Als je kijkt langs de lijnen van kwaliteit, geldt dat hoe vaker een arts een behandeling uitvoert, hoe beter hij erin wordt.

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Als je kijkt langs de lijnen van kwaliteit, geldt dat hoe vaker een arts een behandeling uitvoert, hoe beter hij erin wordt."

Transcriptie

1 Winter Read.me verschijnt meerdere keren per jaar en wordt verspreid onder relaties van Furore 32 Bron: De Friesland Zorgverzekeraar Als je kijkt langs de lijnen van kwaliteit, geldt dat hoe vaker een arts een behandeling uitvoert, hoe beter hij erin wordt. Diana Monissen, voorzitter raad van bestuur De Friesland Zorgverzekeraar n Martini Ziekenhuis en Wilhelmina Ziekenhuis Assen n Portal MyFOM-People: gemak voor FOM-onderzoekers van alle nationaliteiten n Startschot bouw nieuw concernsysteem NWO, STW en FOM n Domotica werd e-health, Zorggroep Ter Weel n Vijf vragen aan... Gaspard Knops n Overstapdossier: de volgende fase in onderwijsefficiëntie en -kwaliteit Bruggebouw, Bos en Lommerplein 280, Postbus 9204, 1006 AE Amsterdam, tel. (020) ,

2 Vervolg pagina 1: Herverdeling van zorg kan alleen als je het samen doet Een vergrijzende bevolking, verwachte sterke groei in ziektes als diabetes en te weinig huisartsen en verplegend personeel. Dit zijn enkele ontwikkelingen die weliswaar landelijk ook spelen, maar in de provincie Friesland erg nijpend zijn. Er zal in deze provincie snel iets moeten gebeuren om de kwaliteit en betaalbaarheid van de zorg ook op de lange termijn te waarborgen. De Friesland Zorgverzekeraar, met een marktaandeel van 63 procent de grootste zorgverzekeraar in Friesland, heeft het voortouw genomen bij de herinrichting van het zorglandschap. We willen samen met medisch specialisten, ziekenhuizen, huisartsen en patiëntenvertegenwoordigers de zorg voor de komende tien tot twintig jaar veilig stellen, zegt Diana Monissen, voorzitter van de raad van bestuur van De Friesland Zorgverzekeraar. Bron: De Friesland Zorgverzekeraar Om de ernst van de situatie te benadrukken, eerst enkele kerncijfers. Het aantal 65-plussers zal in Nederland groeien van ongeveer 2,3 miljoen nu tot vier miljoen in Een ongekende groei, die een enorme extra vraag naar zorg met zich mee zal brengen. Cijfers van het RIVM over vergrijzing en toekomstige ziektelast wijzen verder uit dat tot 2025 het percentage mensen met diabetes zal toenemen met de helft. Het aantal kankerpatiënten is in 2020 twee keer zo groot, zo wijzen voorspellingen van KWF Kankerbestrijding uit. Tegenover de groei in de zorgvraag staat een verwacht tekort aan bijvoorbeeld huisartsen. Ook daar vindt vergrijzing plaats; een groep babyboomers neemt op korte termijn afscheid van het vak. De huisartsenopleiding zit niet vol, waardoor de aanwas van jonge artsen achterblijft. Tegelijkertijd kiezen steeds meer huisartsen ervoor om parttime te gaan werken. Alleen door alle zorgpartijen te betrekken, kunnen we echt stappen zetten. Diana Monissen, voorzitter raad van bestuur De Friesland Zorgverzekeraar 2

3 Bron: De Friesland Zorgverzekeraar Regiefunctie De vooruitzichten zijn duidelijk. Als de zorgsector in Friesland niets onderneemt, komen zorgkwaliteit en -kosten onder druk te staan. De Friesland Zorgverzekeraar zette zijn regiefunctie in om partijen om tafel te krijgen om samen het zorglandschap en de medische voorzieningen opnieuw in te richten. Gezien de veranderende demografie en de kwaliteitseisen aan ziekenhuiszorg is het niet logisch dat alle vijf de Friese ziekenhuizen alle behandelingen doen: van bevallingen en spoedzorg tot het verwijderen van tumoren. Artsen doen volgens De Friese Zorgverzekeraar zo niet voldoende ervaring op in de verschillende behandelingen, waardoor de kwaliteit en veiligheid onder druk komen te staan. Stimuleren zorgkwaliteit Het streven van De Friesland Zorgverzekeraar is logisch, want de organisatie vertegenwoordigt ruim zestig procent van de Friezen en wil de betaalbaarheid en het niveau van zorgverlening waarborgen. In het traject Friesland Voorop wordt gewerkt in expertgroepen, zoals Geboortezorg, Acute zorg, Oncologie, Complexe vaatchirurgie, Electieve (niet-spoedeisende) Zorg, Chronische zorg en Ouderenzorg. Monissen: In de expertgroepen worden scenario s uitgewerkt waar het beste complexe behandelingen worden geboden. Artsen doen meer ervaring op in specifieke behandelingen, waardoor ze beter worden. Specialisatie stimuleert zo de zorgkwaliteit. Deze aanpak maakt volgens Monissen ook capaciteit vrij voor de behandeling van chronisch zieken. Dit vormt het tweede spoor van de herinrichting van het zorglandschap: basiszorg juist beter spreiden zodat het dicht bij mensen in de buurt kan worden gegeven. Voor deze groep mensen en hun familie is het juist prettig als de behandeling dicht bij huis plaatsvindt en je hiervoor niet elke keer naar een ziekenhuis hoeft. Friesland Voorop Om echt stappen te kunnen zetten en de zorg veilig te stellen voor een langere periode, is het zaak om Friesland Voorop, het plan van aanpak voor de herverdeling, fundamenteel aan te pakken. Er moet samenhang zijn in de samenwerking om de zorg toegankelijk en betaalbaar te houden, zegt Monissen. We betrekken daarom alle relevante partijen bij dit plan. Alleen door alle zorgpartijen te betrekken, kunnen we echt stappen zetten. Zo kunnen we samen de zorg van goede kwaliteit, bereikbaar en betaalbaar houden. We willen samen met medisch specialisten, ziekenhuizen, huisartsen en patiëntenvertegenwoordigers de zorg voor de komende tien tot twintig jaar veilig stellen. Een ander belangrijk aandachtspunt is het stimuleren van e-health. Ook zelfmanagement, telehealth en domotica kunnen tenslotte bijdragen aan het vergroten van de efficiëntie van de zorg, waardoor patiënten minder onnodig hoeven te reizen en artsen meer aandacht kunnen besteden aan behandeling van complexe aandoeningen. Monissen wijst nadrukkelijk op het feit dat zorg van goede kwaliteit niet per definitie duur is. Uit cijfers blijkt dat er een verband kan zijn tussen hogere kwaliteit en lagere kosten. Hoe vaker een arts een behandeling uitvoert, hoe beter hij erin wordt. Dus minder complicaties of onnodige ziekenhuisopnames. Data als fundament Momenteel zijn De Friesland Zorgverzekeraar, de Friese ziekenhuizen en andere zorgpartijen druk bezig met het verzamelen en combineren van data. Dit vormt het fundament om beslissingen te nemen over de verdeling van specialismen en andere mogelijkheden voor samenwerking. Maar ook voor sturing van de zorginkoop. Monissen: Deze data komen van ziekenhuizen, GGD s en andere ketenpartijen, en uit onze eigen systemen. KPMG analyseert de data en verwerkt deze tot bruikbare informatie. De vraag welke rol ICT straks gaat spelen als de herverdeling een feit is, is voor Monissen nog niet te beantwoorden. We zijn nu druk bezig met het analyseren van de data en naar verwachting zijn de scenario s voor de nieuwe zorgindeling in april 2012 klaar. Dan gaan we ook pas keuzes maken voor de technische inrichting. Marktwerking Monissen geeft aan dat er zeker verschillende belangen zijn als het gaat om de herverdeling van de zorg en dat het zaak is daar oog voor te blijven houden. Ziekenhuizen en andere zorgpartijen zien echter de noodzaak van deze ontwikkeling in. Alle zorgverleners realiseren zich dat marktwerking steeds meer zijn intrede doet in de zorg. Momenteel bezoekt 25 procent van de verzekerden bij De Friesland Zorgverzekeraar al niet meer per definitie het dichtstbijzijnde ziekenhuis voor een behandeling. Zij kiezen op basis van ervaringen van bekenden of de goede naam van specialisten. Deze trend zet zich zeker voort. Mensen maken eerder de keuze voor een ziekenhuis dat gespecialiseerd is in bepaalde behandelingen dan voor een ziekenhuis om de hoek. Het is wel van het grootste belang dat de zorgpartners samen blijven werken in dit traject en aan klanten overbrengen dat dit de goede weg is. De Friesland Zorgverzekeraar heeft gezien zijn marktaandeel de juiste uitgangspositie om de regiefunctie in het zorgverdelingtraject goed in te vullen. Toch betekent dit volgens Monissen niet dat andere zorgverzekeraars zich moeten laten tegenhouden. Die partijen zouden eventueel de samenwerking kunnen aangaan met een collega-verzekeraar. Ik pleit ervoor om van de diverse trajecten in heel Nederland te leren. Leer van elkaars ervaringen. 3

4 Koppeling ChipSoft- EZIS/Klinicom: hogere medicatieveiligheid en sneller opstellen specialistenbrief Door de koppeling maken we een enorme kwaliteitsslag in het elektronisch voorschrijven. De combinatie ChipSoft-EZIS (CS- EZIS) als EPD en Klinicom als medicatiedatabase komt voor in veel ziekenhuizen. Het gebruik van twee losstaande systemen brengt enkele uitdagingen met zich mee. Zo moeten specialisten in beide systemen inloggen om in Klinicom te kunnen voorschrijven en informatie uit Klinicom op te nemen in de specialistenbrief in CS-EZIS. Bovendien is de medicatieveiligheid in het geding, doordat handmatig intypen van gegevens foutgevoelig is. Om de efficiëntie te vergroten, de medicatieveiligheid te verhogen en het opstellen van de specialistenbrief te vereenvoudigen is een koppeling nodig tussen CS-EZIS en Klinicom. Furore realiseerde deze koppeling voor het Martini Ziekenhuis in Groningen en het Wilhelmina Ziekenhuis in Assen. Beide organisaties vertellen over de koppeling en de voordelen die deze met zich meebrengt. Klaas Lamain, Projectmanager bij het Martini Ziekenhuis Martini Ziekenhuis Het Martini Ziekenhuis schakelde Klaas Lamain in als projectleider voor de realisatie van de koppeling tussen CS-EZIS en Klinicom. Lamain werkte jarenlang bij het Martini Ziekenhuis. Het Martini Ziekenhuis wil de proces- en zorgkwaliteit en veiligheid binnen de organisatie optimaliseren waar het kan, start Lamain zijn verhaal. Om die reden werken we bijvoorbeeld integraal met het EPD, gebaseerd op ChipSoft. Verder is een aantal jaren geleden, vanwege de brede functionaliteit, gekozen voor de inzet van Klinicom. Voorheen waren beide systemen volledig gescheiden. Vertrouwen Lamain startte een zoektocht naar een partner die een functionele koppeling kon realiseren tussen CS-EZIS en Klinicom. Al snel kwam hij uit bij Furore. Ook al had Furore deze specifieke koppeling nog niet eerder gemaakt, het bedrijf had er vertrouwen in dat het te realiseren was, zegt Lamain. Furore heeft kennis van functionele wensen binnen gezondheidszorginstellingen en weet deze te vertalen in de juiste technologie. De belangrijkste functionaliteit waar Martini Ziekenhuis behoefte aan had, was de mogelijkheid om binnen het RPD te kunnen voorschrijven en medicatieinformatie uit Klinicom automatisch op te kunnen nemen in de huisartsenbrief. Lamain: Deze brief bevat diagnose- en laboratoriumgegevens uit CS-EZIS en ontslag- en medicatiegegevens uit Klinicom. Verder gaven specialisten aan dat ze automatisch een overzicht willen hebben van actuele medicatie als ze een patiëntendossier openen in CS-EZIS. Dit kan helpen bij het opstellen van het behandelplan. Vier fases De realisatie van de koppeling bestaat uit vier fases. In de eerste fase zijn de specificaties bepaald. Fase twee behelsde de bouw van de webservice met bijbehorende XSLT-stylesheets voor de brieven door Furore. Omdat we verregaand willen standaardiseren, is gekozen voor drie stylesheets voor één brief, stelt Lamain. 4

5 De specialist bepaalt welke elementen erin komen te staan: actuele medicatie, actuele medicatie op eigen naam en/of ontslagmedicatie. Zo bouwen ze eenvoudig hun eigen brief op. Op dit moment zitten we in fase drie: testen en rework. Fase 4 de implementatie krijgt naar verwachting voor 1 januari 2012 zijn beslag. Standaardisatie De voordelen van de koppeling zijn groot. Zo genereren medisch specialisten voortaan met één druk op de knop een brief, waarin gegevens uit beide bronnen staan. Deze brief is vervolgens te versturen aan huisartsen of andere externen. Daarnaast hebben specialisten vanaf het voorblad van het EPD in ChipSoft inzage in actuele medicatiegegevens van de betreffende patiënt uit Klinicom. Opnieuw inloggen is hiervoor niet nodig. Medicatie is eenvoudig te verifiëren, wat de veiligheid verhoogt. Lamain: Door de koppeling hanteert iedereen binnen het Martini Ziekenhuis hetzelfde actuele medicatiedossier en krijgt het elektronisch voorschrijfsysteem de maximale kwaliteit. Wilhelmina Ziekenhuis Assen De koppeling werkt niet alleen gemakkelijk, maar vergroot ook de medicatieveiligheid. Yvonne Dijstelbloem, ziekenhuisapotheker bij het Wilhelmina Ziekenhuis Assen Binnen het Wilhelmina Ziekenhuis in Assen (WZA) bestond al langere tijd een sterke behoefte aan een koppeling tussen CS-EZIS en Klinicom. Enerzijds om specialisten de mogelijkheid te bieden om tegelijkertijd in beide systemen te werken en anderzijds om mogelijke fouten in het voorschrijven van medicatie te voorkomen. Dankzij de gezamenlijke inzet van Furore en het WZA was de koppeling binnen enkele maanden een feit. Met ongeveer 300 bedden en zo n medewerkers is het WZA een middelgroot ziekenhuis. Bijna alle specialismen zijn vertegenwoordigd, waarbij het ziekenhuis zich vooral onderscheidt met (kinder)orthopedie. Het WZA heeft een grote apotheek ten opzichte van de omvang van het ziekenhuis. Ziekenhuisapotheker Yvonne Dijstelbloem: Dit komt doordat we, behalve aan het ziekenhuis, ook farmaceutische zorg leveren aan verpleeghuizen, GGZ-instellingen en instellingen voor verstandelijk gehandicapten. Hierdoor zijn we verantwoordelijk voor de medicatie van zo n bedden. Medicatieveiligheid In het WZA wordt medicatie sinds 2007 elektronisch voorgeschreven met behulp van Klinicom. Dijstelbloem: Specialisten hadden het patiëntendossier in ChipSoft voor zich en gebruikten Klinicom voor de medicatiegegevens. Het risico bestond dat ze bij verschillende patiënten keken. Voor zover we weten is het nooit fout gegaan, maar de medicatieveiligheid was in het geding. We wilden een koppeling realiseren tussen beide systemen, zodat de medicatiegegevens in Klinicom vanuit ChipSoft zijn op te roepen. Deze gegevens zijn vervolgens ook direct op te nemen in de specialistenbrief. Direct vanuit dashboard Eind maart 2011 spraken WZA en Furore het project door. De specificaties voor de koppeling waren toen helder en Furore startte met de bouw van stylesheets. Dijstelbloem: De inlogkoppeling was al in de zomer van 2011 een feit. We kunnen nu vanuit het EZIS-dashboard Klinicom openen, waarna direct het medicatiedossier van de betreffende patiënt naar voren komt. Dit werkt niet alleen gemakkelijk, maar vergroot ook de medicatieveiligheid. Het WZA rolt momenteel op de poliklinieken het elektronisch patiëntendossier (EPD) uit. Dit doet het ziekenhuis in fases. De internisten maken al gebruik van het poliklinisch EPD, dus het was logisch hen te laten starten met de koppeling voor de specialistenbrief, aldus Dijstelbloem. Deze pilot bepaalt hoe we het gebruik van de koppeling verder gaan uitrollen. Maar dat we het voor specialisten gemakkelijker maken en dat we de veiligheid verhogen, is al duidelijk. 5

6 Portal MyFOM-People: gemak voor FOM-onderzoekers van alle nationaliteiten De Stichting voor Fundamenteel Onderzoek der Materie (FOM) financiert natuurkundig onderzoek in Nederland. FOM voert het onderzoek zelf uit binnen haar drie eigen onderzoeksinstituten en in werkgroepen aan nagenoeg alle Nederlandse universiteiten. Zonder fundamenteel natuurkundig onderzoek zou er geen mobiele telefoon of internet zijn. Bij fundamenteel onderzoek is echter niet altijd direct duidelijk of de resultaten praktisch toepasbaar zijn. Dat maakt het werk van FOM soms lastig uit te leggen. De onderzoeksprojecten waar FOM budget aan toekent, kunnen op termijn echter van groot belang zijn, stelt het hoofd van de Centrale Personeelsdienst en juriste Renée-Andrée Koornstra. Fundamenteel onderzoek is essentieel voor het onderscheidend vermogen van Nederland op het gebied van kennis en innovatie. Renée-Andrée Koornstra, hoofd Centrale Personeelsdienst FOM en juriste. FOM heeft een jaarlijks budget van ongeveer negentig miljoen euro; afkomstig van het ministerie van OCW, NWO en sinds enige tijd ook van het bedrijfsleven. Valorisatie is steeds belangrijker. Bij FOM zijn we al een aantal jaren geleden begonnen met kijken welke onderzoeksresultaten, hoe fundamenteel ook, een toegevoegde waarde kunnen hebben voor bedrijven. We sluiten dan onderzoeksovereenkomsten, onder meer met Shell, Philips en ASML om samen aan de slag te gaan. Door die samenwerkingsverbanden kunnen we meer onderzoek doen. Bovendien komen onderzoekers zo ook in contact met het bedrijfsleven én stimuleert het hen na te denken over mogelijke benutting van hun onderzoeksresultaten. Altijd geldt dat we zeer zorgvuldig omgaan met ons budget; het is immers gemeenschapsgeld. De overheadkosten zijn bij FOM slechts 4,1 procent. Over de hele wereld FOM is eigen werkgever en heeft samen met de onderzoeksinstellingen een eigen CAO. Koornstra: Bij FOM werken in totaal bijna mensen, waarvan 450 promovendi. Uniek is dat er 65 nationaliteiten binnen onze organisatie zijn vertegenwoordigd. FOM-promovendi komen vanuit de hele wereld en FOM-onderzoekers zijn ook over de hele wereld actief. Tot op heden vond alle correspondentie plaats via de post. Dit vonden we niet langer kunnen, zegt Koornstra. Enerzijds doen we grensverleggend onderzoek en ontdekken we bij wijze van spreken dat neutrino s sneller zijn dan het licht ; en anderzijds moeten onze werknemers formulieren met de post opsturen. We wilden de dienstverlening aan de werknemers verbeteren en vergemakkelijken. We zochten dan ook een partner die ons kon helpen met het digitaliseren van dit proces. 6

7 Furore FOM schakelde Furore in voor de bouw van de portal MyFOM-People. Via deze op maat gemaakte portal kunnen werknemers online hun salarisstrook bekijken, een jaaroverzicht oproepen, wijzigingen in gegevens doorgeven en vakantiedagen en loon uitruilen. In eerste instantie was de bedoeling om een standaardoplossing aan te schaffen. Koornstra: Dit past ook bij ons streven om de kosten zo laag mogelijk te houden. Het bleek echter niet mogelijk om een goed standaardpakket in zowel Nederlands als Engels te vinden en dat was wel een must, gezien onze internationale medewerkers. Gelukkig kon Furore een portal voor ons bouwen die voldoet aan onze wensen. De portal biedt nu vooral nog basisfuncties, want er is bewust bescheiden gestart. Fase één van MyFOM-People is nu afgerond. Binnenkort hoopt FOM ook andere processen in de portal te digitaliseren. In fase twee willen we bijvoorbeeld digitale aanmeldingen voor onze in-company trainingen en cursussen implementeren en de verlofadministratie gaan digitaliseren. Dit laatste wordt een flinke uitdaging omdat de werknemers zo verspreid over het land en binnen verschillende muren werken. Dit proces verloopt namelijk overal binnen de organisatie anders. We staan pas aan de start van de mogelijkheden van MyFOM-People. Ik verwacht dan ook veel van de portal, sluit Koornstra af. Startschot bouw nieuw concernsysteem NWO, STW en FOM NWO tekent contract met Furore Op 11 oktober 2011 is het contract voor de bouw van een omvangrijk nieuw concernsysteem getekend door Hans de Groene, algemeen directeur NWO en Rien Wertheim, directeur van Furore, in aanwezigheid van onder meer Wim van Saarloos, directeur FOM en Ron Dekker, directeur Instituten, Financiën en Infrastructuur NWO/STW. Everest Furore werkt in deze opdracht nauw samen met onderaannemer Everest uit Den Bosch. Everest is leverancier van de business process management (BPM)-software Aquima, de technologie die gebruikt wordt in het nieuw te bouwen informatiesysteem. Kort nieuws De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO), De Stichting Technische Wetenschappen (STW) en De Stichting voor Fundamenteel Onderzoek der Materie (FOM) hebben Furore als leverancier geselecteerd voor de bouw van een omvangrijk nieuw concernsysteem ter ondersteuning van het primaire proces, namelijk de behandeling van subsidie-aanvragen en de projectadministratie hiervan. Rien Wertheim, directeur Furore en Hans de Groene, algemeen directeur NWO Nieuw Als kennisintensieve organisaties zetten NWO, STW en FOM in op nieuwe mogelijkheden van informatisering en digitalisering en op community building met onderzoekers en stakeholders buiten de academische wereld. De kerncompetentie van de organisaties is het op een transparante en onafhankelijke wijze beoordelen, selecteren en financieren van wetenschappelijk onderzoek. De huidige concernsystemen voldoen niet meer aan de eisen van deze tijd. Startschot De ondertekening van het contract met Furore betekent het startschot voor de realisatie van het nieuwe concernsysteem. Het biedt de organisaties NWO/ STW en FOM bij oplevering een flexibel en efficiënt instrument voor het indienen en behandelen van aanvragen voor financiering van onderzoek en het beheer van onderzoeksprojecten. 7

8 Domotica werd e-health Andre Lokerse en Gert-Jan van Schelt zijn beiden managers Zorg & Welzijn bij de Zorggroep Ter Weel. Toen vorig jaar een nieuwe bestuurder aantrad en haar plannen ontvouwde zagen ze zich gesteld voor een nieuwe uitdaging: het implementeren van domotica in hun (nieuwe) locaties. Zorggroep Ter Weel verleent service op het gebied van wonen, zorg en welzijn. De zorggroep heeft vestigingen in Goes, Krabbendijke, Yerseke, Hansweert en Kruiningen. Vorig jaar trad de nieuwe bestuurder, Coby Traas, aan bij Zorggroep Ter Weel. Zij heeft een nieuwe zorginhoudelijke en organisatorische koers uitgezet en is gestart met een nieuw- en herbouwprogramma. Nieuwe wind Andre Lokerse: Bij een bestuurswisseling weet je dat er een nieuwe wind kan gaan waaien en het roer omgaat. Voor de Zorggroep betekenen de bouwplannen een kans om de nieuwste technieken en ICT-systemen direct bij de bouw aan te leggen. Dat is goedkoper dan naderhand allerlei voorzieningen te laten aanleggen. Maar, vult Van Schelt aan, waar kies je dan voor? Je wilt geen verkeerde keuzes maken waar je voor jaren aan vast zit en uiteindelijk niets aan hebt. Andre Lokerse en Gert-Jan van Schelt, managers Zorg & Welzijn bij Zorggroep Ter Weel Om de juiste keuze te kunnen maken, hebben Van Schelt en Lokerse Furore gevraagd samen met hen een visie voor Zorggroep Ter Weel te ontwikkelen op domotica. Lokerse: Furore heeft hierbij onze kennis vergroot en onze ideeën helder gestructureerd. We spreken sindsdien hier niet meer over domotica, maar over e-health. In het gehele spectrum tussen thuiswonende gezondere ouderen en intramurale cliënten kun je informatie- en communicatietechnologie aantreffen, in samenspel met meer klassieke domotica. Als je deze ontwikkeling niet geïntegreerd in gang zet, zit je over een aantal jaren met nog meer losse systemen dan nu. Voor je het weet loop je met een tablet in je hand, een pieper in je borstzak en een telefoon in je broekzak. Tot nu toe is het begrip samenhang tussen alle e-health mogelijkheden het codewoord gebleken voor ons. Doordrongen van kernwaarden Van Schelt vult aan: De samenhang moet er ook zijn met je beleid. Het afgelopen jaar hebben we kernwaarden voor de Zorggroep Ter Weel opgesteld. Deze implementeren we momenteel, zodat iedereen daarvan doordrongen is. Deze kernwaarden hebben we ook toegepast op onze kijk op e-health. Om het concreet te maken: innovatie en betrouwbaarheid zijn twee van onze kernwaarden. Dit betekent voor e-health dat we het experiment niet schuwen en gaan voor nieuwe technieken. Maar we willen ook betrouwbaar blijven. Dus: koploper met de nieuwste snufjes die de testfase nog niet hebben overleefd, dat hoeft van ons niet. Ook is efficiency een kernwaarde: e-health moet ook daaraan bijdragen, het liefst aantoonbaar met een business case. Andre Lokerse bezocht onlangs een seminar waarin projecten 8

9 Kort nieuws over e-health werden gepresenteerd. Dan zie je dat die business case in vrijwel alle gevallen ontbreekt. Ook viel op dat de implementatie van e-health in de praktijk neerkomt op de brug bouwen terwijl je er al op loopt: veel wordt werkenderwijs ontdekt. Een derde vorm van samenhang hebben Van Schelt en Lokerse gezocht in de gevolgen van de bouw voor het zorgproces en de zorgorganisatie. Lokerse: Je moet niet blind kiezen voor een techniek die je aanschaft en implementeert, maar het moet aansluiten op de wijzigingen die ontstaan in de zorg, nadat de bouwplannen zijn gerealiseerd. In een van de nieuwbouwlocaties verdwijnen zusterposten en worden de twee doelgroepen, die nu nog in één gebouw wonen, verspreid over twee gebouwen zonder een gang die de gebouwen verbindt. Lokerse: Het is financieel niet haalbaar om in de nieuwbouw twee nachtdiensten in te zetten. Hier zoeken we dus naar een toepassing om toezicht en indien mogelijk zorg op afstand te verlenen en de communicatie met zorgverleners, die zich in het andere gebouw kunnen bevinden, te faciliteren. Op koers Samen met Furore hebben we nu in een document de cohesie in beeld gebracht, geeft Van Schelt aan. Hiermee zal onze uiteindelijke keuze voor leveranciers zijn gestut door een stevige visie op e-health. Hiermee is geborgd dat e-health aansluit op onze visie en op onze bouwplannen. Waar we wat ongericht zoekend waren, zijn we nu gericht op koers en dat geeft ons vertrouwen dat we de goede keuzes zullen maken. We zijn er nog niet, maar het fundament is gelegd. VMS thema s: het belang van verder denken Voor ziekenhuizen wordt de druk op externe verantwoording steeds groter. Er moeten meer en steeds vaker indicatoren geregistreerd, aangeleverd en berekend worden. Het ziekenhuis kan daarbij tegen verschillende vraagstukken aan lopen: Wat is de exacte definitie van de indicator? Hoe kan de informatie voor externe verantwoording ook voor interne sturing gebruikt worden? Hoe kan er vroegtijdig gemonitord worden wat de uitkomst gaat zijn, zodat er tijdig kan worden bijgestuurd en er al verbeteracties hebben plaatsgevonden wanneer de gegevens aangeleverd moeten worden? Wat betekent dit voor de registratielast en hoe kan dit zo veel mogelijk beperkt en geüniformeerd worden? Wie organiseert het beheer en de procedures rondom de VMS thema s? Het Sint Franciscus Gasthuis in R dam wilde een op maat gemaakte rapportage, waarbij de verplichte indicatoren zijn meegenomen en aanvullende informatie voor interne sturing beschikbaar is. Furore heeft voor het Sint Franciscus Gasthuis de procesanalyse gedaan voor twee van de tien VMS thema s, namelijk Kwetsbare Ouderen en Pijn. Er hebben verschillende bijeenkomsten plaatsgevonden om te bepalen wat er geregistreerd moet worden en waar. Ook is gekeken hoe de input van de registratie kan dienen voor het berekenen van betrouwbare indicatoren. Daarna is bepaald wie welke informatie mag inzien en tot op welk detail er ingezoomd kan worden. 9

10 Column Rob Mulders Gezond verstand en een nuchtere kijk op zaken weet hij doorgaans te combineren met een verrassende visie, een vlijmscherp inzicht in (ICT-)vraagstukken en - nog belangrijker - weten wat nodig is voor een oplossing. In de wereld van management, organisatie en ICT heeft Rob Mulders, directeur Furore, jarenlang rondgelopen. In zijn vrije tijd verplaatst hij zich graag op een andere manier: op de fiets en op de schaats. Streng doch rechtvaardig Op het Medisch Informatica Congres (MIC) begin november, liet de Inspectie van de Gezondheidszorg (IGZ) weten dat men geconstateerd heeft dat de informatie-uitwisseling binnen en tussen zorgorganisaties niet op orde is. Als vervolg daarop heeft de Inspectie onderzocht welke rol ICT daarbij speelt. De resultaten zijn niet kinderachtig. De informatie-uitwisseling tijdens het zorgproces is gebrekkig en vooral de overgangssituatie van de ene zorgverlener naar de andere is risicovol. De informatie waarover zorgverleners beschikken is niet altijd correct, niet altijd compleet, soms te groot van omvang om te kunnen interpreteren en de informatie kan ook nog eens op een verkeerd tijdstip in het proces beschikbaar komen. Voor de ICT ers in de zaal was dit geen verrassing. We weten allemaal hoe de verzuiling van de zorg zich, behalve in de organisatie en de processen, tevens openbaart in de diversiteit van applicaties, databases en digitale formulieren die niet of nauwelijks met elkaar communiceren. Het zijn de inventieve oplossingen en weldenkendheid van de zorgprofessionals en applicatiebeheerders die voorkomen dat we allemaal het slachtoffer worden van medische missers. Des te frustrerender is het voor de zorgprofessionals dat men gebonden is aan de organisatorische verzuiling. Neem de verloskunde als voorbeeld. Stel je toch eens voor dat je in Nederland een zorgcentrum zou openen waar het onderscheid tussen verloskundigen en gynaecologen vervalt. Een bevalhotel waar ouders en kind echt als cliënt behandeld worden en de zorgverlening en informatiehuishouding volledig in dienst van het jonge gezin wordt gesteld. Waar de kwaliteit is gebaseerd op harde cijfers in plaats van bakerpraatjes. Dat zou een ware opschudding in zorgland betekenen! Voor de ICT zou het een grote versimpeling inhouden. In plaats van de drie nu bestaande soorten informatiesystemen (voor de 1e, 2e en 3e lijn) zouden we kunnen volstaan met één cliëntgericht dossier. Opeens hoef je niet vijf keer je verhaal te vertellen, met alle kans op fouten van dien. Opeens is er één uitgerekende datum, in plaats van dat huisarts, verloskundige, echospecialist en gynaecoloog gaan steggelen wat die datum is. Workshop Nieuwe media voor patiënt en zorgverlener op HIMSS 2012 De HIMSS 2012 zal plaatsvinden van 18 tot en met 23 februari 2012 in Las Vegas. HIMSS is wereldwijd de grootste conferentie en beurs op het gebied van Healthcare en ICT. Naast het ontdekken van nieuwe ontwikkelingen is er voor de deelnemende zorginstellingen veel ruimte voor interactie en discussie over praktische en actuele onderwerpen. thema uit de zorgict: Nieuwe media voor patiënt en zorgverlener. De workshop vindt plaats op maandag 20 februari 2012 van uur met een terugkoppeling op woensdag 22 februari van uur. Aanmelden voor deelname aan de workshop kan op onderstaand webdres: himss-2012.html. U kunt zich hier ook inschrijven voor de HIMSS Tijdens deze editie van de HIMSS staan onderwerpen als systeemintegratie, de rol van social media in de zorg en (mobiele-) data access en -beveiliging centraal. Furore, Microsoft, Imtech en inview hebben gezamenlijk een workshop georganiseerd over een actueel 10

11 Voorlopig echter, heeft ook de IGZ het te doen met de huidige situatie van versnipperde beroepsgroepen, maatschappen, zorgorganisaties en softwaresystemen. En op deze lange weg zitten nog grote hobbels die door de Inspectie en de zorginstellingen genomen zullen moeten worden. Onderwerpen als uniforme gegevensmodellering, validatie van de informatievergaring, het gestructureerd testen van applicaties, het wegsaneren van honderden Excel-sheets en Accesdatabases die uit hobbyisme overal in de zorginstellingen ronddwalen: het moet allemaal nog gebeuren. Overigens is deze situatie door niemand met opzet doen ontstaan. We zitten nog altijd met de erfenis van het oude zorgsysteem dat aanbod-gedreven gefinancierd wordt. Wanneer gaan wij patiënten ons nu eens als cliënten opstellen en zelf meebetalen aan kwaliteit? Dat zou een boost geven aan de verbetering van de informatiehuishouding in de zorg. Tot die tijd hoop ik dat de Inspectie streng doch rechtvaardig te werk gaat. Het is gericht op het resultaat dat wij als cliënten eigenlijk zelf zouden moeten afdwingen. Rob heeft zich, in de rol van vader van Gijs, zeer verbaasd over de weg die vrouw en kind moesten afleggen voor, tijdens en na de geboorte. Als dit je met je auto zou gebeuren, zou je een hoop bedrijven voor gek verklaren. Met je kind accepteer je het. Hoe kan dat? Ter illustratie heeft Ronny Bourgonje van Furore een animatiefilmpje gemaakt van de lange weg door verloskundeland. Het is te vinden op YouTube: Cartoon: Pim Schots Furore en McKesson gaan samenwerken bij implementaties in zorg Marc Sterenberg, commercieel directeur McKesson Nederland (links) en Rob Mulders, directeur Furore (rechts). Furore gaat samenwerken met McKesson Nederland B.V., dat zich bezighoudt met ontwikkeling, verkoop, implementatie en onderhoud van informatiesystemen voor ziekenhuizen en ggz-instellingen. Furore gaat als preferred partner optreden voor de implementatie van McKesson-software in de Nederlandse zorgmarkt. Door nauwe samenwerking op het terrein van SDE-dossierimplementatie en HL7- integratievraagstukken, verwachten Furore en McKesson de klant beter te kunnen helpen bij de implementatie van de bedrijfskritische McKesson-oplossingen. Kwaliteitsborging staat hierbij centraal. We zochten naar een partner met diepgaande kennis van de cure- en ggz-markt, ervaring met complexe en ingrijpende implementatietrajecten, en goede technische kennis, zegt Marc Sterenberg, commercieel directeur van McKesson Nederland. Onze producten hebben direct betrekking op de kernprocessen van zorg en het is daarom essentieel dat de implementatie wordt verzorgd door een partner die weet waarover men praat. In Nederland heeft Furore op dit gebied een goede naam opgebouwd. We zijn zeer verheugd dat we in een tijd van een toenemende capaciteitsvraag samen met Furore onze oplossingen kunnen implementeren bij onze klanten. Rob Mulders, directeur Furore, voegt eraan toe: McKesson staat al jaren bekend als een stabiele leverancier in de zorg en breidt zijn EPD-oplossing steeds verder uit. Doordat het een aanvulling is op onze kennis van andere pakketten, denken wij snel up and running te zijn. Het productportfolio van McKesson omvat onder andere ziekenhuisinformatiesystemen (xcare en xmcare) en een transmuraal Elektronisch Patiënten Dossier (Horizon). Daarnaast biedt het bedrijf een oplossing voor elektronische statusvoering (SDE) en een oplossing voor de voedingslogistiek (FoodCare). De implementatie van deze oplossingen bij ziekenhuizen en ggz-instellingen vereist diepgaande markt- en technologische kennis. 11

12 Vijf vragen aan... Gaspard Knops De redactie van Read.me legt vijf vaste vragen voor aan iemand die werkt op het snijvlak van informatievoorziening en informatietechniek in één van de sectoren waarin Furore opereert. Deze keer: Gaspard Knops, huisarts bij huisartsenpraktijk Sint Pieter in Valkenburg aan de Geul en ICT-adviseur van de Regionale Huisartsenzorg Heuvelland (RHZ). Wat is naar uw mening de belangrijkste trend in uw sector? Zorg concentreert zich in Eerstelijnscentra, een ontwikkeling die jaren geleden is ingezet met de oprichting van gezondheidscentra. Nu zien we grote samenwerkingsverbanden ontstaan waarbij huisartsen een verbintenis aangaan met andere groepen eerstelijnszorgverleners, zoals fysiotherapeuten, diëtisten, psychotherapeuten en medisch specialisten. De start van ketenzorg voor bijvoorbeeld diabetes, COPD, hart- en vaatziekten en andere chronische aandoeningen heeft deze ontwikkeling versneld. Ketenzorg levert een grote bijdrage aan het opstellen van protocollen van zorg in de eerste lijn. Huisartsen staan voor de uitdaging om de unieke zorgkenmerken voor het vak waaronder 24x7 persoonlijke zorg dichtbij de patiënt overeind te houden en tegelijkertijd een grote kwaliteitsslag te maken. Als huisartsen de kracht van samenwerking ervaren, krijgen ze meer zeggenschap over het hele zorgproces. Ze gaan als het ware functioneren als het reisbureau voor de zorg. Het is niet meer vanzelfsprekend om een patiënt door te verwijzen naar het ziekenhuis om de hoek. De ervaring met de kwaliteit en snelheid van de geboden zorg bepalen steeds naar welk ziekenhuis een huisarts doorverwijst. Met welke voor uw organisatie belangrijke ICT-ontwikkelingen heeft of krijgt u te maken? Een van de belangrijkste ontwikkelingen is dat patiënten online afspraken kunnen maken en toegang krijgen tot het eigen dossier. Dit is voor mij persoonlijk een van de grootste ICT-successen in mijn praktijk. Al sinds 2004 wordt meer dan zestig procent van alle afspraken Gaspard Knops, huisarts bij huisartsenpraktijk Sint Pieter online gemaakt. Verder verwacht ik een toenemend belang van KetenzorgInformatieSystemen, oftewel KIS en. De koppeling tussen plaatselijke eerstelijnsaanbieders huisarts, apotheek, wijkzorg en fysiotherapeuten en tweedelijnszorgaanbieders ziekenhuis en laboratorium wordt steeds belangrijker. Helaas is er nog geen oplossing die alle partijen de juiste functionaliteit biedt. Ik verwacht ook een toenemend gebruik van Voice over IP (VoIP), dat grote voordelen kan bieden voor communicatie binnen grotere samenwerkingsverbanden van huisartsen. Wat is uw grootste uitdaging? Huisartsen hebben nieuwe technologie altijd omarmd. Denk maar aan de auto, gsm of praktijkautomatisering. Met het laatste hebben veel huisartsen in de laatste twintig jaar van de vorige eeuw de neus gestoten. Het blijft een uitdaging om de kwaliteitswinst, veilige gegevensopslag, betere gegevenstoegankelijkheid en tijdwinst voor dokter en patiënt te realiseren met ICT. Vooral tijdwinst voor de huisarts blijkt lastig te realiseren. Zeker als je je bedenkt dat een gemiddeld consult inclusief gesprek, lichamelijk onderzoek, voorschrift en registratie slechts tien minuten mag duren. Wat was uw grootste misser? De introductie van beeldconsult voor mijn patiënten is helaas mislukt. Op persoonlijk vlak: dat ik een trike-ligfiets heb aangeschaft voor het rijden van mijn visites. Het kostte me al enkele minuten om de fiets uit de schuur te krijgen. Vervolgens kon ik aansluiten in de Valkenburgse middagfile. Dit was geen succes. Wat is uw favoriete website? Dat is een site boordevol gadgets zoals LED-lampjes, de kleinste auto op zonne-energie of een zeer goedkope Dual-SIM iphone-kopie. Hier bestel ik regelmatig iets. 12

13 Overstapdossier: de volgende fase in onderwijsefficiëntie en -kwaliteit Een van de belangrijkste doelstellingen in het onderwijs is het realiseren van een doorlopende leerlijn. Concreet houdt dit in dat er bij het overstapmoment van bijvoorbeeld basisschool naar voortgezet onderwijs relevante informatie over een leerling voorhanden is bij de nieuwe school. Voorheen gebeurde dit door het opsturen van een (papieren) dossier. Het Elektronisch Leerdossier (ELD), dat van start ging in 2005, zou een eind moeten maken aan dit inefficiënte proces. Daarnaast zou het ELD privacyissues moeten oplossen en de overstapefficiëntie moeten vergroten. Helaas bracht het ELD tot dat moment niet de gewenste resultaten, waardoor in juni 2011 een nieuwe fase startte in de ontwikkeling van het overstapdossier: die van de Overstapservice Onderwijs (OSO). ELD is een gezamenlijk project van de PO-raad (Primair Onderwijs) en de VOraad (Voortgezet Onderwijs). Het ministerie van OCW bekostigt het project. De PO-raad en VO-raad schakelden begin 2011 Gerrit van Weelden in als projectmanager om de vorderingen van het ELD-project te onderzoeken. Herijking was nodig, gezien de bezuinigingen en nieuwe technologische ontwikkelingen, aldus Van Weelden. Besloten is om het oude project te beëindigen en een nieuw project te starten. Hiermee was Overstapservice Onderwijs, oftewel OSO, een feit. Het leerdossier heet vanaf dat moment overstapdossier. Furore heeft onder andere bijgedragen aan het opstellen van het programma van eisen voor de OSO. Andere koers Bij een nieuwe fase hoort ook een nieuw tijdspad. De tijd is krap, want voor het begin van het schooljaar moet het nieuwe overstapdossier bij het grootste gedeelte van de scholen zijn uitgerold. Van Weelden: Iedere dag telt, dus we zijn voortvarend aan de slag gegaan. We hebben gekozen voor een andere koers. Zo zoeken we nadrukkelijk de samenwerking met leveranciers van schoolinformatiesystemen. Dit moet het draagvlak opleveren dat nodig is om het landelijk overstapdossier binnen de gestelde termijn uit te rollen. Traffic Center Ook voor wat betreft het verzamelen en ter beschikking stellen van de leerdossiers is er veel veranderd. Voorheen verzamelde een verdeelstation de dossiers en stelde deze beschikbaar aan de scholen. Van Weelden: Aan deze oplossing kleefden te veel bezwaren. Daarom is besloten te kiezen voor een andere opzet: die van het Traffic Center. Deze fungeert als verkeerstoren en regelt de autorisatie en beveiliging van het overstapproces. Als het gaat om de uitwisseling van privacygevoelige gegevens is optimale beveiliging essentieel. Daarom maakt het Traffic Center gebruik van beveiligingscertificaten. Elke aanleverende school beschikt over één uniek certificaat. De uitwisseling gebeurt gecodeerd via XML. Furore tekende voor de implementatie van de nieuwe XML-definitie. Regionale initiatieven Een project als dit bestaat voor twintig procent uit bouw en ontwikkeling en tachtig procent uit implementatie en uitrol, aldus Van Weelden. Het gaat tenslotte om zo n zeshonderd VO-instellingen en basisscholen. Daarom hebben we de samenwerking gezocht met softwareleveranciers. Tien van hen, die 75 procent van de scholen bedienen, hebben zich gecommitteerd aan het ondersteunen van het overstapdossier. Overigens vervult Furore ook een rol bij de ondersteuning van de implementatie door leveranciers. Diverse regio s hebben eigen softwareoplossingen ontwikkeld voor de overdracht van overstapgegevens. Deze voorzien in een duidelijke behoefte en worden daarom meegenomen in het OSO-project. Momenteel vindt de test- en toetsingsfase van het overdrachtdossier plaats. Als deze fase is afgerond, start begin januari 2012 de implementatie. Als het overstapdossier straks landelijk is uitgerold, profiteren alle scholen ervan. De gegevensoverdracht als onderdeel van de doorlopende leerlijn wordt veiliggesteld en de administratieve last verlaagd. Van Weelden: Scholen kunnen hiermee snel nieuwe leerlingen en relevante informatie in het systeem opnemen. Dat komt de school én de leerling ten goede. Bovendien werken scholen vanaf dat moment met een standaard gegevensset voor de overstapdossiers. En standaardisatie leidt tot efficiëntie. Het overstapdossier belooft veel goeds. 13

14 Bijzondere mensen. Bijzondere prestaties. Sonali (Allie) Sharma Bron: Sonali Sharma Sonali Sharma, adviseur geestelijke gezondheidszorg bij HealthNet TPO Bron: Sonali Sharma Een bijzondere prestatie. Zo omschrijven wij soms het werk dat wij voor onze opdrachtgevers leveren. We streven naar kwaliteit en dagen onszelf voortdurend uit om nog beter te presteren, ook als het even tegenzit. Tegelijkertijd realiseren we ons dat er mensen zijn die bijzondere prestaties leveren van een totaal ander kaliber. Sonali (Allie) Sharma is zo iemand. Zij is psychiater en werkt als adviseur geestelijke gezondheidszorg bij HealthNet TPO. Deze Nederlandse hulporganisatie werkt aan een duurzame heropbouw van geestelijke gezondheidszorgsystemen in oorlogs- en rampgebieden. Allie is betrokken bij projecten in Afghanistan, Burundi en Pakistan. Wat is volgens haar het belang van geestelijke gezondheidszorg in deze landen? En welke uitdagingen komen daarbij kijken? En waarom heeft ze een goedlopende psychiatriepraktijk in New York opgezegd om ontwikkelingsprojecten te gaan doen? HealthNet TPO is door Artsen zonder Grenzen in 1992 opgericht om de kloof tussen noodhulp en structurele ontwikkeling te overbruggen. De organisatie is wereldwijd actief in conflictgebieden en richt zich samen met de lokale bevolking, overheden en andere stakeholders op de implementatie, ontwikkeling, (her)constructie en verbetering van toegankelijke geestelijke gezondheidszorgsystemen voor de lange termijn. Dit doet HealthNet TPO in landen die zijn getroffen door oorlog, rampen of armoede. Sinds de oprichting zijn uiteenlopende projecten gestart in 27 landen. Gemeenschappelijk kenmerk is dat het broze landen zijn met een gebrek aan infrastructuur, hulpmiddelen en politiek draagvlak om publieke diensten te (her)bouwen. De organisatie is momenteel actief in Afghanistan, Burundi, Cambodja, Kongo, Nepal, Pakistan, Sri Lanka en Zuid- Soedan. Zelfs in Nederland ontplooit HealthNet TPO enkele initiatieven, ook al is dit geen land met conflicten of (burger)oorlogen. Hier houdt de organisatie zich vooral bezig met projecten voor asielzoekers. Aandacht voor mentale problemen is noodzakelijk. Kleine schaal Allie, van Indiase komaf en geboren in de Verenigde Staten, startte haar carrière Bron: Sonali Sharma in de psychiatrie met een eigen praktijk in New York. Daarnaast bood ze psychiatrische noodhulp op de Washington Heights Campus van de Colombia University. Ook richtte ze een kleine nongouvernementele organisatie (NGO) op en hielp ze op kleine schaal bij projecten op het gebied van geestelijke gezondheidszorg in landen als Vietnam, Haïti, Oeganda en Cambodja. Ook al vond ik het werken vanuit mijn klinische praktijk erg interessant, ik wilde me meer gaan richten op beleid achter geestelijke gezondheidszorg in conflictregio s. Dit past ook beter bij mijn universitaire opleiding in sociaal beleid. Daarnaast heb ik een opleiding gedaan in heropbouw van gezondheidszorg. Dit wilde ik graag in de praktijk brengen. Van New York naar Amsterdam Toen Allie hoorde dat er een vacature was met de combinatie psychiatrie en sociaal beleid bij HealthNet TPO hoefde ze niet lang na te denken ook al betekende dit emigratie van Amerika naar Nederland. Amsterdam werd haar nieuwe thuisbasis en februari 2011 startte ze bij HealthNet TPO. In mijn functie ben ik direct betrokken bij de financiering, projectvoorstellen en implementatie van projecten. Daarnaast lobby ik bij en overleg met lokale overheden. Ook training van artsen behoort tot mijn takenpakket. Kortom: een veelzijdige functie waarin ik al mijn ideeën kwijt kan. 14

15 Kijken naar de toekomst De gebieden waarin HealthNet TPO actief is, zijn getroffen door oorlog, rampen of armoede. In deze regio s is er over het algemeen weinig aandacht voor geestelijke gezondheidszorg. Ter vergelijking: in Afghanistan zijn gemiddeld 0,4 psychiaters per miljoen mensen; in Nederland zijn dit er negentig. Allie: Aandacht voor mentale problemen is echter noodzakelijk. Ze hebben niet alleen grote effecten op het geluksgevoel, maar ook op productiviteit en hebben daarmee financiële consequenties voor families. Psychische problemen zorgen voor drempels in de wederopbouw van een gemeenschap. Want alleen mensen die hun psychische problemen de baas zijn, kijken naar de toekomst. En dus naar een leven zonder conflict of oorlog. Bij alles wat HealthNet TPO doet, is daarom een sterke gemeenschapscomponent. Met onze projecten willen we de sociale cohesie herstellen en de bevolking in staat stellen om zichzelf te helpen op het vlak van geestelijke gezondheidszorg. Om die reden leiden we lokale artsen op om mensen te helpen. De mens is sterk Projecten als deze kan je alleen uitvoeren als je ook regelmatig ter plekke bent. In april 2011 was Allie voor het eerst in Afghanistan. HealthNet TPO is al sinds 2002 actief in dit land. Allie: Ik was zeer onder de indruk van de activiteiten op het gebied van geestelijke gezondheidszorg. Er is al veel bereikt, maar er moet nog veel meer gebeuren. Op de vraag wat haar in Afghanistan het meest aangreep, denkt Allie even na. Veiligheid is het grootste risico in Afghanistan. Continu is er dreiging. Zo konden we op een gegeven moment niet reizen door de dreiging van een bombardement. De Verenigde Naties sluiten dan als het ware een stad af en noemen dit White City. De Afghanen leven continu onder die dreiging. Er zijn veel mensen die hebben gezien sommigen zelfs meerdere malen dat iemand werd opgeblazen. Het is voor ons niet voor te stellen wat dit met je doet, maar dat het psychische problemen met zich mee kan brengen, is Bron: Sonali Sharma Bron: Sonali Sharma logisch. Niet iedereen in Afghanistan heeft geestelijke gezondheidszorg nodig, benadrukt Allie. Er wonen in dat land 29 miljoen mensen en voor de meesten gaat hoe gek het ook klinkt het leven gewoon door. Mensen pakken de draad weer op. Hieruit blijkt hoe sterk de mens is. Maar er is uiteraard een groep die gebaat is bij hulp. Stigma Een van de grootste uitdagingen van HealthNet TPO is om het stigma rondom geestelijke gezondheidszorg te doorbreken. Allie: Het doel is om mensen zo goed mogelijk te bereiken. Daarom heb Voor de meesten gaat hoe gek het ook klinkt het leven gewoon door. Mensen pakken de draad weer op. ben we geestelijke gezondheidszorg opgenomen in het basispakket voor gezondheidszorg. We trainen artsen om tijdens een medisch consult de juiste vragen te stellen. Afhankelijk van de antwoorden van de patiënt bepalen ze of iemand psychische problemen heeft. Als duidelijk is dat iemand geestelijke gezondheidszorg nodig heeft, zijn er meerdere opties: zo kan een persoon opgenomen worden in een psychiatrische afdeling van een ziekenhuis, of hij kan in groepssessies worden behandeld. Werk voor de gemeenschap draagt bij aan het wegnemen van een stigma en creëert bewustzijn onder de bevolking. Geestelijke gezondheidszorg is lastig in een land waar veel mensen analfabeet zijn en vrouwen toestemming aan hun man moeten vragen om naar de dokter te gaan. Allie: Daar spelen we uiteraard op in. Zo werken we met tekeningen waarop mensen dingen kunnen aanwijzen die ze bijvoorbeeld hebben meegemaakt. Verder leiden we veel vrouwelijke artsen op, die op hun beurt vrouwen behandelen. Ook het creëren van politiek draagvlak is een belangrijk aandachtspunt voor HealthNet TPO. Allie: Om echt structureel zaken te verbeteren, is steun van de overheid noodzakelijk. Omdat die steun er vaak nog niet is, liggen daar nog grote uitdagingen. Ik ben blij dat ik onder andere daar een bijdrage aan kan leveren. Geesten Een geheel ander land waarin Allie actief is, is Burundi in Centraal-Afrika. Dit land kende tientallen jaren van burgeroorlogen. In Burundi is het nu redelijk stabiel, zegt Allie. Wat hier de uitdaging is, is dat er vooral mensen op het platteland wonen. Deze zijn lastig te bereiken. Bovendien geloven ze nog sterk in geesten en daarmee in geestuitdrijving, wat gevolgen heeft voor acceptatie van geestelijke gezondheidszorg. Met onze programma s spelen we in op die culturele en logistieke uitdagingen. Allie verwacht dit werk nog lang te doen. Ik kan er echt mijn ei in kwijt en help tegelijkertijd mensen om een beter leven op te bouwen. Mensen zijn oprecht blij dat we er zijn. Daar haal ik een groot gedeelte van mijn voldoening uit. Meer informatie is te vinden op U kunt het werk van deze organisatie steunen met een donatie via de website. 15

16 De week van... Kirsten Belunek, junior adviseur Foto: Fotoshoot Maandag Als junior adviseur werk ik al bijna een jaar bij het Leids Universitair Medisch Centrum, kortweg LUMC. Vandaag staat een terugkomdag gepland, waarop ik samen met artsen en de leverancier een aantal openstaande problemen bespreek. Uiteraard gaan we ook uitgebreid in op mogelijke oplossingen. Gelukkig zijn er niet veel struikelblokken, zodat we ons kunnen richten op het doorvoeren van de oplossingen. Dinsdag Vandaag heb ik tijd gereserveerd om de nieuwe release van het pakket EZIS te testen. Ik test de bugfixes voor de module DDR, Digitale Dossier Registratie. Erg spannend, mijn akkoord zal mede bepalen of we live gaan met deze Hotfix (of met deze nieuwe versie). s Middags heb ik een afspraak staan met een arts. De SD-score gewicht/lengte bij prematuren in het Diëtetiek dossier werkt namelijk niet meer. De leverancier heeft dit opgelost en samen met de arts bekijk ik of de oplossing afdoende is. We gaan ook in op de openstaande incidenten en de wensenlijst van diëtetiek. Er zijn namelijk veel verbeterpunten aangeleverd voor het Verbeterpuntenproject. Daarnaast werk ik verder aan mijn opdracht voor Amerpoort, een instelling in de gehandicaptenzorg. Er is daar in de loop der jaren een grote hoeveelheid aan rapportages ontstaan. Door middel van interviews met verschillende gebruikers heb ik de behoeften binnen de organisatie in kaart gebracht. De resultaten bespreek ik in het werkoverleg. Mijn advies is dat het aantal rapportages met een factor drie of vier is terug te dringen. Woensdag Vandaag help ik een collega van de afdeling Quality Assurance, waar ik zelf ook jaren heb gewerkt. Inmiddels ligt versie 5.0 van de applicatie ARTUS op de plank en de projectleider heeft me gevraagd te helpen bij het testen van deze release. Aan het eind van de middag heb ik een gesprek met mijn mentor. Erg fijn om advies te krijgen over mijn carrière bij Furore van iemand met veel ervaring. Donderdag Vandaag weer een dag bij het LUMC. Samen met een collega heb ik een algemene opnamebrief ontwikkeld die door het hele ziekenhuis gebruikt wordt. Ik heb mijn kennis overgedragen aan beheer en samen hebben we nog wat openstaande punten opgepakt. Verder heb ik voor alle dossiers een wijziging doorgevoerd, omdat de performance van het scherm in metingen erg traag was. Gevolg: van 20 seconden naar 0,6 seconden. Geen beter moment om het weekend te laten beginnen! Na het avondeten ga ik naar de sportschool voor een uurtje spinning. Vrijdag Mijn vaste vrije dag start altijd met een uur body shape in de sportschool. Het is mooi weer, dus daarna ga ik met een vriendin wat drinken bij een strandtent. We sluiten de dag af met een lekker visje. Kort nieuws Miniseminar Furore op MIC 2011 Tijdens het MIC 2011 op 10 en 11 november jl. heeft Furore het miniseminar Drempels weg voor de patiënt van morgen, is uw ICT er klaar voor? georganiseerd. Ewout Kramer, senior adviseur Technologie en Architectuur bij Furore, gaf in het seminar zijn visie op de ICT-architectuur van de zorgorganisatie van morgen. Hierbij ging hij in op de veranderde verhouding tussen gegevens van binnen en van buiten de organisatie door de opkomst van zorgketens en de mondige consument/patiënt. Ook sprak hij over hoe ICT zich moet verhouden tot regionale en nationale uitwisselingssystemen en welke rol een persoonlijk dossier en mobiele toepassingen hierin kunnen spelen. Voor meer informatie over dit onderwerp of als u de presentatie wilt ontvangen, kunt u een mail sturen naar zorg@furore.com. Reacties op Read.me kunt u sturen naar readme@furore.com 16

Drie belangrijke ICT thema s in de langdurige zorg

Drie belangrijke ICT thema s in de langdurige zorg Drie belangrijke ICT thema s in de langdurige zorg In de langdurige zorg is van alles aan de hand en staan de ontwikkelingen, met name op het gebied van wetgeving en kostenbeheersing, niet stil. Dit heeft

Nadere informatie

VRAGEN EN ANTWOORDEN over de elektronische uitwisseling van medische gegevens

VRAGEN EN ANTWOORDEN over de elektronische uitwisseling van medische gegevens VRAGEN EN ANTWOORDEN over de elektronische uitwisseling van medische gegevens Wat? In december 2011 zijn de organisaties van huisartsen(posten), apothekers en ziekenhuizen met de NPCF tot een akkoord gekomen

Nadere informatie

Beleidsdocument 2012-2016

Beleidsdocument 2012-2016 Beleidsdocument 2012-2016 uw zorg, onze zorg Inhoudsopgave 1. Voorwoord...3 2. Zorggroep de Bevelanden...4 3. Waar staat Zorggroep de Bevelanden voor (Missie, Visie en Doelstellingen)...4 4. Uitwerking:

Nadere informatie

PAZIO BUSINESS CASE EERSTELIJNS GEZONDHEIDSCENTRUM. HIMMS 2012 Las Vegas. Persoonlijke uitnodiging voor workshop Dinsdag 21 februari 10.45 12.

PAZIO BUSINESS CASE EERSTELIJNS GEZONDHEIDSCENTRUM. HIMMS 2012 Las Vegas. Persoonlijke uitnodiging voor workshop Dinsdag 21 februari 10.45 12. PAZIO BUSINESS CASE EERSTELIJNS GEZONDHEIDSCENTRUM HIMMS 2012 Las Vegas Persoonlijke uitnodiging voor workshop Dinsdag 21 februari 10.45 12.00 uur Gezondheidscentrum Middenland Het Gezondheidscentrum Middenland

Nadere informatie

Qsuite in een mobiele applicatie. Geschikt voor telefoon en tablet

Qsuite in een mobiele applicatie. Geschikt voor telefoon en tablet Qsuite in een mobiele applicatie Geschikt voor telefoon en tablet Er is geen stoppen meer aan Het internetgebruik in de wereld neemt iedere dag toe. IT is overal,. Internet is steeds meer, vaker en sneller

Nadere informatie

3) Verslag van de vergadering van 29 september 2014, zie bijlage 1 (16:05 uur)

3) Verslag van de vergadering van 29 september 2014, zie bijlage 1 (16:05 uur) Agenda voor de vergadering van het Platform Zelfredzaam Datum: Locatie: 12 januari 2015 van 16:00 uur tot uiterlijk 19:00 uur (voor een eenvoudige maaltijd wordt gezorgd) Kulturhus Lienden Koningin Beatrixplein

Nadere informatie

Uw huisarts uit de regio Berlicum, Rosmalen, Empel en Den Bosch

Uw huisarts uit de regio Berlicum, Rosmalen, Empel en Den Bosch Het aantal patiënten met chronische zorg zoals diabetes, COPD en andere chronische ziektebeelden neemt toe. Dit vraagt om een beter gestructureerde organisatie van de gezondheidszorg. Uw huisarts uit de

Nadere informatie

Brief van de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport

Brief van de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport 29689 Herziening Zorgstelsel 25424 Geestelijke gezondheidszorg Nr. 599 Brief van de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den

Nadere informatie

EXPERTS MEET THE. Seminars voor financials in de zorg WWW.BAKERTILLYBERK.NL/FINANCE4CARE DE ZORG: ANDERS DENKEN VOOR EFFICIËNTERE ZORG

EXPERTS MEET THE. Seminars voor financials in de zorg WWW.BAKERTILLYBERK.NL/FINANCE4CARE DE ZORG: ANDERS DENKEN VOOR EFFICIËNTERE ZORG MEET THE EXPERTS KENNISMAKING MET LEAN IN DE ZORG: ANDERS DENKEN VOOR EFFICIËNTERE ZORG DOOR DR. VINCENT WIEGEL OP 16 OKTOBER 2014 VERBINDENDE CONTROL DOOR MR. DR. HARRIE AARDEMA OP 6 NOVEMBER 2014 INKOOP

Nadere informatie

WAAROM OFFICE 365 BINNEN ZORG?

WAAROM OFFICE 365 BINNEN ZORG? WAAROM OFFICE 365 BINNEN ZORG? SOCIAAL INTRANET EN DIGITALE WERKPLEK VOOR DE ZORGVERLENER Office 365 is een veilig platform die als dienst afgenomen kan worden en bijvoorbeeld ingezet kan worden als Digitale

Nadere informatie

CASE STUDY JOANKNECHT & VAN ZELST DENKT VOORUIT

CASE STUDY JOANKNECHT & VAN ZELST DENKT VOORUIT Exact Online CASE STUDY JOANKNECHT & VAN ZELST DENKT VOORUIT www.exactonline.nl 2 EXACT ONLINE CASE STUDY ACCOUNTANCY GROEI DOOR PROACTIEF ADVIES Het gaat goed bij Joanknecht & Van Zelst: dit Eindhovens

Nadere informatie

REGIE. Informatie over Regie, dé app voor de zorg

REGIE. Informatie over Regie, dé app voor de zorg REGIE Informatie over Regie, dé app voor de zorg INHOUDS OPGAVE 03 04 05 06 09 10 11 12 Waarom de zorgapp Regie? Wat is Regie? De meerwaarde van Regie Wie gebruiken Regie? Voordelen van Regie Technische

Nadere informatie

uw medische gegevens elektronisch delen?

uw medische gegevens elektronisch delen? patiënteninformatie uw medische gegevens elektronisch delen? Dat kan via het LSP Ziekte, blessure of een ongeval komt vaak onverwacht. Daardoor kunt u terecht komen bij een (onbekende) arts, een andere

Nadere informatie

ICT in de gezondheidszorg

ICT in de gezondheidszorg pagina 1 van 6 ICT in de gezondheidszorg Met behulp van de computer is veel mogelijk. Ook in de gezondheidszorg. Voor u als patiënt kan het gebruik van computers ervoor zorgen dat u meer informatie heeft.

Nadere informatie

Interview M. Tan 9 November 2007 By R.J.A. Ariëns

Interview M. Tan 9 November 2007 By R.J.A. Ariëns Interview M. Tan 9 November 2007 By R.J.A. Ariëns Mijn onderzoek gaat vooral over in hoeverre HL7 zijn doelstellingen heeft bereikt en wat de huidige problemen precies zijn. NICTIZ speelt natuurlijk een

Nadere informatie

Onderzoek naar het gebruik van het Elektronisch Patiënten/Cliënten Dossier (EPD/ECD) in instellingen voor zorg en welzijn

Onderzoek naar het gebruik van het Elektronisch Patiënten/Cliënten Dossier (EPD/ECD) in instellingen voor zorg en welzijn Onderzoek naar het gebruik van het Elektronisch Patiënten/Cliënten Dossier (EPD/ECD) in instellingen voor zorg en welzijn Inhoud Inleiding... 2 methode... 2 respondenten... 2 resultaten... 2 AANTAL COMPUTERS

Nadere informatie

Feiten en Fabels over patiëntgegevens

Feiten en Fabels over patiëntgegevens 05-11-2012 en en s over patiëntgegevens Op maandag 5 november 2012 startte de landelijke campagne om Nederlanders te informeren over het elektronisch uitwisselen van medische gegevens via de zogenaamde

Nadere informatie

Inkoopbeleid huisartsen en multidisciplinaire zorg

Inkoopbeleid huisartsen en multidisciplinaire zorg Aanvulling op inkoopbeleid Huisartsenzorg en Multidisciplinaire zorg 2015-2016 Ingangsdatum 1 januari 2016 Inkoopbeleid huisartsen en multidisciplinaire zorg De afgelopen jaren is de zorgvraag in Nederland

Nadere informatie

Versie 26april 2016 (EvA/BC/2016/FAQ-list)

Versie 26april 2016 (EvA/BC/2016/FAQ-list) Veelgestelde vragen Jeugdgezondheidszorg In deze lijst met veelgestelde vragen vindt u antwoorden op vragen rondom privacy, inzage van dossiers, etc. Staat uw vraag er niet tussen of zijn de antwoorden

Nadere informatie

Kerngegevens Arbeidsmarktagenda oktober 2017 MEEST GESTELDE VRAGEN. Aan het werk. voor ouderen!

Kerngegevens Arbeidsmarktagenda oktober 2017 MEEST GESTELDE VRAGEN. Aan het werk. voor ouderen! Kerngegevens Arbeidsmarktagenda 2023 oktober 2017 MEEST GESTELDE VRAGEN Aan het werk voor ouderen! KERNGEGEVENS ARBEIDSMARKTAGENDA 2023 AAN HET WERK VOOR OUDEREN! Interessant voor bestuur beleid uitvoering

Nadere informatie

Mijn 7 grootste inzichten in ICT in de zorg uit de afgelopen 15 jaar

Mijn 7 grootste inzichten in ICT in de zorg uit de afgelopen 15 jaar Mijn 7 grootste inzichten in ICT in de zorg uit de afgelopen 15 jaar Gebaseerd op ervaringen die ik opdeed in meer dan 10 verschillende ziekenhuizen Mirjan van der Meijden Zorginformatisering Vooraf In

Nadere informatie

ISS verbetert grip op de organisatie met Microsoft Dynamics AX

ISS verbetert grip op de organisatie met Microsoft Dynamics AX ISS verbetert grip op de organisatie met Microsoft Dynamics AX Met Microsoft Dynamics AX verbetert het Institute of Social Studies zijn backofficeprocessen. Rapportages zijn nu direct beschikbaar en hoeven

Nadere informatie

Uw gezondheid, Ons specialisme. De koers van Amphia van 2017 naar 2022

Uw gezondheid, Ons specialisme. De koers van Amphia van 2017 naar 2022 Uw gezondheid, Ons specialisme De koers van Amphia van 2017 naar 2022 In Amphia draait het om mensen en hun gezondheid. Iedereen heeft recht op uitstekende zorg én uitstekende service en aandacht: patiënten,

Nadere informatie

Registratie Data Verslaglegging

Registratie Data Verslaglegging Sjablonen Websupport Registratie Data Verslaglegging Websites Inrichtingen Video solutions Rapportages Consultancy Imports Helpdesk Exports Full Service Dashboards Registratie Koppelen en controleren De

Nadere informatie

zorgwijzer Zorg of advies nodig? CZ wijst u de weg 2012/2013 Weet u waar u de beste zorg kunt krijgen? Uw verzekering snel en digitaal regelen

zorgwijzer Zorg of advies nodig? CZ wijst u de weg 2012/2013 Weet u waar u de beste zorg kunt krijgen? Uw verzekering snel en digitaal regelen zorgwijzer 2012/2013 Weet u waar u de beste zorg kunt krijgen? Uw verzekering snel en digitaal regelen Zorg of advies nodig? CZ wijst u de weg Medische vraag? Stel hem aan onze deskundigen Toen mijn vriendin

Nadere informatie

10 Innovatielessen uit de praktijk 1

10 Innovatielessen uit de praktijk 1 10 Innovatielessen uit de praktijk 1 Geslaagde gastoudermeeting levert veel ideeën op voor innovatie! Wat versta ik onder innoveren? Innoveren is hot. Er zijn vele definities van in omloop. Goed om even

Nadere informatie

Verandering en innovatie in de zorg met de REGIE Zorg app

Verandering en innovatie in de zorg met de REGIE Zorg app Verandering en innovatie in de zorg met de REGIE Zorg app De zorg app Regie is ontwikkeld om cliënten meer inzicht en controle te geven en tegelijkertijd efficiënter te werken. Veranderingen in de zorg

Nadere informatie

ICT EN INFORMATIEBELEIDSPLAN

ICT EN INFORMATIEBELEIDSPLAN ICT EN INFORMATIEBELEIDSPLAN 2018-2023 VERSIE definitief Vastgesteld op : 14 augustus 2018 Directeur bestuurder 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Doelstelling 3 3. Positionering ICT en Informatiebeleid

Nadere informatie

Fijn dat uw praktijk meedoet aan ACT II, het vervolg van het Amsterdams Cardiovasculair Traject (ACT).

Fijn dat uw praktijk meedoet aan ACT II, het vervolg van het Amsterdams Cardiovasculair Traject (ACT). Welkom bij ACT II Fijn dat uw praktijk meedoet aan ACT II, het vervolg van het Amsterdams Cardiovasculair Traject (ACT). ACT liep van 2010-2012 en heeft een groot deel van de Amsterdamse huisartsen gestimuleerd

Nadere informatie

Regionale Samenwerking in de Zorg Van idee tot innovatie

Regionale Samenwerking in de Zorg Van idee tot innovatie Regionale Samenwerking in de Zorg Van idee tot innovatie Voorwoord Meer dan tien jaar geleden is in Nederland de discussie over het opzetten van een landelijk elektronisch patiëntdossier gestart. Sindsdien

Nadere informatie

Behoud basis (spoed)zorg Weert

Behoud basis (spoed)zorg Weert 00 Behoud basis (spoed)zorg Weert Wat is er aan de hand? Als het aan de zorgverzekeraars ligt, verdwijnt de complexe spoedzorg in de toekomst uit Weert. Wellicht heeft u hierover al in de media gelezen.

Nadere informatie

10 tips voor begrijpelijke AWBZ-formulieren

10 tips voor begrijpelijke AWBZ-formulieren 0 tips voor begrijpelijke AWBZ-formulieren Dit is een uitgave van: Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Directie Postbus 0011 00 ea Den Haag www.rijksoverheid.nl Maand 0 B-0000 0 tips

Nadere informatie

Inleiding De stichting RHZ

Inleiding De stichting RHZ Werkgroep ketenzorg diabetes mellitus type 2 Stichting Regionale Huisartsenzorg Heuvelland Maastricht, april 2011 Inleiding Op 1 januari 2007 werd in de regio Maastricht/ Heuvelland gestart met eerstelijns

Nadere informatie

Interim Management in de zorg

Interim Management in de zorg Vreemde ogen helpen Interim Management in de zorg Vreemde ogen helpen! Het gericht inzetten van een interim manager kan helpen uw problemen op te lossen of uw strategie te realiseren. Soms is het noodzakelijk

Nadere informatie

Mhealth-strategie. Bekijk het van de andere kant!

Mhealth-strategie. Bekijk het van de andere kant! Mhealth-strategie Bekijk het van de andere kant! Wie zijn wij? Marco Boonstra, Senior Communicatieadviseur Sjoerd van Dekken Communicatieadviseur Inhoud Wat is mhealth? Eerste ervaringen met mhealth Implementatierisico

Nadere informatie

Compensatie eigen risico is nog onbekend

Compensatie eigen risico is nog onbekend Deze factsheet is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen met bronvermelding (M. Reitsma-van Rooijen, J. de Jong. Compensatie eigen risico is nog onbekend Utrecht: NIVEL, 2009) worden gebruikt. U

Nadere informatie

Uw medische gegevens elektronisch delen? Alleen met uw toestemming!

Uw medische gegevens elektronisch delen? Alleen met uw toestemming! Uw medische gegevens elektronisch delen? Alleen met uw toestemming! Goede zorg met goede informatie Ziekte, een blessure of een ongeval komt vaak onverwacht. Daardoor kunt u terechtkomen bij een onbekende

Nadere informatie

Context Informatiestandaarden

Context Informatiestandaarden Context Informatiestandaarden Inleiding Om zorgverleners in staat te stellen om volgens een kwaliteitsstandaard te werken moeten proces, organisatie en ondersteunende middelen daarop aansluiten. Voor ICT-systemen

Nadere informatie

Minder logistieke zorgen én efficiëntere zorg

Minder logistieke zorgen én efficiëntere zorg Minder logistieke zorgen én efficiëntere zorg De logistieke scan van CB ontdekt het verbeterpotentieel van uw goederenlogistiek Een efficiëntere logistiek levert (soms onverwacht) belangrijke bijdragen

Nadere informatie

Pilot Persoonsgebonden Dossier Friesland. Drs Freek.L.A. Korver MBA

Pilot Persoonsgebonden Dossier Friesland. Drs Freek.L.A. Korver MBA Pilot Persoonsgebonden Dossier Friesland Drs Freek.L.A. Korver MBA In Friesland wordt gewerkt aan een duurzaam zorglandschap Friesland Voorop is een samenwerking tussen alle Friese zorgaanbieders, de Friesland

Nadere informatie

Sport en Welzijn. Physician Assistant Masteropleiding Amsterdam

Sport en Welzijn. Physician Assistant Masteropleiding Amsterdam Gezondh Sport en Welzijn Physician Assistant Masteropleiding Amsterdam Gezondheid, Sport en Welzijn Masteropleiding Physician Assistant De Physician Assistant (PA) is een hoogopgeleide medische professional

Nadere informatie

Uw medische gegevens elektronisch delen?

Uw medische gegevens elektronisch delen? Uw medische gegevens elektronisch delen? Alleen met uw toestemming! Goede zorg met goede informatie Ziekte, een blessure of een ongeval komt vaak onverwacht. Daardoor kunt u terechtkomen bij een onbekende

Nadere informatie

Regiovisie huisartsenzorg in Nijmegen e.o Van regioplan naar de wijken en de praktijken

Regiovisie huisartsenzorg in Nijmegen e.o Van regioplan naar de wijken en de praktijken Regiovisie huisartsenzorg in Nijmegen e.o. 2011-2015 Van regioplan naar de wijken en de praktijken 1 Regiovisie huisartsenzorg in Nijmegen e.o. 2011-2015 Van regioplan naar de wijken en de praktijken Ten

Nadere informatie

Uw medische gegevens elektronisch delen? Alleen met uw toestemming!

Uw medische gegevens elektronisch delen? Alleen met uw toestemming! Uw medische gegevens elektronisch delen? Alleen met uw toestemming! Betere zorg met de juiste informatie Artsen en apotheken kunnen uw medische gegevens delen via het LSP (Landelijk Schakelpunt). Zodat

Nadere informatie

Handleiding Veiligheidsrondes

Handleiding Veiligheidsrondes Utrecht, maart 2006 Handleiding Veiligheidsrondes Project Veiligheidsmanagement Bouwen aan Veiligheid in de Zorg Auteurs: drs. I. van der Veeken, drs B. Heemskerk, E. Nap Inleiding Niet alleen de Raad

Nadere informatie

Versnellingsprogramma Informatie-uitwisseling Patiënt en Professional. Leveranciersbijeenkomst 24 januari 2017

Versnellingsprogramma Informatie-uitwisseling Patiënt en Professional. Leveranciersbijeenkomst 24 januari 2017 Versnellingsprogramma Informatie-uitwisseling Patiënt en Professional Leveranciersbijeenkomst 24 januari 2017 Agenda 1. Opening 2. Toelichting VIPP regeling - VIPP regeling ziekenhuizen - VIPP regeling

Nadere informatie

E-health: geef de zorgprofessional een centrale rol Waarom het noodzakelijk is dat bestuurders nieuwe zorgmethoden faciliteren

E-health: geef de zorgprofessional een centrale rol Waarom het noodzakelijk is dat bestuurders nieuwe zorgmethoden faciliteren 1/5 E-health: geef de zorgprofessional een centrale rol Waarom het noodzakelijk is dat bestuurders nieuwe zorgmethoden faciliteren Joren Roelofs en Wijnand Weerdenburg E-health heeft de toekomst, daar

Nadere informatie

Als regioziekenhuis heeft het IJsselland Ziekenhuis veel aandacht voor de samenwerking met de partners uit de regio.

Als regioziekenhuis heeft het IJsselland Ziekenhuis veel aandacht voor de samenwerking met de partners uit de regio. Jaarbeeld 2016 Het IJsselland Ziekenhuis kijkt terug op een goed 2016. Met onze medewerkers, medisch specialisten en vrijwilligers werken wij samen elke dag en elk moment aan de best denkbare zorg. Dit

Nadere informatie

De noodzaak van een geïntegreerd ECD

De noodzaak van een geïntegreerd ECD De noodzaak van een geïntegreerd ECD Whitepaper 2 UNIT4 De noodzaak van een geïntegreerd ECD De noodzaak van een geïntegreerd ECD Papieren dossier maakt plaats voor geïntegreerd ECD dat multidisciplinair

Nadere informatie

het digitale landschap van de zorg in 2016

het digitale landschap van de zorg in 2016 het digitale landschap van de zorg in 2016 zorg & ict 6 april 2016 Presentatoren Erik van Laar CEO Multrix Peter Vermeulen Pb7 Research het digitale landschap van de zorg in 2016 / Onderzoek uitgevoerd

Nadere informatie

TRANSITIE LANGDURIGE ZORG VERGT INVESTERING IN SAMENWERKING

TRANSITIE LANGDURIGE ZORG VERGT INVESTERING IN SAMENWERKING ZORGVERZEKERAARS NEDERLAND - ZN DIALOOG NR 6-9 OKTOBER 2014 1 TRANSITIE LANGDURIGE ZORG VERGT INVESTERING IN SAMENWERKING Hoe geef je in het licht van de transitie langdurige zorg optimaal vorm aan de

Nadere informatie

Ontwerp Zorgtoepassing Ketenzorg

Ontwerp Zorgtoepassing Ketenzorg Ontwerp Zorgtoepassing Ketenzorg HIS-KIS communicatie Datum: 25 februari 2014 Versie: 4.2 Referentie: Ontwerp Ketenzorg HIS-KIS Nictiz is het landelijke expertisecentrum dat ontwikkeling van ICT in de

Nadere informatie

Toolkit bedrijfsvoering

Toolkit bedrijfsvoering Toolkit bedrijfsvoering Naar optimale zorg door gezonde bedrijfsvoering Verstand van Zorg Van transitie naar transformatie Gezonde bedrijfsvoering als succesfactor Continu goede én betaalbare zorg leveren?

Nadere informatie

NCARE. Voor een optimaal medicatieproces. in zorginstelling en thuiszorg

NCARE. Voor een optimaal medicatieproces. in zorginstelling en thuiszorg NCARE Voor een optimaal medicatieproces in zorginstelling en thuiszorg NCARE De werkdruk in de zorg neemt steeds verder toe. Daardoor staat het medicatieproces steeds vaker onder druk. Tegelijkertijd stellen

Nadere informatie

Samen werken aan de mooiste database

Samen werken aan de mooiste database Samen werken aan de mooiste database Inleiding Het is erg vervelend wanneer in een zakelijke brief uw naam verkeerd gespeld wordt, of als u op de werkvloer steeds post ontvangt op naam van uw voorganger.

Nadere informatie

Telezorgcentrum een oplossing? Luc de Witte

Telezorgcentrum een oplossing? Luc de Witte 22-10-2015 Telezorgcentrum een oplossing? Luc de Witte Hoogleraar en Lector Technologie in de Zorg Directeur Expertisecentrum voor Innovatieve Zorg en Technologie (EIZT) TIJD 16.00 tot 16.30 Waar staan

Nadere informatie

Samen werken aan goede zorg

Samen werken aan goede zorg Nieuw kwaliteitskader verpleeghuiszorg Samen werken aan goede zorg Het is belangrijk dat bewoners van verpleeghuizen goede zorg ontvangen. In het nieuwe kwaliteitskader verpleeghuiszorg staat wat goede

Nadere informatie

Innovatieve oplossingen in de zorg

Innovatieve oplossingen in de zorg Innovatieve oplossingen in de zorg Zoekt u E-Health oplossingen die op korte termijn inzetbaar zijn binnen het primaire zorgproces? Of die uw medewerkers ontlasten in de dagelijks registratieverplichtingen?

Nadere informatie

Uw medische gegevens elektronisch delen?

Uw medische gegevens elektronisch delen? Uw medische gegevens elektronisch delen? Alleen met uw toestemming! Goede zorg met goede informatie Ziekte, een blessure of een ongeval komt vaak onverwacht. Daardoor kunt u terechtkomen bij een onbekende

Nadere informatie

Optimale uitwisseling van eenduidige informatie in de borstkankerzorg Start transmuraal werken in een pilot

Optimale uitwisseling van eenduidige informatie in de borstkankerzorg Start transmuraal werken in een pilot Optimale uitwisseling van eenduidige informatie in de borstkankerzorg Start transmuraal werken in een pilot Introductie Lidy Wijers,mamma mammaradioloog uit het westen en Carla Meeuwis, mammaradioloog

Nadere informatie

Exact Online BUSINESS CASE MET EXACT ONLINE MEER FOCUS OP ACCOUNTMANAGEMENT EN ADVISERING. De 5 tips van Marc Vosse. www.exactonline.

Exact Online BUSINESS CASE MET EXACT ONLINE MEER FOCUS OP ACCOUNTMANAGEMENT EN ADVISERING. De 5 tips van Marc Vosse. www.exactonline. BUSINESS CASE Exact Online MET EXACT ONLINE MEER FOCUS OP ACCOUNTMANAGEMENT EN ADVISERING De 5 tips van Marc Vosse www.exactonline.nl 2 EXACT ONLINE CASE STUDY ACCOUNTANCY DE 5 TIPS VAN MARC VOSSE Voor

Nadere informatie

E-health modules voor de SGGZ. Alle cliënten online met Karify

E-health modules voor de SGGZ. Alle cliënten online met Karify E-health modules voor de SGGZ Alle cliënten online met Karify Nieuwe eisen aan de zorg De zorg in Nederland verandert in een hoog tempo. Bestuurders, politici en verzekeraars stellen nieuwe eisen op het

Nadere informatie

Elektronisch Patiënten Dossier. 5 oktober 2005. A. Vos L.J. Arendshorst

Elektronisch Patiënten Dossier. 5 oktober 2005. A. Vos L.J. Arendshorst Elektronisch Patiënten Dossier 5 oktober 2005 A. Vos L.J. Arendshorst Inhoud De Gezondheidszorg Het Elektronisch Patiënten Dossier Stellingname Praktijkvoorbeeld Conclusies De gezondheidszorg Overheid

Nadere informatie

Werkgroep ketenzorg hart- en vaatziekten

Werkgroep ketenzorg hart- en vaatziekten Werkgroep ketenzorg hart- en vaatziekten Stichting Regionale Huisartsenzorg Heuvelland, maart 2011 Inleiding Op 1 juli 2010 werd in de regio /Heuvelland gestart met eerstelijns ketenzorg voor patiënten

Nadere informatie

Maak kennis met Gezondheidscentrum de Marne

Maak kennis met Gezondheidscentrum de Marne Maak kennis met Gezondheidscentrum de Marne Gezondheidscentrum de Marne Maak kennis met Gezondheidscentrum de Marne Vanaf oktober 2012 heeft Leens een nieuw gezondheidscentrum: Gezondheidscentrum de Marne.

Nadere informatie

Registratie Data Verslaglegging

Registratie Data Verslaglegging Registratie Data Verslaglegging Registratie Controleren en corrigeren Carerix helpt organisaties in het proces van recruitment en detachering. De applicatie voorziet op een eenvoudige wijze in de registratie

Nadere informatie

Cliënt heeft sobere zorg met weinig keuzemogelijkheden

Cliënt heeft sobere zorg met weinig keuzemogelijkheden Geen economische groei Hoog draagvlak voor welvaartsstaat Alle zorg wordt aanbesteed Participatie noodzakelijk Standaardzorg Grote zorginstellingen Kan koffie 2 33 Economie, technologie en maatschappij

Nadere informatie

Onderzoek naar de nazorg bij dikke darmkanker door de huisarts of de chirurg en het gebruik van een persoonlijke interactieve website (I CARE studie).

Onderzoek naar de nazorg bij dikke darmkanker door de huisarts of de chirurg en het gebruik van een persoonlijke interactieve website (I CARE studie). Onderzoek naar de nazorg bij dikke darmkanker door de huisarts of de chirurg en het gebruik van een persoonlijke interactieve website (I CARE studie). Verbetert de zorg na de behandeling van dikke darmkanker

Nadere informatie

Rostar CAS: online personeelsplanningssoftware voor dienstenchequekantoren. software consultancy training

Rostar CAS: online personeelsplanningssoftware voor dienstenchequekantoren. software consultancy training Rostar CAS: online personeelsplanningssoftware voor dienstenchequekantoren software consultancy training De markt heeft nood aan een flexibele en complete planningsoplossing. De invoering van de dienstencheques

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag www.rijksoverheid.nl Uw

Nadere informatie

Sport en Welzijn. Advanced Nursing Practice Masteropleiding Amsterdam

Sport en Welzijn. Advanced Nursing Practice Masteropleiding Amsterdam Gezondh Sport en Welzijn Advanced Nursing Practice Masteropleiding Amsterdam Gezondheid, Sport en Welzijn Masteropleiding Verpleegkundig Specialist De masteropleiding Advanced Nursing Practice (ANP) leidt

Nadere informatie

Ketenzorg en integrale bekostiging: waar gaan we naar toe? Integrale bekostiging Een zorg minder of meer?

Ketenzorg en integrale bekostiging: waar gaan we naar toe? Integrale bekostiging Een zorg minder of meer? Ketenzorg en integrale bekostiging: waar gaan we naar toe? Integrale bekostiging Een zorg minder of meer? Geert Groenenboom, senior manager zorginkoop eerste lijn Achmea Divisie Zorg & Gezondheid 14 juni

Nadere informatie

Handleiding Veiligheidsrondes

Handleiding Veiligheidsrondes Utrecht, maart 2006 Handleiding Veiligheidsrondes Project Veiligheidsmanagement Bouwen aan Veiligheid in de Zorg Auteurs: drs. I. van der Veeken, drs B. Heemskerk, E. Nap Inleiding Niet alleen de Raad

Nadere informatie

De patiënt wil één aanspreekpunt, de huisarts lagere. werkdruk en de verzekeraar goede zorg voor het geld.

De patiënt wil één aanspreekpunt, de huisarts lagere. werkdruk en de verzekeraar goede zorg voor het geld. Discussie zorgverleners over ontwikkeling eerstelijns spoedzorg : De patiënt wil één aanspreekpunt, de huisarts lagere werkdruk en de verzekeraar goede zorg voor het geld. De inwoner van Noord-Nederland

Nadere informatie

De alles-in-1 Zorgapp

De alles-in-1 Zorgapp De alles-in-1 Zorgapp Tevreden cliënten en medewerkers Impact van zorgapps op de zorgverlening Meerwaarde van zorgapps in het zorgproces De rol van de zorgverlener verandert in rap tempo door nieuwe technologie

Nadere informatie

Inhoudsopgave. ehealth dimensies Voorbeelden. Digitalisering van de zorg Verschillende vormen. into.care

Inhoudsopgave. ehealth dimensies Voorbeelden. Digitalisering van de zorg Verschillende vormen. into.care Inhoudsopgave ehealth dimensies Voorbeelden Digitalisering van de zorg Verschillende vormen into.care ehealth helpt de zorg vooruit Om een efficientieslag in de zorg te bewerkstellingen, wordt veel verwacht

Nadere informatie

Ambulancezorg in Nederland

Ambulancezorg in Nederland Koos Reumer, 2 februari 2015 Ambulancezorg algemeen Vereniging Ambulancezorg Nederland Ontwikkelingen binnen ambulancezorg Jonge sector Wet ambulancevervoer 1973 Tijdelijke wet ambulancezorg 2013 Vereniging

Nadere informatie

Onderzoek naar het gebruik van het Elektronisch Patiënten/Cliënten Dossier (EPD/ECD) in instellingen voor zorg en welzijn

Onderzoek naar het gebruik van het Elektronisch Patiënten/Cliënten Dossier (EPD/ECD) in instellingen voor zorg en welzijn Onderzoek naar het gebruik van het Elektronisch Patiënten/Cliënten Dossier (EPD/ECD) in instellingen voor zorg en welzijn Inhoud Inleiding 2 Methode 2 Respondenten 2 Resultaten 2 Aantal computers op de

Nadere informatie

Zet de volgende stap! Naar een nieuwe manier van zorgverlenen

Zet de volgende stap! Naar een nieuwe manier van zorgverlenen Zet de volgende stap! Naar een nieuwe manier van zorgverlenen Het is duidelijk: zorgverleners, ook die uit uw zorggroep, kunnen per jaar in verhouding maar weinig uren besteden aan hun patiënten met een

Nadere informatie

Grande Conference 2014. Het Huisartsenperspectief

Grande Conference 2014. Het Huisartsenperspectief Grande Conference 2014 Het Huisartsenperspectief Het Huisartsenperspectief Toekomstvisie huisartsgeneeskunde 2022 kleinschalige, persoonsgerichte zorg dicht bij de patiënt ambities Het Huisartsenperspectief

Nadere informatie

NHG/LHV-Standpunt. Het elektronisch huisartsendossier (H-EPD) Gelukkig staat alles in mijn dossier, dokter. standpunt

NHG/LHV-Standpunt. Het elektronisch huisartsendossier (H-EPD) Gelukkig staat alles in mijn dossier, dokter. standpunt NHG/LHV-Standpunt Het elektronisch huisartsendossier (H-EPD) Gelukkig staat alles in mijn dossier, dokter standpunt Continuïteit van zorg vergt continuïteit van gegevensbeheer Mevrouw De Waal, 60 jaar,

Nadere informatie

Bent u ook zoveel tijd kwijt met het zoeken naar de laatste en enig juiste! - versie van uw marktonderzoek

Bent u ook zoveel tijd kwijt met het zoeken naar de laatste en enig juiste! - versie van uw marktonderzoek Bent u ook zoveel tijd kwijt met het zoeken naar de laatste en enig juiste! - versie van uw marktonderzoek Heeft u zich ook al eens afgevraagd waarom uw concurrent zo veel goedkoper kan zijn? Waarschijnlijk

Nadere informatie

Een passie voor zorg. Een partner voor u.

Een passie voor zorg. Een partner voor u. Een passie voor zorg. Een partner voor u. Linde Healthcare Benelux De Keten 7, 5651 GJ Eindhoven Tel. +31.40.2825825, Fax +31.40.2816875 info.healthcare.nl@linde.com, www.linde-healthcare.nl 1100_004 (0713/1500)

Nadere informatie

pagina 1 van 7 Vragenlijst Toestemming uitwisselen medische gegevens Invullen namens: NPCF - Nanda Beck Tekstgrootte: A A A Toestemming uitwisselen medische gegevens Inleiding Uw zorgverlener is verplicht

Nadere informatie

Integraal of Huisartsgeneeskundig?

Integraal of Huisartsgeneeskundig? Integraal of Huisartsgeneeskundig? Blik op zorg-ict vanuit vier verschillende kanten Bas Leerink 7 april 2017 Verantwoording Vanuit 4 verschillende rollen/gezichtspunten 4 ontwikkelingen die van invloed

Nadere informatie

Contacten die het verschil maken

Contacten die het verschil maken n ie u w s b r ie f Spotlight on Anke Van Der Heijden, Case Manager FOCUS VAN DE MAAND: Contacten die het verschil maken de best doctors stichting: in Mei 2014 Ik hoor regelmatig van patiënten dat ze het

Nadere informatie

Foto: halfpoint. 123rf.com. methodisch werken

Foto: halfpoint. 123rf.com. methodisch werken 1 Foto: halfpoint. 123rf.com methodisch werken Methodisch werken 1 Als zorgprofessional doe je nooit zomaar iets. Je werkt volgens bepaalde methodes en procedures. In dit hoofdstuk leer je wat methodisch

Nadere informatie

Arrix Optimus, de SharePoint specialist Deel meer, doe meer!

Arrix Optimus, de SharePoint specialist Deel meer, doe meer! Arrix Optimus, de SharePoint specialist Deel meer, doe meer! brochure.indd 1 07-02-12 11:02 brochure.indd 2 07-02-12 11:02 Arrix Optimus, de SharePoint specialist Deel meer, doe meer! Arrix optimus is

Nadere informatie

De psycholoog in Zuyderland Medisch Centrum. Medische Psychologie

De psycholoog in Zuyderland Medisch Centrum. Medische Psychologie De psycholoog in Zuyderland Medisch Centrum Medische Psychologie In deze folder informeren we u over de manier van werken van de psycholoog, verbonden aan de afdeling Medische psychologie van Zuyderland

Nadere informatie

Centrum Lichaam, Geest en Gezondheid

Centrum Lichaam, Geest en Gezondheid Centrum Lichaam, Geest en Gezondheid Onderzoek, diagnostiek en behandeling bij: onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten combinatie van psychische en lichamelijke klachten Informatie voor cliënten

Nadere informatie

Structurele registratie van data gericht op triage en beoordeling (23 januari 2018)

Structurele registratie van data gericht op triage en beoordeling (23 januari 2018) Structurele registratie van data gericht op triage en beoordeling (23 januari 2018) 1. Inleiding Tijdige en kwalitatief goede acute psychiatrische hulpverlening is van essentieel belang voor de patiënt,

Nadere informatie

Reference case Atlas Copco. Atlas Copco gebruikt Vodafone M2M om wereldwijd de klantondersteuning te verbeteren. Vodafone Power to you

Reference case Atlas Copco. Atlas Copco gebruikt Vodafone M2M om wereldwijd de klantondersteuning te verbeteren. Vodafone Power to you Atlas Copco gebruikt Vodafone M2M om wereldwijd de klantondersteuning te verbeteren Vodafone Power to you Atlas Copco gebruikt Vodafone M2M om wereldwijd de klantondersteuning te verbeteren Atlas Copco

Nadere informatie

Case. VolkerWessels Telecom FLOWFABRIC OPTIMISATION ENGINEERS

Case. VolkerWessels Telecom FLOWFABRIC OPTIMISATION ENGINEERS Case VolkerWessels Telecom FLOWFABRIC OPTIMISATION ENGINEERS FlowFabric geeft startsein voor innovatie bij VolkerWessels Telecom VolkerWessels Telecom, specialist in telecominfrastructuur, weet als geen

Nadere informatie

Visiedocument Zorggroep Almere 2010-2015. Goede maat en juiste toon

Visiedocument Zorggroep Almere 2010-2015. Goede maat en juiste toon Visiedocument Zorggroep Almere 2010-2015 Goede maat en juiste toon 0 2015 2010 2015 2010 2015 0 2015 2010 2015 2010 2015 2010 2015 2010 2015 2010 0 2015 2010 2015 2010 2015 2010 2015 2010 2015 2010 2015

Nadere informatie

Elektronische gegevensuitwisseling in de zorg. De Wet cliëntenrechten bij elektronische verwerking van gegevens in de zorg

Elektronische gegevensuitwisseling in de zorg. De Wet cliëntenrechten bij elektronische verwerking van gegevens in de zorg Elektronische gegevensuitwisseling in de zorg De Wet cliëntenrechten bij elektronische verwerking van gegevens in de zorg Inleiding Smartphones, slimme meters, thuisbankieren en online winkelen: het gebruik

Nadere informatie

TPSC Cloud, Collaborative Governance, Risk & Compliance Software,

TPSC Cloud, Collaborative Governance, Risk & Compliance Software, TPSC Cloud, Collaborative Governance, Risk & Compliance Software, Wij geloven dat we een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan betere & veiligere zorg. The Patient Safety Company TPSC levert al meer

Nadere informatie

Integrale gezondheidszorg

Integrale gezondheidszorg Integrale gezondheidszorg Sprekers Discussie Impressie CIO-platformbijeenkomst M&I/Partners Verantwoordelijk zijn over de grenzen heen M&I/Partners organiseerde op woensdag 12 oktober 2016 een CIO-platformbijeenkomst,

Nadere informatie

Toezicht op de toegankelijkheid en kwaliteit van de veteranenzorg met behulp van de CQ-index

Toezicht op de toegankelijkheid en kwaliteit van de veteranenzorg met behulp van de CQ-index 110309.08/03 Toezicht op de toegankelijkheid en kwaliteit van de veteranenzorg met behulp van de CQ-index Inleiding In oktober 2007 is het Landelijk Zorgsysteem Veteranen (LZV) van start gegaan. Het LZV

Nadere informatie

DO NOT COPY. Chronische ziekten. Inhoud. De maatschappelijke opgave. Wat is er aan de hand? Wat doen we er aan? Rol overheid. Preventie in de zorg

DO NOT COPY. Chronische ziekten. Inhoud. De maatschappelijke opgave. Wat is er aan de hand? Wat doen we er aan? Rol overheid. Preventie in de zorg Chronische ziekten De maatschappelijke opgave Inhoud Wat is er aan de hand? Wat doen we er aan? Rol overheid Preventie in de zorg Aanpak diabetes 25 oktober 2007 Eric Koster Toename chronische aandoeningen

Nadere informatie