Zorg voor de huishouding: wassen, drogen, strijken

Transcriptie

1 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Rit Goyvaerts 19 June 2012 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein. Wikiwijsleermiddelenplein is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt. Stel zo voor iedere onderwijssituatie de optimale leermiddelenmix samen.

2 Inhoudsopgave Inleiding wassen, drogen en strijken. Waar ga je wassen, drogen en strijken? Sorteren van de was: Grondstoffen waar is het van gemaakt - Samenstellingsetiket Behandelingsetiket - de wassymbolen Sorteren van de was Hoe doe je dat? Wasmiddelen Hoe werkt een wasmiddel? Samenstelling wasmiddelen: Vlekken - soorten Soorten wasmiddelen: Dosering wasmiddelen hoeveel je nodig hebt! Wasmachine, centrifuge en droger Strijken: Waarom strijken? Strijkapparaten Milieuvriendelijk wassen en drogen. Praktische vaardigheden. Theorievragen uit werkveld Test je zelf interessante links Bronnen Over dit lesmateriaal Pagina 1

3 Inleiding wassen, drogen en strijken. In deze les wordt de theorie behandeld uit "Zorg voor de huishouding" - onderdeel wassen, drogen en strijken. Deze theorie komt in alle PIT boekjes (edu-actief) voor, zowel bij het maken en uitvoeren van diverse opdrachten als in je huiswerk (maken van theorievragen bij elk projectboek). Bij het leren voor elke toets, proefwerk, examen is het slim om deze theorie door te nemen. Door de herhaling en het in de praktijk uitvoeren van opdrachten rondom het wassen, drogen en strijken helpt het om deze theorie op te slaan. Klik op elk onderdeel in de menulijst links. Pagina 2

4 Waar ga je wassen, drogen en strijken? Zowel in de kleinhuishouding als in de groothuishouding kunnen keuzes gemaakt worden wat betreft de plaats waar men de was wast, droogt en strijkt. Men kan de volgende keuzes maken: Zelf wassen Wasserij Wasserette Chemische wasserij stomerij De voor- en nadelen van de verschillende manieren zijn: Wasserij haalt op en brengt schoon en gestreken terug. Het kost meer geld dan zelf wassen in wasserette of eigen wasmachine. Wasserette ruimte met wasmachines en drogers zelf wassen soms betalen om was te laten doen. Kost tijd je moet wachten kost geld je hoeft niet zelf machine te kopen. Chemisch reinigen chemisch middel textiel wat niet gewoon gewassen kan worden maar behandeld met chemisch middel. Stomerij met stoom (damp van kokend water) is ook manier. Kleding wegbrengen extra geld wachten en weer ophalen. Pagina 3

5 Sorteren van de was: Je kleding of huishoudelijk textiel bij elkaar wassen op hoge temperatuur maakt de was wel schoon maar het eindresultaat kan niet meer draagbaar of bruikbaar zijn. Te hoge temperaturen veroorzaakt vervorming - krimp of juist groter worden of verkleuring... Elk stuk textiel (kledingstuk of huishoudelijk textiel zoals handdoeken, theedoeken, vaatdoeken, lakens enz.) heeft zijn eigen manier van wassen nodig. Het sorteren van de was is een belangrijke eerste stap voor je gaat wassen. Het sorteren van de was gebeurt op: - samenstelling van het textiel (de grondstof waaruit het gemaakt is) - kleur - voorgeschreven wasbehandeling (wassymbolen waarin temperatuur) In dit hoofdstuk wordt daar meer over beschreven. Grondstoffen waar is het van gemaakt - Samenstellingsetiket samenstellingsetiketten in kleding Grondstoffen - dus waar het kledingstuk of het stuk textiel van is gemaakt. Dierlijke oorsprong: Wol (schaap of lama of lam of geit) Zijde (zijderups) Plantaardige oorsprong: Katoen (katoenplant) Linnen (hennep, vlas) Pagina 4

6 Synthetische oorsprong (door een chemisch proces): Nylon, polyster, lycra enz. De grondstoffen waar een kledingstuk van gemaakt is wordt vermeld in het samenstellingsetiket. Dit is niet altijd 1 soort grondstof maar soms of vaak een mengeling van 2 of 3 grondstoffen.? Behandelingsetiket - de wassymbolen wasetiket Pagina 5

7 Wassymbolen. Je moet de betekenis kennen van de verschilende wassymbolen en kunnen toepassen. Toepassen - als jij een kledingstuk of huishoudelijk textiel gaat wassen, strijken of drogen - dan raadpleeg je het behandelingsetiket en dan weet jij op welke temperatuur je de was moet wassen, welk programma je moet gebruiken of je het in de droger mag drogen enzovoort. Op een behandelingsetiket kunnen ook bijzondere voorschriften staan zoals: apart wassen goede kant binnen in elkaar draaien (om krinkels te kreukels te verkrijgen) in waszak wassen de eeste keer apart wassen (indien het kleur afgeeft) liggend drogen enzovoort. Hou je je aan de voorschriften op de etiketten dan heb je een grote kans om je textiel (kleding, handdoeken enz.) mooi te houden. Waskaart! Dit is een voorbeeld van een waskaart. Op deze kaart kun je de verschillende symbolen die op een behandelingsetiket (of wasetiket) voorkomen terug vinden. Leer de verschillende symbolen en hun betekenis. Klik op de kaart - dan wordt deze groter. Of.. zoek een kaart op internet en print deze uit. Pagina 6

8 Sorteren van de was Hoe doe je dat? Enkele aanwijzingen! Maak groepjes van de was: Witte was Bonte was Fijne was of synthetische was Wolwas handwas Alle witte was ook de lichtgekleurde (kookechte) textiel kan Alle gekleurde textiel bij elkaar. Doe licht bij licht, donker bij d Wasgoed gemaakt van tere, dunne stof. De was met een speciaal teken op het behandelingsetiket mag i Wol mag tot dertig graden gewassen worden hoger gaat het v *1 Kwetsbare kledingstukken, zoals wollen truien en zijden blous Als de kleur te veel afgeeft (vaak de eerste keer) en als het erg inweken. Een klein wasje kan vaak beter met de hand. *2 *1 Als er een onderbroken streepje onder de wastobbe staat, heb je een wolwasprogramma nodig. Gebruik hiervoor altijd een wasmiddel dat speciaal voor wol geschikt is. *2 Textiel met de hand wassen slijt minder snel kleur blijft mooier blijft beter in model. Controleer het wasgoed voor je gaat wassen! - zakken leeghalen - ritsluitingen dicht - keer donkere spullen binnenstebuiten - behandel moeilijke vlekken vooraf met speciaal vlekkenmiddel Video - de was sorteren op kleur kn.nu/ww.c2f8e4d (wezooz.nl) Pagina 7

9 Video - de was sorteren op temperatuur kn.nu/ww.f67e090 (wezooz.nl) Pagina 8

10 Wasmiddelen Hoe werkt een wasmiddel? Hoe werkt een wasmiddel? Als iets gewassen wordt, betekent dat eigenlijk dat vuil en vlekken losgeweekt worden van het textiel en in het waswater achterblijven. Eigenlijk is wassen niets anders dan het verplaatsen van vuil naar het water. Vier elementen zijn hier van belang: 1. Chemie (het wasmiddel) 2. Beweging 3. Tijd (de inwerktijd op het vuil) 4. Temperatuur (van het water) Hieronder is de werking van het wasmiddel schematisch weergegeven. 1 en 2: De kleding wordt nat 3: Het wasmiddel gaat schuimen 4: Solubilisatie = het oplossen van het vuil 5: Emulsie = zeep gaat om de vuildeeltjes zitten. De zeepmoleculen hechten zich aan het vuil en isoleren het vuil. Deze mantels zorgen ervoor dat het vuil zich wel mengt met het water. Water alleen mengt zich namelijk niet met het vuil. De emulgator zorgt ervoor dat het vuil zich mengt met het water waardoor het weg kan spoelen Samenstelling wasmiddelen: De belangrijkste stoffen in een wasmiddel zijn de oppervlakteactieve stoffen (of wasactieve stoffen). Water alleen maakt niet schoon maar de combinatie met wasmiddel zorgt ervoor dat water en wasmiddel kan doordringen in het wasgoed en zo het vuil kan losweken en afvoeren. Pagina 9

11 Een wasmiddel bevat nog andere stoffen met bijzondere eigenschappen. In deze tabel staan deze stoffen vermeld. Wasactieve stof Waterontharders Ook detergenten genoemd zie boven. Kalk in het water maakt het wasgoed grauw en kan onderdelen van d stuk maken. (hardheid water is per streek verschillend). Vroeger fo schadelijk voor het milieu nu zeoliet minder schadelijk voor mili Bleekmiddelen Verbleken bijvoorbeeld kleurstofvlekken (thee, koffie, vruchtensapp Werken pas goed bij temperatuur tussen de 70 en 90 graden. Enzymen Verwijderen bloedvlekken en een aantal voedselvlekken. Werken he water van ongeveer 50 graden. Optische witmiddelen Laten een dun laagje achter. Het witte wasgoed lijkt hierdoor witter. geurstoffen Laten je was lekker ruiken. Vlekken - soorten Er zijn grofweg vijf soorten vlekken: Wateroplosbaar vuil:bijvoorbeeld zouten van opgedroogde transpiratie en suikers in voedingsmiddelen Vuildeeltjes: bijvoorbeeld modder en zand Kleurstofhoudend vuil: bijvoorbeeld thee- of vruchtensapvlekken Eiwithoudend vuil: bijvoorbeeld in ondergoed of luiers Vetvlekken: bijvoorbeeld huidvet in kragen en manchetten De meeste vlekken bestaan uit een combinatie van verschillende typen vuil. Neem bijvoorbeeld chocoladevlekken. Ze bestaan uit suiker, vet, kleurstofhoudend vuil (cacao) en eiwithoudend vuil (melk). Een goed wasmiddel zal daarop afgestemd zijn en ingrediënten bevatten die alle soorten vuil te lijf kunnen gaan. Verwijderen van vlekken uit kleding! Pagina 10

12 Soorten wasmiddelen: Indeling naar soorten wasmiddel waarvoor het gebruikt wordt. Soort wasmiddel Wat zit er in? Belangrijke kenmerken Totaal wasmiddel (hoofdwasmiddel) Wasactieve stoffen Waterontharder Geurstof Bleekmiddel Enzymen Optisch witmiddel (soms) wasverzachter Dit wasmiddel bevat veel soorten stoffen zijn die allemaal nodig voor jou was? Bleekmiddel kan de licht gekleurde was verbleken Niet gebruiken voor wol of zijde. Bleekmiddel gaat pas werken bij een temperatuur boven de 40 graden. Witwasmiddel bontwasmiddel Inweek- of voorwasmiddel Fijnwas- of wolwasmiddel Wasactieve stoffen Waterontharder Geurstof Bleekmiddel Optisch witmiddel. Wasactieve stoffen Waterontharder geurstof wasactieve stoffen waterontharder geurstoffen enzymen wasactieve stoffen waterontharder geurstof (soms) wasverzachter Dit wasmiddel is geschikt voor de witte was. D een vrij hoge temperatuur gewassen worden. Zo kunnen alle stoffen goed hun werk doen. Deze bevatten geen bleekmiddelen, zodat de w verkleurt. De enzymen zorgen ervoor dat het vuil wordt l Het water moet tussen de vijftig en zestig grade Deze bevat geen bleekmiddel en geen enzymen stof aantasten. Indeling naar grondstof die voor het wasmiddel gebruikt is. zeepwasmiddelen Synthetische wasmiddelen Halfsynthetische wasmiddelen Gemaakt van echte zeep minst schadelijk voor milieu Gemaakt uit aardolie en minder vriendelijk voor het milieu Gemaakt van natuurlijke plantaardige oliën en vetten. Daardoor minder voor het milieu dan de gewone synthetische wasmiddelen. Pagina 11

13 Dosering wasmiddelen hoeveel je nodig hebt! Hangt van de situatie af: hardheid water aangeduid met DH hoe meer DH hoe meer kalk hoe meer wasmiddel nodig. vervuiling wasgoed hoe vuiler hoe meer wasmiddel lees verpakking daar staat aangegeven hoeveel je nodig hebt. Let op tegenwoordig zijn er veel geconcentreerde wasmiddelen te koop dan heb je minder nodig daarom verpakking lezen en aanwijzingen doseren opvolgen. Wasverzachter: sommige wasmiddelen hebben ingebouwde wasverzachter. Kan ook los gekocht worden. Moet in klein spoelvak wordt pas gebruikt bij laatste spoelwater. Effect van wasverzachter: Was voelt soepel en zacht aan Strijken van blouses en overhemden is eenvoudiger Synthetische stoffen worden minder statisch komt door dun laagje vet achtergelaten op wasgoed. Bevatten onvriendelijke stoffen parfums, conserveringsmiddelen en kleurstoffen minder goed voor milieu sommige mensen zijn er allergisch voor. Niet goedkoop en eigenlijk niet nodig Wasmachine, centrifuge en droger Open het bestand en lees de informatie goed. Was- en droogapparaten kn.nu/ww53d89d4 (docx, maken.wikiwijs.nl) Pagina 12

14 Strijken: Waarom strijken? Waarom strijken: - Glad maken van textiel mooier bergt gemakkelijker op. - Ontsmetten van textiel door de hitte maak je bacteriën dood. Wat wel en wat niet strijken: - Vouwgoed vouw je - Strijkgoed strijk je - Temperatuur van strijken en of het gestreken mag worden zie behandelingsetiket. Hoe strijken: - Zie praktijklessen en opdrachten (overhemd strijken, broek strijken, platgoed strijken) - Zie ook gebruiksaanwijzing apparaat puntjes of temperatuur of stoomdruk instellen. - Meerdere dingen strijken begin met minst warm strijken - Goed gevouwen minder plek in kast. - Hekel aan strijken dan goed ophangen na wassen of op tijd uit de droger halen en meteen uitkloppen scheelt kreukels. - Zittend strijken heeft ergonomisch de voorkeur. - Strijkplank brede is gemakkelijker (sneller) dan smalle. - Extra mouwplankje als je de mouw van een overhemd zonder vouw wilt strijken. Strijkapparaten Open het bestand en lees de informatie goed. Strijkijzers en strijkplanken kn.nu/ww6ee1d31 (docx, maken.wikiwijs.nl) Pagina 13

15 Milieuvriendelijk wassen en drogen. Open het bestand en lees de informatie goed. Milieuvriendelijk wassen en drogen kn.nu/wwb008aa5 (docx, maken.wikiwijs.nl) Pagina 14

16 Praktische vaardigheden. Strijken van een overhemd kn.nu/ww341a9c0 (youtu.be) Vouwen van T-shirts kn.nu/wwfa568fc (youtu.be) Dekbedovertrek strijken. Tips voor het strijken van een laken etiket bekijken voor de juiste temperatuur van het strijken van het laken en strijkijzer juist instellen zowel links- als rechtshandig strijken let op dat de stof van het laken altijd goed plat ligt vouw het hoeslaken dubbel en het laken aan beide zijden strijken: begin in het midden van het laken vouw dan het laken mooi plat op boord strijken laken mooi opvouwen Een dekbedovertrek strijken. kn.nu/ww.5ab2044 (wezooz.nl) Ook jongens kunnen strijken. kn.nu/wwfe83a17 (youtu.be) Pagina 15

17 Theorievragen uit werkveld Theorievragen uit werkveld ouderen - wassen, drogen, strijken kn.nu/ww74440f3 (d, maken.wikiwijs.nl) Pagina 16

18 Test je zelf Klik op de link - bekijk eerst de symbolen en maak daarna de oefening. Hiervoor klik je op het pijltje onder de symbolen. Onder de tabel staat nog een link naar overzicht oefeningen. Kies de oefening die je kunt gebruiken bij het leren van het thema wassymbolen. interessante links Het Klokhuis - schone was. kn.nu/wwf37fd76 (player.omroep.nl) Pagina 17

19 Bronnen Een kind kan de was doen.pdf kn.nu/wwd4ce561 (pdf, maken.wikiwijs.nl) memoryspel symbolen zorg voor de huishouding Pagina 18

20 Over dit lesmateriaal Colofon Auteur Rit Goyvaerts Laatst gewijzigd 19 June 2012 om 14:04 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau VMBO gemengde leerweg, 2; VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 1; VWO 2; VO; VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 2; VMBO basisberoepsgerichte leerweg, 4; VMBO gemengde leerweg, 3; VMBO basisberoepsgerichte leerweg, 1; VMBO theoretische leerweg, 1; HAVO 4; HAVO 1; VMBO theoretische leerweg, 4; VWO 6; VMBO gemengde leerweg, 1; VMBO theoretische leerweg, 2; VMBO basisberoepsgerichte leerweg, 2; VWO 1; HAVO 3; VWO 3; HAVO 5; Praktijkonderwijs; VWO 4; VMBO theoretische leerweg, 3; VMBO basisberoepsgerichte leerweg, 3; VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 4; HAVO 2; VMBO gemengde leerweg, 4; VWO 5; VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 3; Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Studiebelasting 0 uur en 50 minuten Trefwoorden drogen, huishouding, strijken, strijkijzers, was, wasmachines, wassen Bronnen Bron Video - de was sorteren op kleur Video - de was sorteren op temperatuur Type Link Link Pagina 19

21 Bron Strijken van een overhemd Vouwen van T-shirts Een dekbedovertrek strijken. Ook jongens kunnen strijken. Het Klokhuis - schone was. memoryspel symbolen zorg voor de huishouding Type Video Video Link Video Video Link Pagina 20