Stichting Primair Onderwijs T.a.v. het bestuur Straat AB Onderwijsstad. Benchmarkrapport 2011

Transcriptie

1 Stichting Primair Onderwijs T.a.v. het bestuur Straat AB Onderwijsstad rapport 2011

2 Inhoudsopgave Inleiding 3 1. Overzicht benchmark 6 2. Financiële resultaten 8 3. Balanspositie Kengetallen Planning & control Meerjarenoverzicht leerlingaantal in het onderwijs 23 Tot slot 25 primair onderwijs - Van Ree Onderwijsadviseurs 2

3 Inleiding Geachte heer Schot, Dit benchmarkonderzoek van Van Ree Onderwijsadviseurs is verricht bij instellingen in het primair en voortgezet Onderwijs. Dit rapport heeft betrekking op de benchmark binnen het primair onderwijs. In dit benchmarkrapport zijn betrokken de onderwijsinstellingen die klant zijn bij Van Ree Accountants BV en hebben aangeboden om mee te doen met dit onderzoek Inhoud rapport Een benchmark is gericht op het vergelijken van cijfers binnen een sector. In dit rapport vergelijken wij uw instelling met andere onderwijsinstellingen. Om zoveel mogelijk aansluiting te vinden bij uw instelling, zijn de onderwijsinstellingen ingedeeld in groepen naar grootte op basis van het leerlingaantal, die in dit rapport 'staffels' worden genoemd. Hiermee wordt beoogd om onderwijsinstellingen met een zelfde leerlingaantal te vergelijken. Dit rapport gaat in hoofdstuk 1 in op de omvang van uw onderwijsinstelling en die van onderwijsinstellingen die zijn opgenomen in dit rapport. Vervolgens komen de financiële resultaten aan bod in hoofdstuk 2. In hoofdstuk 3 wordt ingegaan op de balanspositie van de onderwijsinstellingen. In deze hoofdstukken worden de baten, lasten, middelen en verplichtingen inzichtelijk gemaakt voor uw instelling, voor de staffel waartoe uw instelling behoort (zie 1.1) en voor de benchmark. De baten en lasten worden gesplitst naar onderliggende waarden en posten en weergegeven per leerling, waardoor een zo duidelijk mogelijk beeld wordt gegeven. Hoofdstuk 5 gaat in op de kengetallen die van belang zijn binnen het onderwijs, bijvoorbeeld de solvabiliteitskengetallen 1 en 2, het weerstandsvermogen en de kapitalisatiefactor. Vervolgens wordt nog ingegaan op de liquiditeit van de instellingen. Jaarlijks worden door de instellingen begrotingen opgesteld; aan het einde van het betreffende begrotingsjaar worden de gerealiseerde cijfers bekend en de afwijking ten opzichte van de begroting. De afwijkingen worden vergeleken met die van de instellingen binnen de staffel, hetgeen iets zegt over de planning & control van uw organisatie. Tot slot gaat hoofdstuk 6 in op de groei van het leerlingaantal en het verloop van de resultaten in de achterliggende 5 jaren. Daarnaast worden het leerlingaantal, de totale baten en lasten en het resultaat vergeleken met onderwijsinstellingen in geheel Nederland. In dit rapport wordt uitgegaan van bepaalde aannames en worden diverse definities gebruikt. Op de volgende 2 bladzijden wordt hierop nader ingegaan. primair onderwijs - Van Ree Onderwijsadviseurs 3

4 Toelichting gehanteerde werkwijze Het rapport is gebaseerd op meerdere aannames die voor de lezer van belang zijn om te weten. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om de totstandkoming van het aantal leerlingen, de kosten die worden benoemd en waarop wij de kosten baseren. Dit benchmarkrapport is gebaseerd op het jaar In hoofdstuk 6 wordt een terugblik gegeven op de afgelopen 3 jaren. De documenten die centraal staan in dit rapport zijn het jaarverslag, de jaarrekening en de kolommenbalans, waarover wij de beschikking hebben (gekegen). Uit deze documenten hebben wij relevante informatie verkregen die in dit rapport is opgenomen, verwerkt en aan elkaar gerelateerd. Hieruit blijkt dat er verschillend wordt omgegaan met bepaalde grootheden, zoals de directie: is de directie het bestuur, of ook de sectordirecteuren en de teamleiders? Wij hebben het aantal overgenomen zoals dit vermeld is in de verkregen documenten. primair onderwijs - Van Ree Onderwijsadviseurs 4

5 Definitielijst In dit benchmarkrapport wordt gebruik gemaakt van tabellen en vergelijkingen. Onderstaand wordt aangegeven hoe deze zijn opgebouwd en wat met de benamingen/begrippen wordt bedoeld. Alle gegevens die in dit rapport worden vermeld zijn ontleend aan de jaarrekening en de kolommenbalans van de deelnemende onderwijsinstellingen. In de vergelijking worden alle deelnemende onderwijsinstellingen meegenomen. Instelling Met instelling wordt bedoeld uw schoolorganisatie. Veelal wordt ook de benaming 'onderwijsinstellingen' gebruikt. Alle onderwijsinstellingen zijn ingedeeld in klassen op basis van het aantal leerlingen (zie 1.1). Bij de vergelijkingen wordt gebruik gemaakt van de 'staffel'; dus een vergelijking tussen de instellingen in dezelfde grootteklasse. Uw instelling wordt ook in de staffel meegenomen. Gemiddelde In de vergelijking wordt het gemiddelde van de staffel en de benchmark vermeld. Minimaal en maximaal In de vergelijking wordt gebruik gemaakt van de minimale en maximale uitkomsten. Hiermee wordt de bandbreedte in de staffel en de benchmark aangegeven. Let op: per regel is bepaald welke waarde het minimum of maximum is. Er is dus geen directe vergelijking met de exploitatierekening van een onderwijsinstelling mogelijk. Aantal leerlingen Als maatstaf voor het aantal leerlingen gelden de peildatums 1 oktober 2010 en 1 oktober 2011; omdat deze aantallen bepalend zijn voor de bekostiging van het kalenderjaar Kleurgebruik grafieken In dit rapport zijn enkele grafieken opgenomen die een weergave geven van alle instellingen binnen de benchmark. De grafieken dienen als volgt te worden geïnterpreteerd: de rood gearceerde kolom is uw instelling. De instellingen die binnen de staffel vallen waarin uw instelling valt, zijn groen gearceerd; de overige instellingen zijn blauw gearceerd. primair onderwijs - Van Ree Onderwijsadviseurs 5

6 Aantal leerlingen 1. Overzicht benchmark Aan het Van Ree benchmarkonderzoek PO hebben in totaal 70 instellingen binnen het primair onderwijs deelgenomen. Voor een juist beeld geven wij u het gemiddelde leerlingaantal in de benchmark en de omvang van uw school. Uw school is groter dan het gemiddelde van de benchmark. 1.1 Aantal leerlingen Het gemiddelde aantal leerlingen in de benchmark is: Het aantal leerlingen van uw school is: van het aantal leerlingen per school Aantal instellingen Minimum aantal leerlingen Gemiddeld aantal leerlingen Maximum aantal leerlingen 1: aantal leerlingen tussen 1 en : aantal leerlingen tussen 251 en : aantal leerlingen tussen 751 en : aantal leerlingen tussen en : aantal leerlingen meer dan Uw organisatie valt binnen de staffel van aantal leerlingen tussen en Bij de uitvoering van dit benchmarkonderzoek wordt uw instelling vergeleken met de onderwijsinstellingen die ook binnen deze staffel vallen; dit geeft een beeld van de prestaties van uw instelling ten opzichte van de Aantal leerlingen per bestuursnummer Onderwijsinstellingen o.b.v. omvang De weergave van het leerlingaantal is gemaximeerd op leerlingen. In de bovenstaand diagram worden de leerlingaantallen gepresenteerd van de deelnemende onderwijsinstellingen. Aan het onderzoek nemen circa 35 instellingen deel met een leerlingaantal onder de 360 leerlingen. In hoofdstuk 6 zijn de baten, lasten en resultaten per leerling gepresenteerd van de onderwijsinstellingen in geheel Nederland. Hieruit blijkt dat de benchmark in dit rapport representatief is voor de instellingen buiten de benchmark. primair onderwijs - Van Ree Onderwijsadviseurs 6

7 1.2 Aantal scholen Binnen het primair onderwijs wordt gewerkt aan schaalvergroting. In deze paragraaf wordt kort ingegaan op het aantal scholen per bestuursnummer; de weergave geschiedt per staffel. Aantal instellingen 1 school 2 scholen 3 scholen 4 of meer scholen Max. aantal scholen - 1: : : : : Totaal: De onderwijsinstellingen in staffel 1 hebben over het algemeen 1 school/vestiging. Hoe groter de omvang van de instelling hoe meer scholen per bestuursnummer. Het totaal aantal scholen binnen dit benchmarkonderzoek bedraagt 353. primair onderwijs - Van Ree Onderwijsadviseurs 7

8 2. Financiële resultaten Jaar op jaar wijzigen de rijksbijdragen en de overige baten. Deze zijn voor een groot deel afhankelijk van het aantal leerlingen op de peildatum. Hoewel de baten jaarlijks kunnen fluctueren bestaan de lasten van uw instelling toch voor een groot deel uit de vaste lasten die niet of weinig beïnvloed worden door het leerlingaantal. Een voorbeeld van de vaste lasten zijn de afschrijvingslasten. Overheadlasten, zijn op lange termijn beïnvloedbaar, zoals directie en ondersteunend onderwijspersoneel. In dit hoofdstuk gaan wij in op diverse financiële aspecten; waarbij diverse kosten per leerling zullen worden gepresenteerd. 2.1 Rendementen De rendementen van onderwijsinstellingen staan onder druk. Van de deelnemende onderwijsinstellingen in deze benchmark hebben 36 instellingen een negatief resultaat over 2011 behaald. Om een indruk te geven van de resultaten in de voorgaande jaren, zijn de resultaten van 2010 en 2009 opgenomen. In onderstaand diagram zijn de resultaten weergeven in procenten van de totale baten. Zichtbaar is dat de resultaten zowel positief als negatief zijn. Het gemiddeld resultaat in procenten van de totale baten bedroeg 0,6% negatief. Dit is zichtbaar middels de horizontale streep. Uw instelling scoort in de range van 1 tot 70 op de 33e plaats, met een negatief resultaat van 0,8%. 20,0% 15,0% 10,0% 5,0% 0,0% -5,0% -10,0% -15,0% -20,0% Resultaten over 2011 ten opzichte van de baten primair onderwijs - Van Ree Onderwijsadviseurs 8

9 De onderstaande grafieken van 2010 en 2009 zijn gebaseerd op de rendementen in Hierdoor is het mogelijk om de resultaten van de benchmark over meerdere jaren te volgen. Het gemiddelde resultaat over 2010 bedroeg 1,9% negatief. In 2009 was dit nog 0,3% negatief. Uit deze cijfers kan geconcludeerd worden dat de resultaten overwegend negatief zijn. 10% Resultaten van 2010 ten opzichte van de baten 5% 0% -5% -10% Resultaten van 2009 ten opzichte van de baten 20% 15% 10% 5% 0% -5% -10% -15% Onderverdeling van de baten De onderverdeling van de baten laat weinig verrassingen zien. Gemiddeld ontvangen de onderwijsinstellingen 90% van hun baten uit rijksmiddelen. De waarden variëren van 63% tot 99% ten opzichte van de totale baten. De gemeentelijke bijdragen variëren van 0% tot 18%, terwijl de overige baten variëren van 1% tot 37% van de totale baten. primair onderwijs - Van Ree Onderwijsadviseurs 9

10 Onderverdeling van de lasten Elke onderwijsinstelling heeft te maken met lasten die niet te voorkomen zijn. Maar hoe verhouden deze lasten zich ten opzichte van de totale baten en hoe hoog zijn deze lasten bij andere onderwijsinstellingen? Dit wordt in de onderstaande tabel gepresenteerd; waarbij de lasten zijn gepresenteerd als percentage van de totale baten. Kostensoort Personeel 83% 81% 84% 86% 63% 83% 104% Afschrijving 3% 1% 2% 3% 0% 2% 4% Huisvesting 6% 5% 6% 8% 1% 6% 11% Algemeen 9% 6% 9% 12% 6% 10% 17% Binnen de staffel hebben de onderwijsinstellingen een gemiddelde kostenpercentage van 101% ten opzichte van de totale baten. Uw instelling heeft een kostenpercentage van 101%. De personele kosten binnen de benchmark vallen binnen een bandbreedte van 63% tot 104%. Gemiddeld blijken deze kosten 83% te bedragen. De forse verschillen worden veroorzaakt doordat enkele onderwijsinstellingen diensten door eigen personeel laten uitvoeren. Bijvoorbeeld schoonmaaken onderhoudsdiensten. De grootste kostenpost na de personele kosten blijkt de algemene kosten te zijn, met een gemiddeld kostenpercentage van 10%. Onder de algemene kosten vallen ook de leermiddelen en de IT-kosten; deze kosten worden verderop in dit rapport behandeld. Exploitatieoverzicht per leerling Een belangrijke meeteenheid binnen het onderwijs zijn de lasten per leerling. De bekostiging wordt namelijk per leerling bepaald. Van belang is dat de totale lasten per leerling bekostigd kunnen worden uit de rijksbekostiging en de (mogelijke) extra baten, zoals de gemeentelijke en overige baten. Rijksbijdragen Gemeentelijke Overige baten Totale baten Personeel Afschrijving Huisvesting Algemeen Totale lasten Rentebaten Resultaat De totale baten, de totale lasten en het resultaat zijn afzonderlijk bepaald. Wanneer de resultaten worden bezien, valt op dat uw instelling gemiddeld een beter resultaat scoort dan de onderwijsinstellingen binnen de staffel. Dit geldt niet voor de vergelijking ten opzichte van de benchmark. primair onderwijs - Van Ree Onderwijsadviseurs 10

11 In vergelijking met de instellingen die binnen de staffel vallen, blijkt dat de rijksbijdragen van uw instelling 4% hoger zijn. Bij de lasten valt op dat de personele lasten 1% lager zijn. De lagere personelelasten kunnen worden verklaard doordat uw instelling een lagere leeftijd van het personeelsbestand heeft en doordat uw instelling een hoger aantal leerlingen per FTE heeft. In dit rapport zal verder worden ingegaan op het personeelsbestand van uw instelling ten opzichte van de staffel en de benchmark. Het resultaat van 41 negatief per leerling bevind zich op de 54e plaats in de rangorde van de 70 deelnemende instellingen. Sortering heeft plaatsgevonden op basis van het aantal leerlingen per instelling. Zodat de gemiddelde resultaten per leerling per staffel kon worden weergegeven Resultaat per leerling in euro De bedragen in de grafiek zijn geminimaliseerd en gemaximaliseerd op per leerling. De resultaten liggen in een range van 920 negatief en 1613 positief. De resultaten fluctueren per staffel en binnen een staffel. De gemiddelden per staffel zijn weergegeven middels de lichtgekleurde roze vlakken. 2.2 Lasten per leerling Elke onderwijsinstelling heeft te maken met lasten die onvermijdbaar zijn, onder andere ter waarborging van de kwaliteit van het onderwijs. Bijvoorbeeld schoonmaakkosten en onderhoud van inventaris en gebouwen. Een veelgestelde vraag is hoe de lasten van de instelling zich verhouden tot die van andere instellingen binnen het primair onderwijs. Onderstaand vermelden wij per kostensoort de bedragen per leerling. Kosten van leermiddelen Per leerling Lasten De lasten van leermiddelen betreffen het bedrag aan afschrijvingen over investeringen in leermiddelen en de jaarlijkse inkopen van leermiddelen. primair onderwijs - Van Ree Onderwijsadviseurs 11

12 Schoonmaakkosten Per leerling Lasten Diverse onderwijsinstellingen hebben een schoonmaakcontract afgesloten met derden. Er zijn ook onderwijsinstellingen die interieurverzorgers in dienst hebben, waardoor de schoonmaakkosten door derden drastisch worden beperkt. Dit blijkt ook uit de bandbreedte van de benchmark: het minimum van de kosten bedraagt 0; het maximum 327. De schoonmaakkosten van uw instelling liggen hoger dan het gemiddelde van de staffel. Onderhoudskosten Per leerling Totale lasten Dotatie voorziening Jaarlijkse onderhoudslast Onttrekking voorziening De totale onderhoudskosten worden berekend door de dotatie en de jaarlijkse onderhoudskosten te sommeren. De jaarlijkse onderhoudskosten zijn bijvoorbeeld het reguliere onderhoud aan gebouwen, installaties, apparatuur of andere zaken Totaal onderhoudskosten per leerling Aantal vestigingen De totale lasten kent een grote diversiteit aan bedragen. Dit blijkt ook uit de bandbreedte van de benchmark. Aanvullend is onderzocht hoe de lasten zich verhouden tot het aantal vestigingen. Het aantal vestigingen is bepaald op basis van het aantal adressen waar de leerlingen onderwijs volgen. Uit het diagram blijkt dat enkele instellingen met één vestiging gemiddeld een hogere onderhoudslast hebben dan instellingen met meerdere vestigingen. Dit kan worden verklaard doordat instellingen met meerdere vestigingen onderhoudspersoneel in dienst hebben. Uit het diagram blijkt dat meer vestigingen niet per definitie leidt tot (fors) hogere lasten. primair onderwijs - Van Ree Onderwijsadviseurs 12

13 2.3 Personeel De personele lasten zijn verreweg de grootste kostenpost voor een onderwijsinstelling. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op het aantal FTE van uw instelling, het aantal leerlingen per FTE en de personele lasten per FTE. Onder de personele lasten zijn begrepen de directie, het (ondersteunend) onderwijspersoneel en de overige personele lasten. De uitkomsten van uw instelling worden vergeleken met de instellingen binnen de staffel en de benchmark. Aantal FTE per instelling Totaal FTE 99,2 96,3 152,0 185,9 2,7 85,2 710,0 Directie 9,3 9,3 12,5 16,6 0,2 6,9 51,7 OP 86,1 83,2 124,5 146,5 1,3 68,0 559,9 OOP 3,8 3,8 15,0 22,8 0,0 10,3 98,4 Leeftijd ,0 41,3 49,0 Het aantal FTE voor uw instelling is 35% lager ten opzichte van de staffel. Het onderwijspersoneel heeft het grootste aandeel in het personeelsbestand; ten opzichte van de staffel heeft uw instelling 31% minder onderwijspersoneel; dit is in overeenstemming met het verschil in het totale aantal FTE. Onderstaand wordt een overzicht gegeven van het aantal leerlingen per FTE. Aantal leerlingen per FTE Aantal leerlingen per FTE 16,2 11,0 14,8 16,9 5,1 13,9 18,9 Directie 171,6 116,2 183,9 261,2 26,0 193,0 471,0 OP 18,6 13,7 18,0 20,8 7,2 17,4 24,3 OOP 423,0 91,2 182,2 423,0 17,4 134,6 555,0 Het personeel wordt bekostigd op basis van het aantal leerlingen. Hoewel de bekostiging afhankelijk is van meerdere factoren, is het van belang om een juiste verdeling te hebben over de verschillende functiegroepen binnen uw instelling. Op basis van dit benchmarkonderzoek constateren wij dat uw instelling gemiddeld 16,2 leerlingen per FTE heeft. De instellingen binnen de staffel hebben gemiddeld 14,8 leerlingen per FTE. Het aantal leerlingen per FTE kan, afhankelijk van een bepaald opleidingstype, hoger of lager zijn ten opzichte van andere onderwijsinstellingen. Een lager aantal leerlingen per FTE kan leiden tot betere kwaliteit van het onderwijs. De inzet aan FTE kan ook afhankelijk zijn van de mate van investeringen in kwaliteitsbeleid. Binnen het primair onderwijs is een trend aanwezig dat de inzet van het aantal FTE toeneemt naarmate het leerlingaantal per onderwijsinstelling groter is. Anderzijds werd geconstateerd dat het aantal leerlingen per directielid afneemt naarmate de schoolomvang toeneemt. Deze laatste ontwikkeling kan leiden tot een zwaardere personeelslast per leerling. primair onderwijs - Van Ree Onderwijsadviseurs 13

14 Personeelslasten per FTE Lasten per FTE Leeftijd De personeelslasten zijn de lasten zoals deze zijn vermeld in de jaarrekening. Hierin zijn opgenomen de brutosalarissen, sociale lasten en pensioenpremies. Verder zijn hierin opgenomen de inleen van derden, detachering van personeel, cursussen en trainingen alsmede personeelsuitkeringen. In de grafiek zijn de personeelslasten per staffel gepresenteerd. Hieruit blijkt dat de personeelslasten per leerling niet per definitie stijgen bij een toename van het aantal leerlingen. Ook blijkt dat de leeftijd van het personeel niet de personeelslasten verhoogt. De grafiek dient als volgt te worden geïnterpreteerd: De onderwijsinstellingen in staffel 1 laten een salarislast van per FTE zien; waarbij de last per leerling circa bedraagt. De gemiddelde leeftijd is 42 jaar. 100,0 10,0 Personeelslast per Fte en leeftijd per staffel 59,8 61,6 59,3 64,4 63, ,6 4,8 4,2 4,2 4,5 1, Per Fte * Per leerling * Leeftijd primair onderwijs - Van Ree Onderwijsadviseurs 14

15 3. Balanspositie De in de jaarrekening gepresenteerde balans geeft een overzicht van de middelen en verplichtingen die uw instelling heeft. Onder andere de materiële vaste activa is een onderwerp dat veel belangstelling heeft. Maar ook de voorzieningen, bijvoorbeeld de onderhoudsvoorziening en de jubileumvoorziening. In onderstaande tabellen zijn de verschillende balansposten weergegeven, met de vergelijkingen met de staffel en de benchmark. 3.1 Onderverdeling balans De posten worden weergegeven als percentage van het balanstotaal per 31 december Onderverdeling materiële en financiële vaste activa Gebouwen 5,9% 0,0% 8,1% 55,0% 0,0% 8,9% 58,0% Inventaris 14,0% 12,5% 21,3% 32,1% 2,0% 17,3% 47,0% Leermiddelen 3,5% 0,0% 0,1% 0,7% 0,0% 1,0% 14,0% Overig 0,0% 0,0% 6,4% 12,4% 0,0% 17,0% 0,3% Totaal 23,4% 18,4% 29,5% 68,4% 4,0% 27,2% 71,6% Financieel 0,0% 0,0% 4,0% 19,8% 3,6% 3,6% 36,0% Wanneer de onderverdeling van uw balanspositie nader wordt bezien, blijkt dat de materiële vaste activa 23,4% bedragen van het balanstotaal. Het gemiddelde binnen de staffel is 29,5% en voor de benchmark is dit 27,2%. Enkele instellingen hebben de leermiddelen niet gespecificeerd in de jaarrekening, maar deze opgenomen als onderdeel van de overige activa. Deze posten zijn in de data gecorrigeerd; zodat een eenduidig beeld gegeven kan worden. Niet alle instellingen hebben financiële vaste activa op hun balans opgenomen. Bij de financiële activa gaat het om beleggingen (aandelen, obligaties), deposito's en verstrekte leningen. Gemiddeld vormen de financiële vaste activa circa 3,6% van het balanstotaal. Onderverdeling vlottende activa Vlottend 16,9% 10,2% 18,0% 26,9% 4,0% 17,5% 45,0% Liquide middelen 59,7% 10,4% 42,0% 71,4% 1,0% 46,8% 89,0% Onder de post 'vlottend' worden verstaan de voorraden, vorderingen en overlopende activa. Ook effecten behoren tot deze post. In hoofdstuk 4 wordt ingegaan op de kengetallen current ratio en werkkapitaal. Alle instellingen beschikken over liquide middelen, maar het werkkapitaal kan wel negatief zijn. primair onderwijs - Van Ree Onderwijsadviseurs 15

16 Het eigen vermogen Eigen vermogen 45,5% 27,2% 53,0% 71,1% -52,0% 48,6% 86,0% Onderverdeling voorzieningen en totaal schulden Het eigen vermogen is 45,5% van het balanstotaal. Het gemiddelde in de benchmark is 48,6%. Onderhoud 12,0% 0,0% 12,0% 27,0% 0,0% 9,9% 51,0% Jubileum 1,3% 0,6% 3,0% 7,5% 0,0% 2,6% 7,0% Spaarverlof 0,4% 0,0% 0,0% 0,9% 0,0% 0,3% 7,0% Overig 0,0% 0,0% 0,0% 0,9% 0,0% 1,4% 45,0% Totaal 13,7% 2,1% 15,0% 32,4% 1,1% 14,2% 62,1% Schulden 40,8% 19,0% 32,0% 42,1% 8,0% 37,2% 117,0% De voorzieningen in de jaarrekening van uw instelling bedragen 13,7% van het balanstotaal; gemiddeld binnen de staffel is dit 15% en voor de benchmark is dit 14,2%. De lagere voorzieningen ten opzichte van de benchmark worden gecompenseerd door de hogere schulden. De schulden hebben een percentage van 40,8% ten opzichte van 37,2% binnen de benchmark. 3.2 Materiële vaste activa per leerling Uit de balansposten en de verhoudingen ten opzichte van het balanstotaal blijken de inzet van middelen en de omvang van de verplichtingen. Zichtbaar is dat de inzet van de materiële vaste activa verschilt. In deze paragraaf wordt de boekwaarde van de materiële vaste activa per leerling weergegeven. Onderverdeling materiële vaste activa per leerling in euro Gebouwen Inventaris Leermiddelen Overig Totaal De omvang van de materiële vaste activa per leerling varieert tussen 136 en In dit bedrag zijn ook de gebouwen opgenomen. Wanneer de totale materiële vaste activa exclusief de gebouwen worden bezien, varieert de waarde van de activa tussen 117 en primair onderwijs - Van Ree Onderwijsadviseurs 16

17 3.3 Afschrijving materiële vaste activa gerelateerd aan de boekwaarde In paragraaf 3.1 is per leerling de boekwaarde van de materiële vaste activa weergegeven. Wanneer de afschrijving aan de boekwaarde wordt gerelateerd, geeft dit inzicht in de ouderdom van de materiële vaste activa. Hierbij wordt uitgegaan van lineaire afschrijving van de aanschafwaarde, waaraan alle deelnemende instellingen voldoen. De ouderdom van de materiële vaste activa zegt ook iets over de omvang van de investeringen in het onderwijs. Afschrijving materiële vaste activa gerelateerd aan de boekwaarde Gebouwen 14% 0% 6% 14% 0% 8% 43% Inventaris 25% 13% 21% 30% 2% 20% 56% Leermiddelen 19% 0% 18% 27% 0% 19% 48% Overig 0% 0% 8% 50% -21% 12% 196% Onderstaand geven we de gehanteerde uitgangspunten weer met betrekking tot de jaarlijkse afschrijvingspercentages, de afschrijvingsjaren en het ideaalcomplex voor bovenstaande percentages bij een leeftijd gelijk aan de gemiddelde levensduur. Omschrijving post Afschrijving Afschrijvingstermijn Percentage bij ideaalcomplex - Gebouwen 0% - 5% 20 jaar 10% van de boekwaarde - Inventaris 10% - 20% 10 jaar 20% van de boekwaarde - Overig 10% - 20% 5 jaar 40% van de boekwaarde - Leermiddelen 20% - 25% 4 jaar 50% van de boekwaarde Wanneer bijvoorbeeld in december 2010 is geïnvesteerd in inventaris met een afschrijvingspercentage van 10%, zal in 2011 de afschrijvingslast (gerelateerd aan de boekwaarde) circa 10% bedragen. Wanneer er was geïnvesteerd eind 2002 dan zou dit percentage ongeveer 90% bedragen. Deze percentages geven dan een beeld van de ouderdom van de materiële vaste activa. Een hoog percentage geeft waarschijnlijk een indicatie voor de nog uit te voeren investeringen in de komende jaren. De ouderdom van de gebouwen van uw instelling is gemiddeld fors hoger dan van de instellingen binnen de staffel. Ten opzichte van alle instelingen in de benchmark is de ouderdom ook fors hoger. Opgemerkt wordt dat de investeringen in gebouwen in het primair onderwijs relatief beperkt zijn. Een lagere ouderdom kan worden verklaard door verbouwingen en andere investeringen. Dit kan blijken uit het minimumpercentage van de staffel. Er zijn ook instellingen die geen gebouwen op haar balans hebben staan; deze hebben een minimumpercentage van 0%. Inventaris heeft over het algemeen een kortere levensduur. Wanneer de afschrijvingslast wordt vergeleken met de boekwaarde, valt op dat in de gehele benchmark het gemiddelde percentage 20% is. Het laagste percentage is 2% en het maximum is 56%. Uw instelling heeft een percentage van 25% en is daarmee hoger dan de benchmark. Onder de post overig valt bijvoorbeeld apparatuur en ICT. Vooral ICT eist voortdurende vervanging; dit is ook af te leiden uit de percentages in deze rapportage. Het gemiddelde percentage in de benchmark is 12%. Wanneer de leeftijd (bij een afschrijvingspercentage van 20%) wordt berrekend op basis van de afschrijving, dan zijn de overige materiële vaste activa circa 0,5 jaar oud. primair onderwijs - Van Ree Onderwijsadviseurs 17

18 Hoogte percentage Leermiddelen betreft onder andere boekenpakketten die door de scholen worden aangeschaft. De wijze van activering en afschrijving van leermiddelen is divers. In de benchmark hebben 64 instellingen hun leermiddelen geactiveerd. Gemiddeld is het afschrijvingspercentage 19% van de boekwaarde; uw instelling laat een percentage zien van 19%. Ten opzichte van de instellingen binnen de staffel heeft uw instelling een hoger percentage. Het gemiddelde van de staffel is 18%. In het diagram is per soort activa de gemiddelde afschrijvingslast weergegeven. Alle soorten activa zijn binnen de staffels aanwezig, waarbij de afschrijvingslast, gerelateerd aan de boekwaarde, voor de gebouwen het hoogst is. 25% 20% 15% Afschrijvingslast gerelateerd aan de boekwaarde Voor alle staffels heeft de post inventaris een vrijwel gelijke afschrijvingslast. Deze gemiddelde last ligt tussen 17% en 21% van de boekwaarde. Dit percentage stemt overeen met het door ons gestelde ideaalcomplex. 10% 5% 0% 1 2 Gebouwen 3 4 Inventaris 5 Overig Leermiddelen De algemene conclusie is dat de materiële vaste activa van de onderwijsinstellingen verouderd zijn. Dit geldt vooral voor de gebouwen en de overige activa. Dit hoeft voor uw instelling geen probleem te zijn als de activa niet worden vervangen, of er wordt gewerkt aan een investeringsplan. primair onderwijs - Van Ree Onderwijsadviseurs 18

19 4. Kengetallen De kengetallen geven onder andere een beeld van de vermogenspositie van uw instelling. De kengetallen van uw instelling worden vergeleken met die van de staffel en van de benchmark. Per kengetal wordt kort ingegaan op betekenis hiervan. 4.1 Solvabiliteit Solvabiliteit 1 45% 27% 53% 71% -52% 49% 86% Solvabiliteit 2 59% 58% 68% 81% -17% 63% 92% Solvabiliteit 1 geeft het eigen vermogen weer als percentage van het balanstotaal. Het balanstotaal is de som van het eigen vermogen, de voorzieningen en de schulden. De solvabiliteit 1 is gemiddeld 49%, met een minimum van -52% en een maximum van 86%. Solvabiliteit 2 is het eigen vermogen plus voorzieningen als percentage van het totaal vermogen. Dit kengetal zal altijd gelijk of hoger zijn dan het kengetal solvabiliteit 1. Uit het diagram blijkt dat uw instelling een lagere solvabiliteit 1 heeft dan het gemiddelde van de staffel. Ten opzichte van de totale benchmark is uw solvabiliteit ook lager. De commissie Don heeft aangegeven dat de ondergrens van de solvabiliteit minimaal 20% dient te zijn. Zij heeft de solvabiliteit gedefinieerd als het eigen vermogen plus de voorzieningen als percentage van het totale vermogen. Uw instelling voldoet aan dit criterium met een solvabiliteit van 45%. 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Solvabiliteit Solvabiliteit 1 Solvabiliteit 2 Instelling De solvabiliteit bij grotere instellingen is normaliter lager dan bij kleinere instellingen. Dit is zichtbaar in onderstaande diagram waarbij de instellingen zijn gesorteerd op leerlingaantal. In onderstaande diagram zijn de solvabiliteitskengetallen 2 weergegeven. Het grote transparant rose vak geeft het gemiddelde van de staffel weer. Opgemerkt wordt dat de solvabiliteit toeneemt naar mate er meer leerlingen aanwezig zijn. De lagere solvabiliteit is voornamelijk aanwezig bij onderwijsinstellingen met een leerlingentaal onder de leerlingen. 100,0% Solvabiliteit 2 80,0% 60,0% 40,0% 20,0% 0,0% -20,0% ,0% Gemiddelde staffel Solvabiliteit primair onderwijs - Van Ree Onderwijsadviseurs 19

20 4.2 Weerstandsvermogen en kapitalisatiefactor Weerstandsvermogen 25% 7% 22% 37% -10% 29% 95% Kapitalisatiefactor 52% 11% 38% 58% 11% 49% 140% Het weerstandsvermogen wordt bepaald door het eigen vermogen te delen door de totale baten. Dit kengetal geeft weer hoe lang uw instelling vooruit kan wanneer de baten geheel wegvallen. Geadviseerd wordt een minimum van 10%. De commissie Don heeft binnen het voortgezet onderwijs ook het kengetal kapitalisatiefactor geïntroduceerd. Wij adviseren u om dit kengetal ook voor uw instelling te handhaven. Dit kengetal wordt bepaald door het balanstotaal te verminderen met de gebouwen en terreinen; en de uitkomst hiervan te delen door de totale baten. Door de commissie is een bovengrens vastgesteld. Deze grens is voor kleine instellingen (baten tot 6 miljoen) 60% en voor grote instellingen (baten vanaf 12 miljoen) 35%. Voor middelgrote instellingen kan een geïnterpoleerde waarde worden gebruikt. Deze grenzen moeten gaan functioneren als signaleringsgrenzen en vormen een indicatie voor een mogelijk te grote kapitaalsvorming. Het weerstandsvermogen van uw instelling is 25% en is daarmee hoger dan het gemiddelde van de staffel (22%). Echter, ten opzichte van de benchmark is dit lager; dit is namelijk 29%. De kapitalisatiefactor van uw instelling is 52% en is daarmee hoger dan het gemiddelde van de staffel (38%). Dit geldt ook ten opzichte van de benchmark; hier is het gemiddelde 49%. Uw instelling is ingedeeld als een middelgrote instelling; hierbij behoort een maximale kapitalisatiefactor van 43%. Uw werkelijke kapitalisatorfactor is 52% en is hoger dan de gemaximeerde factor. 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Weerstandsvermogen en kapitalisatiefactor Weerstands-vermogen Kapitalisatie-factor Instelling primair onderwijs - Van Ree Onderwijsadviseurs 20

21 4.3 Liquiditeit De mate van liquiditeit van uw instelling geeft aan in hoeverre uw instelling aan haar kortlopende verplichtingen kan voldoen. Onderstaand wordt de liquiditeit van uw instelling vergeleken met de staffel Current ratio 1,88-2,11 8,97 0,64 2,65 8,97 Werkkapitaal De current ratio wordt bepaald door de vlottende activa te delen door de kortlopende schulden. Wanneer de uitkomst groter is dan 1, is uw instelling in staat om aan haar kortlopende verplichtingen te voldoen. Wanneer de uitkomst lager is dan 1, dan is er sprake van meer kortlopende verplichtingen dan vlottende activa. Het werkkapitaal is weergegeven in duizenden euro's en is berekend door de vlottende activa te verminderen met de kortlopende verplichtingen. Bij uw instelling laten zowel de current ratio als het werkkapitaal een positief beeld zien. In onderstaande diagram is het werkkapitaal weergegeven in oplopende volgorde op basis van het aantal leerlingen Werkkapitaal in duizenden euro primair onderwijs - Van Ree Onderwijsadviseurs 21

22 5. Planning & control Jaarlijks wordt door de onderwijsinstellingen de exploitatiebegroting opgesteld. De begroting is afhankelijk van meerdere factoren. Te denken valt aan het aantal leerlingen met de verdeling over de verschillende leerjaren en opleidingen, de formatie van het personeel, het jaarlijkse inflatiecijfer en het voorzien van incidentele kosten en/of uitgaven (investeringen) die mogelijkerwijs invloed hebben op de exploitatie (bijvoorbeeld afschrijvingen). Onderstaand worden de afwijkingen van de begroting ten opzichte van de gerealiseerde baten en lasten weergegeven. Exploitatie-afwijkingen Rijksbijdrage 10% 1% 6% 11% -4% 9% 50% Gemeente 104% 0% 80% 400% -100% 46% 889% Overige 68% -55% 46% 216% -58% 85% 2286% Personeel 1% -1% 2% 4% -9% 4% 51% Afschrijving -3% -37% -3% 37% -43% 2% 100% Huisvesting 7% -15% 2% 18% -75% 8% 166% Overige last 16% -2% 34% 160% -26% 18% 170% Operationeel resultaat 1% -3% 0% 5% -10% 0% 15% Rente 27% -110% -18% 56% -1621% -33% 425% Resultaat 2% -3% 4% 14% -4% 6% 28% De afwijkingen van het (operationeel) resultaat zijn gerelateerd aan de werkelijke totale baten. Hierdoor worden sterke fluctaties in relatief kleine bedragen sterk verminderd. Bijvoorbeeld, een begroot resultaat van kan een afwijking vertonen van 200% als het werkelijk resultaat hoger ligt; ten opzichte van de totale baten zal dit verschil echter minimaal zijn. Bovenstaande tabel dient als volgt te worden gelezen: - Wanneer de baten een positief percentage laten zien, dan zijn de gerealiseerde baten hoger dan begroot. Dit is positief voor uw instelling. - Als de percentages bij de lasten negatief zijn, dan betekent dit dat de werkelijke lasten hoger zijn dan was begroot. De verschillen tussen begrote en gerealiseerde baten en lasten kunnen fors verschillen. Dit blijkt onder andere uit de forse verschillen in de afwijking van het resultaat. De gemiddelde afwijking is 6,06% positief. De kleinste afwijking tussen de gerealiseerde en begrote baten betreft de rijksbijdragen. De personele lasten, die gemiddeld 83% zijn van de totale lasten, laten een hogere afwijking zien, namelijk een range tussen een negatieve afwijking van 9% en een positieve afwijking van 51%. De grote afwijking kan worden verklaard doordat enkele scholen de BAPO-last nog niet begroot hebben. De operationele resultaten wijken weinig af van het totale resultaat. Dit is verklaarbaar omdat de rentebaten en -lasten over het algemeen een fractie zijn van de totale baten en/of lasten. Daarnaast, deze post is over het algemeen wel begroot maar vertoond ook forse verschillen. primair onderwijs - Van Ree Onderwijsadviseurs 22

23 Aantal leerlingen Bedragen in euro x Aantal leerlingen Bedragen in euro x Meerjarenoverzicht leerlingaantal in het onderwijs Het leerlingaantal binnen het primair onderwijs fluctueert van jaar tot jaar. Dit geldt ook voor de onderwijsinstellingen. In bepaalde regio's is de groei hoger of lager dan in andere regio's. De rijksbekostiging is gebaseerd op het leerlingaantal op peildatum 1 oktober van het voorgaande jaar. Bij een stijgend aantal leerlingen betekent dit dat de resultaten deels achterlopen. Bij een afnemend leerlingaantal zullen de resultaten juist een positief beeld geven. Enkelen noemen dit ook 'het groeien tegen de verdrukking in'. In dit hoofdstuk worden de leerlingaantallen en baten en lasten van de laatste 3 jaar met elkaar vergeleken. De baten en lasten en het resultaat zijn gebaseerd per leerling op basis van 1 peildatum (voor 2011: 1 oktober 2010). Hierdoor kan het voorkomen dat de cijfers afwijken met hoofdstuk 2. Leerlingaantal vanaf 2009 Peildatum Nederland Uw instelling Gemiddeld Gemiddeld Gemiddeld De data zijn ontleend aan de website van DUO; de informatie is beschikbaar tot jaar Om een vergelijking te geven met de overige onderwijsinstellingen in Nederland, is bovenstaande informatie opgenomen. Omdat de onderwijsinstellingen in Nederland een diversiteit aan leerlingaantallen hebben (grootste circa en kleinste circa 20 leerlingen) zijn de instellingen selecteerd met\ een maximum aantal leerlingen van Dit resulteert in een vergelijking met circa onderwijsinstellingen in geheel Nederland. Dit geldt ook voor de overige tabellen in dit hoofdstuk. Het leerlingaantal in de benchmark laat in 2010 een stijging zien; de vergelijkbare onderwijsinstellingen in Nederland laten eenzelfde beeld zien: een toename in het jaar 2010 en in 2011 een daling. Het aantal leerlingen in geheel Nederland laten in 2010 en 2011 een daling zien; dit stemt overeen met dit benchmarkonderzoek. Onderstaand worden de diagrammen weergegeven met het verloop van baten, lasten en aantal leerlingen. Dit zowel van uw instelling als van de staffel waartoe uw instelling behoort. Overzicht van uw instelling Jaren Aantal leerlingen Totaal baten Totaal lasten Overzicht van de staffel Jaren Aantal leerlingen Totaal baten Totaal lasten Op de volgende bladzijden worden de verloopoverzichten gepresenteerd van de baten, de lasten en het resultaat per leerling. primair onderwijs - Van Ree Onderwijsadviseurs 23

24 Aantal leerlingen Bedragen in euro x Aantal leerlingen Bedragen in euro x Totaal baten per leerling vanaf 2009 Nederland Boekjaar Uw instelling Gemiddeld Gemiddeld Gemiddeld n.b. Totaal lasten per leerling vanaf 2009 Nederland Boekjaar Uw instelling Gemiddeld Gemiddeld Gemiddeld n.b. Resultaten per leerling vanaf 2009 Nederland Boekjaar Uw instelling Gemiddeld Gemiddeld Gemiddeld n.b. De hiernaaststaande tabellen bevatten de totale baten en lasten, over de achter-liggende jaren. De baten en lasten zijn gerelateerd aan het aantal leerlingen. De data voor instellingen in geheel Nederland zijn beschikbaar van 2009 t/m De gemiddelde lasten laten in 2009 en 2010 een daling zien; een mogelijke verklaring is de daling van het aantal De rijksbijdragen zijn in 2011 verlaagd; dit heeft effect op de totale baten per leerling. De totale lasten per leerling laten echter ook een daling zien, waardoor de verliezen beperkt blijven. De resultaten per leerling geven een gemengd beeld. In hoofdstuk 2 is al aangegeven dat de resultaten in 2009, 2010 en 2011 een negatief beeld geven. De resultaten van de onderwijsinstellingen in Nederland laten een positiever beeld zien. Opgemerkt wordt dat de totale baten minus de totale lasten niet gelijk is aan het hierboven gepresenteerde resultaat. Dit wordt veroorzaakt door de niet opgenomen rentebaten en -lasten. Overzicht van de benchmark Overzicht van Nederland Jaren Jaren Aantal leerlingen Totaal baten Totale lasten Aantal leerlingen Totaal baten Totale lasten primair onderwijs - Van Ree Onderwijsadviseurs 24

25 Tot slot Dit benchmarkrapport is uitsluitend opgesteld voor gebruik door uw instelling. Het is niet toegestaan dit rapport zonder onze toestemming vooraf aan derden te verstrekken. Als gevolg hiervan accepteren wij geen aansprakelijkheid of verantwoordelijkheid tegenover enige andere persoon of organisatie die dit verslag in handen of ter inzage krijgt. Wij hopen dat onze constateringen en adviezen u helpen om uw organisatie te sturen en te beheersen en uw resultaten te optimaliseren. Wij zijn graag bereid tot een nadere toelichting op en doordenking en uitwerking van mogelijke oplossingsrichtingen. Hoogachtend, Van Ree Onderwijsadviseurs M.A. Rozendaal RA Partner - vestigingsdirecteur Disclaimer: De samenstellers zijn zich volledig bewust van hun taak een zo betrouwbaar mogelijk model op te stellen en in te voeren. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele in dit model voorkomende onvolledigheden en/of onjuistheden. primair onderwijs - Van Ree Onderwijsadviseurs 25