RAPPORT VAN BEVINDINGEN ONDERZOEK NAAR KWALITEITSVERBETERING BIJ DE SPINAKER, VSO-ZMOK, LOCATIE HEERHUGOWAARD

Transcriptie

1 RAPPORT VAN BEVINDINGEN ONDERZOEK NAAR KWALITEITSVERBETERING BIJ DE SPINAKER, VSO-ZMOK, LOCATIE HEERHUGOWAARD Plaats : Heerhugowaard BRIN-nummer : 18ZJ Cluster : 4 Onderzoek uitgevoerd op : 22 november 2011 Rapport vastgesteld te Utrecht op 19 januari 2012 HB /5 Documentnummer: H

2 Pagina 2 van 11

3 1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs voerde op 22 november 2011 een onderzoek uit op de Spinaker, school voor voortgezet speciaal onderwijs aan zeer moeilijk opvoedbare kinderen, locatie Heerhugowaard, om een oordeel te kunnen uitspreken over de kwaliteit van het onderwijs en over de naleving van wet- en regelgeving. De Spinaker, locatie Heerhugowaard, verzorgt het onderwijs aan de jongeren, die bij het Centrum Klaas Groen van Parlan op indicatie van Jeugdzorg een hulpverleningstraject volgen. Aanleiding Sinds 2006 stonden alle locaties van de Spinaker onder verscherpt toezicht. Op 24 november 2010 voerde de inspectie een kwaliteitsonderzoek uit, waarbij zij belangrijke tekortkomingen vaststelde in de kwaliteitsaspecten (ortho)didactisch handelen en de actieve en zelfstandige rol van leerlingen. Daarnaast constateerde de inspectie ook enkele tekortkomingen in de aspecten cyclisch proces van kwaliteitszorg, systeem van leerlingenzorg en functionaliteit van de handelingsplanning. De bevindingen van het onderzoek staan beschreven in het inspectierapport dat op 9 maart 2011 is vastgesteld. Op basis van een beredeneerde afwijking van de beslisregel beoordeelde de inspectie de kwaliteit van het onderwijs wederom als zwak en handhaafde het eerder toegekende toezichtarrangement. In het kader hiervan voert de inspectie nu een onderzoek uit om na te gaan of de school de eerder vastgestelde tekortkomingen heeft opgeheven. Onderzoeksopzet Deze rapportage is gebaseerd op: Onderzoek van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig waren. Analyse van documenten die de school aan de inspectie toestuurde en die zicht bieden op de ontwikkelingen van de school. Onderzoek op locatie waarbij de inspectie: o dossiers met onder andere handelingsplannen bestudeerde en beoordeelde; o gesprekken voerde met de directie, de commissie voor de begeleiding, enkele leerlingen en teamleden; o de onderwijspraktijk observeerde tijdens zeven lesmomenten. Uit het waarderingskader onderzocht de inspectie bij dit onderzoek de kern- en normindicatoren. Voor een volledig en actueel kwaliteitsprofiel voegde zij daaraan de indicatoren van het aspect 'cyclisch proces en voorwaarden van kwaliteitszorg' toe. Na afloop van het onderzoek besprak de inspectie de bevindingen en conclusie met de directie van de school en een vertegenwoordiger van het bevoegd gezag. Toezichtkader De inspectie baseert zich bij haar onderzoek op het Toezichtkader speciaal onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs In het jaarwerkplan verantwoordt de inspectie verder welke wettelijke aspecten zijn onderzocht. Deze documenten zijn te vinden op Pagina 3 van 11

4 Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek op het gebied van de onderwijskwaliteit en de wettelijke voorschriften. Daarna volgt een beschouwing waarin de inspectie de tekortkomingen toelicht en de schoolontwikkeling waar mogelijk in samenhang beschrijft. Hoofdstuk 3 bevat het toezichtarrangement. Pagina 4 van 11

5 2. BEVINDINGEN 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren zij bij dit onderzoek heeft betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader (voortgezet) speciaal onderwijs. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de school de desbetreffende indicator heeft gerealiseerd. De inspectie onderzocht daarnaast of de school voldoet aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) Cyclisch proces kwaliteitszorg 1.1 De school heeft inzicht in de verschillen in onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 1.2 De school hanteert een onderwijsconcept dat aansluit bij haar leerlingenpopulatie. 1.3 De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten. 1.4 De school evalueert regelmatig het leren en onderwijzen. 1.5 De school evalueert regelmatig de leerlingenzorg. 1.6 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 1.7 De school borgt de kwaliteit van het leren en onderwijzen en de leerlingenzorg. 1.8 De school rapporteert aan belanghebbenden inzichtelijk over de gerealiseerde kwaliteit van haar onderwijs. Voorwaarden kwaliteitszorg 2.1 De schoolleiding stuurt de kwaliteitszorg aan. 2.2 De kwaliteitszorg is verbonden met de visie op leren en onderwijzen en de leerlingenzorg zoals geformuleerd in het schoolplan. 2.3 De schoolleiding zorgt voor een professionele schoolcultuur. 2.4 Bij de zorg voor kwaliteit zijn personeel, directie, leerlingen, ouders/verzorgers en bestuur betrokken. Systeem van leerlingenzorg 3.1 De commissie voor de begeleiding bepaalt de onderwijsrelevante beginsituatie van de leerlingen. 3.3 De school stelt een handelingsplan vast in overeenstemming met de ouders. 3.5 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de vorderingen en ontwikkeling van de leerlingen. 3.8 De commissie voor de begeleiding evalueert de uitvoering van het handelingsplan. Pagina 5 van 11

6 Functionaliteit handelingsplanning 4.1 De leerinhouden komen overeen met de afspraken in de documenten voor handelingsplanning. Leerstofaanbod 5.1 De school hanteert een leerstofaanbod voor de schoolse vakken. 5.4 Het leerstofaanbod sluit aan op het uitstroomperspectief van de leerlingen. 5.5 Het leerstofaanbod maakt het mogelijk gericht in te spelen op verschillen tussen leerlingen. Onderwijstijd 6.3 De teamleden maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. 6.4 De school stemt de hoeveelheid tijd af op de onderwijsbehoeften van (individuele) leerlingen. (Ortho)pedagogisch handelen 7.2 De teamleden gaan op een respectvolle wijze met de leerlingen om. 7.4 De teamleden handhaven de gedragsregels. 7.6 De teamleden stemmen hun (ortho)pedagogisch handelen af op de onderwijsbehoeften van de leerlingen. (Ortho)didactisch handelen 8.2 De leraren leggen duidelijk uit. 8.4 De leraren stimuleren de leerlingen tot denken. 8.5 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 8.7 De leraren stemmen de instructie en verwerking af op de onderwijsbehoeften van de leerling. Actieve en zelfstandige rol leerlingen 9.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. 9.3 De leerlingen hebben verantwoordelijkheid voor de organisatie van hun leerproces, die past bij hun ontwikkelingsniveau. Schoolklimaat 10.1 De school heeft inzicht in de beleving van de sociale veiligheid door leerlingen en personeel en in de incidenten die zich op het gebied van sociale veiligheid op school voordoen De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op het voorkomen van incidenten in en om de school De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op afhandeling van incidenten in en om de school De leerlingen en de teamleden voelen zich aantoonbaar veilig op school De ouders tonen zich betrokken bij de school door de activiteiten die de school daartoe onderneemt. Opbrengsten 11.4 De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingen mag worden verwacht. 5 Pagina 6 van 11

7 Wet- en regelgeving De school heeft de vastgestelde schoolgids aan de inspectie toegestuurd (WEC, artikel 27). De school heeft het vastgestelde schoolplan aan de inspectie toegestuurd (WEC, artikel 27). De onderwijstijd voldoet aan de wettelijke voorschriften (WEC, artikel 11). ja nee Pagina 7 van 11

8 2.2 Beschouwing Algemeen beeld De inspectie komt tot de conclusie dat de kwaliteit van het onderwijs op de Spinaker, locatie Heerhugowaard, van voldoende niveau is. Zij baseert dit oordeel op de beslisregel die zij toepast op het aspect systeem van leerlingenzorg. Drie van de vier normindicatoren binnen dit aspect zijn voldoende. Het aspect cyclisch proces kwaliteitszorg is, voor wat betreft de zelfevaluatie, van onvoldoende niveau, maar voldoende zijn nu ook twee belangrijke indicatoren binnen het aspect (ortho)didactisch handelen van de leraren, waarop de school in 2010 bij het onderzoek naar de kwaliteitsverbetering (okv) nog tekortschoot in de kwaliteit. Het efficiënt gebruik van de onderwijstijd en de taakgerichte werksfeer beoordeelt de inspectie onvoldoende omdat de samenwerking met de woon-verblijfgroep en de werkwijze van de time-out onrust veroorzaken. Het team van de school spant zich echter in om incidenten en escalaties te voorkomen en weet een positief en respectvol pedagogisch klimaat vol te houden. De inspectie constateert dat er voldoende gunstige voorwaarden zijn dat de school in de komende jaren doorgaat om de kwaliteit van haar didactisch handelen en andere aspecten in haar onderwijsleerproces verder te ontwikkelen en de basiskwaliteit uit te bouwen. Tijdens dit onderzoek naar kwaliteitsverbetering heeft de inspectie één tekortkoming in de naleving van wettelijke voorschriften geconstateerd, namelijk dat niet voor alle leerlingen de wettelijk vereiste onderwijstijd is ingevuld. Toelichting Cyclisch proces en de voorwaarden van kwaliteitszorg Ten opzichte van het onderzoek in 2010 is het oordeel van de inspectie op alle indicatoren van het systeem van kwaliteitszorg hetzelfde gebleven. Dit betekent niet dat de school niet aan verbeteringen op dit gebied werkte, maar de effecten van deze verbeteringen zijn nog onvoldoende zichtbaar op alle fronten van de kwaliteitszorg. Het afgelopen jaar werkte de school aan verbetering van de kwaliteit van het klassenmanagement, planning van de leerstof en het uitstroomgericht werken. Het team en de leerlingen zijn positief gestemd over de eerste effecten van een meer gestructureerde aanpak en het doelgerichte aanbod. In het plan van aanpak zijn de verdere uitbouw en evaluatie van de wijzigingen voor de komende tijd vastgelegd. Het bevoegd gezag, de directie en het team staan achter de plannen om de ontwikkelingen door te zetten en verder uit te werken. Het team is gemotiveerd om op de ingeslagen weg voort te gaan. Daarmee voldoet de school aan de voorwaarden van kwaliteitszorg. De algemene directie stimuleerde de schoolleiding om de kwaliteitszorg een meer cyclisch karakter te geven. De school legde in een jaarverslag vast waaraan zij heeft gewerkt en welke verbeterprocessen nog gaande zijn. Hiervoor stelde zij een plan van aanpak op en maakte daarin een planning om de kwaliteit van de school meer systematisch te verbeteren en te behouden. Daarnaast maakte de school voor het eerst een overzicht van al haar opbrengsten en vergeleek deze waar mogelijk met cijfers van voorgaande leerjaren. Op basis van analyse van deze gegevens wijzigde zij de indeling van haar groepen leerlingen en richtte zij zich in haar onderwijsplanning meer op de uitstroombestemmingen. Het team verdeelde de leerstof over leerlijnen en zette leerroutes uit, die resulteerden in een werkplanning voor iedere afzonderlijke leerling. Daarnaast besteedde het team, met begeleiding, aandacht aan het verbeteren van het klassenmanagement. Door klassenconsultaties en collegiale intervisie verwacht de school de kwaliteit van het onderwijsleerproces te versterken en te behouden. Pagina 8 van 11

9 Al deze wijzigingen en aanpassingen zijn pas recentelijk ingevoerd. De school gaat de effecten van alle verbeteracties op het leren en onderwijzen en op de leerlingenzorg volgen en stelt haar werkwijze zo nodig bij. De systematische en regelmatig terugkerende evaluatie van alle processen moet dus nog vorm krijgen. De school gaat haar doelen in haar beleidsplannen meer expliciet en meetbaar formuleren. Het vastleggen en borgen van de werkwijzen en gemaakte afspraken heeft de aandacht van de directie maar was tijdens het kwaliteitsonderzoek nog onvoldoende van de grond gekomen. Systeem van leerlingenzorg, functionaliteit van de handelingsplanning en opbrengsten Net als bij het onderzoek in 2010 is de kwaliteit van het systeem van leerlingenzorg grotendeels voldoende. Drie van de vier indicatoren zijn van voldoende niveau. De functionaliteit van de handelingsplannen beoordeelt de inspectie nu als voldoende. Daarnaast kan de inspectie de opbrengsten niet beoordelen. Sinds de invoering van de instaptoetsen stelt de commissie voor de begeleiding (cvb) de onderwijsrelevante beginsituatie van de leerlingen vast en plaatst zij de leerling spoediger dan voorheen vanuit de oriëntatiegroep in een profielklas. In het pedagogisch-didactisch handelingsplan geeft de cvb richting aan de leerroute en beschrijft zij voor elke leerling de aandachtspunten en doelen. De handelingsplannen zijn hiermee richtinggevend voor de mentoren. Zij werken de leerdoelen voor de leerlingen uit in tweewekelijkse planningen en evalueren de voortgang. De inspectie beoordeelt de functionaliteit van de handelingsplannen daarom nu als voldoende. Het team evalueert vijfmaal per jaar de vorderingen van de leerlingen en past de individuele leerdoelen van de leerlingen zo nodig aan. Bij het evalueren van de resultaten is het belangrijk dat de cvb analyseert welke belemmerende of bevorderende factoren hebben bijgedragen aan de wel of niet behaalde doelen. Deze analyse is belangrijk om beredeneerde nieuwe keuzes te maken, maar ontbreekt nog in de huidige documenten. Daarom beoordeelt de inspectie indicator 3.8 als onvoldoende. Nu de school de leerdoelen voor de leerlingen en hun leerresultaten meer expliciet maakt, kan zij na enkele schooljaren in staat zijn haar opbrengsten te evalueren. Ook het formuleren van de uitstroombestemming van de leerlingen is daarvoor van belang. De school beschikt over een overzicht van de uitstroomgegevens van het schooljaar 2010/2011. Wanneer zij deze gegevens over meerdere jaren koppelt aan de prognoses van de uitstroomprofielen en er een eigen normering op toepast, dan is de school in staat om haar opbrengsten te meten. De inspectie kan de resultaten nu (nog) niet beoordelen, omdat het haar nog ontbreekt aan standaarden, waaraan zij de resultaten van scholen kan afmeten. Onderwijsleerproces De meeste indicatoren voor de kwaliteit van het leerstofaanbod en het (ortho)pedagogisch handelen zijn van voldoende niveau. Op het gebied van het (ortho)didactisch handelen constateert de inspectie een duidelijke verbetering dat leraren beter uitleggen en hun instructie afstemmen op de verschillende behoeften van de leerlingen. Het efficiënt gebruik van de leertijd is thans van onvoldoende niveau. Een belangrijke ontwikkeling in de school is de keuze voor profielklassen met daaraan gekoppeld een leerstofplanning die past bij de uitstroomprofielen. Alle leerlingen hebben vanaf het begin van het schooljaar 2010/2011 een individuele plannings- en werkmap. Tweewekelijks maakt de mentor hierin een individuele planning aan de hand van de jaarplanning en evalueert hij met de leerling de voortgang. De school maakt met deze aanpassingen in haar manier van werken de overstap van volgend onderwijs naar een plannend en sturend aanbod. Pagina 9 van 11

10 Het aanbod is er op gericht een certificaat/examen te halen, een vloeiende overgang naar een buiten school mogelijk te maken en biedt voor bepaalde vakgebieden de mogelijkheid om te differentiëren in leerstof en leertijd. Deze meer opbrengstgerichte aanpak geeft de leerlingen een beter zicht op eigen mogelijkheden en inzet en biedt ze houvast bij het maken van hun eigen keuzes. De school bevordert hiermee het zelfverantwoordelijk leren van de leerlingen, maar in de praktijk blijkt dat de school nog zoekt naar de balans in sturing en eigen verantwoordelijkheid. Een andere belangrijke verbeteractie van de school is de focus op het klassenmanagement. Onder begeleiding van een bovenschoolse medewerker werkte het team een lesmodel uit dat de leraar in staat moet stellen systematischer en gerichter instructie te geven aan de leerlingen die werken aan een eigen leerlijn. Met daarnaast de focus op een zelfstandige verwerking van de leerstof en het leren omgaan met uitgestelde aandacht brengen de leraren met deze manier van werken meer rust en structuur in de lessen. De regelmatige evaluaties en de klassenconsultaties aan de hand van kijkwijzers helpen de school om deze werkwijze verder te optimaliseren. Het team van de school zorgt voor een positief en respectvol pedagogisch klimaat en spant zich in om incidenten en escalaties te voorkomen. Met veel geduld blijven de leraren proberen de leerlingen actief te betrekken bij de lesactiviteiten. Tijdens de klassenbezoeken van de inspectie verliep een deel van de lessen echter onrustig en was er sprake van lesverstoringen. De oorzaak daarvoor lag in het feit dat enkele leerlingen te laat kwamen binnendruppelen vanuit het Parlan Centrum met 24-uurs zorg. Zij hielden zich bovendien niet aan gemaakte afspraken over het opbergen van jassen en andere eigendommen. Door dit alles konden leerlingen en leraren de geplande onderwijstijd niet efficiënt gebruiken en was er amper sprake van een taakgerichte werksfeer. Daarnaast was er ook sprake van opstandig en tegendraads gedrag van leerlingen dat het leerproces van henzelf en de andere leerlingen verstoorde. De time-out maatregel werkte in de hand dat leerlingen de klas uitliepen en later weer werden binnengebracht, hetgeen ten koste ging van de effectieve lestijd. De school zal zich moeten bezinnen op een strakker lesregime en het consequent zijn bij het toepassen van regels en afspraken voor alle leerlingen. Op nevenlocaties zijn goede praktijken te zien die een voorbeeldfunctie kunnen zijn voor de school, maar de samenwerking en afstemming met haar partners in de zorg zijn in dit verband ook onontbeerlijk. Het onderwijsleerproces lijdt niet alleen onder het verlies aan onderwijstijd door de lesverstoringen, maar uit de lesurentabellen blijkt ook een tekort aan geplande onderwijstijd, doordat alleen een deel van de leerlingen tijdens het mentoruur op school aanwezig hoeft te zijn. Daarmee voldoet de school niet aan de wettelijke voorschriften. Schoolklimaat en inzicht in de veiligheidsbeleving Het veiligheidsbeleid van de school is zowel bovenschools als op schoolspecifiek niveau beschreven en uitgewerkt. Het beleid richt zich op het voorkomen van incidenten en op de afhandeling er van. In de meerjarenplanning is een regelmatige bevraging opgenomen van ouders en medewerkers over onder meer de veiligheidsbeleving. Ook de leerlingen zijn hierop recentelijk bevraagd. Ondanks dat er incidenteel ordeverstoringen zijn, zeggen zowel de leraren als de leerlingen zich op de school veilig te voelen. Pagina 10 van 11

11 3. TOEZICHTARRANGEMENT Kwaliteit De Inspectie van het Onderwijs kent aan de Spinaker, locatie Heerhugowaard, het basisarrangement toe. De school valt niet langer onder intensief toezicht. Het basistoezicht bestaat uit een jaarlijkse risicoanalyse en eventueel een themaonderzoek. Naleving De inspectie stelde een tekortkoming vast in de naleving van wettelijke voorschriften, namelijk een tekort aan onderwijstijd voor een deel van de leerlingen (WEC, artikel 11, lid 4). Bij de opzet van het mentoruur valt voor een deel van de leerlingen de reguliere onderwijstijd weg met een onderschrijding op het wettelijk totaal van ten minste 1000 uren onderwijs per schooljaar. Het bevoegd gezag dient de geconstateerde tekortkoming in de naleving van wettelijke voorschriften op te heffen. De Inspectie van het Onderwijs geeft het bevoegd gezag daarom de volgende opdracht: het bestuur zendt de inspectie vóór 15 januari 2012 een nieuwe planning van de onderwijstijd, waaruit blijkt dat de school voldoet aan de wettelijke voorschriften. Het bestuur heeft bij schrijven van 13 december 2011 de inspectie op de hoogte gebracht van de aanpassingen van de onderwijstijd, waardoor de tekortkoming in de naleving van wettelijke voorschriften is opgeheven. Pagina 11 van 11