MVO Jaarverslag 2012 IHC Merwede

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "MVO Jaarverslag 2012 IHC Merwede"

Transcriptie

1 MVO Jaarverslag 2012

2 Voorwoord De markten waarin IHC Merwede opereert, zijn onderhevig aan de wereldwijde economische crisis en de onrust op de Europese financiële markten. Hiermee is de concurrentie in de bagger, offshore en mijnbouw markten die wij bedienen groter dan tevoren. Tegelijkertijd groeit de maatschappelijke druk om de sociale- en milieubelasting van deze activiteiten te reduceren. Veel van onze klanten lopen voorop met hun MVO-beleid en zij gaan terecht eisen stellen aan IHC Merwede inzake de verduurzaming van onze producten en processen. Hoge energieprijzen en strengere emissienormen nopen tot bijkomende R&D inspanningen en bijkomende productontwikkelingen om zowel het energieverbruik aan boord van IHC Merwede-schepen als de emissies drastisch te beperken. Inhoud 3 Voorwoord 4 Over IHC Merwede 8 Trends en maatschappelijke ontwikkelingen 10 MVO-strategie IHC Merwede 12 Duurzaamheid in de praktijk 24 Doelstellingen Rapportage parameters 29 GRI Index Tabel 30 SHEQ-overzicht IHC Merwede Met trots presenteert IHC Merwede, in aanvulling op de jaarlijkse financiële en sociale verslaggeving, het eerste maatschappelijk jaarverslag waarmee IHC Merwede haar stakeholders inzicht wil geven in haar Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) beleid, prestaties op milieu en maatschappelijk vlak en haar ambities voor de komende jaren. Sinds jaar en dag heeft IHC Merwede haar sociale verantwoordelijkheid richting haar medewerkers, onderaannemers en omwonenden hoog in het vaandel staan. Veiligheid, gezondheid, en de persoonlijke ontwikkeling van medewerkers hebben de laatste jaren een grote ontwikkeling doorgemaakt. Daarnaast is de verduurzaming van onze producten en eigen voortbrengingsprocessen een belangrijk aandachtspunt op onze radar. Met de inrichting van een Stuurgroep MVO binnen IHC Merwede werd begin 2012 zichtbaar vorm gegeven aan de invoering van IHC Merwede s formele MVO-beleid. Hiermee wenst IHC Merwede haar ambities ten aanzien van economische, sociale en milieuprestaties te bundelen en gestructureerd naar een hoger niveau te tillen via onder meer het uitvoeren van nulmetingen en het door de Raad van Bestuur vaststellen van meetbare doelstellingen. Overheden stellen in groeiende mate eisen aan een duurzame uitvoering van baggerwerkzaamheden, milieuorganisaties volgen nauwlettend de ontwikkelingen in de (diepzee) mijnbouw markt en de samenleving oefent een steeds grotere maatschappelijke controle uit op offshore activiteiten om de gevolgen voor mens en milieu zoveel als mogelijk te beperken. Derhalve dient ook IHC Merwede haar voortbrengingsproces zodanig in te richten dat impact op omgeving, milieu en mensen minimaal wordt en hierdoor mede invulling gegeven wordt aan de eigen MVO-doelstellingen. Als The technology innovator willen we de technologische potentie van ons bedrijf op economisch verantwoorde wijze in zetten voor de ontwikkeling van duurzame producten en totaaloplossingen in de Dredging, Mining en Offshore markten. Door duurzaam te ontwerpen, produceren en opereren kunnen wij efficiënte en innovatieve producten met een lagere cost of ownership in de markt zetten. Op deze manier weten wij onze korte termijn doelstellingen in balans te brengen met de lange termijn strategie van IHC Merwede. Namens de Raad van Bestuur, Dave Vander Heyde CFO, Voorzitter Stuurgroep MVO 2013, IHC Merwede Holding B.V. MVO Jaarverslag 2012 IHC Merwede 3

3 Over IHC Merwede IHC Merwede B.V., met haar hoofdkantoor gevestigd in Sliedrecht, richt zich op de voortdurende ontwikkeling van haar producten en diensten voor de gespecialiseerde maritieme sector. Binnen IHC Merwede zijn meer dan werknemers actief, verspreid over verschillende locaties in Nederland, Brazilië, China, Frankrijk, India, Kroatië, Maleisië, het Midden-Oosten, Nigeria, Singapore, Slowakije, het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en Zuid-Afrika. IHC Merwede heeft in Nederland vijf scheepswerven tot haar beschikking waar de ontwerp en bouw van complexe schepen gerealiseerd wordt. Met haar decennialange ervaring is IHC Merwede wereldmarktleider als leverancier van efficiënte schepen en equipment voor bagger- en natte mijnbouwactiviteiten. De onderneming wordt tevens erkend als een betrouwbare leverancier van custom-built schepen en materieel voor de offshore markt. IHC Merwede heeft een brede expertise in huis op het gebied van het ontwerpen en de bouw van innovatieve schepen en geavanceerd equipment, evenals de daarmee samengaande life cycle support. De geïntegreerde, systematische aanpak heeft geleid tot optimaal functionerende producten en langdurige partnerships. Tot de brede klantenkring van de onderneming behoren baggerbedrijven, olie- en gasconcerns, offshore contractors en overheden. Strategie De strategie van IHC Merwede is gericht op de lange termijn en gebaseerd op de vier strategische speerpunten groei, internationalisatie, product en procesontwikkeling en samenwerking. Deze prioriteiten stonden centraal in het Business Development programma 2011 en zullen worden voortgezet in Middels het strategische speerpunt groei wil IHC Merwede nieuwe markten ontwikkelen en haar bestaande markten uitbreiden. Hierbij ligt een nadruk op de ontwikkeling en bouw van standaard schepen, de ontwikkeling van diepzee mijnbouw en de markt rondom duurzame energie. Via internationalisatie blijft IHC Merwede continue werken aan het leveren van de beste wereldwijde service aan klanten op het gebied van kosteneffectiviteit en tegelijkertijd kwaliteit. Dit zal worden bewerkstelligd door het ontwerp van schepen en de bouw van complexe en klant specifieke schepen onder beheer van de Nederlandse business units te houden. De bouw van standaard schepen en componenten zal in toenemende mate op buitenlandse werven en productielocaties plaats vinden. Met product- en proces- ontwikkeling en optimalisatie wil IHC Merwede haar marktleiderschap op het gebied van technologie, supply chain management en full services uitbreiden door de verdere ontwikkeling van life cycle support, geïntegreerde maritieme oplossingen en goedkopere baggerschepen. Jaarlijks wordt 3% van de omzet beschikbaar gesteld voor R&D activiteiten waarin een groep van medewerkers actief participeert. Ten slotte blijft IHC Merwede proactief werken aan zowel de interne samenwerking tussen business units en productmarkt-combinaties alsmede de externe samenwerking in onder andere de maritieme keten. Organisatiestructuur IHC Merwede is onderverdeeld in vier divisies (Dredging, Mining, Offshore en Technology & Services) die samen de markten van IHC Merwede bedienen. Het Corporate hoofdkantoor huisvest de centrale ondersteunende diensten. Alle divisies bestaan uit een combinatie van Product-Markt- Combinaties, Capability Centers en Competence Centers. Sinds 2011 zijn alle scheepsbouwactiviteiten van IHC Merwede ondergebracht in dertien Product-Markt-Combinaties (PMC s) welke van het wieg tot graf verantwoordelijk zijn voor het eindproduct. Deze PMC s leveren producten aan de externe markten van IHC Merwede. De Capability Centers daarentegen leveren producten en diensten aan zowel interne als externe klanten. De Competence Centers, ten slotte, zijn interne professionele kenniscentra welke ten dienst staan van de interne organisatie. Deze competence centers maken deel uit van het primaire proces en voeren een deel van het project uit. PMC s Capability Centers Competence Centers Kinderdijk Krimpen aan den IJssel Sliedrecht Hardinxveld-Giessendam Heusden Custom-built cutter dredgers Custom-built self propelled dredgers Custom-built Subsea Field Development O&G Custom-built Subsea IRM O&G Deep-sea Mining Mining Advisory Services Nearshore and Onshore Mining Renewables Special dredging equipment Standard cutter dredgers Standard hopper dredgers Standard offshore vessels IHC Drives & Automation BV IHC Engineering Business Ltd IHC Fabrication IHC Fundex Equipment BV IHC Handling Systems VOF IHC Hydrohammer BV IHC Hytech BV IHC Hytop BV IHC Interior BV IHC IV Joint Venture Malaysia IHC Metalix BV IHC Offshore Systems BV IHC Offshore Wind BV IHC Parts & Services BV IHC Piping BV IHC Sea Steel Ltd IHC Sealing Solutions BV IHC Systems BV IHC Vremac Cylinders BV Merwede Design s.r.o. R-projects D.O.O. Vuyk Engineering Rotterdam BV ICS Guangzhou Co. Ltd IHC Asia Pacific Pvt Lte IHC Global Production BV IHC Holland BV (headquarters) MTI Holland BV / OTI / TID RIO Africa RIO India RIO Middle East TOC / IHC Merwede Opleidingen BV Verenigde Scheepswerf Heusden BV 4 IHC Merwede MVO Jaarverslag 2012 MVO Jaarverslag 2012 IHC Merwede 5

4 Over IHC Merwede Bestuursstructuur IHC Merwede is een Besloten Vennootschap, met een drietal aandeelhouders. De grootste aandeelhouder is Rabo Capital met een aandeel van 49,3%, gevolgd door het management en personeel met 32,6%. De derde aandeelhouder is Indofin met een aandeel van 18,1%. De raad van commissarissen en de directieraad zijn verantwoordelijk voor het te voeren beleid en de algemene gang van zaken binnen de onderneming waarbij de belangen van de stakeholders behartigd zullen worden. De raad van commissarissen bestaat uit de volgende vijf leden: - J.J.C.M. van Dooremalen (voorzitter) - C.J. de Bruin - J.C. ten Cate - C. Korevaar - J.L. van Nieuwenhuizen De raad van bestuur bestaat uit: - G.L.M. Hamers (CEO) - D.A. Vander Heyde (CFO) - F. Brouwer De directie omvat: - A.R. Roelse (Dredging divisie) - F.R. Vrooland (Verkoop Dredging) - A. Klijnsoon (Offshore divisie) - R. Raaijmakers (Verkoop Offshore) - J.H. Hylkema (Technology & Services divisie) De ondernemingsraad heeft op basis van de Wet op de Ondernemingsraden inspraak op het ondernemingsbeleid en de personeelsbelangen. De ondernemingsraad van IHC Merwede bestaat uit drie deelcommissies welke niet alleen uit gekozen OR-leden bestaan maar ook één of meerdere toegevoegde leden kennen. De deelcommissies zijn bevoegd tot het voeren van overleg met diegene die de leiding heeft over het betrokken onderdeel. Zaken als instemmingsrecht en adviesrecht zijn niet toegekend aan de deelcommissies en liggen bij de ondernemingsraad. Producten, diensten en afzetmarkten IHC Merwede richt zich met haar activiteiten op de voortdurende ontwikkeling van ontwerp- en bouwactiviteiten voor de gespecialiseerde maritieme sector in de bagger, mijnbouw, offshore en duurzame energie markt. Onder de klantenkring van IHC Merwede zijn baggerbedrijven, olie- en gasconcerns, offshore aannemers en overheden. De belangrijkste producten van IHC Merwede zijn hoogtechnologisch geïntegreerde schepen en equipment in de vorm van zowel custom-built als gestandaardiseerd product voor een wereldwijde klantenkring. In de bagger, mijnbouw en offshore markt wordt speciale aandacht gegeven aan de ontwikkeling van geïntegreerde producten welke een totaal oplossing bieden voor onze wereldwijde klantenkring. Het brede productaanbod voor de baggermarkt varieert van kost efficiënte, standaard stationaire zuigers tot s werelds grootste custom-built sleephopperzuigers. Voor de mijnbouwmarkt worden geïntegreerde mijnbouwsystemen inclusief mineraalverwerking voor onshore, near shore en diepzee mijnbouw projecten geleverd. De offshore olie- en gas industrie wordt door IHC Merwede voorzien van hoogwaardige offshore schepen. Ten slotte verzorgd IHC Merwede het ontwerp, de technische ontwikkeling en de bouw van installatie- en onderhoudsschepen voor de windgetijden en golfenergiemarkt. De Offshore divisie is verantwoordelijk voor het leveren van innovatieve en geïntegreerde offshore schepen en componenten. Middels de technology & services (T&S) divisie voorziet IHC Merwede de verschillende markten van complete systemen en onderdelen voor onder meer de duurzame energiemarkt. Naast schepen en equipment, levert IHC Merwede Life Cycle Support: een verbintenis met onze producten en de projecten van onze klanten. Het betreft een service in de vorm van een complete logistieke ondersteuning, training, technische beschikbaarheid en assistentie aan boord. Deze wereldwijde en levenslange productondersteuning heeft als doel het optimaliseren van de prestaties en inzetbaarheid van onze producten, het bewaken van een juiste en veilige werking van IHC Merwede producten en het garanderen van maximaal rendement op de investering door het verlagen van de operationele kosten. Dredging Mining Offshore 6 IHC Merwede MVO Jaarverslag 2012 MVO Jaarverslag 2012 IHC Merwede 7

5 Trends en maatschappelijke ontwikkelingen De lange termijn verwachtingen ten aanzien van de bagger, offshore en mijnbouwindustrie zijn positief, ondanks de huidige economische en financiële crisis en de daarmee gepaard gaande onzekerheden in Europa. De wereldwijde toename in de bevolking en de economische groei in opkomende markten dragen bij aan een toenemende ontwikkeling van havenfaciliteiten en een stijgende vraag naar landwinning. Daarnaast zal ook de sterke groei in kusttoerisme en de klimaatverandering ertoe leiden dat baggertechnologie in toenemende mate wordt ingezet om kustgebieden te onderhouden en de bevolking te beschermen tegen de stijgende zeespiegel. Met teruglopende olievoorraden en uitputting van mineralen aan land, is er een sterke toename waar te nemen in de vraag naar offshore olie- en gasproductie en de offshore mijnbouw. Met name de interesse in en ontwikkelingen rondom de diepzee mijnbouw is in de afgelopen jaren sterk toegenomen. Gelijktijdig met deze maatschappelijke ontwikkelingen is een trend waar te nemen van strenger wordende wet- en regelgeving gesteld door nationale en internationale overheden met betrekking tot mensenrechten, arbeidsomstandigheden en milieuaspecten. Deze maatschappelijke bewustwording met betrekking tot milieubelasting van bagger, offshore en mijnbouwactiviteiten nodigt de industrie uit om, in toenemende mate en in een vroeger stadium, mitigerende maatregelen te ontwikkelen. Als marktleider in de ontwikkeling van maritieme producten voor de baggerindustrie en als belangrijke speler in de offshore en mijnbouw, neemt IHC Merwede haar verantwoordelijkheid voor de sociale en milieu effecten van haar activiteiten en producten. Het MVO-beleid van de onderneming is daarom voor een deel gedreven door internationale trends en ontwikkelingen in de maatschappij in het algemeen en met betrekking tot haar afzetmarkten in het bijzonder. Duurzaamheidstrends in de bagger, offshore en mijnbouw industrie Deep-sea mining Een belangrijke trend op het gebied van duurzaamheid in de baggerindustrie is te vinden in de internationale ontwikkelingen van wet- en regelgeving rondom de uitstoot van emissies als CO 2, NOx en SOx. In aanvulling hierop is de International Maritime Organization (IMO) bezig met het ontwikkelen van een CO 2 index om de emissie prestaties van schepen in kaart te brengen. Naar verwachting zal deze index in de toekomst in aangepaste vorm ook voor baggerschepen van toepassing zijn. Een ander relevant duurzaamheidsthema in de bagger industrie is de vertroebeling als gevolg van het baggerproces. Met de inbreng van fijne deeltjes zand in de waterkolom als gevolg van de ontgravingen op de zeebodem en het overvloeien van de hopper, wordt de lichtinval drastisch gereduceerd wat potentiele gevolgen heeft voor het aanwezige zeeleven. Ook het bezinken van deze deeltjes op de zeebodem kan leiden tot negatieve gevolgen voor de lokale ecosystemen. Een derde thema dat in groeiende mate onderdeel uitmaakt van de internationale agenda is onderwater geluid. De offshore industrie heeft in de afgelopen decennia veel aandacht besteed aan MVO gerelateerde aspecten, onder invloed van maatschappelijke druk en de bijbehorende ontwikkeling van wet- en regelgeving naar aanleiding van ongelukken en natuurrampen door grote olielekkages. Het gaat hierbij vooral om het verhogen van de veiligheid van werknemers aan boord van offshore installaties, het reduceren van de milieubelasting als gevolg van de aanwezigheid en operatie van installaties en het voorkomen van olielekkages en bijbehorende impact op het milieu. Ook de ontwikkelingen in offshore- en diepzeemijnbouw worden nauwlettend in de gaten gehouden door milieuorganisaties en overheden. Recentelijk is er in de media meerdere malen aandacht besteed aan de potentiele impact van, met name, diepzee mijnbouw. Ondanks alle inspanningen en initiatieven, is er echter nog weinig bekend over de impact van mijnbouw operaties op de diepzee ecosystemen. Diverse stakeholders in deze industrie zijn betrokken bij onderzoeken om een standpunt met betrekking tot deze mijnbouwactiviteiten in te kunnen nemen. Milieu studies naar de mogelijke impact op de aanwezige ecosystemen op de zeebodem en de ontwikkeling van mitigerende maatregelen zijn op dit moment van groot belang voor de verdere ontwikkeling van de diepzeemijnbouw. IHC Merwede neemt haar verantwoordelijkheid ten aanzien van deze maatschappelijke trends en ontwikkelingen door duurzaamheidsthema s te vertalen naar het productontwerp. Toegepast onderzoek naar het reduceren van het energieverbruik en de uitstoot van emissies, en diverse partnerschappen om de milieubelasting van bagger, offshore en mijnbouw activiteiten in kaart te brengen, dragen bij aan de ontwikkeling van duurzame producten en diensten binnen IHC Merwede. Ontwikkelingen op het vlak van (internationale) sociale wet- en regelgeving Het opereren in een internationale omgeving betekent dat IHC Merwede te maken heeft met internationale wet- en regelgeving. Als Europese speler voldoen we aan de huidige normen die de Europese Commissie stelt. De huidige normen zijn niet het eindpunt, we werken steeds verder naar ambitieuzere doelen. Voorts vormen de OESO richtlijnen een belangrijk kader in het internationale verkeer. Deze richtlijnen worden ook door de Nederlandse overheid als uitgangspunt genomen wanneer Nederlandse bedrijven gebruik willen maken van het Nederlandse exportinstrumentarium. De verdergaande uniformiteit daarin is een trend die we toejuichen. De OESO richtlijnen geven aan wat de overheden in de OESO landen op MVO vlak verwachten van het bedrijfsleven. De richtlijnen geven aan hoe bedrijven om horen te gaan met bijvoorbeeld ketenverantwoordelijkheid, mensenrechten en corruptie. De richtlijnen zijn in 2011 herzien en aangepast naar de kwesties van de huidige tijd. Zo is veel aandacht uitgegaan naar op welke manier bedrijven mensenrechten internationaal kunnen respecteren. De grondslag hiervoor is door John Ruggie gelegd in zijn framework uit Specifiek onderdeel van de OESO betreft de common approaches. Deze geven aan waar kredietverzekeraars en overheden exporttransacties op beoordelen waar het gaat om MVO. Het toetsingskader wordt gevormd door de IFC performance standards. De common approaches zijn in juni 2012 hernieuwd aangenomen. Komende jaren wordt toegewerkt naar het kunnen monitoren van uitstoot en het concretiseren van de normen op het vlak van mensenrechten. De wereld staat niet stil en de innovaties die we doen mede om in te spelen op de toekomstige behoeften van onze afnemers, stellen ons in staat om niet alleen te voldoen aan de internationale normen, maar om verder te kijken naar de normen van overmorgen. Van cruciaal belang daarbij is een goede dialoog met de overheid. Een dialoog die beide partijen in staat stelt om realistische ambities te formuleren en het MVO-beleid zowel vooruitstrevend als praktisch implementeerbaar maakt. IHC Merwede schrijft zich in, in deze dialoog met de Nederlandse overheid, MVO Nederland en andere (supra) nationale stakeholders teneinde aansluiting te houden bij de ontwikkeling van regelgeving inzake MVO. Aandacht heeft ook het internationale speelveld. Normen die in westerse landen gelden, zijn niet altijd hanteerbaar in opkomende markten. De aandacht voor internationale samenwerking en coherentie van regelgeving die we vandaag de dag zien, is een belangrijke trend. Good governance is een uitgangspunt en geen onderdeel van de concurrentieslag. 8 IHC Merwede MVO Jaarverslag 2012 MVO Jaarverslag 2012 IHC Merwede 9

6 MVO-strategie IHC Merwede Voor veel van de activiteiten van IHC Merwede, zowel op de nieuwbouw- als op de reparatiewerven, zijn milieuvergunningen nodig. Alle scheepswerven van IHC Merwede voldoen aan de strenge milieueisen die door de overheid en in toenemende mate door onze klanten worden gesteld. Gezien de snelle ontwikkelingen op milieugebied, is IHC Merwede continu in overleg met diverse overheden, gemeenten en provincies over nieuwe wet- en regelgeving en de invulling en handhaving daarvan. Organisatie De 3 pijlers van het maatschappelijk verantwoord ondernemen Duurzaam ondernemerschap Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen heeft de serieuze aandacht van IHC Merwede. Dit betekent dat we naast het streven naar winst (profit) rekening houden met het effect van onze activiteiten op het milieu (planet) en dat we oog hebben voor de sociale aspecten binnen en buiten de poorten van onze onderneming (people). MVO-beleid Het MVO-beleid van IHC Merwede is gebaseerd op de drie pijlers Duurzaam ondernemerschap, Sociale verantwoordelijkheid en Aandacht en zorg voor het milieu. De pijlers zijn afgeleid uit de vier strategische speerpunten van de onderneming en zullen een positieve bijdrage leveren aan de ontwikkeling en invulling hiervan. Onze visie is dat de toekomst en werkomgeving van de markten waarin IHC Merwede opereert, worden bepaald door veiligheid, economische stabiliteit, grondstoffenvoorraden en logistieke mogelijkheden. IHC Merwede is daarbij als mondiale speler een onmisbare schakel door de realisatie van projecten die een duurzaam voortbestaan van de wereld garanderen. Als marktleider in de bagger- en natte mijnbouwsector en met Project Zandmotor een vooraanstaande positie in de offshore markt, is het onze ambitie deze positie te blijven verstevigen en uit te breiden door invulling te geven aan de strategische speerpunten groei, internationalisatie, product- en procesontwikkeling en samenwerking. Het MVO-beleid geeft IHC Merwede hierbij de ondersteuning om als innovatief bedrijf aan de toenemende vraag naar duurzame producten en diensten tegemoet te komen en biedt, met behoud van financiële stabiliteit, de mogelijkheid blijk te geven van haar sociale verantwoordelijkheid in de samenleving. Op deze wijze wil IHC Merwede een positie als duurzame onderneming opbouwen. Het MVO-beleid van IHC Merwede, dat is gebaseerd op de vrijwillige ISO richtlijn voor Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen, richt zich op het creëren van een zo optimaal mogelijke werkomgeving voor onze medewerkers. Aspecten zoals Arbo-zorg, veiligheid en milieubewustzijn liggen daarin dicht bij elkaar. Deze zaken maken standaard onderdeel uit van dagelijkse werkbesprekingen en werkvoorbereidingen. Een groot aantal van de procedures en werkinstructies met betrekking tot Arbo- en milieuzaken zijn opgeschreven en gebundeld en worden aan iedere nieuwe medewerker uitgereikt bij aanvang van de werkzaamheden. De uitvoering van het MVO-beleid is terug te vinden binnen de verschillende lagen van de organisatie. Om het proces in goede banen te leiden is medio 2011 een stuurgroep aangesteld. In deze stuurgroep zijn vertegenwoordigers aanwezig vanuit de directieraad, HR, PR, inkoop, R&D, en productontwikkeling. De stuurgroep is de schakel tussen de directieraad en de divisies en business units van de organisatie. Voor de dagelijkse ondersteuning bij de uitvoering van het MVO-beleid is het MVO-loket opgericht. Dit is het centrale aanspreekpunt voor alle MVO en duurzaamheid gerelateerde vraagstukken en faciliteert, stimuleert en ondersteunt de implementatie van het MVO-beleid binnen de divisies en business units. Daarnaast is het MVO-loket verantwoordelijk voor het proactief volgen van de ontwikkelingen in onze industrie en in de maatschappij in het algemeen om deze, waar nodig, te kunnen vertalen naar doelstellingen en de dagelijkse praktijk van IHC Merwede. Fasering van het MVO-beleid Het implementeren en uitvoeren van een robuust MVO-beleid is een proces dat vraagt om bewustwording en draagvlak binnen de gehele organisatie om succesvol te kunnen zijn. Alle inmiddels ontplooide initiatieven en activiteiten binnen diverse business units hebben een stevige voedingsbodem gecreëerd voor een volwaardig MVO-beleid. IHC Merwede erkent dat de implementatie van het huidige beleid binnen al haar internationale vestigingen tijd nodig heeft om te kunnen groeien. Om dit proces overzichtelijk en beheersbaar te houden is gekozen voor een fasering in de implementatie van het opgestelde beleid. In 2012 is gestart met het betrekken van de Nederlandse business units wat in 2013 een actief vervolg zal krijgen. Het voornemen is om vanaf 2014 het beleid verder uit te breiden naar de buitenlandse activiteiten en vestigingen van de onderneming. Middels de pijler Duurzaam ondernemerschap wil IHC Merwede haar gezonde financiële en winstgevende positie behouden en daarmee haar stakeholders nu en in de toekomst de zekerheid bieden dat ze haar MVO-ambities waar kan maken. Sociale verantwoordelijkheid Onder de pijler Sociale verantwoordelijkheid staat de maatschappelijke positie en de betrokkenheid van IHC Merwede, in de breedste zin van het woord, centraal. Dit niet alleen binnen de poorten van de eigen onderneming, maar ook bij de samenleving in het algemeen en onze toeleveranciers, onderaannemers en werven in het buitenland waarmee een samenwerking wordt aangegaan in het bijzonder. Aandacht en zorg voor het milieu In de derde pijler staat het milieu centraal. Alle milieuaspecten en hieraan gerelateerde ontwikkelingen t.a.v. producten en voortbrengingsprocessen vinden een plaats onder deze noemer. Door aandacht te besteden aan de milieubelasting van zowel de geleverde producten en diensten alsmede de eigen productieprocessen, neemt IHC Merwede de verantwoordelijkheid om de milieubelasting van haar activiteiten zoveel mogelijk te reduceren. 10 IHC Merwede MVO Jaarverslag 2012 MVO Jaarverslag 2012 IHC Merwede 11

7 Duurzaamheid in de praktijk Duurzaamheid en aspecten van het recente MVO-beleid van IHC Merwede maken als sinds jaar en dag onderdeel uit van de bedrijfsvoering van de organisatie. Met het opstellen en implementeren van het MVO-beleid worden deze activiteiten verder ontwikkeld, gebundeld en inzichtelijk gemaakt. Hierna volgt een opsomming van initiatieven en resultaten onderverdeeld in de drie pijlers Duurzaam ondernemerschap, Sociale verantwoordelijkheid en Aandacht en zorg voor het milieu. Duurzaam ondernemerschap De belangrijkste doelstelling van de pijler Duurzaam ondernemerschap is het garanderen van de continuïteit en de onafhankelijke positie van de onderneming. Belangrijk aspecten onder deze pijler omvatten onze stakeholders en hun betrokkenheid bij de ontwikkeling van het MVO-beleid, corporate governance en het beleid ten aanzien van corruptie, en onze positie in de maatschappij welke in 2012 een nieuw aanzicht heeft gekregen met de oprichting van de IHC Merwede Foundation. Financiële resultaten Dit maatschappelijk jaarverslag geeft slechts een samenvatting weer van de financiële resultaten van de onderneming. Voor een uitgebreide weergave van de financiële resultaten van IHC Merwede, verwijzen wij graag naar ons Annual Report welke is te vinden op onze website. IHC Merwede heeft het jaar 2012 afgesloten met een omzet van 895 miljoen euro en een netto winst van 37 miljoen euro. De order intake over 2012 bedraagt 964 miljoen euro. Stakeholder betrokkenheid De interne stakeholders van IHC Merwede zijn haar medewerkers. Door middel van presentaties tijdens onder meer de jaarlijkse innovatiemiddag en interviews binnen de verschillende business units, worden deze medewerkers betrokken bij het MVO-beleid van IHC Merwede. Externe stakeholders van IHC Merwede zijn onze klanten, leveranciers en onderaannemers, maar ook aandeelhouders, brancheorganisaties, overheden, onderwijsinstellingen, maatschappelijke organisaties en de lokale gemeenschap. Offshore windturbine De relaties met deze stakeholders worden op verschillende niveaus onderhouden. Een actief beleid om onze externe stakeholders bij het MVO-beleid van IHC Merwede te betrekken wordt echter nog niet gevoerd. Vanaf 2013 zal bewust de dialoog met stakeholders aangegaan worden om de wederzijdse verwachtingen ten aanzien van maatschappelijke betrokkenheid en rapportage te inventariseren. Deelname Transparantiebenchmark IHC Merwede erkent het belang van transparantie in verslaglegging over zowel haar financiële als maatschappelijke resultaten. We beschikken dan ook over een uitgebreide rapportage over onze financiële en sociale prestaties. Als onderdeel van de doelgroep, participeert IHC Merwede sinds 2011 in de Transparantiebenchmark van het Ministerie van Economische Zaken. In deze benchmark worden de kwantitatieve en kwalitatieve ontwikkelingen op het gebied van maatschappelijke verslaglegging onder de grootste ondernemingen van Nederland onderzocht en wordt de transparantie in deze maatschappelijke verslaglegging in kaart gebracht. Op basis van het financieel- en sociaal jaarverslag over 2011, heeft IHC Merwede in de Transparantiebenchmark Omzet 895 1,050 1,008 1,126 1,090 EBITDA Netto resultaat Orderportefeuille 964 1,179 1,167 1,130 1, positie 178 behaald, van de 230 deelnemers. Met dit MVO-verslag wordt voor het eerst specifiek naar externe stakeholders gerapporteerd over het MVO-beleid van IHC Merwede en de hieraan gerelateerde doelstellingen en prestaties. In 2013 zal opnieuw deelgenomen worden aan de Transparantiebenchmark. Lidmaatschap MVO Nederland Sinds 2012 is IHC Merwede partner van MVO Nederland, de nationale kennis- en netwerkorganisatie voor Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. Middels het partnerschap staat IHC Merwede open voor het delen van dilemma s en problemen in de implementatie van MVO en het opdoen van kennis en ervaringen door contacten met andere organisaties in diverse branches. In 2012 heeft IHC Merwede deelgenomen aan een kennismakingsontmoeting met het keten netwerkverantwoordelijkheid. Door de uiteenlopende interesses van de deelnemende partijen heeft dit keten vooralsnog geen vervolg gekregen. Met de vervolgstappen van de implementatie van het MVO-beleid binnen de Nederlandse business units van IHC Merwede zullen we naar verwachting vanaf 2013 intensiever deel nemen aan de netwerken en themabijeenkomsten van het MVO Nederland netwerk. Corporate Governance en anti-corruptie Onze risico s met betrekking tot corruptie zijn met name te vinden in het feit dat IHC Merwede wereldwijd opereert in een sector die gevoelig is voor corruptie. Dit wordt versterkt met het feit dat IHC Merwede veel zaken doet in de (semi) publieke sector en gebruik maakt van lokale agenten. Als Nederlandse multinational heeft de IHC Merwede groep te maken met zowel Nederlandse als internationale regelgeving en standaarden op het gebied van anti-corruptie. De anticorruptiewetgeving in landen als Nederland, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten is recentelijk aangescherpt, waarbij IHC Merwede vooral te maken heeft met de zeer vergaande Anti-Bribery Act van het Verenigd Koninkrijk. IHC Merwede onderschrijft deze regelgeving en heeft in het kader van haar MVO-beleid in 2012 een aanzet gedaan tot de ontwikkeling van een algemeen Code of Conduct en een specifiek anti-corruptiebeleid dat wordt toegepast op alle activiteiten in alle landen waar IHC Merwede zaken doet. In de Code of Conduct worden de waarden waar IHC Merwede voor staat beschreven, die resulteren in meer specifieke gedragsregels waaraan medewerkers, maar ook door IHC Merwede ingehuurde derden, zich dienen te houden. Als onderdeel van de Code of Conduct is tevens een anti-corruptiebeleid opgesteld. Doel van dit beleid is om medewerkers bewust te maken van het anti-corruptiebeleid van IHC Merwede en de risico s die IHC Merwede loopt indien IHC Merwede in verband kan worden gebracht met corruptie. Met de ontwikkeling van een Code of Conduct en het anticorruptiebeleid binnen IHC Merwede, wordt tevens gewerkt aan het opzetten van een risicobeoordeling en een procedure en rapportagemethodiek met betrekking tot anti-corruptie. Naar verwachting zullen de Code of Conduct en de Anti- Corruptieregeling vanaf 2013 ingevoerd worden binnen de organisatie. Oprichting IHC Merwede Foundation In 2012 is de IHC Merwede Foundation opgericht. Middels de foundation wil IHC Merwede de kennis en passie van haar medewerkers inzetten voor volwassenen en kinderen voor wie een beetje aandacht een wereld van verschil kan maken. Het is onze doelstelling om voornamelijk projecten te ondersteunen in landen waar we zaken doen en waar IHC Merwede-medewerkers direct betrokken zijn. Middels de foundation wil IHC Merwede bijdragen aan sociale, culturele en gemeenschap ondersteunende activiteiten met een duurzaam karakter. Projecten zullen gerealiseerd worden door middel van intensieve samenwerking met de lokale gemeenschap en met actieve betrokkenheid van onze medewerkers. Sinds de datum van oprichting is de IHC Merwede Foundation door de Nederlandse Belastingdienst aangemerkt als ANBI. De IHC Merwede Foundation zal bijdragen aan het consolideren en stroomlijnen van alle initiatieven en acties op het gebied van liefdadigheid en sociale projecten door IHC Merwedemedewerkers wereldwijd. Eind 2012 zijn alle leveranciers van IHC Merwede op de hoogte gebracht van de oprichting van de IHC Merwede Foundation en zijn zij uitgenodigd om kerstgeschenken te vervangen door een donatie aan de foundation. De eerste projecten uit naam van de foundation zullen per januari 2013 worden opgestart. Voor de leveranciersdonaties zal een specifiek doel geselecteerd worden. 12 IHC Merwede MVO Jaarverslag 2012 MVO Jaarverslag 2012 IHC Merwede 13

8 Duurzaamheid in de praktijk Sociale verantwoordelijkheid De sociale verantwoordelijkheid van IHC Merwede is op diverse manieren terug te vinden in de organisatie. De meeste van deze activiteiten worden ontwikkeld en uitgevoerd op concern niveau. Interne betrokkenheid ten aanzien van zaken als veiligheid, gezondheid en kwaliteit alsmede opleidingen en trainingen zijn goed ingebed in de organisatie. Meer recente ontwikkelingen zijn te vinden op het gebied van ketenverantwoordelijkheid waarmee wij onze externe betrokkenheid en verwachtingen richting onze leveranciers en afnemers vorm geven. Voor een uitgebreide weergave van onze sociale prestaties, verwijzen we graag naar ons Sociaal Jaarverslag welke is te vinden via onze website. Veiligheid, gezondheid en kwaliteit IHC Merwede streeft bij het produceren en leveren van alle producten en diensten voortdurend naar de hoogst haalbare kwaliteit. Hierbij wordt minimaal voldaan aan maatschappelijke uitgangspunten, geldende wet- en regelgeving en eisen van onze interne en externe stakeholders. Het streven om de hoogst mogelijke kwaliteit te handhaven, wordt bereikt door het aanbieden van vakgerichte opleidingen aan medewerkers en een goede interne en externe samenwerking met business units van IHC Merwede, de klant, onderaannemers en overige partijen. Om de kwaliteit van de producten en diensten te waarborgen, beschikt een groot deel van de Nederlandse business units over de ISO-9001 certificering. IHC Merwede is verantwoordelijk voor de gezondheid en welzijn van haar medewerkers, ongeacht de locatie waar zij werkzaam zijn. Ons doel is een operatie zonder ongevallen en incidenten en daarmee voorkomen dat negatieve effecten optreden op het gebied van veiligheid, gezondheid, welzijn en milieu. Om deze reden worden de thema s veiligheid en gezondheid op diverse manieren benaderd binnen de organisatie. In de productieomgevingen vindt uniformering van het bestaande beleid op het gebied van Veiligheid, Gezondheid en Welzijn (VGW) plaats en in de SHEQ beleidsverklaring stelt IHC Merwede zichzelf ten doel een werkomgeving zonder ongevallen en/of incidenten te realiseren. Concreet zijn hiertoe binnen verschillende business units o.a. het lean manufacturing ingevoerd en worden de 5S principes toegepast voor het creëren van schone en opgeruimde werkplekken. De stuurgroep VGW is belast met de verantwoordelijkheid om het arbobeleid binnen IHC Merwede vorm te geven. De veiligheidsregels die gelden binnen de Nederlandse vestigingen, zijn ook van toepassing op onderaannemers en ingeleenden. Door middel van het inzetten van arbodiensten, het uitvoeren van Preventief Medisch Onderzoek (PMO s) en het faciliteren van sportactiviteiten wordt geïnvesteerd in de gezondheid en vitaliteit van de medewerkers. Hiermee heeft het gezondheidsbeleid van IHC Merwede de afgelopen jaren een grote ontwikkeling doorgemaakt. Om ook de veiligheid en gezondheid van medewerkers op reis te garanderen, heeft IHC Merwede een Travel Security System ingevoerd. Dit omvat een systematiek waarmee een compleet pakket van reisinformatie en veiligheidsinstructies van te bezoeken landen bevat, gebaseerd op objectieve informatie van International SOS wordt aangeboden. In aanvulling op het informatiepakket, biedt International SOS in het geval van calamiteiten ondersteuning aan medewerkers in het buitenland. Met de internationalisatie van de activiteiten van de onderneming, waarbij in groeiende mate gebruik wordt gemaakt van buitenlandse productielocaties, wil IHC Merwede ook haar verantwoordelijkheid nemen ten opzichte van de werknemers op deze locaties. Vanuit de unit Global Production wordt gestimuleerd het veiligheidsbeleid van IHC Merwede door te zetten naar de internationale bouwlocaties. Zo worden bijvoorbeeld op de Chinese werven plannen opgesteld om de veiligheid naar een hoger niveau te brengen. Door middel van wekelijkse inspectierondes en het opstellen en naleven van verbeterpunten wordt beoogd de veiligheid op deze werven te verbeteren. Opleidingen en Trainingen IHC Merwede besteed op verschillende niveaus en op diverse manieren aandacht aan de ontwikkeling van haar medewerkers. Middels diverse opleidings- en ontwikkelingsprogramma s krijgen de medewerkers de kans zichzelf te ontwikkelen en te groeien in functie. Technisch OpleidingsCentrum Met een eigen Technisch OpleidingsCentrum (TOC) op zowel de locatie Kinderdijk als Krimpen aan de IJssel, biedt IHC Merwede een tweejarige MBO-opleiding aan waarbij leerlingen in een praktijkgerichte omgeving worden opgeleid tot bijvoorbeeld lasser, bankwerker, machinaal verspaner of interieurbouwer. Studenten en trainees In 2007 is IHC Merwede gestart met het aanbieden van tweejarige traineeprogramma s. Een deel van deze trainees treedt na afronding van dit programma in dienst bij IHC Merwede. Daarnaast wordt op diverse plekken in de organisatie stages en afstudeerplaatsen aangeboden op MBO, HBO en WO-niveau en zijn studenten naast hun studie werkzaam binnen IHC Merwede. IHC Merwede Management School De IHC Merwede Management School biedt opleidingen aan alle medewerkers met minimaal een HBO-opleiding of leidinggevende positie. Binnen de Management School staat het trainen van managementvaardigheden en het aanbieden van specifieke kennis om inhoudelijke onderwerpen te hanteren centraal. De Management School bestaat uit een trainingsprogramma en zes leergangen waarbij onder meer strategievorming, projectmanagement, financiële verslaglegging en sales aan bod komen. De trainingen worden verzorgd door het management van IHC Merwede. Talentenprogramma Het talentenprogramma is een HBO/WO programma gericht op medewerkers die langere tijd in dienst zijn bij IHC Merwede en op (bijna) managementniveau werkzaam zijn. Jaarlijks starten ongeveer 18 getalenteerde medewerkers met dit intensieve programma, dat in 2012 voor de vierde keer verzorgd werd. Het programma wordt samengesteld in samenwerking met de Twente School of Management. Training Institute for Dredging Middels het Training Institute for Dredging (TID) biedt IHC Merwede niet alleen opleidingsmogelijkheden voor haar eigen medewerkers, maar worden wereldwijd trainingen en cursussen aan onder andere de bagger, mijnbouw, en offshore industrie en havenautoriteiten verzorgd. Deze trainingen zijn gericht op het ontwikkelen van vaardigheden ten behoeve van het optimaal bedienen van IHC Merwede equipement en het uitvoeren van projecten en operaties. De trainingen en lesmethoden aangeboden door het TID, kennen een grote variëteit. Zo wordt bijvoorbeeld gebruik gemaakt van klassikale lesmethoden, maar kunnen klanten ook kiezen voor simulator trainingen, trainingsprogramma op een specifieke locatie of project, web-based training en opleidingen middels videoconferentie. Alle trainingen kunnen worden afgestemd op de specifieke wensen en behoeften van de klanten. Daarnaast verzorgt het TID interne cursussen voor het personeel om betrokken te raken met de producten en diensten van IHC Merwede. TID simulator training 14 IHC Merwede MVO Jaarverslag 2012 MVO Jaarverslag 2012 IHC Merwede 15

9 Duurzaamheid in de praktijk Ketenverantwoordelijkheid IHC Merwede doet wereldwijd zaken met ongeveer verschillende leveranciers, die gezamenlijk 73% van de totale productiekosten vormen in onze supply chain. Van deze grote groep leveranciers, is ongeveer 10% verantwoordelijk voor het leveren van 85% van het gevraagde volume. Met dit brede scala aan leveranciers en de grote diversiteit aan activiteiten binnen de onderneming, wil IHC Merwede haar verantwoordelijkheid nemen met betrekking tot mensenrechten, arbeidspraktijk en milieuzaken binnen de toeleveringsketen van de onderneming. Op basis van de beroepscode voor inkoop, zoals geformuleerd door de Nederlandse Vereniging van Inkoopmanagement (NEVI), heeft het Supply Chain Committee van IHC Merwede een handreiking opgesteld op basis van een aantal uitgangspunten relevant voor een verantwoorde uitoefening van de inkoopfunctie. Deze Beroepscode Inkoop IHC Merwede is bestemd voor een ieder binnen de organisatie die te maken heeft met inkoophandelingen. De beroepscode is opgebouwd uit vier pijlers: loyaliteit richting IHC Merwede, het rechtvaardig behandelen van leveranciers, het hoog houden van de reputatie van het inkoopvak en duurzaam inkopen. De selectie en continue prestatieverbetering van onze leveranciers is vooralsnog gebaseerd op de criteria kwaliteit, logistiek, innovatie, flexibiliteit en de totale kosten. Zaken als mensenrechten, arbeidsomstandigheden en inspanningen om de belasting op het milieu te verlagen maken vooralsnog geen standaard onderdeel uit van de leveranciersbeoordelingen. In een aantal gevallen worden leveranciers al wel gevraagd een duurzaamheidsverklaring in te vullen. Om de maatschappelijke verantwoordelijkheid in de leveranciersketen actief door te voeren, heeft IHC Merwede in 2012 een tweetal criteria opgesteld binnen de QLIFTmethodiek om leveranciers te toetsen op sociale- en milieu aspecten. Middels deze criteria wordt vastgesteld in hoeverre een leverancier de internationale regelgeving ten aanzien van mensenrechten, arbeidsomstandigheden en milieu naleeft en indien van toepassing, in welke mate een leverancier zelf actief intern en extern beleid voert op deze aspecten. De QLIFT-methodiek zal met ingang van 2013 worden toegepast om de prestaties van leveranciers in kaart te brengen. De resultaten van de leveranciers worden afgestemd met de door IHC Merwede opgestelde wensprofielen. Gedreven door maatschappelijke ontwikkelingen maken milieuthema s al langere tijd onderdeel uit van de R&D en productontwikkelingsagenda van IHC Merwede. Ook het verduurzamen van de eigen productieprocessen staat onder de aandacht. Met de invoering van het MVO-beleid is echter wel een start gemaakt met het in kaart brengen van de actuele prestaties om deze te koppelen aan doelstellingen en de gevolgen van investeringen op onze milieuprestaties te kunnen monitoren. Aandacht en zorg voor het milieu Duurzame productontwikkeling Duurzaamheid maakt al langere tijd deel uit van de productontwikkeling binnen IHC Merwede, waar drijfveren als wetgeving, kosten reductie en milieuaspecten een belangrijke rol spelen. Met het platformproject Duurzaamheid en Baggeren dat in 2008 is opgestart, zijn een aantal speerpunten voor duurzame productontwikkeling geformuleerd. Deze speerpunten omvatten: brandstofverbruik en emissies, vertroebeling, materiaalverbruik, onderwater geluid en lekkages van olie en smeermiddelen naar de omgeving. Om het brandstofverbruik van de schepen te kunnen optimaliseren is middels het opstellen van energiebalansen inzicht verkregen in de grootste verliezen in de aandrijftrein. Daarnaast speelt IHC Merwede een actieve rol in de ontwikkeling van een CO 2 index voor baggerschepen. Ten behoeve van de reductie van de uitstoot van emissies, wordt continu onderzoek uitgevoerd naar alternatieven voor de huidige dieselmotor. Zo heeft IHC Beaver Dredgers een test uitgevoerd met een brandstofcel aan boord van een stationaire cutterzuiger. Deze technologie lijkt, ondanks de zware omstandigheden aan boord veelbelovend voor de toekomst. Echter, door het gebrek aan infrastructuur voor het bunkeren van waterstof en de huidige kosten van een brandstofcel, is deze technologie nog geen realistische oplossing voor grootschalige toepassing van het emissieprobleem. Andere studies, welke worden uitgevoerd in samenwerking tussen diverse business units binnen het R&D platform project New Drives zijn gericht op dieselelektrische aandrijvingen en de toepassing van LNG als brandstof. Om de vertroebeling als gevolg van het baggerproces te beheersen en te reduceren lopen diverse onderzoeken binnen IHC Merwede. Het modelleren en daarmee voorspellen van de pluimvorming is één van de activiteiten binnen het Ecoshape Building with Nature programma. Om de vertroebeling bij de bron aan te pakken, wordt binnen IHC Merwede gewerkt aan alternatieven in het ontwerp van de sleephopperzuiger. In hoeverre deze alternatieven bijdragen aan de beoogde reductie zal in eerste instantie via software modellen worden vastgesteld. Met de huidige stand van regelgeving is onderwater geluid met name een probleem bij het gebruik van de heihamers van IHC Hydrohammer. Met de ontwikkeling van het Noise Mitigation System door IHC Hydrohammer and IHC Offshore Systems kan aan de gestelde regelgeving voldaan worden. Ontwikkelingen in bewustwording en regelgeving met betrekking tot onderwater geluid in de baggerindustrie worden nauwlettend gevolgd. Om hier een bijdrage aan te kunnen leveren is IHC Merwede vertegenwoordigd in de WODA-expertgroep onderwater geluid. Supreme Ventus Noise Mitigation System Om actief in te spelen op de wetgeving welke eisen stelt aan het lekken van olie naar het water, heeft IHC Sealing Solutions de Supreme Ventus op de markt gebracht. Hoewel de wetgeving niet specifiek gericht is op schroefasafdichtingen, is wel gebleken dat er een duidelijke marktbehoefte is naar deze emissievrije afdichtingen. Duurzame procesoptimalisatie Om inzicht te krijgen in de milieubelasting van de interne productieprocessen van IHC Merwede is de carbon footprint vastgesteld. Om deze CO 2 uitstoot en daaraan gerelateerde milieu-impact te kunnen beheersen wordt onder andere gebruik gemaakt van bedrijfsmilieuplannen (BMP) voor de productielocaties Kinderdijk en Sliedrecht. Deze BMP s worden opgesteld in samenwerking met de Technische Milieu Dienst en rapporteren over onder meer de afvalstromen, het energie- en waterverbruik en overige relevante milieuzaken. Onderdeel van het BMP is een actielijst met verbeterpunten. Deze richten zich met name op het beperken van het grondstoffenverbruik en afvalstromen, het reduceren van het energieverbruik en het terugdringen van de emissies naar de lucht en de bodem. Uit de resultaten van de carbon footprint analyse van IHC Merwede is gebleken dat het energieverbruik een dominante bijdrage levert aan de totale CO 2 uitstoot. Om het energieverbruik te reduceren zijn bij o.a. de scheepswerf in Krimpen aan den IJssel en IHC Beaver Dredgers de energiestromen in kaart gebracht waarmee inzicht is verkregen 16 IHC Merwede MVO Jaarverslag 2012 MVO Jaarverslag 2012 IHC Merwede 17

10 Duurzaamheid in de praktijk in de grootste energieverbruikers en de mogelijkheden tot besparing. Uit deze onderzoeken is geconcludeerd dat met minimale investeringen ten aanzien van bijvoorbeeld verlichting, reeds aanmerkelijke bezuinigingen behaald kunnen worden. Om bedrijfsprocessen gericht te optimaliseren ten behoeve van de productiefaciliteit en het verlagen van de productiekosten, wordt op meerdere locaties binnen IHC Merwede de LEAN manufacturing methode toegepast. Daarnaast wordt de bijdrage op het gebied van duurzaamheid versterkt door de aanwezigheid van Kwaliteit, Arbo en Milieu (KAM) managers. Participatie Ecoshape Building with Nature Building with Nature is een innovatief programma geïnitieerd door de Nederlandse waterbouwers in Het programma wordt uitgevoerd binnen Ecoshape: een consortium waarin het Nederlandse bedrijfsleven, overheden, kennisinstellingen en universiteiten zijn vertegenwoordigd. De belangrijkste uitdaging van het programma is het ontwikkelen van een nieuwe manier van denken én doen waarbij wordt ingespeeld op de door de waterbouwsector gesignaleerde knelpunten en dat aansluit bij de beleidsvoornemens van de overheid. De doelstelling van het programma omvat het realiseren van een paradigmaverschuiving van een gesloten en defensieve benadering waarin de milieu effecten zoveel mogelijk worden beperkt tot een open en offensieve benadering waarbij de potentie van het (eco)systeem wordt gemaximaliseerd. Met andere woorden een verschuiving van Building in Nature naar Building with Nature. De eerste fase van het Building with Nature -programma ( ) is gestructureerd in drie blokken, te weten wetenschappelijk onderzoek, casussen en pilotprogramma s, en de ontwikkeling van de Building with Nature ontwerp richtlijnen. Als Ecoshape partner heeft IHC Merwede in de afgelopen jaren zowel financieel als inhoudelijk bijgedragen aan het Building with Nature -programma. Inhoudelijk is IHC Merwede betrokken geweest bij het modelleren van de pluim als gevolg van het overvloeien, de ontwikkeling van middelen voor het meten en voorspellen van vertroebeling tijdens het baggerproces, en de invloed van vertroebeling op de aanwezige ecosystemen. De resultaten van het Building with Nature -programma zullen, daar waar mogelijk, gebruikt worden om de producten en diensten van IHC Merwede verder te optimaliseren en te verduurzamen. Als voorbeeld hiervan wordt getracht om de pluimvorming te reduceren door een alternatief productontwerp. De kennis inzake het modelleren en voorspellen van vertroebeling tijdens het baggerproces wordt hierbij gebruikt om alternatieven onderling te kunnen vergelijken. Life-Cycle Assessments Life-Cycle Assessments (LCA) zijn sinds de jaren negentig van de vorige eeuw een populaire methode om de milieubelasting van een product over alle fases van de levenscyclus in kaart te brengen. De verschillende fases die met een LCA inzichtelijk worden gemaakt omvatten de productie van het product inclusief het verbruik van grondstoffen, de operationele fase van het product en de fase van afdanking en recycling. Daarnaast worden de relevante aspecten als het transport van de materialen naar de productielocaties en het transport van het product van de fabriek naar de klant meegerekend. Op basis van een uitgebreide database wordt de belasting van een product of proces op het milieu en de mens berekend. Binnen alle divisies van IHC Merwede is recentelijk gebruik gemaakt van de LCA-methodologie om de milieubelasting van schepen en producten over de gehele levenscyclus in kaart te brengen. Op basis hiervan kunnen maatregelen tot reductie worden opgenomen in het ontwerp van het product. Door de analyse te koppelen aan een functionele unit zijn de resultaten bruikbaar om de huidige producten in de toekomst te vergelijken met alternatieve oplossingen en ontwerpen. Uit de LCA-analyse van zowel een Cutter Suction Dredger als een Trailing Suction Hopper Dredger is gebleken dat de operationele fase met een aandeel van ruim 95% verre weg de grootste bijdrage levert aan de totale milieubelasting. Deze milieubelasting komt voornamelijk tot stand door de grote hoeveelheid CO 2 -uitstoot als gevolg van het brandstofverbruik en de uitputting van fossiele brandstoffen. De reeds in gang gezette onderzoeken en ontwikkelingen naar de toepassing van alternatieve brandstoffen en optimalisatie van de aandrijftrein sluiten aan bij deze conclusies. De effecten van de operatie op de aanwezige ecosystemen door bijvoorbeeld vertroebeling en onderwater geluid zijn niet meegewogen in een LCA-studie. End of life Product use ION TRANSPORTATION T TRANSPORTATION ORTA ION T T AT NSPO Raw material extraction TRAN TRA Assembly TRANSPO TRANSPORTATION ON TRANSPORTATION ORTA ION T T AT ION ORTA NSPOR T T AT TRANS TRA N TRANSPORTATION ANSPORTA ION T T AT Material processing Part manufacturing Hoewel de bijdrage van de productie aan de totale milieubelasting in vergelijking met de bijdrage van een individueel schip in de operationele fase gering is, is deze productie wel de dagelijkse business van IHC Merwede. Om deze reden wil IHC Merwede niet alleen de milieubelasting van haar producten reduceren, maar ook de impact van haar eigen productieprocessen onder de loep nemen en terug dringen. 18 IHC Merwede MVO Jaarverslag 2012 MVO Jaarverslag 2012 IHC Merwede 19

11 Duurzaamheid in de praktijk Gezondheidsmanagement IHC Merwede De definitie van gezondheidsmanagement omvat het geheel van regelingen, maatregelen en afspraken die zijn gemaakt om medewerkers ook op de langere termijn in staat te stellen hun werkzaamheden goed en gezond uit te voeren. Met uitzicht op hogere pensioenleeftijden, zal de investering van IHC Merwede in haar gezondheidsbeleid moeten leiden tot verhoging of behoud van de vitaliteit van haar medewerkers waardoor duurzame inzetbaarheid, productiviteit en een laag ziekteverzuim ook op hogere leeftijd gerealiseerd kan worden. Met de aanstelling van een gezondheidsmanager heeft het gezondheidsbeleid van IHC Merwede inmiddels grote stappen gemaakt. Het gezondheidsbeleid gaat in op het gedrag van de individuele werknemer middels preventief medisch onderzoek, individuele dieeten sportprogramma s, aanpassingen in het voedselaanbod van de bedrijfskantines en verzuimbegeleiding. Daarnaast worden jaarlijks diverse sportactiviteiten georganiseerd voor alle medewerkers van IHC Merwede. Deze activiteiten omvatten o.a. volleybal, voetbal, hardlopen en wielrennen. Met het openen van een fitnesscentrum op de locatie Kinderdijk, worden niet alleen de medewerkers maar ook de gepensioneerden en bewoners uit de omgeving in staat gesteld aan hun conditie te werken. Met groeiende aanbod van sportactiviteiten en faciliteiten is ook een duidelijke groei waar te nemen in het aantal medewerkers dat hier gebruik van maakt. ihmq-certificering Het International Institute for Health Management & Quality (ihmq) is een organisatie dat internationaal bedrijven auditeert en certificeert voor hun gezondheidsbeleid. Het doel van ihmq is het verbeteren van de gezondheid op het werk door de beginselen van gezondheidsbevordering, management en kwaliteit te stimuleren. Een van de gebruikte middelen is het uitvoeren van gezondheidaudits bij organisaties die de gezondheid en welzijn van medewerkers belangrijk achten en dat verder ontwikkelen middels een gezondheidsmanagementsysteem dat volledig geïntegreerd is in de bedrijfsprocessen. Op basis van een uitgebreide gezondheidsaudit, heeft IHC Merwede in 2012 namens het ihmq een zilveren certificaat ontvangen voor haar beleid ten aanzien van gezondheidsmanagement. Organisaties krijgen dit certificaat uitgereikt zodra het auditproces heeft aangetoond dat de gestelde doelen voor de gezondheid van de medewerkers zijn bereikt. ISO certificering IHC Interior In navolging op de ISO 9001 certificeringen bij een groot deel van de business units van IHC Merwede, heeft IHC Interior in 2012 als eerste business unit het ISO certificaat behaald. Hiermee beschikt IHC Interior naast een gecertificeerd kwaliteitsmanagementsysteem ook over een gecertificeerd milieumanagementsysteem. Met behulp van dit milieumanagementsysteem volgens de ISO norm kunnen de milieurisico s van Interior s bedrijfsvoering beheerst en indien mogelijk drastisch verminderd worden. De milieu-risicoanalyse is het belangrijkste onderdeel van de norm. Bij deze analyse wordt beoordeeld wat de milieurisico s zijn voor alle vormen van mogelijke vervuiling. Het resultaat van de analyse is een milieuaspecten register, waarin de voor Interior in kaart gebrachte milieurisico s worden beschreven en geclassificeerd. Met het milieuaspecten register kan Interior doelgericht haar milieurisico s aanpakken. De ISO certificering draagt bij aan de continue verbetering van de milieuprestaties van IHC Interior en daarnaast versterkt het certificaat de positie van IHC Interior richting haar externe stakeholders. Binnen de organisatie van IHC Piping zijn inmiddels ook de milieurisico s in kaart gebracht en is het milieuaspecten register opgesteld. IHC Piping zal zich vermoedelijk eind 2013 certificeren voor de ISO norm. IHC Metalix is voornemens het certificeringstraject in 2014 op te starten. IHC Interior B.V. NEN-EN-ISO 14001:2004 Carbon footprint IHC Merwede IHC Merwede maakt van diverse energiebronnen gebruik voor het interne voortbrengingsproces. Zo wordt aardgas verbruikt voor verwarmingsdoeleinden en zijn diverse energiedragers terug te vinden in de productieprocessen. Het elektriciteit wat we verbruiken is 100% grijze stroom. In de tabel op deze pagina geven we inzicht in ons directe en indirecte energieverbruik. Om inzicht te krijgen in de energieprestaties van de onderneming en als onderdeel van het MVO-beleid, is in 2012 de carbon footprint van de Nederlandse bedrijfsonderdelen over 2011 in kaart gebracht. Voor het vaststellen van de carbon footprint is gebruik gemaakt van de ISO en de CO 2 prestatieladder van de Stichting Klimaat Vriendelijk Aanbesteden en Ondernemen (SKAO). De resultaten zijn niet geverifieerd door een onafhankelijke instantie. De carbon footprint analyse van IHC Merwede is met name gericht op de scope 1 en scope 2 emissies. Het effect van het vrijkomen van koudemiddelen naar de atmosfeer is in zijn geheel buiten beschouwing gelaten in deze analyse. Van de scope 3 emissies zijn alleen het papierverbruik en de afvalstromen meegenomen in de analyse. Daarnaast is de emissie-uitstoot als gevolg van het waterverbruik meegerekend onder de scope 3 emissies. De in 2012 uitgevoerde analyse betreft de eerste carbon footprint analyse over alle Nederlandse bedrijfslocaties en omvat zowel de kantoren als de scheepswerven en productiefaciliteiten. Tijdens de data inventarisatie is gebleken dat niet alle vestigingen de benodigde gegevens konden leveren. We realiseren ons dat hiermee de carbon footprint analyse niet volledig is, en dat de dataverzameling geoptimaliseerd dient te worden voor toekomstige analyses. De totale CO 2 -uitstoot van IHC Merwede over 2011 is vastgesteld op ton. Met 47,3% levert het energieverbruik de grootste bijdrage aan de carbon footprint, gevolgd door de zakelijke vliegreizen met 20,5% en het aardgasverbruik met 13,6%. Het drinkwaterverbruik (0,03%), de afvalstoffen (0,5%) en de zakelijk gereden kilometers met privé auto s (0,8%) dragen het minste bij aan de totale CO 2 uitstoot. Deze verdeling is echter per locatie verschillend. Om die reden zal per locatie een reductieplan worden opgesteld om aan de carbon reductie doelstellingen van het concern te kunnen voldoen. De totale carbon footprint van IHC Merwede fluctueert jaarlijks onder invloed van de bezettingsgraad van de productiefaciliteiten en scheepswerven. Om de invloed van reductiemaatregelen ondanks deze fluctuaties toch te kunnen meten, is besloten de carbon footprint aan de jaaromzet te koppelen. De CO 2 -uitstoot per miljoen euro omzet in 2011 is berekend op 24,1 ton. 20 IHC Merwede MVO Jaarverslag 2012 MVO Jaarverslag 2012 IHC Merwede 21

12 Duurzaamheid in de praktijk Rusland VS VS Brandstofverbruik zakelijk verkeer lease-auto's ton CO 2 (4,6%) Subtropische cirkelstromingen Afvalstoffen 148 ton CO 2 (0,5%) Aardgasverbruik ton CO 2 (13,6%) Oostelijke vuilnisbelt Westelijke vuilnisbelt Rusland Drinkwater verbruik 10 ton CO 2 (0,03%) Zakelijke vliegreizen ton CO 2 (20,5%) Gebruik overige energiedragers ton CO 2 (7,6%) Koel- en koudemiddelen ton CO 2 (5,0%) Het plastic afval vormt een laag tot 10 meter dik onder het wateroppervlak. Van de miljoenen tonnen plastic die jaarlijks wereldwijd worden geproduceerd is een groot deel bestemd voor eenmalig gebruik. Slechts een klein gedeelte van al dit plastic wordt gerecycled. Het merendeel van het gebruikte plastic vindt echter de weg naar de rivieren en oceanen. Onder invloed van zonlicht, zout en golven breekt dit plastic af tot microdeeltjes waarmee de oceanen in de afgelopen decennia in toenemende mate vervuild zijn geraakt. Dit fenomeen staat ook wel bekend als de plastic soep. De hoogste concentraties plasticdeeltjes zijn te vinden in het centrum van de wervelstromingen van de oceanen (de gyres), maar ook in bijvoorbeeld de Noordzee zijn deze plastic deeltjes terug te vinden. Plastic harvesting robot microplastics en eventueel ander marien afval verzameld worden in speciaal hiervoor ontworpen netten. Vanuit een moederschip kunnen meerdere robots bediend en onderhouden worden. De robots zijn bewust extreem energiezuinig ontworpen, waardoor ze, CO 2 -neutraal, kunnen varen op zonne-energie, windenergie of eventueel golfenergie. De robots zijn in de nabije toekomst eventueel ook op andere manieren toepasbaar; bijvoorbeeld voor het uitvoeren van langdurige surveys. Op het ontwerp van de robots is in februari 2012 patent aangevraagd en ondanks dat het patent naar verwachting in augustus 2013 zal worden verleend, is het concept hierdoor inmiddels beschermd. Zakelijke kilometers privé -auto's 262 ton CO 2 (0,8%) Indirect energieverbruik Zakelijke kilometers privé auto s km Zakelijk vliegverkeer (CO 2 -uitstoot) kg Elektriciteitsverbruik kwh Drinkwaterverbruik m 3 Afvalstromen: papier kg Direct energieverbruik Brandstofverbruik lease-auto s: benzine ltr Brandstofverbruik lease-auto s: diesel ltr Brandstofverbruik lease-auto s: LPG ltr Aardgasverbruik m 3 Elektriciteitsverbruik ton CO 2 (47,3%) Carbon footprint IHC Merwede 2011 Overige energiedragers t.b.v. productiefaciliteiten Diesel t.b.v. transport ltr LPG t.b.v. transport ltr Diesel ltr Smeerolie kg Acetyleen kg Propaan ltr Kooldioxide kg Milieuproblematiek Naast de uitstoot van giftige gassen door chemische additieven zoals weekmakers, pigmenten, brandvertragers en anti-oxidanten die vrij komen tijdens de degradatie van plastic, hebben de plastic deeltjes ook een effect op diverse maritieme ecosystemen. Zo kunnen zeedieren en vogels verstrikt raken in de grotere stukken plastic, maar zien ze de microplastics vanwege het formaat ook aan voor voedsel in de vorm van plankton. Doordat het plastic niet verteerd maar in de maag achterblijft kunnen deze dieren uiteindelijk sterven. Een ander mogelijk scenario is dat de chemische stoffen in deze microplastics via de zeedieren in de voedselketen terecht komen waardoor het plastic uiteindelijk kan leiden tot schadelijke gevolgen voor de gezondheid van de mens. IHC Merwede Plastic harvesting robots In 2011 is IHC Merwede gestart met een onderzoek naar technologische mogelijkheden om de drijvende microdeeltjes uit het water te halen. Dit onderzoek is in 2012 voortgezet met het ontwikkelen van een duurzaam productontwerp. Het resulterende concept is het makkelijkst te omschrijven als een onbemande autonoom varende robot met een catamaranachtige vorm. Doordat de robots gedurende een bepaalde tijd in een bepaald gebied rondvaren, kunnen de Met de voortgang van het project zijn steeds meer partijen betrokken geraakt bij het ontwerp waaronder Imtech, TU Delft, Hogeschool Rotterdam, Imares, Get Wet, Stichting de Noordzee en Proteï. MTI Holland werkt samen met deze partijen aan het concept van het totale systeem (robots en moederschip). Momenteel wordt gewerkt aan het detailontwerp en naar verwachting zal begin 2013 met de bouw van het eerste concept prototype worden gestart. De eerste testen op de Noordzee zullen naar alle waarschijnlijkheid in de zomer van 2013 plaats vinden. De aanpak van het plastic afval in de oceanen betreft een technologische uitdaging door de degradatie van plastic in microdeeltjes. Middels dit concept wil IHC Merwede een bijdrage leveren aan de oplossing van deze groeiende milieuproblematiek. 22 IHC Merwede MVO Jaarverslag 2012 IHC MVO Merwede Jaarverslag MVO 2012 Report IHC Merwede

13 Doelstellingen 2013 Het MVO-beleid van IHC Merwede is gebaseerd op de strategische speerpunten van de onderneming en dient een positieve bijdrage te leveren aan de invulling en ontwikkeling hiervan. Om de MVO-prestaties meetbaar te houden, zijn binnen de drie pijlers een aantal, met name korte termijn, doelstellingen geformuleerd. Met de verdere implementatie van het MVO-beleid, zullen ook de doelstellingen voor de middellange en lange termijn verder ontwikkeld worden. Duurzaam ondernemerschap Met de pijler Duurzaam ondernemerschap wil IHC Merwede haar financiële positie en onafhankelijkheid waarborgen om aan haar MVOverplichtingen te kunnen voldoen. Centrale doelstellingen onder deze pijler hebben daarom betrekking op de verdere implementatie van het MVO-beleid, de transparantie richting de stakeholders en het betrekken van onze stakeholders bij de verdere ontwikkeling van onze MVO-ambities. Implementatie MVO-beleid In 2012 is het MVO-beleid van IHC Merwede tot stand gekomen en is door middel van een inventarisatie bij alle Nederlandse business units inzicht verkregen in onze huidige MVO-prestaties. Om invulling te geven aan de maatschappelijke verantwoordelijkheid die de positie van wereldmarktleider met zich mee brengt, wil IHC Merwede het MVO-beleid uitbreiden en doorvoeren naar de diverse onderdelen van de onderneming, met de volgende ambities: - Eind 2013 hebben alle Nederlandse business units invulling gegeven aan het MVO-beleid door het formuleren van unit specifieke doelstellingen - Eind 2014 zijn de doelstellingen vastgelegd voor uitbreiding van het MVO-beleid naar de buitenlandse vestigingen en productielocaties - In 2015 wordt het beleid geïmplementeerd bij de buitenlandse vestigingen en productielocaties waarmee MVO eind 2015 integraal onderdeel uitmaakt van de strategie en de dagelijkse bedrijfsvoering van IHC Merwede De doelstellingen, inspanningen en prestaties van de betrokken business units en productielocaties zullen jaarlijks worden gerapporteerd aan de Stuurgroep MVO. Annual Report 2012 Rapportage en communicatie IHC Merwede wil haar MVO-ambities en resultaten op transparante wijze communiceren naar haar stakeholders. Hiervoor zal gebruik gemaakt worden van de richtlijnen van het Global Reporting Initiative. Met de ontwikkeling en implementatie van het MVO-beleid, zal ook de rapportage groeien van een jaarverslag op applicatieniveau C over het rapportagejaar 2012 naar een jaarverslag op minimaal applicatieniveau B over verslaggevingsjaar Stakeholderdialoog Om meer inzicht te verkrijgen in de verwachtingen van onze stakeholders ten aanzien van ons MVO-beleid, wil IHC Merwede vanaf 2013 haar stakeholders gaan betrekken bij de verdere ontwikkeling hiervan. Tijdens jaarlijkse bijeenkomsten zal het onderwerp MVO actief onderdeel uit maken van de agenda. Daarnaast zal met individuele stakeholders de dialoog aangegaan worden over de wederzijdse verwachtingen. In 2013 zal gestart worden met de invulling hiervan. Sociale verantwoordelijkheid Van de drie speerpunten binnen het MVO-beleid, is de sociale verantwoordelijkheid het meest ontwikkeld in de laatste jaren. De doelstellingen op dit vlak zijn dan ook met name gericht op het handhaven en verder uitbreiden van het bestaande beleid op het gebied van veiligheid en gezondheid en opleidingen en trainingen. Extra aandacht zal gegeven worden aan ketenverantwoordelijkheid en de invullingen van IHC Merwede aan dit thema. Veiligheid en gezondheid De ingezette acties om de internationale veiligheid van IHC Merwede-medewerkers werkend of reizend in het buitenland te kunnen garanderen zullen in 2013 vervolg worden. Daarnaast zullen de procedures op het gebied van veiligheid en gezondheid in de Nederlandse organisaties conform wetgeving en wens van onze klanten geüniformeerd en geborgd worden. Tenslotte zal een vervolg gegeven worden aan het implementeren en het borgen van het beleid ten aanzien van gezondheidsmanagement. Opleiding en training Om nu en in de toekomst een gezond personeelsbestand te kunnen handhaven, zal IHC Merwede in 2013 haar aandacht richten op het borgen van een kernbemanning voor een gezonde, interne kennis- en kunde huishouding. Daarnaast zullen de relaties en de samenwerking met het onderwijs op alle niveau s verder ontwikkeld worden om de instroom van personeel binnen IHC Merwede zowel kwantitatief als kwalitatief te borgen. Verdere imagoontwikkeling zal tevens bijdragen aan de instroom en behoud van kwalitatief goed personeel. Ketenverantwoordelijkheid Door de grote diversiteit aan activiteiten binnen de verschillende units en het daarmee gepaard gaande brede scala aan leveranciers en afnemers, heeft IHC Merwede haar verantwoordelijkheid ten aanzien van mensenrechten, arbeidspraktijk en milieuzaken in de keten van leveranciers. Opleiding en training IHC Merwede wil derhalve haar verantwoordelijkheid nemen richting de leveranciersketen waarin zij opereert en zal hiertoe: - Voor het einde van Q middellange termijn doelstellingen met betrekking tot ketenverantwoordelijkheid binnen IHC Merwede ontwikkelen en formuleren - Met ingang van 2013 zullen de MVO-prestaties van de 1st tier leveranciers in kaart gebracht worden middels de QLIFT-methodiek. De resultaten zullen vergeleken worden met het wensenprofiel van IHC Merwede - In 2013 zullen middelen ontwikkeld worden om naast de vragenlijst van de QLIFT-methodiek, de leveranciersprestaties te kunnen toetsen - De strategische leveranciers van IHC Merwede zullen in 2013 actief worden betrokken in het MVO-beleid van IHC Merwede om de gestelde criteria bespreekbaar te maken en onder de aandacht te brengen De resultaten zullen op regelmatige basis vanuit het Supply Chain Committee gerapporteerd worden aan de Stuurgroep MVO. 24 IHC Merwede MVO Jaarverslag 2012 MVO Jaarverslag 2012 IHC Merwede 25

14 Doelstellingen 2013 Aandacht en zorg voor het milieu In lijn met de Europese doelstellingen zoals vastgelegd in de EU 2020-strategie, streeft IHC Merwede naar verduurzaming van haar productieprocessen met een focus op de carbon footprint en het elektriciteitsverbruik. De concrete doelstellingen op dit vlak zijn geformuleerd als: - In de periode zal IHC Merwede haar carbon footprint jaarlijks met 2% reduceren Om de ambitie van 2% reductie op jaarbasis te behalen, zijn een aantal subdoelstellingen voor de beïnvloedbare CO 2 -emissiesoorten vastgesteld. Zo zal getracht worden de CO 2 -uitstoot als gevolg van het aardgasverbruik in de periode jaarlijks met 120 ton te reduceren door de insteltijden en temperaturen van de verwarming van gebouwen en productiehallen kritisch te analyseren en waar mogelijk te herzien. De CO 2 -emissies gerelateerd aan het elektriciteitsverbruik zullen jaarlijks met 310 ton gereduceerd worden door over te stappen op 100% duurzame energiebronnen en door gebruik te maken van energiezuinige apparatuur en verlichting. Wat betreft het zakelijk verkeer, zou jaarlijks 70 ton CO 2 bespaard kunnen worden met het inzetten van groene leaseauto s. Met het inzetten van communicatiemiddelen op afstand, zoals video conferencing, zal jaarlijks een reductie van 120 ton CO 2 gerealiseerd kunnen worden op de zakelijke vliegreizen. Mining Door het papierverbruik te reduceren met maatregelen als dubbelzijdig printen en bewustwording van de noodzaak van printen zal de carbon footprint jaarlijks met 20 ton gereduceerd kunnen worden. Om bij te dragen aan de algemene doelstellingen, zullen alle Nederlandse business units vanaf 2013 individuele doelstellingen formuleren en jaarlijks aan de stuurgroep rapporteren over de inspanningen en behaalde resultaten. Om de resultaten te monitoren zal jaarlijks een carbon footprint analyse uitgevoerd worden. Rapportage parameters GRI Index tabel SHEQ-overzicht IHC Merwede 26 IHC Merwede MVO Jaarverslag 2012 MVO Jaarverslag 2012 IHC Merwede 27

15 Rapportage parameters GRI Index Tabel Doel van dit verslag Middels dit MVO-jaarverslag beschrijft IHC Merwede haar maatschappelijke prestaties over de periode 1 januari tot en met 31 december In navolging op de financiële en sociale verslaglegging in voorgaande jaren, is dit het eerste maatschappelijke jaarverslag dat door IHC Merwede aan haar externe stakeholders beschikbaar wordt gesteld. Hiermee willen we inzicht geven in het recent ontwikkelde MVObeleid, de daaraan gerelateerde resultaten tot dusver en in hoeverre duurzaamheid reeds onderdeel uitmaakt van onze bedrijfsvoering. Scope van de verslaggeving IHC Merwede stelt al geruime tijd een financieel en sociaal jaarverslag beschikbaar voor haar interne en externe stakeholders. In 2012 is besloten dat naast de bestaande verslaglegging ook gerapporteerd zal worden over de prestaties gerelateerd aan het MVO-beleid. Om deze reden, geeft dit rapport geen uitgebreide weergave van de financiële en sociale prestaties maar slechts een samenvatting en een kort overzicht van de cijfers en richt dit rapport zich op de activiteiten en prestaties die direct in verband staan met het MVO-beleid van IHC Merwede. Voor een uitgebreide weergave van onze financiële en sociale prestaties, verwijzen we dan ook graag naar ons financieel en sociaal jaarverslag. Daar IHC Merwede in haar doelstellingen heeft bepaald dat het MVO-beleid in eerste instantie zal worden uitgerold binnen de Nederlandse bedrijfsonderdelen, beschrijft dit verslag enkel de activiteiten, prestaties en doelstellingen van de Nederlandse business units. Zodra het MVO-beleid wordt uitgebreid naar de buitenlandse vestigingen van de onderneming zal hierover ook gerapporteerd worden in het maatschappelijk jaarverslag. Verslaggevingsproces Dit verslag is tot stand gekomen onder de verantwoordelijkheid van de Stuurgroep MVO. In 2012 heeft een uitgebreide inventarisatie plaats gevonden binnen de Nederlandse business units van IHC Merwede om in kaart te brengen waar we staan op het gebied van duurzaamheid in onze product- en procesontwikkeling en wat de status is van de implementatie van MVO in onze dagelijkse bedrijfsvoering. De resultaten van deze analyse hebben geleid tot een belangrijke input voor het verslag onderdeel duurzaamheid in de praktijk. GRI-richtlijnen Om aan te sluiten bij de internationale standaard op het gebied van maatschappelijke verslaglegging, is voor het vaststellen van de inhoud van dit jaarverslag gebruik gemaakt van de richtlijnen van het Global Reporting Initiative (GRI). Dit rapport voldoet aan de eisen van applicatieniveau C. Het rapport is niet door een onafhankelijke instantie geverifieerd. De GRI-tabel op de volgende pagina geeft weer over welke indicatoren gerapporteerd zijn. GRI Index Strategie en Analyse Hoofdstuk 1.1 Voorwoord van de CEO Voorwoord CEO Organisatie Profiel 2.1 Naam organisatie Over IHC Merwede 2.2 Voornaamste producten en diensten Over IHC Merwede 2.3 Operationele structuur van de organisatie Over IHC Merwede 2.4 Locatie van hoofdkantoor van de organisatie Over IHC Merwede 2.5 Internationalisatie (landen van vestiging) Over IHC Merwede 2.6 Eigendomsstructuur en rechtsvorm Over IHC Merwede 2.7 Afzetmarkten Over IHC Merwede 2.8 Omvang van de organisatie Over IHC Merwede 2.9 Significante veranderingen tijdens verslagleggingperiode NVT 2.10 Onderscheidingen toegekend tijdens verslagleggingperiode NVT Verslagparameters 3.1 Verslagperiode Verslagparameters 3.2 Datum van meest recente verslag Verslagparameters 3.3 Verslaggevingscyclus Verslagparameters 3.4 Contactpersoon / afdeling Verslagparameters 3.5 Proces voor bepalen inhoud van het verslag Verslagparameters 3.6 Afbakening van het verslag Verslagparameters 3.7 Vermelden specifieke beperkingen voor reikwijdte of afbakening Verslagparameters 3.8 Basis voor verslaggeving Verslagparameters 3.10 Gevolgen herformuleringen NVT 3.11 Significante veranderingen t.a.v. reikwijdte, afbakening, meetmethode NVT 3.12 Tabel standaardonderdelen GRI GRI Index Tabel Bestuur, verplichtingen en betrokkenheid 4.1 Bestuursstructuur van de organisatie Over IHC Merwede 4.2 Functie voorzitter hoogste bestuurslichaam Over IHC Merwede 4.3 Aantal onafhankelijke/niet-leidinggevende leden hoogste bestuurslichaam Over IHC Merwede 4.4 Medezeggenschap op hoogste bestuurslichaam Over IHC Merwede 4.14 Lijst van betrokken belanghebbenden Duurzaamheid in de praktijk 4.15 Benaderen van belanghebbenden Duurzaamheid in de praktijk Economische indicatoren EC 1 Directe economische waarde Duurzaamheid in de praktijk, Annual Report 2012* Milieu indicatoren EN 3 Direct energieverbruik door primaire energiebron Duurzaamheid in de praktijk EN 4 Indirect energieverbruik door primaire energiebron Duurzaamheid in de praktijk EN 6 Energie efficiënte producten en diensten Duurzaamheid in de praktijk EN 7 Initiatieven ter verlaging van het indirecte energieverbruik Duurzaamheid in de praktijk, Doelstellingen 2013 EN 16 Totaal directe en indirecte emissie van broeikasgassen Duurzaamheid in de praktijk EN 17 Andere relevante indirecte emissies van broeikasgassen Duurzaamheid in de praktijk EN 18 Initiatieven ter verlaging van de emissie van broeikasgassen Duurzaamheid in de praktijk, Doelstellingen 2013 Sociale indicatoren LA 1 Totaal personeelsbestand Sociaal Jaarverslag 2012** LA 2 Personeelsverloop Sociaal Jaarverslag 2012** HR 2 Percentage leveranciers getoetst op mensenrechten Duurzaamheid in de praktijk SO 2 Percentage van het aantal bedrijfseenheden geanalyseerd op corruptierisico s Duurzaamheid in de praktijk SO 3 Percentage van het personeel getraind in anti-corruptiebeleid en procedures Duurzaamheid in de praktijk * Zie voor een nadere toelichting op de financiële prestaties van IHC Merwede ons Annual Report 2012 via ** Zie voor een nadere toelichting op de sociale prestaties van IHC Merwede ons Sociaal Jaarverslag 2012 via IHC Metalix 28 IHC Merwede MVO Jaarverslag 2012 MVO Jaarverslag 2012 IHC Merwede 29

16 SHEQ-overzicht IHC Merwede VCA OHSAS ISO 9001 ISO Dredging IHC Beaver Dredgers B.V. û û ü û IHC Dredgers B.V. û û ü û IHC Global Production B.V. û û û û IHC Holland B.V. û û û û IHC Special Dredging Equipment û û û û MTI Holland B.V. û û û û Vuyk Engineering Rotterdam B.V. û û ü û Mining IHC Deep-sea Mining û û ü û IHC Mining û û û û Offshore IHC Offshore & Marine B.V. û û ü û Houston, TX Wayne, NJ Lafayette, LA Stocksfield Blandford Forum The Netherlands Verberie Komarno Rijeka Lagos Dubai Mumbai Beijing Tianjin Dalian Shanghai Guangzhou Kuala Lumpur Singapore Technology & Services IHC Drives & Automation B.V. û û ü û IHC Systems B.V. û û ü û IHC Parts & Services B.V. û û û û IHC Hytech B.V. û û ü û IHC Offshore Systems B.V. û û ü û IHC Offshore Wind B.V. û û û û IHC Handling Systems V.O.F. û ü ü û IHC Hydrohammer B.V. ü û ü û IHC Hytop B.V. ü û ü û IHC Vremac Cylinders B.V. û û ü û IHC Winches û û û û IHC Fabrication û û ü û IHC Interior B.V. û û ü ü IHC Metalix B.V. û û ü 2014 IHC Piping B.V. ü û ü 2013 IHC Fundex Equipment B.V. û û û û IHC Sealing Solutions û û ü û Rio de Janeiro Cape Town 30 IHC Merwede MVO Jaarverslag 2012

17 IHC Merwede P.O. Box 204, 3360 AE Sliedrecht Molendijk 94, 3361 EP Sliedrecht The Netherlands T F info@ihcmerwede.com

IHC Merwede. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen/ Meer Vernieuwende Ontwikkelingen. Dave Vander Heyde 26 maart 2014

IHC Merwede. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen/ Meer Vernieuwende Ontwikkelingen. Dave Vander Heyde 26 maart 2014 IHC Merwede Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen/ Meer Vernieuwende Ontwikkelingen Dave Vander Heyde 26 maart 2014 Over IHC Merwede: enkele kerngegevens 2 - Voortdurende ontwikkeling van ontwerp- en

Nadere informatie

Maatschappelijk Jaarverslag

Maatschappelijk Jaarverslag Maatschappelijk Jaarverslag 2013 IHC Merwede P.O. Box 204, 3360 AE Sliedrecht Molendijk 94, 3361 EP Sliedrecht The Netherlands T +31 184 41 15 55 F +31 184 41 18 84 info@ihcmerwede.com www.ihcmerwede.com

Nadere informatie

Wijzer worden van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen

Wijzer worden van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen De Meeuw Nederland Industrieweg 8 Postbus 18 5688 ZG Oirschot T +31 (0)499 57 20 24 F +31 (0)499 57 46 05 info@demeeuw.com www.demeeuw.com De Meeuw en MVO Wijzer worden van Maatschappelijk Verantwoord

Nadere informatie

MVO. MVO Prestatieladder. Ondernemen met oog voor balans tussen 3- P s. People Planet Profit. MVO kan bijdragen om deze balans te vinden.

MVO. MVO Prestatieladder. Ondernemen met oog voor balans tussen 3- P s. People Planet Profit. MVO kan bijdragen om deze balans te vinden. MVO meetbaar gemaakt Themabijeenkomst VNO NCW 22 november 2010 MVO-Prestatieladder MVO Ondernemen met oog voor balans tussen 3- P s People Planet Profit MVO kan bijdragen om deze balans te vinden Wat valt

Nadere informatie

Zo gaan we om met de maatschappij. Deelcode 4

Zo gaan we om met de maatschappij. Deelcode 4 Zo gaan we om met de maatschappij Deelcode 4 x Zo gaan we om met de maatschappij We helpen de maatschappij door mensen te verbinden We gaan verantwoord om met mensen, middelen en milieu Inhoud: 1. Algemeen

Nadere informatie

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen 2014 Van verbruik naar gebruik Pagina 1 van 6 Inleiding: Voor u ligt het MVO beleid van Hef & Hijs Nederland. Maatschappelijk Verantwoord en Duurzaam Ondernemen is

Nadere informatie

Beleidsplan MVO 2015-2017

Beleidsplan MVO 2015-2017 Beleidsplan MVO 2015-2017 CB Concreet Duurzaam April 2015 Inleiding Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) speelt een belangrijke rol binnen de prestatie- en groeistrategie van Cementbouw. Als een

Nadere informatie

IN ZES STAPPEN MVO IMPLEMENTEREN IN UW KWALITEITSSYSTEEM

IN ZES STAPPEN MVO IMPLEMENTEREN IN UW KWALITEITSSYSTEEM IN ZES STAPPEN MVO IMPLEMENTEREN IN UW KWALITEITSSYSTEEM De tijd dat MVO was voorbehouden aan idealisten ligt achter ons. Inmiddels wordt erkend dat MVO geen hype is, maar van strategisch belang voor ieder

Nadere informatie

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen 2015-2016

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen 2015-2016 Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen 2015-2016 Van verbruik naar gebruik Pagina 1 van 5 Inleiding: Voor u ligt het MVO beleid van ABIRD Industrial Rental Services. Maatschappelijk Verantwoord en Duurzaam

Nadere informatie

ONZE VERANTWOORDELIJKHEID

ONZE VERANTWOORDELIJKHEID ONZE VERANTWOORDELIJKHEID CORPORATE RESPONSIBILITY POLICY I Inhoud Voorwoord 1 Waardering medewerkers 2 Ketenverantwoordelijkheid 3 Behoud van natuurlijke hulpbronnen 4 Maatschappelijke betrokkenheid

Nadere informatie

Hengelo, april 2013. 02 Gedragscode Twence

Hengelo, april 2013. 02 Gedragscode Twence Gedragscode Twence Twence in Hengelo is een (inter)nationale speler op de markt van grondstoffen en duurzame energie met hoogwaardige verwerking van afvalstromen en biomassa. Met innovatieve technieken

Nadere informatie

PEOPLE STAKEHOLDER(S) PEOPLE STAKEHOLDER(S)

PEOPLE STAKEHOLDER(S) PEOPLE STAKEHOLDER(S) Nr. ISO 26000 Indicator MVO Kernthema II: Arbeidsomstandigheden en volwaardig werk Stakeholder(s) Meten Uitvoering Voldoet Ja/Nee Doelstelling 2018 Paragraaf (Paragraaf 6.4) 1 6.4.1 Werkgelegenheid Safety

Nadere informatie

Energiezorgplan Van Dorp Installaties bv 2011 2015. Versie 2.0 (summary)

Energiezorgplan Van Dorp Installaties bv 2011 2015. Versie 2.0 (summary) Energiezorgplan Van Dorp Installaties bv 2011 2015 Versie 2.0 (summary) Auteurs: Van Dorp Dienstencentrum Datum: Februari 2012 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 2 2. Energiebeleid... 3 2.1 Continue verbetering...

Nadere informatie

CO2 jaarverslag 2012* * Dit betreft alleen de A.Hak bedrijven die zijn gecertificeerd voor de CO2 Prestatieladder, niveau 3

CO2 jaarverslag 2012* * Dit betreft alleen de A.Hak bedrijven die zijn gecertificeerd voor de CO2 Prestatieladder, niveau 3 CO2 jaarverslag 2012* * Dit betreft alleen de A.Hak bedrijven die zijn gecertificeerd voor de CO2 Prestatieladder, niveau 3 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 2 1. Inleiding 1 2. Beleid en doelstellingen 1 2.1

Nadere informatie

MVO verklaring

MVO verklaring Voor u ligt het MVO beleid van Kamphuis Lastechniek BV. Maatschappelijk Verantwoord en Duurzaam Ondernemen is verankerd in ons bedrijfsbeleid. Voor nu, en voor de toekomst. Doordat Kamphuis Lastechniek

Nadere informatie

AKB Bert Muller. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen

AKB Bert Muller. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen AKB Bert Muller Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen 1 van 9 16-5-2012 Profiel als Partner MVO Nederland Wat zijn voor uw bedrijf de belangrijkste redenen om met MVO bezig te zijn? Tweeërlei: Enerzijds

Nadere informatie

NATUURLIJK VERANTWOORD

NATUURLIJK VERANTWOORD NATUURLIJK VERANTWOORD CORPORATE RESPONSIBILITY POLICY CORPORATE RESPONSIBILITY POLICY I V Inhoud Voorwoord Voorwoord 1 Waardering medewerkers 2 Ketenverantwoordelijkheid 3 Behoud van natuurlijke hulpbronnen

Nadere informatie

Maatschappelijk verantwoord ondernemen

Maatschappelijk verantwoord ondernemen Maatschappelijk verantwoord ondernemen Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) wint aan terrein in het bedrijfsleven en in de samenleving als geheel. Het verwachtingspatroon

Nadere informatie

CO 2 jaarverslag 2013* * Dit betreft alleen de A.Hak bedrijven die zijn gecertificeerd voor de CO2 Prestatieladder, niveau 3

CO 2 jaarverslag 2013* * Dit betreft alleen de A.Hak bedrijven die zijn gecertificeerd voor de CO2 Prestatieladder, niveau 3 CO 2 jaarverslag 2013* * Dit betreft alleen de A.Hak bedrijven die zijn gecertificeerd voor de CO2 Prestatieladder, niveau 3 A.HAK* - CO 2 - JAARVERSLAG 2013 *Dit betreft alleen de A.Hak- bedrijven die

Nadere informatie

3.C.2 Communicatieplan

3.C.2 Communicatieplan Onderneming: Terrein en Groenvoorziening b.v. Opgesteld door: T&G Groep, Elsbeth de Jong Documentversie 2: december 2017 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 2 2. Stuurcyclus... 3 3. Interne communicatie... 4

Nadere informatie

Energiezorgplan Van Dorp installaties bv 2011 2015. Versie 3.0 (Summary)

Energiezorgplan Van Dorp installaties bv 2011 2015. Versie 3.0 (Summary) Energiezorgplan Van Dorp installaties bv 2011 2015 Versie 3.0 (Summary) Auteurs: Van Dorp Dienstencentrum Datum: Update: Augustus 2013 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 2 2. Energiebeleid... 3 2.1 Continue

Nadere informatie

Kwaliteitshandboek v1.0 CO 2 -Prestatieladder Roelofs

Kwaliteitshandboek v1.0 CO 2 -Prestatieladder Roelofs Kwaliteitshandboek v1.0 CO 2 -Prestatieladder Roelofs Datum: Januari 2013 Bezoekadres Dorpsstraat 20 7683 BJ Den Ham Postadres Postbus 12 7683 ZG Den Ham T +31 (0) 546 67 88 88 F +31 (0) 546 67 28 25 E

Nadere informatie

Maatschappelijk Jaarverslag 2012

Maatschappelijk Jaarverslag 2012 Maatschappelijk Jaarverslag 2012 Inhoudsopgave Blad Voorwoord 2 1. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) 3 2. MVO en Prins Bouw 3 3. Beleid 4 4. Speerpunten 5 5. Duurzaam bouwen 9 6. Toekomst 10

Nadere informatie

Supplier Code of Conduct. Samen op weg naar een succesvolle, uitdagende en duurzame toekomst

Supplier Code of Conduct. Samen op weg naar een succesvolle, uitdagende en duurzame toekomst Supplier Code of Conduct Samen op weg naar een succesvolle, uitdagende en duurzame toekomst Bij Kramp gaan we voor zakelijk succes op de lange termijn. Daarbij voelen we een sterke verantwoordelijkheid

Nadere informatie

Gids voor werknemers. Rexel, Building the future together

Gids voor werknemers. Rexel, Building the future together Gids voor werknemers Rexel, Building the future together Editorial Beste collega s, De wereld om ons heen verandert snel en biedt ons nieuwe uitdagingen en kansen. Aan ons de taak om effectievere oplossingen

Nadere informatie

inspireren en innoveren in MVO

inspireren en innoveren in MVO inspireren en innoveren in MVO Inleiding Gert Van Eeckhout Beleidsondersteuner MVO - Departement WSE Wat is MVO? Waarom MVO? Beleidslijnen Vlaamse overheid MVO? een proces waarbij ondernemingen vrijwillig

Nadere informatie

Rapportage. 25 September 2018

Rapportage. 25 September 2018 Rapportage 25 September 2018 Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 1.1 Positionering advies 3 1.2 Algemeen 3 1.3 Leeswijzer 4 2. Nulsituatie en positiebepaling 4 2.1 Werkwijze 4 2.2 Nulsituatie 5 2.3 Ambitieniveau

Nadere informatie

MVO principes Enexis. Onze kijk op Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen

MVO principes Enexis. Onze kijk op Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen MVO principes Enexis Onze kijk op Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen Een betrouwbare, veilige energievoorziening is een van de hoekstenen van een moderne samenleving en vertegenwoordigt dan ook een

Nadere informatie

I M T E C H N. V. B U S I N E S S P R I N C I P L E S

I M T E C H N. V. B U S I N E S S P R I N C I P L E S I M T E C H N. V. B U S I N E S S P R I N C I P L E S Algemeen Het beleid van Imtech N.V. is gericht op de continuïteit van de onderneming als een winstgevende organisatie, die met haar bedrijven en medewerkers

Nadere informatie

Hoofdstuk 2 Beleid en doelstellingen / directieverantwoordelijkheid

Hoofdstuk 2 Beleid en doelstellingen / directieverantwoordelijkheid Hoofdstuk 2 Beleid en doelstellingen / directieverantwoordelijkheid 2.1 KAM beleidsverklaring De directie van Axent Groen BV onderschrijft het volgende KAM-beleid: Het beleid is er op gericht te willen

Nadere informatie

1.0 Inleiding 2.0 Verantwoordelijk 3.0 Communicatie 3.1 Website

1.0 Inleiding 2.0 Verantwoordelijk 3.0 Communicatie 3.1 Website Communicatie plan Inhoud 1.0 Inleiding... 3 2.0 Verantwoordelijk... 3 3.0 Communicatie... 3 3.1... 3 4.0 Duurzaamheid Beleid... 4 5.0 Stuurcyclus... 5 6.0 Betrokken doelgroepen... 8 6.1 Ketenanalyse...

Nadere informatie

Communicatieplan WTH Vloerverwarming in het kader van de CO2-Prestatieladder

Communicatieplan WTH Vloerverwarming in het kader van de CO2-Prestatieladder Communicatieplan WTH Vloerverwarming in het kader van de CO2-Prestatieladder Communicatieplan, 22 Augustus 2014 1 Voorwoord Duurzaamheid is geen trend, het is de toekomst. Het is niet meer weg te denken

Nadere informatie

Algemene Gedragscode voor Toeleveranciers

Algemene Gedragscode voor Toeleveranciers Algemene Gedragscode voor Toeleveranciers RBW-621-L Algemene Gedragscode voor Toeleveranciers Januari 2014 Pagina 1 van 6 Algemene Gedragscode voor Toeleveranciers 1. Missie Koninklijke Boskalis Westminster

Nadere informatie

GRI-tabel - ANWB MVO-jaarverslag 2012

GRI-tabel - ANWB MVO-jaarverslag 2012 GRI-tabel - ANWB MVO-jaarverslag 2012 Verwijzing paginanummers Visie en strategie 1.1 Verklaring van de directie. 1. Voorwoord 1.2 Beschrijving van belangrijke gevolgen, risico's en mogelijkheden. 1. Voorwoord,

Nadere informatie

Duurzaamheidsverklaring

Duurzaamheidsverklaring Duurzaamheidsverklaring 2 > Duurzaamheidsverklaring Ricoh Duurzaamheidsverklaring Als wereldwijde speler in een snel veranderende maatschappij wil Ricoh, samen met haar internationale en lokale klanten,

Nadere informatie

Rob Boers CSU John Bos CSU

Rob Boers CSU John Bos CSU Rob Boers CSU John Bos CSU ... 3... 4... 4... 4... 5... 5... 5... 5... 6... 6... 7 2 CSU staat met zijn activiteiten midden in de maatschappij. Onze diensten bevorderen de gezondheid, het welzijn en daarmee

Nadere informatie

Kwaliteitszorg met behulp van het INK-model.

Kwaliteitszorg met behulp van het INK-model. Kwaliteitszorg met behulp van het INK-model. 1. Wat is het INK-model? Het INK-model is afgeleid van de European Foundation for Quality Management (EFQM). Het EFQM stelt zich ten doel Europese bedrijven

Nadere informatie

Deelname Initiatieven

Deelname Initiatieven Deelname Initiatieven Conform 3.D.1 & 3.D.2 Versie 02: 31 januari 2016 Gebr. Janssen Beheer BV Hagelkruisstraat 6 5835 BD Beugen INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING DEELNAME INITIATIEVEN... 3 1.1 Een woord vooraf...

Nadere informatie

Inhoud 1. Voorwoord... 2 Visie... 2 Doelstelling... 2 Aanpak... 2 MVO samen met u... 3 2. Duurzame organisatie... 4 2.1 CO 2 reductie... 4 2.

Inhoud 1. Voorwoord... 2 Visie... 2 Doelstelling... 2 Aanpak... 2 MVO samen met u... 3 2. Duurzame organisatie... 4 2.1 CO 2 reductie... 4 2. Coolmark MVO Jaarverslag 2014 Inhoud 1. Voorwoord... 2 Visie... 2 Doelstelling... 2 Aanpak... 2 MVO samen met u... 3 2. Duurzame organisatie... 4 2.1 CO 2 reductie... 4 2.2 Minimale milieubelasting...

Nadere informatie

SIKA S NORMEN EN WAARDEN

SIKA S NORMEN EN WAARDEN SIKA S NORMEN EN WAARDEN SIKA EEN WERElDlEIDER MEt NORMEN EN tradities Sinds de oprichting ruim 100 jaar geleden in zwitserland door de vooruitstrevende uitvinder Kaspar Winkler heeft Sika zich ontwikkeld

Nadere informatie

ALGEMEEN. Vestiging (plaats) Naam/namen geïnterviewde personen. Naam student(en)

ALGEMEEN. Vestiging (plaats) Naam/namen geïnterviewde personen. Naam student(en) ALGEMEEN Naam bedrijf/organisatie: Vestiging (plaats) Naam/namen geïnterviewde personen Naam student(en) 1 In wat voor sector is het bedrijf waar je stage loopt werkzaam? 2 Wat is het karakter van de hoofdactiviteit

Nadere informatie

Gezondheidsmanagement

Gezondheidsmanagement Gezondheidsmanagement Bert van der Sluis : presentatie Verantwoordelijkheid voor wie? Voor de medewerker? Voor de leidinggevende? Voor de directeur? Voor P&O? Voor de Arbo-arts? Voor de OR en / of Vakverenigingen?

Nadere informatie

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen Vóór dat u beleid ontwikkelt is het van belang om de vraag: Waaròm zou ik MVO beleid ontwikkelen? te beantwoorden. Het antwoord op deze vraag bepaalt hóe u het MVO

Nadere informatie

Scheepsbouw in de Delta Sterk in Techniek en Logistiek. Sjef van Dooremalen 12 maart 2012

Scheepsbouw in de Delta Sterk in Techniek en Logistiek. Sjef van Dooremalen 12 maart 2012 Scheepsbouw in de Delta Sterk in Techniek en Logistiek Sjef van Dooremalen 12 maart 2012 1 Inhoud 1. Sterk in de Cluster 2. Belangrijk in de Delta 3. Voorop in kennis en innovatie 4. Logistiek en Techniek

Nadere informatie

Duurzame automatiseringsoplossingen

Duurzame automatiseringsoplossingen A u t o m a t i o n S o l u t i o n s B u s i n e s s o p t i m a l i s a t i e d o o r P r o c e s I n t e g r a t i e Duurzame automatiseringsoplossingen Door mondiale ontwikkelingen en steeds sneller

Nadere informatie

Code VINCI Leveranciers Global Performance Commitment

Code VINCI Leveranciers Global Performance Commitment Code VINCI Leveranciers Global Performance Commitment Contents P. 2 Introductie P. 2 VINCI s commitments P. 4 Leveranciers commitments P. 6 Implementatie 1 15 april 2012 Introductie Deze Code «Global Performance

Nadere informatie

Afdeling Inkoop Januari 2017

Afdeling Inkoop Januari 2017 Maatschappelijk Verantwoord Inkopen MVI-beleid in de praktijk Afdeling Inkoop Januari 2017 MVI-beleid Doel Waarom MVI-beleid? Als netbeheerder willen wij in de transitie naar een duurzame samenleving onze

Nadere informatie

MVO volgens : een ISO26000 zelfverklaring

MVO volgens : een ISO26000 zelfverklaring MVO volgens : een ISO26000 zelfverklaring 1 Waarom MVO? Moeten: Horen: Lonen: gedrag af MVO handelen wordt afgedwongen MVO handelen o.b.v. vrijwilligheid (morele motivatie) De markt beloont MVO en straft

Nadere informatie

Het Wie, Wat en Hoe vanwelzorg in 2012

Het Wie, Wat en Hoe vanwelzorg in 2012 Het Wie, Wat en Hoe vanwelzorg in 2012 En hoe de puzzelstukjes Of hoe de puzzelstukjes precies in elkaar precies passen in elkaar passen Onze Visie Wie we willen zijn in 2012 1 1 Als marktleider in het

Nadere informatie

Vloeibaar aardgas - Liquid Natural Gas (LNG) Voordelen en uitdagingen. Jan Van Houwenhove 3 December 2015

Vloeibaar aardgas - Liquid Natural Gas (LNG) Voordelen en uitdagingen. Jan Van Houwenhove 3 December 2015 Vloeibaar aardgas - Liquid Natural Gas (LNG) Voordelen en uitdagingen Jan Van Houwenhove 3 December 2015 Agenda Cryo Advise Aardgas - eigenschappen Voordelen Uitdagingen Cryo Advise advies voor LNG systemen

Nadere informatie

Communicatieplan Energie- & CO 2

Communicatieplan Energie- & CO 2 Communicatieplan Energie- & CO beleid Versie 9 - Januari 013 Akkoord Directie: Inhoud: 1. Inleiding 1.1 Ambitie 1. Aansluiting op de marktontwikkelingen 1.3 Doelstellingen en voorgenomen acties in 01 1.4

Nadere informatie

Communicatieplan CO 2 -prestatieladder

Communicatieplan CO 2 -prestatieladder plan CO 2 -prestatieladder T.b.v. certificering CO 2 -prestatieladder (nr 3.C.1) U vindt in dit document de communicatiedoelstellingen, de interne en externe doelgroepen, de interne en externe communicatiemiddelen

Nadere informatie

Voorproefje Cosun MVO-verslag 2011

Voorproefje Cosun MVO-verslag 2011 Voorproefje Cosun MVO-verslag 2011 1 Dit is een voorproefje in druk van het digitale Cosun MVO-verslag over 2011. Wilt u meer gegevens raadplegen over wat wij zoal ondernemen met het oog op onze maatschappelijke

Nadere informatie

Algemene Gedragscode voor Toeleveranciers

Algemene Gedragscode voor Toeleveranciers RBW-621-L Augustus 2017 Pagina 1 van 6 1. Missie Koninklijke Boskalis Westminster N.V. ( Boskalis ) is een toonaangevende internationale dienstverlener op het gebied van baggeren, maritieme infrastructuur

Nadere informatie

EBPI MVO Kwartaalrapportage

EBPI MVO Kwartaalrapportage EBPI MVO Kwartaalrapportage 2017 EBPI 088-1161800 Prinses Catharina-Amaliastraat 5 www.ebpi.nl 2496 XD Den Haag info@ebpi.nl INHOUDSOPGAVE INLEIDING... 3 EBPI & MVO... 4 ONZE KERNWAARDEN:... 4 PEOPLE...

Nadere informatie

Storingscontract. HVL Service, Onderhoud en Beheer

Storingscontract. HVL Service, Onderhoud en Beheer Uw samenwerking met HVL Service, Onderhoud en Beheer kan in verschillende contractvormen worden vastgelegd. Samen stellen wij een gedetailleerd onderhoudsplan op en formuleren wij een overeenkomst op maat,

Nadere informatie

Zorgdragen voor doeltreffende, efficiënte en volledige informatie uitwisseling.

Zorgdragen voor doeltreffende, efficiënte en volledige informatie uitwisseling. 1.0 DOELSTELLING Zorgdragen voor doeltreffende, efficiënte en volledige informatie uitwisseling. 2.0 WERKWIJZE Algemeen Om een doeltreffende informatievoorziening te bewerkstelligen wordt vrijwel dagelijks

Nadere informatie

Verstegen Sustainable Values Beleid

Verstegen Sustainable Values Beleid Verstegen Sustainable Values Beleid 2016-2020 Mission Statement Met continuïteit en rendement als bedrijfsmatig doel willen we met een op alle doelgroepen afgestemd assortiment inspelen op de veranderende

Nadere informatie

Samenvatting Flanders DC studie Internationalisatie van KMO s

Samenvatting Flanders DC studie Internationalisatie van KMO s Samenvatting Flanders DC studie Internationalisatie van KMO s In een globaliserende economie moeten regio s en ondernemingen internationaal concurreren. Internationalisatie draagt bij tot de economische

Nadere informatie

Gezocht: Horizonverbreders m/v

Gezocht: Horizonverbreders m/v Gezocht: Horizonverbreders m/v The technology innovator. Met enkele jaren werkervaring al doorgroeien naar manager Innovate yourself@ the technology innovator Lars Huizinga, Manager Engineering Hopper

Nadere informatie

Nederland: de Maritieme Wereldtop

Nederland: de Maritieme Wereldtop 1 Nederland: de Maritieme Wereldtop Veilig, duurzaam en economisch sterk Maritiem Cluster in de Topsector Water: Innovatiecontract en Topconsortium Kennis en Innovatie V2.0, Samenvatting, 23 december 2011

Nadere informatie

Cleantech Markt Nederland 2008

Cleantech Markt Nederland 2008 Cleantech Markt Nederland 2008 Baken Adviesgroep November 2008 Laurens van Graafeiland 06 285 65 175 1 Definitie en drivers van cleantech 1.1. Inleiding Cleantech is een nieuwe markt. Sinds 2000 heeft

Nadere informatie

Bijlage 7. Conversie juni 2010 naar 2013 (info)

Bijlage 7. Conversie juni 2010 naar 2013 (info) Bijlage 7. Conversie juni 2010 naar 2013 (info) was wordt onderwerp tekstbron Versie juni Opmerking: Standaardteksten en Versie 2013 2010 hoofdstukindeling vertaald uit Guide 83 H 1 tm 4 Deel A Eisen Managementsysteem

Nadere informatie

Toelichting ISO Milieuprestatiemeting versie 15 mei 2018

Toelichting ISO Milieuprestatiemeting versie 15 mei 2018 Toelichting ISO 14001 Milieuprestatiemeting versie 15 mei 2018 SCCM heeft een instrument ontwikkeld waarmee u goed inzicht krijgt in de milieuprestaties van uw organisatie, de ISO 14001 Milieuprestatiemeting.

Nadere informatie

Resultaten van ons duurzaamheidsbeleid

Resultaten van ons duurzaamheidsbeleid Resultaten van ons duurzaamheidsbeleid In 2013 zijn we van start gegaan met de implementatie van ons duurzaamheidsbeleid en onderstaand ziet u de doelstellingen uit onze duurzaamheidsverklaring en de behaalde

Nadere informatie

MVO-rapportage Broekema Wegenbouw

MVO-rapportage Broekema Wegenbouw MVO-rapportage Broekema Wegenbouw Peizerweg 148a - 9727 AR Groningen Door Koos Bakker 25 juli 2017 Opgesteld met de MVO-zelfscan van Bouwend Nederland Inhoudsopgave Inleiding... 3 1. Milieu... 4 1.1. Grondstoffenefficiëntie...

Nadere informatie

Communicatieplan. Energie- & CO 2 beleid. Van Gelder Groep

Communicatieplan. Energie- & CO 2 beleid. Van Gelder Groep Van Gelder Groep B.V. Communicatieplan Energie- & CO 2 beleid Van Gelder Groep 1 2015, Van Gelder Groep B.V. Alle rechten voorbehouden. Geen enkel deel van dit document mag worden gereproduceerd in welke

Nadere informatie

3.C.1. en 3.C.2 Communicatieplan

3.C.1. en 3.C.2 Communicatieplan 3.C.1. en 3.C.2 Communicatieplan Struijk Groep Autorisatie Nummer/versie Datum Opsteller Goedgekeurd directie 01 8 februari 2016 Naam: E. Struijk, F. van Doorn Naam: A. Struijk Datum: 8 februari 2016 Datum:

Nadere informatie

GRI Tabel Duurzaamheidsverslag 2015

GRI Tabel Duurzaamheidsverslag 2015 GRI Tabel Duurzaamheidsverslag 2015 BMA Ergonomics b.v. rapporteert volgens de core variant van versie G4 van de richtlijnen van het Global Reporting Initiative. Op de indicatoren en de informatie in het

Nadere informatie

W & M de Kuiper Holding

W & M de Kuiper Holding 2 januari t/m juni 2018 2 Pagina 2 van 6 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Overzicht -emissie gegevens 3 Vergelijking met voorgaande jaren 4 3 -gerelateerd gunningsvoordeel 5 4 Doelstellingen 5 Reductiedoelstellingen

Nadere informatie

BERICHT VAN DE BESTUURSVOORZITTER

BERICHT VAN DE BESTUURSVOORZITTER BERICHT VAN DE BESTUURSVOORZITTER Beste lezer, 2018 was een jaar met twee gezichten voor Accell Group. Aan de ene kant liet het kernbedrijf (exclusief Noord-Amerika) een gezonde omzetgroei van 6,1% zien

Nadere informatie

Gedragscode VolkerWessels

Gedragscode VolkerWessels Gedragscode Gedragscode VolkerWessels 3 Inleiding door de Raad van Bestuur VolkerWessels werkt op basis van het economisch principe. Om als bedrijf continuïteit te waarborgen en om aan onze verantwoordelijkheden

Nadere informatie

Duurzaam Ondernemen en DGMR. 1. Inleiding. 1.1 Algemene missie DGMR. Betreft : Beleidsvisie Datum : 10 december 2012

Duurzaam Ondernemen en DGMR. 1. Inleiding. 1.1 Algemene missie DGMR. Betreft : Beleidsvisie Datum : 10 december 2012 Duurzaam Ondernemen en DGMR Betreft : Beleidsvisie Datum : 10 december 2012 1. Inleiding Deze DuOn-beleidsvisie is het overkoepelende document voor het beleid en de initiatieven van DGMR op het gebied

Nadere informatie

MN Supplier Code of Conduct

MN Supplier Code of Conduct MN Supplier Code of Conduct Visie Maatschappelijk Verantwoorde Bedrijfsvoering Een duurzame uitvoering van de pensioen- en sociale regelingen en verzekeringen van onze opdrachtgevers geven wij vorm door

Nadere informatie

Communicatieplan Energie- & CO 2 beleid Heras

Communicatieplan Energie- & CO 2 beleid Heras Communicatieplan Energie- & CO 2 beleid Heras 15 Mei 2012 Communicatieplan Energie- & CO 2 beleid Heras Inhoud: 1. Inleiding 1.1 Ambitie 1.2 Aansluiting op de marktontwikkelingen 1.3 Doelstellingen en

Nadere informatie

Netherlands Maritime Technology. 10 september 2015 Groningen

Netherlands Maritime Technology. 10 september 2015 Groningen Netherlands Maritime Technology 10 september 2015 Groningen De roots van NMT liggen in Hoogezand 1900 Scheepsbouwvereniging Hoogezand opgericht 1917 CEBOSINE opgericht (CBSN Centrale Bond van Scheepsbouwmeesters

Nadere informatie

Duurzaamheid en Stern juni 2013. Jeffrey Eijking Manager Business Sales Stern4

Duurzaamheid en Stern juni 2013. Jeffrey Eijking Manager Business Sales Stern4 1 Duurzaamheid en Stern juni 2013 Jeffrey Eijking Manager Business Sales Stern4 Agenda Stern in vogelvlucht People Planet Vragen? 2 Stern Groep Retailgroep in automobiliteit 2.000 medewerkers 90 verkooppunten

Nadere informatie

Evenwicht vinden tussen people, planet & profit DUURZAAM VASTGOEDBEHEER & FACILITY MANAGEMENT

Evenwicht vinden tussen people, planet & profit DUURZAAM VASTGOEDBEHEER & FACILITY MANAGEMENT Evenwicht vinden tussen people, planet & profit DUURZAAM VASTGOEDBEHEER & FACILITY MANAGEMENT WAAROM INVESTEREN IN DUURZAAMHEID? 1. Omdat bedrijven een betekenisvolle bijdrage willen leveren aan een leefbare

Nadere informatie

Alles van waarde beschermen en behouden

Alles van waarde beschermen en behouden Alles van waarde beschermen en behouden Rond 2050 wonen er zo n 9 miljard mensen op onze aarde. De vraag naar water, mais, olie en metaal zal dan ook drastisch toenemen. Onze aarde is niet onuitputtelijk,

Nadere informatie

Actiepunten 2016 van de overheid m.b.t. de uitvoering van het Convenant ten aanzien van de verbeteringen in de steenkoolketen

Actiepunten 2016 van de overheid m.b.t. de uitvoering van het Convenant ten aanzien van de verbeteringen in de steenkoolketen Actiepunten 2016 van de overheid m.b.t. de uitvoering van het Convenant ten aanzien van de verbeteringen in de steenkoolketen 1.Inleiding In het Steenkoolconvenant, dat in 2014 is gesloten, zijn het Ministerie

Nadere informatie

De volgende stap naar certificering!

De volgende stap naar certificering! ISO 14001 CERTIFICERING De volgende stap naar certificering! Laat u ondersteunen en vergroot het draagvlak binnen uw organisatie. Draag zorg voor een continue verbetering van processen, producten en diensten.

Nadere informatie

SIS FINANCE. voor professionals door professionals. consulting. interim management. finance professionals. SIS finance

SIS FINANCE. voor professionals door professionals. consulting. interim management. finance professionals. SIS finance FINANCE consulting interim management professionals duurzame relaties met onze opdrachtgevers, gebaseerd op kennis van zaken, commitment en oplossingsgerichtheid. OVER FINANCE Finance is een middelgroot

Nadere informatie

Wilt u uw producten en processen slimmer, veiliger en efficiënter maken?

Wilt u uw producten en processen slimmer, veiliger en efficiënter maken? you make it work Wilt u uw producten en processen slimmer, veiliger en efficiënter maken? ERIKS levert werktuigbouwkundige componenten in alle industriële sectoren. Maar we gaan verder dan dat. Als specialist

Nadere informatie

Gezocht: Horizonverbreders m/v

Gezocht: Horizonverbreders m/v Gezocht: Horizonverbreders m/v INNOVATE YOURSELF@ ihcjobs.nl met enkele jaren werkervaring al doorgroeien naar manager Lars Huizinga, Manager Engineering Hopper & Cutter Equipment bij IHC Parts & Services:

Nadere informatie

Milieubeleidsverklaring

Milieubeleidsverklaring Milieubeleidsverklaring 2016 Inleiding Over Möhringer Liften BV Möhringer is een onderneming die zich richt op het ontwerpen, fabriceren, leveren en plaatsen van liftinstallaties, alsmede de nazorg in

Nadere informatie

MVO Programma

MVO Programma 2017-2020 Inleiding Jan Bakker heeft zich de afgelopen jaren sterk ontwikkeld in de agrarische sector en de grond-, wegen waterbouw. We zijn gegroeid en geprofessionaliseerd, maar met behoud van onze eigen

Nadere informatie

TU Delft. TU Delft Delft ZELFVERKLARING. Code Verantwoordelijk Marktgedrag ^ ^ ^ ^ ^ Delft University of Technology. Technische Universiteit Delft

TU Delft. TU Delft Delft ZELFVERKLARING. Code Verantwoordelijk Marktgedrag ^ ^ ^ ^ ^ Delft University of Technology. Technische Universiteit Delft TU Delft Delft University of Technology Technische Universiteit Delft ZELFVERKLARING TU Delft Delft University of Technology ^ ^ ^ ^ ^ Code Verantwoordelijk Marktgedrag Pag./van 1/5 De TU Delft verklaart

Nadere informatie

2012 MVO Jaarverslag

2012 MVO Jaarverslag 2012 MVO Jaarverslag MVO-beleid Tomingroep Als mensontwikkelbedrijf werkt Tomingroep aan duurzaamheid in de volle breedte. Wij willen op een maatschappelijk verantwoorde wijze zaken doen in samenwerking

Nadere informatie

BluefieldFinance. BluefieldFinance. Sense Template. Toegevoegde waarde vanuit inhoud

BluefieldFinance. BluefieldFinance. Sense Template. Toegevoegde waarde vanuit inhoud Sense Template BluefieldFinance Toegevoegde waarde vanuit inhoud De Organisatie Opgericht 2007 Bluefield Finance is als onderdeel van Bluefield Partners in 2007 opgericht door 2 ervaren financials met

Nadere informatie

Duurzaamheid en Responsible Care

Duurzaamheid en Responsible Care Duurzaamheid en Responsible Care Verbond van Handelaren in Chemische producten Maart 2017 Samenvatting ESG Om te komen tot een meer duurzame wereld, vraagt het VHCP aandacht voor ESGfactoren Hoofdthema

Nadere informatie

Disclosure/Indicator Toelichting Verwijzing Pagina

Disclosure/Indicator Toelichting Verwijzing Pagina G4 tabel EBN EY heeft een assurance-opdracht gevoerd die gericht was op het verkrijgen van een beperkte mate van zekerheid dat de informatie in de secties ver EBN, Verslag van de Directie en de bijlage

Nadere informatie

MVO Kwartaalbericht Juli 2017

MVO Kwartaalbericht Juli 2017 MVO Kwartaalbericht Juli 2017 1 Iedereen levert een bijdrage pagina 4 Samen werken aan een betere toekomst pagina 6 Ik zie bij BRAND al vele mooie initiatieven ontstaan pagina 8 MVO helpt mij om normen

Nadere informatie

Inzicht - Footprint. Jaaroverzicht 2018

Inzicht - Footprint. Jaaroverzicht 2018 Inzicht - Footprint Jaaroverzicht 2018 Inhoudsopgave Inzicht - Footprint... 1 1. Inleiding... 3 2. Afbakening... 4 2.1 Uitbreiding organisatie... 4 3. Directe en indirecte emissies (scope 1 en 2)... 4

Nadere informatie

Wat is maatschappelijk verantwoord ondernemen?

Wat is maatschappelijk verantwoord ondernemen? Wat is maatschappelijk verantwoord ondernemen? Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) wordt ook wel maatschappelijk ondernemen, maatschappelijk betrokken ondernemen, duurzaam ondernemen of ethisch

Nadere informatie

VANUIT SHANGHAI SUCCESVOL ZAKEN DOEN IN CHINA

VANUIT SHANGHAI SUCCESVOL ZAKEN DOEN IN CHINA VANUIT SHANGHAI SUCCESVOL ZAKEN DOEN IN CHINA (Uw eigen kantoor in China) Yu Shan Management Yu Shan Management Co. Ltd, opgericht in 2005 door mr.cees Baay, is een in Azië gevestigde onderneming met kantoren

Nadere informatie

Ons nieuwe laboratoriuminrichtingssysteem

Ons nieuwe laboratoriuminrichtingssysteem Ons nieuwe laboratoriuminrichtingssysteem Als een ideale werking en een goed design elkaar innovatief aanvullen, hebben wij alles goed gedaan. Esthetische eisen vertalen in een goed design is één ding

Nadere informatie

BluefieldFinance. BluefieldFinance. Toegevoegde waarde vanuit inhoud

BluefieldFinance. BluefieldFinance. Toegevoegde waarde vanuit inhoud Toegevoegde waarde vanuit inhoud De Organisatie 1 De Organisatie Bluefield Finance is als onderdeel van Bluefield Partners in 2007 opgericht door 2 ervaren financials met een uitgebreide expertise in business-

Nadere informatie

Energie- en CO 2 - Communicatieplan

Energie- en CO 2 - Communicatieplan Energie- en CO 2 - Communicatieplan Versie: 5, januari 2016 Auteur Rob Boers CSU John Bos CSU Inhoud Aanleiding... 3 Doelgroepen... 4 Interne... 4 Externe... 4 Communicatiedoelstellingen (in- en extern)...

Nadere informatie

De volgende stap naar certificering!

De volgende stap naar certificering! CO₂ PRESTATIELADDER EN CO₂ FOOTPRINT De volgende stap naar certificering! Laat u ondersteunen en vergroot het draagvlak binnen uw organisatie. Draag zorg voor een continue verbetering van processen, producten

Nadere informatie