HR Monitor Sector Waterschappen in Beeld

Transcriptie

1 HR Monitor 2012 Sector Waterschappen in Beeld

2 HR-monitor 2012 sector waterschappen in beeld drs. P.C.N. Honcoop drs. M.J.F. Tom Zoetermeer, juni 2013

3

4 Inhoudsopgave 1 Inleiding Doelstelling Uitvoering Opbouw rapport 10 2 Werkgelegenheid Inleiding Aantal werknemers Naar geslacht Naar leeftijd Naar opleiding Naar dienstjaren Leidinggevenden Stagiairs en trainees 16 3 In-, door- en uitstroom Inleiding Instroom Door- en uitstroom 23 4 Beloning en arbeidsvoorwaarden Inleiding Loonsom Inschaling Vergoedingen Toelagen Gratificaties Prestatietoeslag 34 5 Personeelsbeleid Inleiding Activerend personeelsbeleid Strategische personeelsplanning Opleiding en ontwikkeling Individueel Keuze Budget (IKB) SAW-regelingen Ouderschapsverlof HR-onderwerpen Veilige Publieke Taak Inleiding Aandacht VPT Agressie en geweld (Bijna-)bedrijfsongevallen 45 7 Ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid Inleiding 47 3

5 4 7.2 Ziekteverzuim Langdurig ziekteverzuim Arbeidsongeschiktheid 49

6 Samenvatting De HR-monitor 2012 biedt wederom een unieke kijk op ontwikkelingen op de arbeidsmarkt in de sector waterschappen. Deze samenvatting zet de belangrijkste ontwikkelingen op een rij. Werkgelegenheid daalde iets De bezetting van waterschappen is met 225 personen afgenomen tot , waarvan 935 bij een aan een waterschap gelieerde instelling. Omgerekend in FTE gaat het om Het aantal werknemers in de sector waterschappen is daarmee in twee jaar tijd met 1,9 procent gedaald. De effecten van de vergrijzing en ontgroening bij waterschappen zijn duidelijk zichtbaar als gekeken wordt naar de ontwikkeling van de bezetting de afgelopen jaren. De bezetting is weer ouder geworden. De gemiddelde leeftijd is opnieuw met 0,8 jaar gestegen tot 46,5 jaar en het aantal 55-plussers bedroeg in 2012 bijna Deze ontwikkeling is ook goed zichtbaar in het groeiend aantal medewerkers met lange dienstverbanden. Inmiddels zijn zes op de tien langer dan 10 jaar in dienst. Zeker in vergelijking met de rest van de beroepsbevolking loopt de sector waterschappen daarmee stevig uit de pas. De sector waterschappen is duidelijk een mannenwereld. In 2012 is 72 procent van de werknemers in de sector een man. Slechts 28 procent is van het vrouwelijke geslacht. Het aantal vrouwen in de sector is ook stabiel gebleven ten opzichte van Het aantal vrouwelijke leidinggevende nam wel toe. Arbeidsmarkt gaat op slot De crisis en de toegenomen aandacht voor bezuinigingen bij de overheid in het algemeen leiden er toe dat de arbeidsmarkt op slot komt te zitten. Er komt nog maar een beperkt aantal mensen bij en er gaan veel minder mensen op eigen initiatief weg. Het instroompercentage bedroeg in 2008 nog 9,4 procent, nu is dat meer dan gehalveerd tot 4,1 procent. Het uitstroompercentage daalde in dezelfde periode van 8,0 procent naar 4,7 procent. Degenen die uitstromen zijn voornamelijk oudere medewerkers die met pensioen gaan. In 2008 waren de meeste uitstromers tussen de 35 en 45. Inmiddels is de grootste groep uitstromers 60- plusser. Het aantal openstaande vacatures aan het einde van het jaar is opnieuw gedaald. In 2012 waren er in de sector ongeveer 850 vacatures, wat neerkomt op 7,2 procent van het totaal aantal werknemers. In 2010 lag het percentage op 8,9 procent en in 2008 nog op 10,3 procent. Gezien het teruglopen van het instroompercentage was dit ook te verwachten. Opvallend daarbij is dat het grote aantal technische uitvoeringsfuncties. In 2010 werden ook veel technische functies gevraagd, maar dit keer ligt veel 5

7 meer de nadruk op de uitvoeringsfuncties in plaats van beleidsfuncties. De waterschappen hebben echter geen enkel probleem om deze functies in te vullen. Andere aandachtspunten De instroom van starters gebeurt nauwelijks in de sector. In vergelijking met 2010 is wel het aantal stagiairs en trainees toegenomen. Desondanks leiden deze inspanningen niet tot instroom van jongeren. Het aandeel werknemers onder de 25 jaar in de bezetting blijft steken op 1 procent. In de Nederlandse beroepsbevolking is het aandeel van die groep 11 procent. Een ander aandachtspunt zijn de teruglopende uitgaven aan opleiding en ontwikkeling van medewerkers. In 2010 werd nog 3,2 procent van de loonsom uitgegeven aan opleiding en ontwikkeling, nu is dat 2,4 procent. Juist nu het waarborgen van de inzetbaarheid van medewerkers steeds belangrijker wordt, zou een stijging in de uitgaven aan opleiding en ontwikkeling voor de hand liggen. In tegenstelling tot de landelijke trend is in de sector waterschappen het ziekteverzuim de afgelopen twee jaar gestegen. Weliswaar licht (van 4,1 naar 4,2 procent), maar toch vormt het een belangrijk aandachtspunt omdat slechte economische omstandigheden vaak leiden tot een lager ziekteverzuimpercentage. Ook is er in de sector steeds minder plaats voor arbeidsongeschikten. In 2010 had ongeveer 80 procent van de waterschappen arbeidsongeschikten in dienst, nu is dat ongeveer 75 procent. Ook het gemiddeld aantal arbeidsongeschikten in dienst nam flink af. Mede in het licht van wellicht een toekomstig arbeidsgehandicapten quotum, is dit daarom ook een aandachtspunt. Gevolgen voor de komende jaren De vergrijzing en ontgroening in de bezetting bepalen in hoge mate de HRM-agenda voor de komende jaren. Management/organisatieontwikkeling, leeftijdbeleid en strategische personeelsplanning (SPP) worden door waterschappen ook als belangrijkste thema s voor het komend jaar genoemd. Het laatste thema, SPP, lijkt ook steeds meer op de kaart te komen. In 2012 heeft 46 procent van de waterschappen een vorm van SPP ingevoerd, terwijl in 2010 dit nog maar 28 procent was. Tot slot, bestaat het gevaar dat er een generatieconflict bij waterschappen ontstaat. De grote groep oudere (mannelijke) medewerkers met lange dienstverbanden komt steeds meer tegenover de nieuw ingestroomde jongere medewerkers met wellicht meer tijdelijke dienstverbanden te staan. Hun belangen komen steeds meer uit elkaar te liggen. Het zal voor waterschappen een uitdaging zijn beide groepen aan de organisatie te binden. 6

8 Werkgelegenheidsprofiel waterschappen 2010 en Aantal waterschappen (incl. gelieerde instellingen) Werkgelegenheid - In personen In FTE s Instroom 6,3% 4,1% Doorstroom 5,2% 4,5% Uitstroom 4,9% 4,7% Aantal vacatures ( in procenten van de bezetting) 8,9% 7,2% Kenmerken werkgelegenheid Aandeel mannen 72% 72% Gemiddelde leeftijd (in jaren) 45,7 46,5 Aandeel dienstverbanden > 10 jaar 54% 58% Aandeel leidinggevenden (in procenten van de bezetting) 6,4% 6,2% Beloning en arbeidsvoorwaarden Loonsom ca. 550 miljoen ca. 585 miljoen Aandeel maximum schalers 51% 63% Vergoedingen (in procenten van de loonsom) Wachtdiensten 1,10% 1,03% Onregelmatigheidsdiensten 0,15% 0,17% Overwerk 0,86% 0,85% Compensatie sterk bezwarende omstandigheden 0,36% 0,28% Toelagen ( in procenten van de loonsom) Persoonlijke toelage 0,43% 0,35% Waarnemingstoelage 0,03% 0,03% Arbeidsmarkttoelage 0,07% 0,07% Gratificatie (in procenten van de loonsom) 0,19% 0,16% Prestatietoeslag (in procenten van de loonsom. 0,20% Overig Begrote opleidingskosten (in procenten van de loonsom) 3,3% 3,2% Uitgegeven opleidingskosten (in procenten van de loonsom) 3,2% 2,4% 7

9 Aandeel stagiairs (in procenten van de bezetting) 5,0% 5,4% Aandeel trainees 0,2% 0,3% Aandeel arbeidsongeschikten (in procenten van de bezetting) 1,1% 0,9% Ziekteverzuimpercentage 4,1% 4,2% Bron: Panteia/Stratus

10 1 Inleiding Per 1 januari 2008 is de Stichting Arbeidsmarkt- en Ontwikkelingsfonds Waterschappen (A&O-fonds Waterschappen) opgericht. Dit is een samenwerkingsverband van alle werkgevers- en werknemersorganisaties in de sector waterschappen. Het A&O-fonds is er voor alle organisaties en de werknemers op wie de Cao Waterschappen van toepassing is en aan de waterschappen gelieerde instellingen, die deze Cao (SAW) vrijwillig volgen. In opdracht van het A&O-fonds Waterschappen heeft Panteia (voorheen Stratus) opnieuw de HR-monitor in de sector waterschappen uitgevoerd. De HR-monitor biedt op basis van feitelijke informatie inzicht in de personele situatie bij de waterschappen. Inmiddels heeft Panteia vijf metingen van de HR-monitor verricht; over het jaar 2005 (toen in opdracht van Unie van Waterschappen), 2007, 2008, 2010 en dit keer over Nu: 25 waterschappen In deze meting over 2012 zijn naast de 25 officiële waterschappen ook 10 aan de waterschappen gelieerde instellingen meegenomen. Het aantal waterschappen is daarmee met één gedaald. In de tussentijd zijn namelijk Waterschap Vallei en Eem en Waterschap Veluwe samengevoegd tot een nieuw waterschap: Vallei en Veluwe. Hoewel het aantal gelieerde instellingen ten opzichte van 2010 gelijk bleef (10) is wel de samenstelling van deze organisaties de afgelopen twee jaar veranderd. Zo zijn DELTA Waterlab en GWL verdwenen en zijn daar Aquon en BsGW voor in de plaats gekomen. In het rapport wordt overigens steeds gesproken over waterschappen, hiermee worden dan ook de waterschappen gelieerde instellingen bedoeld. Tabel 1 Organisatiestructuur sector waterschappen op 31 december waterschappen 10 gelieerde instellingen Waterschap Aa en Maas Hoogheemraadschap Amstel, Aquon Waterschap Blija Buitendijks Gooi en Vecht (Waternet) BsGW Waterschap Brabantse Delta Hoogheemraadschap van Delfland BSR Waterschap De Dommel Hoogheemraadschap Hollands Hefpunt Waterschap Groot Salland Noorderkwartier Lococensus-Tricijn Waterschap Hollandse Delta Hoogheemraadschap van Rijnland RBG Waterschap Hunze en Aa s Hoogheemraadschap Schieland SVHW Waterschap Noorderzijlvest en de Krimpenerwaard Waterproef Waterschap Peel en Maasvallei Hoogheemraadschap Stichtse Waterschapsbedrijf Limburg Waterschap Reest en Wieden Rijnlanden Waterschapshuis Waterschap Regge en Dinkel Waterschap Rijn en IJssel Waterschap Rivierenland Waterschap Roer en Overmaas Waterschap Scheldestromen Waterschap Vallei en Veluwe Waterschap Velt en Vecht Wetterskip Fryslân Waterschap Zuiderzeeland 9

11 1.1 Doelstelling Het doel van de HR-monitor is: het in kaart brengen van gegevens die nodig zijn voor de Caoonderhandelingen tussen de sociale partners, het informeren over het gevoerde personeelsbeleid binnen de waterschapssector, het leveren van input voor het ontwikkelen van gezamenlijk personeelsbeleid, en het bieden van de mogelijkheid om de samenstelling van het werknemersbestand en het personeelsbeleid te vergelijken/benchmarken. 1.2 Uitvoering Als uitgangspunt is de vragenlijst van de HR-monitor over 2010 genomen. Deze is door Panteia in overleg met het A&O-fonds Waterschappen en een werkgroep bestaande uit een vertegenwoordiging vanuit de sector aangepast voor de HR-monitor De gehanteerde vragenlijst bestond uit 11 onderdelen met in totaal 75 vragen. De vragenlijst is opgenomen in bijlage 1. Brutorespons 86 procent De dataverzameling heeft plaatsgevonden door middel van een internetenquête. De contactpersonen bij de 35 organisaties in de sector zijn per e- mail uitgenodigd de vragenlijst op het internet in te vullen. Ook konden zij hun antwoorden schriftelijk aan Panteia doorgeven door het uitprinten en invullen van een meegestuurde PDF-file. De oorspronkelijke veldwerkperiode van de HR-monitor zou ongeveer 3 weken (van 12 februari tot 1 maart 2013) duren. Het veldwerk heeft uiteindelijk tot begin april 2013 geduurd, maar hierdoor hebben wel 34 organisaties deels (bijvoorbeeld door het alleen leveren van bezettingscijfers) of geheel de vragenlijst kunnen invullen. De brutorespons van de HR-monitor over 2012 bedraagt daarmee 86 procent. Op basis van deze respons kan een betrouwbaar beeld van de werkgelegenheid in de sector waterschappen geschetst worden. Om een representatief beeld te kunnen geven voor de sector zijn sommige resultaten in de HRmonitor geëxtrapoleerd. De extrapolatiefactor is bepaald op basis van het totaal aantal personen dat werkzaam is in de waterschapssector (11.868) Opbouw rapport In hoofdstuk 2 wordt de omvang en samenstelling van het werknemersbestand in de sector waterschappen behandeld. In het derde hoofdstuk staat de mobiliteit binnen de sector waterschappen centraal, waarbij de in-, dooren uitstroomcijfers worden besproken. Het beloningsbeleid wordt in het vierde hoofdstuk behandeld. Het personeelsbeleid wordt verder in hoofdstuk 5 geanalyseerd. In hoofdstuk 6 komt het onderwerp Veilig Publieke Taak aan bod. Tot slot worden in het laatste hoofdstuk de onderwerpen ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid in de sector waterschappen besproken. 1 ABP

12 2 Werkgelegenheid 2.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt een beschrijving gegeven van de omvang en samenstelling van het werknemersbestand in de sector waterschappen. Eerst wordt de omvang van de werkgelegenheid besproken, zowel uitgedrukt in aantallen werknemers als in FTE s (Fulltime Equivalenten). In de daaropvolgende paragrafen wordt de samenstelling van het werknemersbestand in de sector aan de hand van geslacht, leeftijd, opleiding en dienstjaren beschreven. Ook wordt gekeken naar het aantal leidinggevenden, stagiairs en trainees. 2.2 Aantal werknemers Aantal werknemers neemt met 1,9 procent af tot In 2012 nam de werkgelegenheid binnen de sector waterschappen af. Op 31 december 2010 werkten er in de gehele sector nog personen. Eind 2012 telde de sector waterschappen in totaal werknemers, waarvan 935 personen bij een aan de waterschappen gelieerde instelling. Het aantal werknemers in de sector waterschappen is daarmee in twee jaar tijd met 1,9 procent afgenomen. In dezelfde periode nam in de sector gemeenten de werkgelegenheid met 4,0 procent en in de sector provincies met 9,0 procent. Figuur 1 Aantal werknemers in de sector waterschappen in de periode 1994 tot en met Bron: Unie van Waterschappen 2005, Panteia/Stratus 2013 Indien gekeken wordt naar waterschappen en gelieerde instellingen afzonderlijk dan blijkt dat in tegenstelling tot voorgaande jaren het aantal werknemers bij waterschappen voor het eerst afnam (-3,3 procent). In eerdere jaren bleef het aantal werknemers bij waterschappen vrijwel stabiel. Bij de gelieerde instellingen nam het aantal werknemers wederom toe, van 780 personen in 2010 naar 935 in Dit komt neer op een stijging van bijna 20 procent, ondanks dat het aantal gelieerde instellingen gelijk bleef (10). 11

13 Het kan zijn dat deze gelieerde instellingen de afgelopen periode nog meer taken van andere overheden (bijvoorbeeld gemeenten, provincies) erbij hebben gekregen en dus meer behoefte aan personeel hadden. Tabel 2 Aantal werknemers bij waterschappen en gelieerde instellingen in 2010 en 2012, inclusief procentuele verandering Aantal werknemers 2010 Aantal werknemers 2012 Procentuele verandering Absoluut Relatief Absoluut Relatief Waterschappen % % -3,3% Gelieerde instellingen 780 6% 935 8% +19,8% Totaal % % -1,9% Bron: Panteia/Stratus, 2013 In 2012 werkte 23 procent in deeltijd Deeltijders In de sector waterschappen werkte, net als in 2010, 23 procent van de werknemers in deeltijd. Dat betekent dat de werkgelegenheid uitgedrukt in FTE s lager is dan de werkgelegenheid in aantal werknemers. In 2012 was de gemiddelde deeltijdfactor in de sector 0,93. De deeltijdfactor is daarmee iets gestegen ten opzichte van de vorige metingen; zowel in 2007, 2008 als 2010 lag de gemiddelde deeltijdfactor op 0,92. Als de werkgelegenheid wordt uitgedrukt in FTE s, was de omvang op 31 december Formatie De formatie in aantal FTE s in de sector waterschappen kwam op 31 december 2012 uit op De formatie in de sector is daarmee circa 400 FTE s hoger dan de werkgelegenheid in aantal FTE s (11.082). In 2010 was het verschil iets groter, namelijk ongeveer 450 FTE s. Het verschil wordt voornamelijk veroorzaakt door het steeds minder aantal openstaande vacatures. (zie ook paragraaf 3.2). 2.3 Naar geslacht Relatief veel mannen werkzaam In de sector waterschappen zijn relatief veel mannen werkzaam in vergelijking met de landelijke beroepsbevolking. In de sector is 72 procent van de werknemers een man. Slechts 28 procent is van het vrouwelijke geslacht. Het aantal vrouwen in de sector is ten opzichte van 2010 gelijk gebleven. Bij gemeenten is 48 procent van de werknemers een vrouw en bij provincies 43 procent. 12

14 Tabel 3 Aantal werknemers naar geslacht in de sector waterschappen, de landelijke beroepsbevolking, provincies en gemeenten op 31 december 2012 in procenten Geslacht Sector Waterschappen Landelijk Sector Gemeenten Sector Provincies Man Vrouw 72% 53% 52% 57% 28% 47% 48% 43% Bron: Panteia/Stratus 2013, A+O Fonds Gemeenten/ E til 2013, A&O Fonds Provincies/IPO Naar leeftijd Gemiddelde leeftijd is 46,5 jaar In 2012 was de gemiddelde leeftijd van werknemers in de sector waterschappen 46,5 jaar. In vergelijking met 2010 is de gemiddelde leeftijd van werknemers daarmee opnieuw gestegen; toen lag deze op 45,7 jaar. De gemiddelde leeftijd van werknemers bij provincies was in ,6 jaar en bij gemeenten 46,9 jaar. De mannen zijn nog steeds gemiddeld ouder dan vrouwen; bij mannen was de gemiddelde leeftijd 47,6 jaar, terwijl vrouwen gemiddeld 43,9 jaar waren. Het leeftijdsverschil tussen mannen en vrouwen wordt wel kleiner, vooral omdat de vrouwelijke werknemers gemiddeld ouder zijn geworden. Hoewel de gemiddelde leeftijd van mannen tussen 2008 en 2010 redelijk stabiel bleef, is deze in 2012 echter weer gestegen. Tabel 4 Gemiddelde leeftijd (in jaren) in de sector waterschappen in 2008, 2010 en 2012, provincies en gemeenten in 2012 Gemiddelde leeftijd Sector waterschappen Sector Provincies Sector Gemeenten Man 46,9 46,7 47,6 49,4 48,5 Vrouw 42,2 42,8 43,9 45,3 45,2 Totaal 45,4 45,7 46,5 47,6 46,9 Bron: Panteia/Stratus 2013, A+O Fonds Gemeenten/ E til 2013, en A&O Fonds Provincies/IPO 2013 Gemiddelde leeftijd is relatief hoog In vergelijking met de landelijke beroepsbevolking blijft de gemiddelde leeftijd binnen de sector waterschappen relatief hoog. 57 procent van de werknemers in de sector waterschappen is ouder dan 45 jaar, dit is iets lager dan dit percentage bij de gemeenten (61%). Bij de landelijke beroepsbevolking is maar 40 procent van de werknemers ouder dan 45 jaar. Slechts 14 procent van de werknemers in de sector waterschappen is jonger dan 35 jaar. Dit percentage is precies gelijk aan het percentage werknemers jonger dan 35 jaar bij gemeenten in 2012, bij provincies ligt dit percentage 13

15 met 12 procent nog iets lager. Van de landelijke beroepsbevolking is 35 procent jonger dan 35 jaar. De percentages voor de waterschappen zijn nauwelijks veranderd ten opzichte van twee en vier jaar geleden. Tabel 5 Aantal werknemers naar leeftijd (in procenten) in de sector waterschappen en de landelijke beroepsbevolking 2010 en 2012 Leeftijdscategorie Sector Waterschappen 2010 Sector Waterschappen 2012 Landelijke Beroepsbevolking 2010 Landelijke Beroepsbevolking jaar of jonger 1% 1% 11% 11% 25 tot 35 jaar 13% 12% 24% 23% 35 tot 45 jaar 28% 27% 26% 25% 45 tot 55 jaar 34% 35% 25% 26% 55 jaar of ouder 23% 25% 13% 15% w.v.: 55 tot 60 jaar 14% 15% 9% 10% 60 tot 65 jaar 9% 10% 4% 5% 65 jaar of ouder 0% 0% 0% 0% Bron: Panteia/Stratus 2013, Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, CBS Naar opleiding Relatief weinig werknemers met een WO-opleiding In de sector waterschappen werken relatief weinig werknemers met een WO-opleiding. Het aandeel in 2012 ligt met 11 procent wel hoger dan in de vorige meting; toen lag het aandeel op 8 procent. Het aandeel werknemers met een HBO-opleiding is, na een stijging in 2010, stabiel rond de 40 procent gebleven. Het percentage werknemers met een MBO-opleiding is daarentegen aanzienlijk gestegen in vergelijking met eerdere metingen. In 2008 had 37 procent een MBO-opleiding gevolgd, in procent en nu ligt het op 48 procent. Het aandeel werknemers dat alleen VMBO heeft gevolgd, is ten opzichte van 2010 flink afgenomen, namelijk van 9 tot 3 procent. 14

16 Figuur 2 Aantal werknemers naar opleiding (in procenten) in de sector waterschappen in 2008, 2010 en 2012 WO 11% 8% 10% HBO 34% 39% 40% MBO 37% 48% 43% VMBO 3% 9% 18% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Bron: Panteia/Stratus Naar dienstjaren Een relatief grote groep is 10 jaar of meer in dienst In 2012 was meer dan de helft van de werknemers (58 procent) binnen de sector waterschappen langer dan 10 jaar in dienst. Bij gemeenten was in 2012 ruim 45 procent van alle werknemers langer dan 10 jaar in dienst. In 2010 was dit aandeel 54 procent bij de waterschappen. Het aandeel werknemers met een dienstverband tussen 3 en 10 jaar nam ten opzichte van 2010 toe tot 29 procent, terwijl het aandeel werknemers met een dienstverband korter dan 3 jaar juist daalde tot 14 procent. Figuur 3 Aantal werknemers naar dienstjaren (in procenten) in de sector waterschappen in 2008, 2010 en jaar of meer 58% 54% 49% 3 tot 10 jaar 29% 26% 35% Minder dan 3 jaar 14% 20% 16% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% Bron: Panteia/Stratus

17 2.7 Leidinggevenden In 2012 bekleedden 736 werknemers een leidinggevende functie binnen de sector waterschappen. Dit komt overeen met 6,2 procent van de totale bezetting bij de sector waterschappen. Het aandeel leidinggevenden is daarmee heel licht afgenomen ten opzichte van 2010; toen lag dit op 6,4 procent. Indien gekeken wordt naar de span of control (het aantal leidinggevenden per 100 medewerkers) dan ligt deze op 6,2. Bij gemeenten ligt dit nagenoeg gelijk, namelijk 6,1 leidinggevenden per 100 medewerkers. 19 procent van de leidinggevenden is een vrouw Hoewel de leidinggevende nog steeds vaker een man is dan een vrouw, is het aantal vrouwelijke leidinggevenden in de sector opnieuw toegenomen. In 2008 was 14 procent van de leidinggevenden van het vrouwelijke geslacht, in 2010 was het percentage 16 procent en nu is dat opgelopen tot 19 procent. Tabel 6 Aantal leidinggevenden naar geslacht in de sector waterschappen (absoluut en in procenten) in 2008, 2010 en Aantal In Aantal In Aantal In personen procenten personen procenten personen procenten Man % % % Vrouw % % % Totaal % % % Bron: Panteia/Stratus Stagiairs en trainees Net als in 2010, heeft iedere waterschapsorganisatie gebruik gemaakt van stagiairs. Het ging in 2012 totaal om circa 640 stagiairs. Uitgedrukt als percentage van het aantal werknemers in de sector waterschappen, komt dit neer op 5,4 procent. In 2010 was dit iets lager, namelijk 5,0 procent. Bij gemeenten was in 2012 het aandeel stagiairs in de gemeentelijke bezetting 5,2 procent. In deze meting hebben waterschappen voor het eerst informatie gevraagd naar het opleidingsniveau van de stagairs. De meeste stagiairs zijn bezig met een HBO-opleiding (43 procent) of een MBO-opleiding (34 procent). 19 procent is afkomstig uit het WO en 4 procent volgt een andere opleiding. De opleidingsverdeling van het aantal ingezette stagiairs is daarmee nagenoeg gelijk aan de opleidingsverdeling van werknemers binnen de sector. 16

18 Figuur 4 Aantal stagairs naar opleiding (in procenten) in de sector waterschappen en bij gemeenten in 2012 WO 5% 19% HBO 43% 42% MBO 34% 45% Anders 4% 8% 0% 10% 20% 30% 40% 50% Waterschappen Gemeenten Bron: Panteia/Stratus 2013, A&O Fonds Gemeenten/ E til 2013 Trainees komen minder vaak voor dan stagiairs Ook in 2012 kwamen trainees minder vaak voor dan stagiairs. Het aantal waterschappen dat trainees in dienst heeft, is wel weer gegroeid. In 2010 had ruim een derde van de organisaties (35 procent) in de sector waterschappen trainees in dienst, nu is dat bij 44 procent van de organisaties. In tegenstelling tot 2010 zijn trainees niet langer besteed aan alleen grotere organisaties. Ook de wat kleinere organisaties hadden in 2012 trainees in dienst. In totaal waren in de gehele sector in trainees werkzaam, wat overeenkomt met 0,3 procent van de totale bezetting in de sector. Het aandeel is daarmee licht toegenomen ten opzichte van 2010 (0,2 procent), wat inhoudt dat het gemiddeld aantal trainees per waterschapsorganisatie ook is toegenomen. Van de waterschappen die in 2012 gebruik maakten van trainees werkte circa een derde op het gebied van traineeships samen met andere partijen. Het overgrote deel van deze andere partijen betrof andere waterschappen. Waterschappen wisselen dus veelal onderling trainees uit. 17

19

20 3 In-, door- en uitstroom 3.1 Inleiding Het is niet alleen interessant om te kijken hoe het aantal werknemers in de sector waterschappen zich ontwikkelt, maar ook hoe groot de mobiliteit van werknemers in de sector is. De in-, door- en uitstroompercentages van werknemers geven deze mobiliteit binnen de sector waterschappen weer. In dit hoofdstuk zullen deze drie onderwerpen stuk voor stuk besproken worden. 3.2 Instroom Instroom 4,1 procent In 2012 was de instroom van nieuwe werknemers in de sector waterschappen 4,1 procent. Het instroompercentage is daarmee opnieuw gedaald. In 2010 lag de instroom in de sector op 6,3 procent en in 2008 op 9,4 procent. Ook bij gemeenten is er sinds 2008 een daling van het instroompercentage te zien. In 2008 was het gemeentelijk instroompercentage 10,9 procent, in 2010 was het 7,1 procent en in 2012 is het gedaald naar 3,9 procent. Bij de provincies is dezelfde trend te zien, het instroompercentage voor 2012 is daar nog maar een derde van het instroompercentage van Tabel 7 Instroom bij waterschappen, gemeenten en provincies in 2008, 2010 en 2012 Instroom Waterschappen 9,4% 6,3% 4,1% Gemeenten 10,9% 7,1% 3,9% Provincies 8,0% 5,4% 2,5% Bron: Panteia/Stratus 2013, A+O Fonds Gemeenten/ E til 2013, A&O Fonds Provincies/ IPO 2013 De meeste instromers komen uit het bedrijfsleven vandaan; 45 procent van de instromers heeft voor hun baan bij het waterschap gewerkt bij een (commercieel) bedrijf. 22 procent heeft gewerkt bij een (lager) overheidsorgaan (gemeenten, provincies, zorg en onderwijs). Voor 7 procent van de instromers is het waterschap hun eerste werkgever (schoolverlaters) en 5 procent heeft al bij een andere werkgever in de sector gewerkt. 19

21 Figuur 5 Aantal instromers naar herkomst (in procenten) in de sector waterschappen in 2012 Schoolverlater Waterschappen Rijksoverheid 5% 4% 7% Lagere overheden 22% Bedrijfsleven 45% Zelfstandig ondernemer 2% Niet werkend Overig Onbekend 4% 6% 6% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 2012 Bron: Panteia/Stratus procent van de instromers is ouder dan 50 Indien gekeken wordt naar de leeftijd van instromers in de sector waterschappen, dan zijn het vooral personen vanaf 25 tot en met 49 jaar die de sector instromen. In tegenstelling tot 2010 ligt de piek nu wat later, namelijk in de leeftijdsklassen 30 tot en met 34 jaar (17 procent) Het aantal instromers jonger dan 25 jaar blijft laag met 9 procent. Verder is opvallend dat 20 procent van de instromers in de sector waterschappen ouder is dan

22 Figuur 6 Aantal instromers naar leeftijd (in procenten) in de sector waterschappen in 2008, 2010 en 2012 Jonger dan 20 jaar 1% 0% 1% 20 t/m 24 jaar 8% 7% 6% 25 t/m 29 jaar 14% 15% 20% 30 t/m 34 jaar 35 t/m 39 jaar 13% 17% 19% 17% 16% 17% 40 t/m 44 jaar 45 t/m 49 jaar 12% 14% 14% 15% 15% 15% 50 t/m 54 jaar 10% 8% 9% 55 t/m 59 jaar 3% 3% 6% 60 t/m 64 jaar 65 jaar of ouder 1% 1% 0% 0% 0% 4% 0% 5% 10% 15% 20% 25% Bron: Panteia/Stratus 2013 Vacatures In 2012 waren er in de sector ongeveer 850 vacatures, wat neerkomt op 7,2 procent van het totaal aantal werknemers. Het aantal vacatures is daarmee opnieuw gedaald. In 2010 lag het percentage namelijk op 8,9 procent en in 2008 nog op 10,3 procent. De meest voorkomende vacatures in 2012 waren technische uitvoeringsfuncties (31 procent) en administratieve/financiële functies (22 procent). In 2010 werden ook veel technische functies gevraagd, maar dit keer ligt veel meer de nadruk op de uitvoeringsfuncties in plaats van beleidsfuncties. De technische beleidsfuncties beslaan nu maar 7 procent van het aantal vacatures, terwijl dit in 2010 nog 21 procent was. 21

23 Figuur 7 Aantal vacatures uitgesplitst naar functies (in procenten) in de sector waterschappen in 2008, 2010 en 2012 Technische uitvoeringsfuncties 21% 28% 31% Administratieve/financiële functies 15% 22% 23% Adviesfuncties 11% 12% 15% Managementfuncties 9% 7% 6% Technische beleidsfuncties 7% 15% 21% Overige functies 15% 13% 20% 0% 10% 20% 30% 40% Bron: Panteia/Stratus 2013 Moeilijk vervulbare vacatures: 0,6 procent In totaal had iets meer dan helft van de waterschappen (52,3 procent) in 2012 moeilijk vervulbare vacatures. Het aantal moeilijk vervulbare vacatures was in 2012, uitgedrukt in procenten van het aantal werknemers, 0,6 procent. Het percentage moeilijk vervulbare vacatures is daarmee opnieuw gedaald; in 2010 lag dit namelijk op 0,8 procent en ,6 procent. In tegenstelling tot 2010 zijn er nu veel meer managementfuncties moeilijk vervulbaar; 31 procent van de moeilijk vervulbare vacatures was namelijk een managementfunctie. Ook was het in 2012 lastig om iemand te vinden voor een administratieve/financiële functie. De waterschappen hadden minder moeite om een adviesfunctie of technische beleidsfunctie op te vullen. Ook met de meeste voorkomende vacature in de sector, de technische uitvoeringsfunctie, hebben waterschappen geen enkel probleem om dit in te vullen. 22

24 Figuur 8 Aantal moeilijk vervulbare vacatures naar functie (in procenten) in de sector waterschappen in 2008, 2010 en 2012 Managementfuncties 8% 15% 34% Administratieve/financiële functies 17% 17% 24% Technische uitvoeringsfuncties 13% 16% 31% Adviesfuncties 5% 14% 31% Technische beleidsfuncties 3% 12% 17% Overige functies 12% 11% 21% 0% 10% 20% 30% 40% Bron: Panteia/Stratus Door- en uitstroom Doorstroom opnieuw gedaald Het aantal werknemers dat binnen zijn waterschap van baan of functie verandert (de zogenaamde doorstroom) is opnieuw gedaald; in 2008 stroomde 6,5 procent door, in ,2 procent en nu ligt het percentage op 4,5 procent. Bij de gemeenten schommelde dit doorstroompercentage de afgelopen jaren tussen de 4 en 5 procent. In 2012 bedroeg het percentage daar 4,0 procent. Uitstroom licht gedaald De totale uitstroom was in de sector in ,7 procent. Ten opzichte van 2010 is dit percentage iets gedaald; toen was de uitstroom 4,9 procent. De werknemers in de sector blijven daarmee vrijwel honkvast. De recessie is hier waarschijnlijk de oorzaak van; werknemers zullen immers onder dergelijke (arbeids)marktomstandigheden niet snel van baan wisselen. Ook bij gemeenten daalde het uitstroompercentage in vergelijking met Het percentage nam wel harder af dan bij de waterschappen, namelijk van 8,6 procent in 2010 naar 6,6 procent in Bij provincies steeg in dezelfde periode juist het uitstroompercentage van 5,3 naar 7,5 procent. Tabel 8 Uitstroom bij waterschappen, gemeenten en provincies 2008, 2010 en 2012 Instroom Waterschappen 8,0% 4,9% 4,7% Gemeenten 10,7% 8,6% 6,6% Provincies 8,0% 5,3% 7,5% Bron: Panteia/Stratus 2013, A+O Fonds Gemeenten/ E til 2013, A&O Fonds Provincies/ IPO