VERSCHILLENDE RASSEN ~ VERSCHILLENDE BROEDMAATREGELEN. Door Dr. Ron Meijerhof, gevogelte Prestaties Plus, Voorst, Nederland Met dank aan World Poultry

Transcriptie

1 OVER PLUIMVEE Wij kunnen meestal geen reden bedenken waarom, van dezelfde inleg in dezelfde broedmachine, een aantal kuikens normaal uitkomt, terwijl anderen veel later aanpikken of helemaal niet. Het lezen van dit artikel, gebaseerd op de ervaringen in de commerciële pluimveehouderij, kan misschien een eye-opener zijn. VERSCHILLENDE RASSEN ~ VERSCHILLENDE BROEDMAATREGELEN Door Dr. Ron Meijerhof, gevogelte Prestaties Plus, Voorst, Nederland Met dank aan World Poultry Commerciële vleeskuikenstammen zijn gewoonlijk onderling verschillend qua prestatie-eigenschappen. Dit is echter niet alleen een kwestie van groei, maar ontstaat vaak al tijdens het uitbroeden. Hoewel het algemeen aanvaard is dat er genetische verschillen tussen de stammen en rassen bestaan, nemen we vaak aan dat het uitbroeden en de daarbij behorende voorwaarden min of meer gelijk zijn voor alle rassen, vooral als we dat bezien binnen een specifieke groep, zoals slachtkuikens of legkippen. Rassen en stammen binnen een ras hebben veel overeenkomsten, maar er zijn ook enkele verschillen. Hoewel gedegen wetenschappelijke informatie beperkt is, kunnen praktische ervaringen een aantal indicaties geven. Maar om deze verschillen beter te begrijpen, zullen we eerst eens kijken naar het broedproces. Wat gebeurt er tijdens het broeden? Embryo s hebben energie nodig voor hun ontwikkeling, en die energie wordt geleverd door het oxideren van de inhoud van het ei. In het eerste deel van het broedproces groeit het embryo op koolhydraten, maar in het tweede deel moet het overschakelen naar de dooier. Deze dooier bestaat voornamelijk uit vet, wat

2 een zeer effectieve energiebron is. Het gebruikmaken van dit vet voor energie is een relatief traag proces dat veel zuurstof nodig heeft. Dit houdt in dat het vermogen van het embryo om energie te produceren wordt beïnvloed door de beschikbaarheid van zuurstof door de eischaal. De snelheid waarmee het embryo energie verbruikt, is afhankelijk van de temperatuur in het ei. Als deze temperatuur stijgt, zal de stofwisseling van het embryo sneller worden, en daarom zal het zijn energie sneller verbruiken. Natuurlijk is het belangrijk dat de productie en het verbruik van energie in evenwicht zijn. Als het embryo meer energie verbruikt dan het kan produceren, zal het aan het eind van het broedproces geen energie meer over hebben, en we kunnen ons voorstellen dat er dan dingen mis gaan. Links: Eieren van diverse rassen, in allerlei kleuren en maten. Foto: Evert van Dijk. Het rennende embryo Om ons voor te stellen wat er gebeurt tijdens het broedproces, kunnen we een vergelijk maken met duursporten, zoals het lopen van een marathon. Natuurlijk is de ontwikkeling van een embryo en lopen van een marathon niet hetzelfde, maar er zijn enkele overeenkomsten. Hoewel het lopen van een marathon een zeer stressvol proces is, ligt het wandelen van een marathon met een snelheid van 5 km / uur binnen het bereik van iedereen met een goede fysieke conditie en voldoende motivatie. Als we echter een marathon willen lopen met 12 km / uur, moeten we veel trainen, en slechts een paar mensen kunnen een marathon lopen met 20 km / uur. Dus het is niet de afstand die het verschil maakt, het is de snelheid. In feite heeft bijna iedereen genoeg energie opgeslagen in zijn/haar lichaam om een marathon te lopen, want voor die 42 km is een hoeveelheid energie nodig die wordt geleverd door het verbranden van ongeveer 400 g lichaamsvet. Maar we moeten dit vet omzetten in voedingsstoffen die kunnen worden gebruikt door de spieren, waarvoor zuurstof nodig is, en het kost tijd. Daarom zijn trainingen gericht op het vermogen van het lichaam om zuurstof op te nemen. Als we niet rennen maar lopen, heeft het lichaam voldoende tijd en zuurstof om dat vet tijdig om te zetten en hebben we geen enkel probleem. Als we echter met hoge snelheid lopen, is het verbruik van energie veel hoger, en kan ons lichaam de vraag niet bijhouden. Als we proberen om te rennen in een omgeving met weinig zuurstof, bijvoorbeeld op grote hoogte, zal dit zelfs nog erger zijn. Verschillen tussen rassen Niet alle rassen en foklijnen zijn gelijk. Als we bijvoorbeeld eieren van hetzelfde gewicht van Ross 308 en Cobb 500 ( 2 hybride merken) inleggen in dezelfde

3 broedmachine, kunnen we zien wat de verschillen zijn. Zo verliest bijvoorbeeld een Ross 308 ei ongeveer 0,5 tot 1% meer gewicht (vocht) in 18 dagen. Als we de temperatuur van de eischaal (embryo temperatuur) meten op de 18 e dag van het broedproces, zullen we zien dat de Cobb eieren 0,7 tot 1,0 ºF warmer zijn dan de Ross eieren. Als we kijken naar de uitkomsttijd zien we meestal dat Cobb eieren 8 tot 12 uur eerder uitkomen dan even zware Ross eieren. Boven: Leghorn kriel kuikens één ras, één kleurslag, tegelijk uitgekomen. Foto: Arie van Bijsterveldt. Wat zijn de gevolgen? Als we dit proberen te vergelijken met onze rennende kuikens, hoe kunnen we dit dan verklaren? Cobb embryo's lijken een hogere inwendige temperatuur te hebben dan Ross embryo's. De waarschijnlijke reden hiervoor is dat Cobb embryo's iets meer warmte produceren tijdens het broedproces dan Ross, en als de eieren bebroed worden in dezelfde machine bij dezelfde luchttemperatuur, zal dat als resultaat hebben dat de temperatuur van het embryo hoger zal zijn. Het is alsof het embryo op een hogere snelheid rent, wat ook verklaart waarom het eerder uitkomt. Tegelijkertijd verliezen de Cobb eieren minder vocht. Dit zal deels het gevolg zijn van de hogere temperatuur van de eieren, maar het geeft aan dat ook de geleiding van de eieren minder is. Een lagere geleidbaarheid betekent niet alleen dat de verdamping langzamer gaat, maar ook dat de gasuitwisseling en dus de opname van zuurstof en het vrijkomen van kooldioxide, moeilijker zal zijn. Links: Marans ei met dood kuiken; het embryo was volledig ontwikkeld maar heeft de luchtkamer niet aangepikt. Foto: Dirk de Jong. Er zijn twee opties mogelijk Dit alles bij elkaar betekent dat het Cobb embryo in staat is om sneller te lopen, maar tegelijkertijd minder zuurstof beschikbaar heeft. Als gevolg hiervan zal het eerder uitkomen, maar sneller uitgeput raken. Omdat het embryo energie nodig heeft om te overleven en geen mogelijkheid heeft om meer vet verbranden, zullen er twee dingen gebeuren: 1) Het embryo zal eiwit gaan verbranden. Dit betekent dat het energie zal nemen van zijn spieren, wat resulteert in minder spierontwikkeling bij uitkomst. Vooral

4 de hartspier lijkt te worden beïnvloed, waardoor op latere leeftijd problemen ontstaan. 2) Het embryo zal min of meer overschakelen op de anaërobe oxidatie van koolhydraten, waardoor melkzuur geproduceerd wordt - hetzelfde product dat ons spierpijn geeft de dag nadat we overmatige lichaamsbeweging hadden zonder de juiste training. Deze kuikens hebben problemen met lopen in de uitkomstlade en later op de boerderij, waardoor ze een slechte start hebben. Links: Een ander Marans ei met een dood kuiken; deze had wel het vlies naar de luchtkamer geopend, maar blijkbaar geen energie meer om de eischaal aan te pikken. Foto: Dirk de Jong. Maar niet alleen eiwitbronnen als de hartspier worden opgeofferd in dit proces; ook het immuunsysteem wordt aangetast en zal niet zo goed functioneren als het normaal zou kunnen. Wat kunnen we hieraan doen? Wat we moeten beseffen is dat er een verschil is tussen de rassen. In dit geval van Cobb en Ross, is er een verschil in de schaalgeleiding en warmte. Zaken als verschillen in de uitkomsttijd, uitgeputte kuikens die een slechte start hebben met een beschadigd hart en verminderd immuunsysteem, zijn in de meeste gevallen niet genetisch, maar zijn het resultaat van het feit dat we de embryo's niet dwongen om de marathon te lopen in plaats van te rennen. Hoe laten we de embryo's de marathon lopen? Alleen door het handhaven van de temperatuur op het juiste niveau van ongeveer 100 º F (eischaal temperatuur). Boven: Om de temperatuur van de eischaal te meten, kunt u een digitale oorthermometer gebruiken. Meet de temperatuur op het midden van het ei, niet aan de boven- of onderkant. Zorg dat de punt van de thermometer vlak (niet scheef) tegen de eischaal gehouden wordt.

5 Dit betekent dat de temperatuur van de broedmachine moet worden aangepast aan het ras dat we uitbroeden, maar ook dat we eieren van dezelfde maat in de machine moeten doen, omdat grotere eieren meer warmte produceren en een lagere luchtsnelheid, wat resulteert in een hogere temperatuur van het embryo. Boven: Dorking kuikens, net uit het ei. Foto: AE Aanpassen aan het ras Als we de temperatuur niet aan passen aan het juiste niveau, dan zien we verschillen tussen de rassen. De meer warmte producerende rassen - zoals de Cobb ten opzichte van Ross, maar ook Cobb 700 ten opzichte van Cobb 500 en Ross 708 in vergelijking met Ross zullen meer te lijden hebben van oververhitting in de dezelfde omgevingstemperatuur. Het zal resulteren in te snel uitkomen (met alle bijbehorende problemen van uitdroging, etc.), meer uitgeputte kuikens en daardoor een slechte start, meer problemen aan de pootjes, te wijten aan de afbraak van het eiwit, meer metabolische problemen zoals ascites (waterbuik) als gevolg van de schade aan de spieren, en mogelijk meer problemen met ziekten als gevolg van een minder ontwikkeld immuunsysteem. Niet al deze problemen zullen even ernstig zijn, afhankelijk van het gerealiseerde temperatuur- en zuurstofniveau, maar een te hoge temperatuur zal wel deze negatieve effecten hebben. Rechts: Cochin kuiken. Foto Pauline van Schaik. Als we niet in staat zijn om de juiste temperatuur te handhaven op basis van de eisen van het ras / foklijn, zal dat in het bijzonder schadelijk zijn voor de embryo's die de neiging hebben om meer warmte te produceren tijdens de incubatie. Het tijdig nemen van passende maatregelen tijdens het broedproces zal uiteindelijk leiden tot een betere start. Alle rassen zijn gelijk, maar sommigen zijn meer gelijk dan anderen...

6 Nog enige aanvullingen van de redactie. Problemen bij het uitkomen? Leg dan eens alleen eieren in van hetzelfde ras, of van rassen die evenveel warmte produceren tijdens het broedproces. Meten dus! De optimale eischaal temperatuur is tussen de ºF (37,8 en 38,3 ºC) tijdens het gehele broedproces. De eischaal temperatuur is min of meer gelijk aan de temperatuur in het ei, dus zoals het embryo die ervaart. Het is dus niet perse hetzelfde als de temperatuur van de lucht in de broedmachine! Hoge broedtemperatuur veroorzaakt meer schade aan het embryo dan lage broedtemperatuur. Behalve de broedtemperatuur is ook de luchtvochtigheid erg belangrijk. Controleer bij het schouwen de grootte van de luchtkamer; dat is een goede indicatie aangaande de luchtvochtigheid in de broedmachine. Luie, dikke, volle kuikens, die nog niet veel interesse tonen in eten en drinken, zijn vaak het gevolg van lage broedtemperatuur en/of hoge luchtvochtigheid. Hoge broedtemperatuur en/of lage luchtvochtigheid geeft juist wat dunnere, erg actieve en luidruchtige kuikens, die vaak uitgedroogd zijn en weinig dooierreserve hebben. De negatieve effecten van een niet optimaal broedproces hebben waarschijnlijk niet alleen op de korte termijn, maar ook op de lange termijn gevolgen voor de overleving en de ontwikkeling van het kuiken. Gebruik je een vlakbroeder (zonder automatische keerinrichting)? Zorg dan dat de eieren bij het keren ook van plaats wisselen (van het midden naar de buitenkant en vice-versa), want het is niet overal even warm in een vlakbroeder. Veel geluk in het komende broedseizoen! Houdan kuikens. Foto Dirk de Jong. Copyright 2011 Aviculture-Europe. All rights reserved by VBC.