepsspecifieke vakbekwaamheid, onderzoekende houding, reflexief vermogen, vermogen strategisch positie te kiezen en de durf te experimenteren. Opdrachtgestuurde ontwerpprojecten (P) vormen de ruggengraat van het onderwijs, aangevuld met- en ondersteund door een gevarieerde reeks werkvormen zoals hoor- en werkcolleges (C), praktische en analytische oefeningen en onderzoeksprojecten (O) en vormstudies (V). De ontwerpprojecten worden uitgevoerd in een didactische afspiegeling van de beroepspraktijk - de ontwerpstudio - en zijn daarmee tegelijk een belangrijke schakel tussen het binnen- en buitenschoolse curriculum. Via het buitenschools curriculum stellen de opleidingen (A/S/L) eisen aan de functie van de student op de werkplek, de uitgevoerde werkzaamheden en de werkomgeving. Academie van Bouwkunst Amsterdam, AHK 2

6 1.4. Visitatierapport 2002 In 2001 zijn alle Academies van Bouwkunst in Nederland gevisiteerd door een panel onder leiding van toenmalig Rijksbouwmeester Jo Coenen. De uitkomsten zijn in het Visitatierapport Academies van Bouwkunst, Ontwerponderwijs voor en door architecten, 2002 beschreven Beschrijving belangrijkste conclusies van het Visitatierapport Specifieke aanbevelingen voor Amsterdam (en Maastricht) uit de eindrapportage van de visitatiecommissie, september De opleidingen dienen een programma voor het buitenschoolsdeel te ontwikkelen dat met recht de naam curriculum kan dragen. Tevens kan de relatie tussen de beginkwalificaties, de eindtermen en de leerdoelen beter zichtbaar gemaakt worden. Bij een curriculumbeschrijving behoren naar het oordeel van de commissie ook uitspraken over de begeleidingen en beoordeling. Intensivering van de contacten met werkgevers is hiervoor noodzakelijk. 2. Het formuleren van een onderwijsvisie waarin uitspraken worden gedaan over werkvormen en leeractiviteiten in de verschillende fasen van de opleiding, maakt het gastdocenten makkelijker hun bijdragen te positioneren. 3. De opleidingen Stedenbouw en Landschapsarchitectuur moeten zich beter profileren om meer studenten te werven. 4. De ontwikkeling van een kwaliteitszorgsysteem is dringend gewenst. Voor vrijwel alle aspecten van kwaliteitszorg dienen nog doelen geformuleerd te worden. Met name dient hier aandacht besteed te worden aan de bewaking van kwalificaties, evaluatie van het onderwijsleerproces en de inhoud en het niveau van de toetsen. 5. De aanwezige kennis en ervaring dienen beter gedocumenteerd en persoonsonafhankelijk gemanaged te worden, met als doel ze in de toekomst beter te kunnen aanwenden ter verbetering van de onderwijskwaliteit Beschrijving van traject n.a.v. Visitatierapport: Het buitenschoolscurriculum is in 2002 herijkt in het Landelijk Overleg Bouwkunde Opleidingen (LOBO). De Academie van Bouwkunst, Amsterdam, heeft zitting in het LOBO. Recent is op verzoek van het LOBO het buitenschoolscurriculum geëvalueerd door een onafhankelijke commissie, ingesteld door het Ministerie van VROM/ Bureau Rijksbouwmeester. In het rapport Naar een versterkte Praktijkcomponent voor de Academies van Bouwkunst. Eindrapport van de Commissie Evaluatie Buitenschools Curriculum, december, 2007, oordeelt de commissie dat: het buitenschools curriculum van de academies binnen de huidige context voldoende van kwaliteit is om opname van afgestudeerden in het Architectenregister te rechtvaardigen. (Zie ook facet 1.1. Domeinspecifieke Eisen) 1. De Academie van Bouwkunst heeft een didactisch concept opgesteld. Dit is in het onderwijsprogramma opgenomen. De studiegids geeft dit duidelijk weer. De hoofden van de opleidingen A/S/L zijn verantwoordelijk voor de doorvoering van het didactisch concept door de gastdocenten. 2. De Academie van Bouwkunst heeft een voorbereidende cursus geïntroduceerd waardoor de instroom van de opleidingen Stedenbouw en Landschapsarchitectuur in de afgelopen jaren is vergroot. (Zie ook facet 2.5 Instroom). 3. Tussen 2002 en 2007 heeft de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten een professioneel Kwaliteitszorgsysteem ingericht. De academie is in deze stroom mee gegaan. De AvB streeft in de kwaliteitszorg een cyclische kwaliteitszorg na, waardoor niet alleen wordt gereageerd op problemen, maar een continue beschouwing mogelijk is van relevante onderwerpen, zoals die ook in het NVAOkader staan beschreven. Zie facet 5.1 t/n 5.3 Interne Kwaliteitszorg. Academie van Bouwkunst Amsterdam, AHK 3

7 De studieleiding (directeur, praktijkcoördinator, onderwijscoördinator en de hoofden) fungeert als rode draad in het onderwijssysteem, o.a. door het wekelijkse overleg. De verslagen ervan functioneren als kennisen ervaringsbron van de opleidingen Oordeel auditteam over wat de AvB na de visitatie heeft gedaan 1. Naar mening van het auditteam hebben de opleidingen het buitenschools deel vormgegeven door een duidelijke relatie te leggen tussen de beginkwalificaties, de eindtermen en de leerdoelen. Deze relatie is voor studenten, werkgevers en beoordelende docenten in de studiegids helder weergegeven. De studieleiding gebruikt het document Competentiematrix om te toetsen of alle vereiste competenties in het buitenschoolsdeel geleerd worden. Het buitenschoolsprogramma dient aan in de studiegids helder omschreven voorwaarden te voldoen. De student maakt van het buitenschoolse gedeelte een praktijkportfolio en een praktijkverslag. De voorwaarden waaraan het programma moet voldoen worden aan de hand van het praktijkportfolio en het praktijkverslag getoetst door onafhankelijke tentaminatoren. Op de beoordelingsformulieren die de tentaminatoren gebruiken tijdens de tentamens staan de vereisten nog eens weergegeven. De hoofden en de studieleiding hebben de verantwoordelijkheid dat alle relevante onderwerpen daadwerkelijk beoordeeld worden. Het auditteam heeft geconstateerd dat het paktijkportfolio en verslag en de toetsing daarvan de opleiding voldoende zicht geven op het buitenschools gedeelte. Door de duidelijke omschrijving in de studiegids en op de beoordelingsformulieren heeft de academie ook sturing op het buitenschoolsgedeelte. Daarnaast heeft de studiebegeleider regelmatig contact met de studenten over het praktijkdeel en adviseert ze zonodig om een andere werkplek te zoeken. 2. Tijdens de audit heeft het auditteam geconstateerd dat het didactisch concept adequaat is omschreven in het document Didactisch concept. De AvB geeft er bewust voor gekozen om zowel de docenten (afkomstig uit het beroepenveld), als de studenten niet te confronteren met het didactisch concept, maar het in een verkorte versie, en in de ogen van het auditteam een zeer leesbare versie, weer te geven in de studiegids. Hierdoor zijn studenten en docenten goed op de hoogte van de werkvormen en leeractiviteiten in de verschillende fasen van de studie. 3. Vooral de voorbereidende cursussen hebben er toe bijgedragen dat de aantallen landschapsarchitectuur- en stedenbouwstudenten is toegenomen. Naar de mening van het auditteam zou de AvB echter nog méér landschaps- en stedenbouwstudenten kunnen faciliteren. De aantallen (16 studenten voor beide richtingen) laten zien dat er in Nederland nog ruimte is voor meer afstudeerders. De AvB heeft echter bewust gekozen voor een verhouding van maximaal 48 bouwkunde studenten tegenover 16 studenten van de beide andere studies. 4. Het kwaliteitszorgsysteem van de AvB dat het auditteam tijdens de audit heeft gezien is passend bij de cultuur van de opleidingen A/S/L. 5. De verslagen van het wekelijkse overleg van de studieleiding, het feit dat vier van de zes deelnemers (directeur, studiec\adviseur, hoofd praktijkbureau en onderwijscoördinator) in vaste dienst zijn, het feit dat de hoofden een langere periode in dienst zijn genomen ( vier jaar in plaats van de oorspronkelijke drie) en het feit dat er een vaste coördinator voor de colleges en de onderzoeksprojecten is aangesteld, garandeert zowel op papier als in de hoofden een documentatie van de kennis en ervaring van de opleidingen. Academie van Bouwkunst Amsterdam, AHK 4

8 1.5. Aanpak Beoordelingsprocedure en werkwijze Bij de beoordeling van de betreffende opleidingsvariant, deeltijd, is uitgegaan van het door de NVAO vastgestelde Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs. Daarin staan de onderwerpen en facetten vermeld waarop een VBI zich bij de beoordeling van een opleiding moet richten. Voorts zijn daarin opgenomen de criteria aan de hand waarvan een VBI moet bepalen of de basiskwaliteit van die opleiding als voldoende kan worden beoordeeld. Voorafgaand aan het accreditatieonderzoek heeft Hobéon Certificering de opleiding voorbereid op de audit door een inhoudelijke toelichting te geven op het NVAO-Accreditatiekader. Met betrekking tot het specifieke referentiekader van de betreffende opleidingsvarianten geldt het volgende: De opleidingen Architectuur, Stedenbouw en Landschapsarchitectuur, deeltijd, hebben zich voor wat betreft beroepsprofiel, opleidingscompetenties en doelstelling ten minste gebaseerd op het landelijk beroepsprofiel en de opleidingscompetenties zoals vastgesteld in het landelijk overleg tussen de betreffende opleidingen en het beroepenveld. (Zie onder facet 1.1.: Domeinspecifieke Eisen). Het auditteam heeft dit opleidingsspecifieke referentiekader beoordeeld en vastgesteld dat het in voldoende mate gespecificeerd is en passend is voor een Architectuur, Stedenbouw en Landschapsarchitectuur opleiding op HBO-niveau. Het auditteam heeft dit kader in zijn beoordeling betrokken. Zie voorts onder facet 1.1. Domeinspecifieke Eisen. De beoordelingsprocedure van Hobéon Certificering kent twee hoofdmomenten: Documentanalyse/preconcept rapport Het gaat hier om een analyse en beoordeling van door de Academie van Bouwkunst aangeleverde schriftelijke informatie: Management Review MR; Studiegids; Onderwijs- en Examen Reglement OER; Visitatierapport Academies van Bouwkunst, Ontwerponderwijs voor en door architecten, 2001 (zie ook 1.4); Onderliggende documentatie betrekking hebbend op bijvoorbeeld: - strategische keuzen en de positie in de markt, - interne organisatie, - de (systematiek van) interne kwaliteitszorg en de daarmee samenhangende interne managementrapportages en verbetermaatregelen, - ontwikkelingen in het beroepenveld, - beroeps- en opleidingsprofielen, - (validatie) eindkwalificaties, - curricula en de interne en externe evaluatie daarvan, - werkvormen, - toetsing en beoordeling, - kwantitatief en kwalitatief personeelsbeleid, - internationalisering, - instroombeleid, - studiebegeleiding, - onderwijsrendement. Academie van Bouwkunst Amsterdam, AHK 5

9 Op basis van de door de Academie van Bouwkunst, AHK, aangeleverde documentatie, heeft het auditteam zich een beeld kunnen vormen van de primaire en secundaire processen van de opleidingen. Het auditteam heeft dit beeld getoetst aan zaken als: ambitieniveau, toekomstgerichtheid, innovatief vermogen, kwaliteitsbewaking via interne en externe evaluatie, arbeidsmarktrelevantie, resultaatgerichtheid, continuïteit, studenten- en docentenbelangen. Voorafgaand aan de visitatie (zie hieronder) werd het management van de betreffende opleidingen op de hoogte gesteld van de voorlopige bevindingen van het auditteam op basis van zijn documentanalyse. Audit De audit was gericht op een actieve controle door middel van een visitatie 1, uitgevoerd door een auditteam waarvan deel uitmaakten één externe onafhankelijke deskundige op het gebied van het werkveld Architectuur, één onafhankelijk deskundige op het gebied van het werkveld Stedenbouw en één onafhankelijke deskundige op het gebied van het werkveld Landschapsarchitectuur, één student Landschapsarchitectuur, één lead auditor, één auditor onderwijs vanuit Hobéon Certificering en twee secretarissen, eveneens vanuit Hobéon Certificering (één voor architectuur en één voor stedenbouw). Onder controle moet hier worden verstaan, dat het auditteam op verschillende niveaus (management, coördinatie, examencommissie, docenten, studenten, staf) heeft getoetst (i) of de in de documentatie beschreven beleidsvoornemens en de daaraan gerelateerde uitvoeringsprocessen zijn geïmplementeerd en (ii) of de overige in de documentatie vervatte informatie verifieerbaar is. Deze verificatie door het auditteam geschiedde enerzijds door, zoals hierboven reeds is aangegeven, meerdere malen hetzelfde onderwerp met verschillende geledingen te bespreken en anderzijds aan de hand van additionele documentatie en -daar waar het de huisvesting en de materiële voorzieningen betreft- ook door eigen waarneming. De additionele, tijdens de visitatie geraadpleegde, documentatie behelsde ondermeer: overzichten van de samenstelling van de werkveld-gremia waarmee de opleidingen overleg voeren; verslagen van die bijeenkomsten met het werkveld; overzicht CV s van (gast)docenten; netwerkoverzicht docenten; verslagen van de functioneringsgesprekken met docenten; verslagen van docentevaluaties; verslagen van studievoortgangsgesprekken met studenten; detailbeschrijving van modules, cases en de daaraan gekoppelde opdrachten; praktijkverslagen en -beoordelingen; de beroepsproducten die gedurende de opleiding door studenten worden opgeleverd; de eindproducten van studenten. Aldus had het auditteam voldoende instrumenten om zich op gedetailleerd niveau op de hoogte te stellen van inhoud, opzet, uitvoering en resultaten van het opleidingsprogramma/de opleidingsprogramma s en van de daarmee samenhangende personele, organisatorische, materiële en ruimtelijke voorzieningen. 1 Visitatie heeft op 19 februrari 2008 plaatsgevonden. Academie van Bouwkunst Amsterdam, AHK 6

10 Het auditteam heeft op deze wijze alle in het NVAO-Accreditatiekader vermelde facetten beoordeeld, op basis waarvan een samenvattend oordeel per onderwerp werd gegeven. Een en ander werd vastgelegd in een conceptrapport dat aan de opleidingen werd voorgelegd voor een toets op eventuele feitelijke onjuistheden. Het voorliggend rapport is de weergave van het oordeel van het auditteam met daarbij de gronden waarop dat oordeel is gebaseerd Beslisregels Volgens de NVAO-Beslisregels Accreditatie kan een onderwerp slechts onvoldoende of voldoende scoren. Een facet kan evenwel, volgens diezelfde regels, onvoldoende, voldoende, goed of excellent scoren. Met dit als uitgangspunt, heeft Hobéon onderstaande beslisregels toegepast. Onderwerp A. Een onderwerp scoort voldoende, indien alle facetten van dat onderwerp ten minste voldoende hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp onvoldoende en de overige ten minste voldoende hebben gescoord, mits een acceptabel verbeterplan beschikbaar is voor het facet met de score onvoldoende. B. Een onderwerp scoort onvoldoende, indien één facet van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord en voor dit facet geen acceptabel verbeterplan beschikbaar is. C. Een onderwerp scoort onvoldoende, indien meer dan één facet van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord, ongeacht of er voor die facetten acceptabele verbeterplannen zijn. Facet D. Binnen de beoordeling van een facet is ruimte voor een eigen afweging van het auditteam: uitvoering/praktijk weegt zwaarder dan beleid/theorie: beter een goed functionerende regeling die slecht is opgeschreven, dan omgekeerd; primaire processen wegen zwaarder dan secundaire. Extra aantekening E. Indien voor een onderwerp een hogere score dan voldoende gerechtvaardigd is, wordt dat als extra aantekening vermeld en wel met inachtneming van onderstaande regels: een onderwerp krijgt de extra aantekening goed, indien alle facetten van dat onderwerp goed hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp voldoende en de overige facetten goed of excellent hebben gescoord; 2 een onderwerp krijgt de extra aantekening excellent, indien alle facetten van dat onderwerp excellent hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp goed en de overige facetten excellent hebben gescoord; een onderwerp krijgt geen extra aantekening, indien één van de facetten van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord. 2 Het NVAO-Accreditatiekader onderscheidt bij onderwerp 2 ( Programma ) acht facetten. Eén ervan betreft de duur van de opleiding. Het daarbij vermelde criterium (minimaal 60 ECTS) is evenwel geen (kwaliteits)criterium, maar een formele vereiste waaraan het programma van een opleiding a priori moet voldoen, wil zij überhaupt in aanmerking kunnen komen voor een HBO Master accreditatie. Duur is derhalve van een andere orde dan -bijvoorbeeld- Kwaliteit Personeel of Onderwijsrendement. Bij de beslissing of het onderwerp Programma een extra aantekening goed dan wel excellent verdient, wordt het facet Duur dan ook buiten beschouwing gelaten. Academie van Bouwkunst Amsterdam, AHK 7

11 Auditteam Het auditteam was als volgt samengesteld: Voorzitter: Leden: Onderwijsdeskundige Studentlid Secretaris: W.L.M. Blomen Prof. ir. W.H.J. van den Bergh Ir. A. Fien ir. E.D. Hooftman Drs. G.J. Stoltenborg Ing. B. Heessels Drs. M.C.E. Maring, Drs. D.P.M. de Koning Bij het samenstellen van het auditteam heeft Hobéon Certificering er zorg voor gedragen, dat de voor de beoordeling van de opleidingen Architectuur, Stedenbouw en Landschapsarchitectuur noodzakelijke expertise aanwezig is. Expertise met betrekking tot de onderwijskundige aspecten (i.c. het primaire proces, de ondersteunende processen en de organisatorische context) en expertise met betrekking tot de inhoudelijke aspecten (i.c. het programma in relatie tot het specifieke domein). De werkvelddeskundigen Prof. ir. W.H.J. van den Bergh, ir. E.D. Hooftman en ir. A.Fien hebben zich in hun beoordeling met name gericht op de kwaliteit, actualiteit en relevantie van (i) het richtinggevend domeinspecifieke kader, (ii) de eindkwalificaties, (iii) de programma-inhoud en (iv) de interactie tussen opleiding en werkveld. Bovendien hebben zij de kwaliteit van het personeel en het gerealiseerde niveau beoordeeld. Prof. ir. W.H.J. van den Bergh, ir. E.D. Hooftman en ir. A. Fien hebben op grond van hun ervaring en positie in het werkveld een goed zicht op de eisen die vanuit de verschillende deelgebieden in het werkveld gesteld worden aan professionals Architecten, Stedenbouwkundigen en Landschapsarchitecten op HBO-niveau. De heer Van den Bergh heeft vele jaren onderwijservaring, onder andere in New York, Glasgow en Kopenhagen, Delft en Eindhoven. Sinds 2001 is hij Professor aan de RWTH Aachen university, Lehrstuhl für Wohnbau und Grundlagen des Entwerfens. Daarnaast heeft de heer Van den Bergh zijn eigen architectenbureau in Maastricht, vanuit welke achtergrond hij veel ervaring in het werkveld architectuur heeft. De heer Hooftman heeft sinds 1995 zijn eigen bureau voor landschapsarchitectuur in Edinburgh en is als Reader verbonden aan het Edinburgh College of Art. Hij heeft in zijn carrière vele internationale prijzen gewonnen. Hij werkt regelmatig samen met vooraanstaande buitenlandse architecten. De heer Fien is afdelingshoofd Stedenbouw, Stadsontwerp, Cultuurhistorie en Ruimtelijk Beleid bij de gemeente Apeldoorn en is tevens lid van diverse adviescommissies, besturen, jury s en redactieraden waaronder het Stimuleringsfonds voor Architectuur, Fonds BKVB en de Archiprix. De heer W.LM. Blomen is lead auditor en heeft inmiddels een groot aantal audits in het kader van accreditatie geleid binnen verschillende domeinen. Tevens is hij lead auditor bij audits in het kader van de certificering van ondermeer architecten werkzaam in de restauratie en Integraal Werkende Architectenbureaus. De deskundige onderwijs, de heer G.J. Stoltenborg, heeft zich vooral gericht op de kwaliteit van de processen die direct en indirect de uitvoering van het programma raken. Hij heeft in zijn vorige en huidige functie ervaring opgebouwd die hem in staat stelt de programmaopbouw, het onderwijsproces en de organisatorische context waarbinnen de uitvoering plaatsvindt te beoordelen in het perspectief van de eisen die aan HBO-master opleidingen worden gesteld. Daarbij heeft de werkvelddeskundige Architectuur een jarenlange ervaring in het universitair onderwijs en heeft vanuit die ervaring ook zijn oordeel over de processen gegeven. Academie van Bouwkunst Amsterdam, AHK 8

12 De student binnen het team heeft vanuit zijn optiek als klant gekeken naar de concrete (primaire en secundaire) uitvoeringsaspecten. Voor de curricula vitae: zie Bijlage I Deelnemers visitatie Het auditteam heeft tijdens de visitatie gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers vanuit de verschillende geledingen van de opleidingen: management, coördinatoren, docenten, studenten en staf. Voor een volledig overzicht van de deelnemers aan de visitatie: zie Bijlage III Programma visitatie Academie van Bouwkunst, 19 februari 2008 Zie Bijlage II. Academie van Bouwkunst Amsterdam, AHK 9

13 2. BEVINDINGEN EN BEOORDELING Onderwerp 1: Doelstellingen Opleiding Dit onderwerp kent drie facetten: 1. domeinspecifieke eisen; 2. niveau master; 3. oriëntatie HBO. Facet 1.1. Domeinspecifieke Eisen Criterium Het facet Domeinspecifieke Eisen is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk)? Bevindingen De eindtermen van de Academie van Bouwkunst (hierna ook aangeduid als AvB) komen overeen met de landelijk gehanteerde begintermen voor de beroepspraktijk, vastgelegd in de Nieuwe Nadere Regeling bij de Wet op de Architectentitel (WAT) (2006), die weer in overeenstemming zijn met de Europese eisen. De eindkwalificaties zijn dus direct gerelateerd aan de begintermen van de beroepspraktijk. Deze worden voor alle drie de opleidingen (A) architectuur, (S) stedenbouw, (L) Landschapsarchitectuur bewaakt en met enige regelmaat geëvalueerd door het Stichting Bureau Architectenregister (SBA). De directeur van de AvB heeft een voortrekkersrol genomen in de evaluatie van de begintermen ( ) en de herziening van de titelwet ( ). Hiermee heeft de AvB een permanente vinger aan de pols wat betreft de eindkwalificaties en het beroepsbeeld. Voor het binnenschoolse deel zijn de eindtermen bij de vorige visitatie in orde bevonden. Het buitenschools deel is in de aanbeveling van het visitatierapport Academies van Bouwkunst, Ontwerponderwijs voor en door architecten van 2002 bekritiseerd. In antwoord op dit rapport werd in de periode een geheel nieuw buitenschools curriculum ontwikkeld. Dit werd gedaan in samenwerking met de vijf andere Academies van Bouwkunst, verenigd in het Landelijk Overleg Bouwkunst Opleidingen (LOBO; het sectoraal overlegorgaan van de Academies van Bouwkunst in de HBO-raad). Dit curriculum werd in de periode ingevoerd. Ook hierin heeft de AvB een bepalende rol gespeeld. De eindtermen voor het buitenschools deel van de Academies van Bouwkunst zijn bij de recente evaluatie vanuit het ministerie van VROM/Bureau Rijksbouwmeester, gepresenteerd in het rapport Naar een versterkte Praktijkcomponent voor de Academies van Bouwkunst. Eindrapport van de Commissie Evaluatie Buitenschools Curriculum, december, 2007, beoordeeld als zijnde van voldoende kwaliteit om opname van afgestudeerden in het Architectenregister te rechtvaardigen. Het auditteam kon tijdens de visitatie constateren dat dit inderdaad het geval is. Het team was unaniem overtuigd van de kwaliteit van de eindtermen voor het buitenschools curriculum. De eindtermen (binnenschools en buitenschools) van de drie opleidingen zijn als volgt: Architectuur Een architect die is afgestudeerd aan de Academie van Bouwkunst in Amsterdam heeft: 1. het vermogen tot architectonische vormgeving die voldoet aan esthetische en aan technische en functionele eisen; 2. een passende kennis van de geschiedenis van de architectuur, aanverwante kunstvormen en menswetenschappen, evenals van de maatschappelijke en culturele stromingen voor zover die van Academie van Bouwkunst Amsterdam, AHK 10

14 invloed zijn op het vakgebied; 3. kennis van de beeldende kunsten voor zover die van invloed kunnen zijn op de kwaliteit van de architectonische vormgeving; 4. passende kennis van stedenbouw, planologie en daarbij gebruikte technieken; 5. inzicht in de relatie tussen mensen en architectonische constructies en tussen architectonische constructies en hun omgeving, alsmede in de noodzaak om architectonische constructies en de ruimten daartussen af te stemmen op menselijke behoeften en maatstaven; 6. inzicht in het architectenberoep en de rol van de architect in de maatschappij, in het bijzonder bij het realiseren van projecten waarin rekening wordt gehouden met sociale factoren; 7. inzicht in, en vaardigheid met de methoden van onderzoek en voorbereiding van een project; 8. inzicht in de problemen op het gebied van het constructieve ontwerp, de constructie en de civiele bouwkunde in verband met het ontwerpen van gebouwen; 9. passende kennis van de natuurkundige en technologische vraagstukken, alsmede van de functie van een bouwwerk met het oog op het verschaffen van comfort en bescherming tegen weersomstandigheden; 10. technische bekwaamheid als ontwerper, ten einde binnen de door begrotingsfactoren en bouwvoorschriften gestelde grenzen te kunnen voldoen aan de eisen van de gebruikers van het betrokken gebouw; 11. passende kennis van de industrieën, organisaties en procedures die een rol spelen bij het omzetten van ontwerpen in bouwwerken en het inpassen van plannen in de planologie; 12. vaardigheid in beeld, geschrift en woord om een ontwerp en plan inzichtelijk te maken voor anderen. Stedenbouw Een stedenbouwkundige afgestudeerd aan de Academie van Bouwkunst in Amsterdam heeft: 1. het vermogen om informatie vanuit andere bij de ruimtelijke ordening betrokken disciplines om te zetten in ruimtelijke constructies en ontwerpen van ruimtelijke concepten; 2. passende kennis van de geschiedenis en de theorie van de stedenbouw en van de relatie met andere disciplines; 3. inzicht in processen die hebben geleid tot menselijke nederzettingen en occupatiepatronen in cultuuren natuurhistorisch opzicht; 4. passende kennis van de inhoud van andere bij de ruimtelijke vormgeving betrokken disciplines, te weten architectuur, volkshuisvesting en tuin- en landschapsarchitectuur; 5. het vermogen om in de ontwikkeling van een ruimtelijk concept voor stedenbouw de relatie tussen mensen en ruimten en de afstemming daarvan op menselijke behoeften en maatstaven te betrekken; 6. inzicht in het beroep van stedenbouwkundige en de rol van de stedenbouwkundige in de maatschappij; 7. inzicht in en vaardigheid met de methoden van stedenbouwkundig onderzoek en de voorbereiding van projecten; 8. vaardigheden op de gebieden van ruimtelijke planning en stedenbouwkundig ontwerp, inzicht in plannings- en ontwerpmethodieken en vaardigheid met de fysieke, structurele en historische analyse van stedenbouwkundige verschijnselen en oplossingen; 9. passende kennis van sociaal-maatschappelijke processen, ontwikkelingen en randvoorwaarden, in het bijzonder ten aanzien van culturele en ruimtelijk morfologische ontwikkelingen, de leefomgeving, de natuur en het milieu; 10. passende kennis van de maatschappijwetenschappen, sociale en historische geografie, landschapskunde, ecologie, civiele techniek en de economie, alsmede van het ruimtelijk en stedenbouwkundig recht; 11. passende kennis van de organisatie, de middelen en instrumenten van de ruimtelijke ordening en planningsniveaus in Nederland; 12. vaardigheden en methoden in beeld, geschrift en woord om het plan en ontwerp voor anderen Academie van Bouwkunst Amsterdam, AHK 11

15 inzichtelijk te maken; 13. passende kennis van en inzicht in procedures en processen van besluitvorming. Landschapsarchitectuur Een landschapsarchitect afgestudeerd aan de Academie van Bouwkunst in Amsterdam heeft: 1. kennis van en inzicht in het geheel van fysisch-biotische verschijnselen en antropogene processen dat ten grondslag ligt aan en samenhangt met het fenomeen landschap; 2. kennis van en inzicht in de effecten die optreden bij transformaties van het natuurlijk/ruimtelijk milieu; 3. kennis van en inzicht in het temporele aspect van het ruimtelijk milieu; 4. vaardigheid in het hanteren van de natuurlijke component van het ruimtelijk milieu; 5. kennis van en inzicht in menselijke en intermenselijke activiteiten in samenhang met het ruimtelijk milieu; 6. kennis van en inzicht in het planningsproces in zijn belangrijkste componenten: inventarisatie en analyse, doelformulering en programmering, ruimtelijke planvorming, evaluatie; 7. kennis, inzicht en vaardigheid met betrekking tot taal in de uitgebreide zin van het woord, dat wil zeggen het kennen en kunnen gebruiken van woorden, tekens, beelden vormen en symbolen ten dienste van het overdragen van ideeën en van de vormgeving van het ruimtelijk milieu; 8. kennis van en inzicht in de geschiedenis en de theorie van de landschapsarchitectuur in samenhang met aanverwante kunstvormen; 9. vaardigheid om uiteenlopende ruimtelijke problemen op verschillende schaalniveaus ontwerpend op te lossen; 10. vaardigheid om ontwerpoplossingen te maken in de vorm van een omvattend ruimtelijk concept, waarbij de invloed van en samenhang met de wijdere omgeving en de kleinere omgevingselementen duidelijk is; kennis van en inzicht inde technieken om plannen te kunnen concretiseren. De academie heeft naar aanleiding van het visitatierapport van 2002 een verbetertraject doorgemaakt. Met name de relatie tussen de eindkwalificaties en de leerdoelen en de relatie tussen het binnenschoolse en het buitenschools curriculum is daarbij inzichtelijker gemaakt. Er werden, als eerder gezegd, een curriculum en eindtermen ontwikkeld voor het buitenschoolse deel; aanvullend daarop werd door een externe onderwijskundige een kritische analyse gemaakt van het gehele onderwijsprogramma en de daarin vervatte uitgangspunten. Eind 2006 is begonnen met de uitwerking van de relatie tussen eindkwalificaties en leerdoelen in competentie matrices. De eindkwalificaties (die grotendeels overeenkomen met de registereisen) zijn daarbij vertaald in tien competenties (vermogens). Voor elk studieonderdeel zijn vervolgens deelcompetenties vastgesteld in gedragstermen. Hierdoor is een algemeen beeld beschikbaar van de niveauontwikkeling van de verschillende competenties in het programma, en is inzichtelijker geworden welke competenties met name in het buitenschoolse deel en welke met name in het binnenschoolse deel worden ontwikkeld. Deze matrices zijn kort voor de audit voltooid maar waren reeds een tijd in ontwikkeling. Het auditteam heeft geconstateerd dat ze door de studieleiding worden gebruikt als meetinstrument en hulpmiddel om het overzicht te bewaren en de samenhang te bewaken bij de steeds voortgaande aanpassing en actualisering van de leerdoelen en de opdrachtomschrijvingen van de programmaonderdelen. Ook hier geldt dat de studieleiding deze matrix bewust niet onder de aandacht van de docenten brengt maar zelf de verantwoordelijkheid neemt dat de leerdoelen terugkomen in het door de docenten gegeven onderwijs. Uit gesprekken met de hoofden en met docenten is gebleken dat deze opzet uitstekend functioneert en bovendien werkelijk tussen de oren van de studieleiding zit. Concluderend heeft het auditteam vastgesteld dat de eindkwalificaties van de opleiding niet alleen aansluiten bij de eisen die door de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in de betreffende vakgebieden: in het onderwijs aan de AvB worden de eindkwalificaties benut als inspiratiebron om (mede ook het landelijke ) academie-onderwijs continu te verbeteren en de aansluiting met de beroepspraktijk te versterken. Academie van Bouwkunst Amsterdam, AHK 12

16 Oordeel: excellent Het auditteam kwalificeert dit facet voor de opleidingen Architectuur, Stedenbouw en Landschapsarchitectuur als excellent en wel op grond van de volgende observaties: de eindkwalificaties van de opleidingen zijn direct gerelateerd aan de begintermen van de beroepspraktijk zoals die zijn vastgelegd in de door het werkveld ingerichte platforms; de eindkwalificaties sluiten aan bij de Europese eisen; de eindkwalificaties zijn vertaald in competenties. Voor elk studieonderdeel zijn deelcompetenties vastgesteld in gedragstermen; in het onderwijs aan de AvB worden de eindkwalificaties benut als inspiratiebron om (mede ook het landelijke ) academie-onderwijs continu te verbeteren en de aansluiting met de beroepspraktijk te versterken. Academie van Bouwkunst Amsterdam, AHK 13

17 Facet 1.2. Niveau Master Criterium Het facet Niveau Master is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Master? Bevindingen Het auditteam heeft de eindkwalificaties van de opleiding geanalyseerd om te bepalen of deze kwalificaties beantwoorden aan het niveau master zoals weergegeven in de zogeheten Dublin Descriptoren. In de Dublin Descriptoren worden de onderstaande vijf dimensies onderscheiden, bij elk waarvan hieronder een beschrijving wordt gegeven in relatie tot de respectieve eindkwalificaties. De dimensies van de Dublin Descriptoren Het beoogde eindniveau aan de AvB op de vijf Dublin Descriptoren, afkomstig uit Onderwijs Beleidsdocument, december 2006 Noodzakelijke Kennis en Inzicht. De architect, stedenbouwkundige of landschapsarchitect dient een breed perspectief aan voor het ontwerpen benodigde kennis en inzicht te bezitten. Dit betekent dat de academie instromers in staat acht tot, aan de hand van een gegeven ontwerp, technisch ontwerpen (tot tekenen van uitvoerende bouwtekeningen, tot berekenen van bouwspecificaties, tot voorstellen van constructies e.d) en tot uitvoeren van bouwprojecten. Ook heeft de instromende bachelor een aantal persoonlijk professionele vaardigheden ontwikkeld, gericht op teamwork, communicatie, presenteren van tekeningen. De masteropleiding sluit aan op dit niveau en richt zich op primair op de ontwikkeling van ontwerpvaardigheden van gebouwen, stedelijke omgeving en landschap. Het ontwerpen vraagt een breed scala van kennis en inzicht op tenminste het gebied van: (bedrijfs)economie, kennis van de voor het bouwen en inrichten gegeven regelgeving, beleid, juridische gegevens, kennis van en inzicht in het sociaal culturele en sociologische in perspectief tot de ruimtelijke omgeving, kennis van de architectonische, stedenbouwkundige, landschapsarchitectonische geschiedenis en theorievorming, kennis van en inzicht in kunstgeschiedenis en kunstbeschouwing, concrete kennis van de concrete omgeving waarvoor ontworpen wordt 3. De masterstudent stuit bij dit ontwerpen ook op grenzen van zijn of haar technische niveau en verwerft ook op het technisch vlak meer kennis (bijvoorbeeld inzet van bouwmateriaal, ontwerpen met complexe constructietechnische vraagstukken). Toepassen van kennis en inzicht. De architect, stedenbouwkundige en landschapsarchitect opereert in de regel in uitdagende, niet routinematige situaties waarin hij of zij, zoals boven gezegd, zelf het probleem moet ontdekken, stellen en overdragen. Het ontwerpen is niet volledig te begrijpen als het één op één toepassen van vooraf verworven kennis en inzicht. Ontwerpen is een creatieve, verbeeldende en onderzoekende activiteit waarin het in taal geformuleerde programma van eisen en diverse kennis en inzicht worden vertaald in een ruimtelijk ontwerp. In het proces van toenemende concretisering en detaillering van het ontwerp worden kennis en inzicht toegepast, zoals boven beschreven (kan deze constructie de gevisualiseerde overkapping houden, is dit materiaal langdurig kleurvast, hoe wordt gereageerd op seizoen, wat doen deze bomen visueel gezien, wat biedt deze omgeving de mensen). Oordeelsvorming. Het ontwerpproces is een oordeelsproces in de verschillende betekenissen van het woord. Het ontwerpen binnen de architectuur, stedenbouw en landschapsarchitectuur is gebaseerd op te verwerven maximale technische kennis en door gebruikers gegeven specificaties. In die zin zal de architect, stedenbouwkundige en landschapsarchitect niet tot uitvoering overgaan op basis van onvolledige of beperkte informatie m.b.t. een aantal basisgegevens, maar dient hij of zij te streven naar volledigheid c.q. de 3 Niet al deze kennis wordt noodzakelijk via het onderwijsdeel van de academies ontwikkeld. Een deel van deze kennis hoort thuis op bachelorniveau, een deel wordt geoefend en toegepast in het praktijkdeel. Academie van Bouwkunst Amsterdam, AHK 14

18 gebruiker te ondersteunen bij de realisatie van deze volledigheid. Bij de start van het ontwerpproces zal de kennis soms onvolledig zijn maar het bereiken van volledige kennis dient georganiseerd: onvolledige kennis van materialen, belastbaarheid, plan van eisen, milieuregelgeving, ruimtelijke ordening regelgeving e.d. brengt gebruiksgevaren met zich mee. Binnen deze harde kaders is sprake van intuïtief professioneel ontwerpen met een esthetische dimensie, zoals boven genoemd. Oordelen houdt in het vertrouwen dat het eerste ontwerp aan de vereisten kan gaan voldoen, dat concretiseren inhoudt zich rekenschap afleggen van die eisen (naast verdiepen van het vormgevende), dat extra expertise voor deelvragen moet worden ingekocht, dat het uitvoerbaar is, dat uitvoering te bekostigen is, dat in de omgeving weinig/veel weerstand op zal treden etc. Communicatie Communicatie heeft binnen de architectuur, stedenbouw en landschapsarchitectuur zowel het karakter van visualiseren van ontwerpen als het karakter van het overdragen van visie, plannen aan betrokken groepen, vakgenoten, voeren van debat met de omgeving etc. Integraal methodisch aspect van het ontwerpen is het visualiseren en het reflecteren op het gevisualiseerde. Het visualiseren van ontwerpen is tevens onderzoek. Het onderzoek is niet direct voor derden bedoeld maar voor de individuele ontwerper zelf hét middel om vorm te geven. Tekenen speelt in elk project een belangrijke rol als onderzoeksmiddel. Vervolgens behoren tot het beroep het inzichtelijk maken en presenteren als een meer communicatietechnische opgave, het zij in tekening, maquette of animatie. De essentie van dit communiceren is het overbrengen van conclusies in beeld, gecombineerd met expliciteren van overwegingen. De ontwerper is in staat tot verwoorden van zijn of haar gedachten, is in staat tot debat met diverse belanghebbenden, kan hierin een duidelijke strategie volgen. Ontwerpers moeten niet alleen het resultaat kunnen presenteren, de academie wil dat ze ook het ontwerpproces kunnen presenteren, dus de stappen en hun overwegingen zichtbaar en inzichtelijk kunnen maken. Tevens moeten ze in staat zijn hun visie te handhaven/over het voetlicht te brengen in een kritische omgeving. Afstudeerders houden halverwege hun projectontwikkeling een presentatie voor buitenlandse critici, ook bedoeld om te leren zaken over het voetlicht te brengen die nog volledig in opbouwfase zijn. Deze vermogens tot communiceren en presenteren komen in elk project binnen de academie aan bod. Het maakt er een impliciet inrichtingsbestanddeel van uit. De ontwikkeling van schriftelijke communicatieve vermogens wordt via een aparte theoretische leerlijn ondersteund. Leervaardigheden. Voor een architect, stedenbouwkundige en landschapsarchitect is het oplossen van ruimtelijke opgaven, gezien het niet routinematige en mede individuele karakter ervan altijd een leerproces dat professioneel benaderd moet worden. Omdat het gaat om een verbeeldende ingreep, kent de ingreep altijd een individueel artistiek aspect. Leren betekent in die zin ook het ontwikkelen van de individuele ontwerpidentiteit. De academie gaat uit van deze vermogens tot leren en zelfsturing. Van studenten wordt vanaf de start tot het eindproject een hoog vermogen van zelfsturing gevraagd. Studenten kiezen zelf in elke periode voor het projectonderdeel voor één van de docenten. Het afstudeerproject is niet een bestaande, maar zelf gestelde opgave, omgezet in een project. De student organiseert zelf de hiervoor benodigde ondersteuning. De Academie van Bouwkunst heeft de Dublin Descriptoren in de volgende stappen in het onderwijs verwerkt. De Dublin Descriptoren zijn vertaald in competenties. De competentie matrices, december 2007 geven aan dat het programma garandeert dat alle de Dublin Descriptoren aan bod komen. De matrix is een digitaal document waarin men kan doorklikken tot examenniveau. Ook is te zien dat de Dublin Descriptoren in de 10 competenties terug te vinden zijn. De competenties zijn weer vertaald in leerdoelen/eindtermen. Deze zijn identiek aan de registereisen van de architecten, landschapsarchitecten en stedenbouwkundigen. Academie van Bouwkunst Amsterdam, AHK 15

19 Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert dit facet voor de opleidingen Architectuur, Stedenbouw en Landschapsarchitectuur als goed en wel op grond van de volgende observaties: de eindkwalificaties van de opleiding bevatten alle elementen waar de Dublin Descriptoren betrekking op hebben; de opleiding heeft in met de recent samengestelde competentiematrix de Dublin Descriptoren uitgewerkt naar leerdoelen en eindtermen; de opleiding heeft de Dublin Descriptoren adequaat vertaald naar het programma en heeft doorlopend aandacht voor het handhaven hiervan ; de onderwijsvormen zijn efficiënt voor het realiseren van de Dublin Descriptoren. Academie van Bouwkunst Amsterdam, AHK 16

20 Facet 1.3. Oriëntatie HBO Criteria Het facet Oriëntatie HBO is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Zijn de eindkwalificaties van de opleiding mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties? Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij het niveau van een zelfstandig en/of leidinggevend beroepsbeoefenaar in het relevante beroepenveld dan wel, dan wel bij het niveau van het functioneren in een multidisciplinaire omgeving, waarvoor de betreffende opleiding vereist of dienstig is? Bevindingen Oriëntatie HBO kent twee dimensies. Hoger onderwijs enerzijds, beroeps onderwijs anderzijds Hoger Onderwijs Het gelijktijdig aanbieden van een binnenschools en een buitenschools programma (concurrent onderwijs) gaat uit van een parallelle, elkaar over en weer versterkende en aanvullende ontwikkeling door academische studie en werk in de beroepspraktijk. Passend bij het niveau van een master opleiding is dat de student in de eerste plaats zelf verantwoordelijk is voor een effectieve wisselwerking tussen de binnenschoolse component en de buitenschoolse component. Doel van het programma is de meer consumptief en uitvoerend ingestelde bachelor te ontwikkelen tot een master met een actieve, onderzoekende houding en een kritisch en doelgericht optreden, passend bij de (toekomstige) zelfstandige ontwerper en vrije beroepsbeoefenaar. In het Onderwijsbeleidsdocument Academie van Bouwkunst, januari 2006 geeft de Academie haar visie op het masterniveau. De academie ziet als kerncompetentie voor alle drie de opleidingen: "Het ontwerpen van gebouwen, steden en landschap". De architect, stedenbouwkundige en landschapsarchitect moeten in staat zijn tot richtinggevende verwerking van veel, en diverse, informatie (belanghebbenden, regelgeving, wetenschappelijke informatie, artistieke visie, etc), verwerking van complexe problemen, interpreteren van problemen uit de gegevens, transformeren van het programma van eisen naar verbeelde ruimte. De context waarin men ontwerpend en debatterend zekerheid over uitvoering en uitvoerbaarheid bereikt is complex en onzeker waarin men al ontwerpende en debatterende zekerheid over uitvoering en uitvoerbaarheid bereikt. Deze combinatie van artistiek onderzoek, ontwerp en realisatie in een complexe context, ziet de academie als ruimtelijk ontwerpen op Masterniveau. Zoals bij facet 1.1 Domein Specifieke Eisen (eerste alinea) al genoemd is zijn de eindkwalificaties afgeleid van de door de relevante beroepenvelden opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties. Het auditteam heeft geconstateerd dat de academie daadwerkelijk hoger beroepsonderwijs aanbiedt. Het niveau van de afstudeerders is hoog. Werkgevers vragen expliciet om afgestudeerde academiestudenten. Naar de mening van het auditteam doen de afstudeerders niet onder voor afgestudeerden van verwante WO opleidingen. (Sterker nog; men stelde vast dat het niveau van de landschapsarchitecten zelfs hoger was) Beroepsonderwijs Zoals bij facet 1.1 Domeinspecifieke eisen reeds is beschreven zijn de eindkwalificaties direct ontleend aan de begintermen van de beroepspraktijk, zoals regelmatig geëvalueerd door de Stichting Bureau Architectenregister. Naar de mening van het auditteam komen niet alleen de eindtermen overeen met de eisen van (binnen- en buitenlandse) vakgenoten, ook de organisatie van het onderwijs zelf, alsmede het onderwijsmodel, garanderen een continue ijking aan de maatstaven van het beroepenveld. Studenten doorlopen twee Academie van Bouwkunst Amsterdam, AHK 17