Bijstandsbode.nl juli Achtergrond pagina 2 van [5] Gerec

Transcriptie

1 Bijstandsbode.nl juli Achtergrond pagina 1 van 2 Achtergrond Bijstandsverhaal sinds de Wet Hervorming Kindregelingen Door mr. drs. Nicole Jacobs-Schneiders Tegen alle verwachtingen in blijkt de Wet Hervorming Kindregelingen toch consequenties te hebben voor bijstandsverhaal in de Participatiewet. Na aanname van de Wet Hervorming Kindregelingen door de Eerste Kamer verscheen al het ene bericht na het andere over de gevolgen daarvan op kinderalimentatie.[1] Vervolgens zijn diverse Kamervragen gesteld omtrent de gevolgen van de Wet hervorming kindregelingen voor kinderalimentatie. Op 22 april jl. heeft minister Asscher onder andere de Kamervragen beantwoord van de leden Van Nispen en Siderius (SP) en Heerma en Omtzigt (CDA). Vanwege de doorwerking op kinderalimentatie heeft de wet ook consequenties voor bijstandsverhaal. Het verhaalsrecht wordt immers voor een belangrijk deel beheerst door het alimentatierecht. Daarom vooraf de verhaalsprocedure in een notendop. De verhaalsprocedure is een bijzondere procedure binnen de WWB. Artikel 61 WWB bepaalt dat het college kosten van bijstand kan verhalen in de gevallen en naar de regels aangegeven in paragraaf 6.5 van de WWB. Verhaal van de kosten van bijstand op een ouder is mogelijk als hij zijn onderhoudsplicht ten opzichte van zijn kind niet of niet voldoende nakomt en het kind daardoor een beroep op bijstand moet doen. Ouders hebben, zo blijkt uit artikel 1:392 BW, een onderhoudsplicht jegens hun minderjarige kinderen en jegens hun meerderjarige kinderen tot 21 jaar. De ouders zijn verplicht naar draagkracht te voorzien in de kosten van verzorging en opvoeding van hun minderjarige kinderen, zo bepaalt artikel 1:401 lid 1 BW. In artikel 1:395a BW is bovendien bepaald dat ouders verplicht zijn te voorzien in de kosten van levensonderhoud en studie van hun meerderjarige kinderen die de leeftijd van 21 jaar nog niet hebben bereikt. Op grond van artikel 1:392 lid 2 BW is de omvang van de onderhoudsverplichting van ouders voor hun minderjarige kinderen niet beperkt tot het minimum. Berekend dient te worden wat de behoefte van het kind is. Voor het bepalen van de omvang van de behoefte van het kind wordt gebruikt gemaakt van het zogenaamde Tremarapport en de bijbehorende Tremanormen. De behoefte wordt bepaald door de welstand van de ouders. In het algemeen wordt daarbij uitgegaan van het netto gezinsinkomen ten tijde van het uiteengaan van de ouders. Daarnaast wordt rekening gehouden met wat de andere ouder (in het geval er een andere ouder is) aan het onderhoud bij kan dragen. Vervolgens wordt de draagkracht bij de onderhoudsplichtige ouder berekend. De onderhoudsbijdrage kan tenslotte nooit hoger zijn dan de behoefte en ook niet hoger zijn dan de draagkracht. De laagste van de twee is de grens van de onderhoudsplicht.[2] Het feit dat de bijstand aan een kind is inbegrepen in de bijstand aan zijn ouders is van belang voor de hoogte van het maximaal te verhalen bedrag. Zoals aangegeven wordt de onderhoudsplicht van de ouder begrensd door zowel de behoefte bij het kind als zijn eigen draagkracht. De verhaalsbijdrage kan dan ook niet hoger worden vastgesteld dan de verschuldigde onderhoudsbijdrage, maar is daarnaast ook nog begrensd door de hoogte van de kosten van de verleende bijstand. Lees verder Regelmatig wordt door de onderhoudsplichtige ouder in verhaalsprocedures aangevoerd dat het bijstandsverhaal beperkt moet blijven tot de kosten van bijstand die ten behoeve van het kind gemaakt zouden zijn, in gevallen waarin aan de verzorgende ouder bijstand wordt verleend naar de norm van een alleenstaande ouder en de onderhoudsplichtige ouder geen onderhoudsplicht heeft ten opzichte van de verzorgende ouder. In de verhaalsjurisprudentie werd daarbij steeds uitgegaan van de onsplitsbaarheid van de bijstand[3]. De kosten van de volledige bijstand die werd verstrekt aan het gezin waartoe het onderhoudsgerechtigde kind behoort, vormde in dit opzicht dus de in acht nemen grens. Hier doet zich een opmerkelijke kwestie voor sinds de invoering van de Wet Hervorming Kindregelingen. Voorheen werd immers altijd aangenomen dat een alleenstaande ouder bijstand ontvangt voor het hele eenoudergezin en niet een deel voor de ouder en een deel voor het kind. Als de onderhoudsplicht groter was dan het zogenaamde kindsdeel, bleef verhaal niet beperkt tot de hoogte van dit kindsdeel. Dit werd ook wel de onsplitsbaarheid van de bijstand genoemd. Uit de Kamervragen blijkt echter dat nu, na de Wet Hervorming Kindregelingen, de alleenstaande-ouderkop in het kindgebonden budget niet aan het inkomen van de verzorgende ouder wordt toegerekend, maar direct in mindering wordt gebracht op de (resterende) behoefte van het kind. Daarmee wordt de onderhoudsplicht verlaagd met deze alleenstaande-ouderkop. Het gevolg is dan ook dat gemeenten hierdoor minder bijstand kunnen verhalen op de ex-partner, indien er geen kinderalimentatie is afgesproken of de ex-partner niet of te weinig betaalt. Dit is nogal opmerkelijk gezien het feit dat bij de Wet Hervorming Kindregelingen nog de veronderstelling werd gewekt dat er geen consequenties zouden zijn voor het verhaal van bijstand. Zo staat in de Memorie van Antwoord bij de Wet Hervorming Kindregelingen[4]: Bij artikel 26 van het IVRK heeft Nederland indertijd het voorbehoud gemaakt dat Nederland kinderen geen eigen aanspraak op sociale zekerheid geeft, maar dit regelt via de ouders. Kinderen genieten langs die weg de voordelen van het recht van hun ouders op kinderbijslag, kindgebonden budget en de in de AKW geïntegreerde TOG. Daarmee wordt mede het recht van het kind erkend op een levensstandaard die toereikend is voor de ontwikkeling van het kind als bedoeld in artikel 27 IVRK. Voorts wijzigt onderhavig wetsvoorstel niets in de mogelijkheden voor eventueel verhaal van bijstand op degenen die onderhoudsplichtig jegens kinderen zijn. Zolang de wetgever echter niet ingrijpt, is er weinig in te brengen tegen deze verandering die de Wet Hervorming Kindregelingen met zich meegebracht heeft. Het lijkt echter zinvol dat de wetgever alsnog duidelijk aangeeft of de alleenstaande-ouderkop tot het inkomen van de ouder dient te worden toegerekend of dat de alleenstaande-ouderkop in mindering dient te worden gebracht op de (resterende) behoefte van het kind. Het Gerechtshof Den Haag[5] gaat echter nog een stap verder en stelt feitelijk dat met de invoering van de alleenstaande-ouderkop de bijstand in wezen ook gesplitst is. Zo oordeelt het Hof Met ingang van 1 januari 2015 zijn als gevolg van de invoering van de Participatiewet 2015 en de Wet hervorming kinderregelingen diverse uitkeringsregelingen gewijzigd en zijn de tot dan toe bestaande kindregelingen in aantal teruggebracht. Als gevolg hiervan verleent de sociale dienst met ingang van 1 januari 2015 geen bijstand meer mede ten behoeve van minderjarige kinderen. Dit betekent dat de uitkering van alleenstaande ouders is verminderd ten opzichte van de jaren daarvoor. Alleenstaande ouders die aan de daartoe gestelde voorwaarden voldoen kunnen, ter (gedeeltelijke) compensatie, een verhoogd kindgebonden budget ontvangen dat door de Belastingdienst wordt uitbetaald. Gelet op het voorgaande bestaat naar het oordeel van het hof voor de sociale dienst met ingang van 1 januari 2015 geen verhaalsrecht meer ten laste van de man ter zake van ten behoeve van de kinderen van partijen gemaakte kosten van bijstand. Dit staat echter haaks op de gedachte die altijd van toepassing is geweest binnen de bijstand. Ook na 1 januari 2015 is een alleenstaande ouder voor de Participatiewet immers nog gewoon een alleenstaande ouder. Slechts de norm is gelijk gesteld aan die voor een alleenstaande. En nu een alleenstaande ouder plus een ten laste komend kind nog steeds een gezin is, zou men mogen verwachten dat ook nog steeds het uitgangspunt van gezinsbijstand geldt. De gedachtegang over de onsplitsbaarheid van de bijstand die gold binnen de Participatiewet zou in die zin dan ook nog steeds de juiste moeten zijn. De Wet Hervorming Kindregelingen biedt met de alleenstaande-ouderkop slechts een compensatie voor de norm die verlaagd is in de Participatiewet, maar heeft verder geen invloed op de norm voor de «alleenstaande ouder» in de Participatiewet zelf. Deze lijn volgt ook de Rechtbank Limburg. Een mooi voorbeeld waarin een nadere toelichting wordt gegeven hieromtrent is de uitspraak van 7 mei 2015.[6] In zoverre zou deze uitspraak dan ook juist zijn en komt de uitspraak van het Hof onjuist als onjuist voor. In de toekomst zal echter nog moeten uitwijzen hoe de hogere rechtspraak daarover oordeelt. [1] Onder andere: Stortvloed verwacht aan alimentatiezaken, de Volkskrant, 5 december 2014; 'Tegenvaller voor ouders die alimentatie betalen, NOS.nl, 1 december 2014 via Nog meer ruzie over alimentatie, NRC Handelsblad, 6 december 2014 en Expertgroep: Alleenstaande-ouderkop in mindering op behoefte!, weblog De Jong Moons advocaten, 18 november 2014 via [2] mr. H.W.M. Nacinovic, PS Special Bijstandsverhaal (Uitgeverij Kluwer BV), 2011/3. [3] Zie onder meer HR , LJN AC6690, NJ 1980/262; Hof s-gravenhage , LJN AF9598 (ECLI:NL:GHSGR:2003:AF959) en Hof Amsterdam , LJN BN1844 (ECLI:NL:GHAMS:2010:BN1844). [4] Kamerstukken I, , , D, p

2 Bijstandsbode.nl juli Achtergrond pagina 2 van [5] Gerechtshof Den Haag, , /01: ECLI:NL:GHDHA:2015:1011. [6] Rechtbank Limburg , C/03/ / FA RK : ECLI:NL:RBLIM:2015:3856.

3 Split Online: Index pagina 1 van Bijstandsverhaal voor kinderen ook na 1 januari 2015? Op 22 april 2015 heeft het Hof Den Haag uitspraak gedaan in een procedure waarin een gemeente aan een onderhoudsplichtige vader een verhaalsbijdrage vraagt voor de kinderen van een bijstandsmoeder. Het Hof komt tot de beslissing (Hof Den Haag ): Als gevolg van de invoering van de Participatiewet 2015 en de Wet hervorming kinderregelingen "verleent de sociale dienst met ingang van 1 januari 2015 geen bijstand meer mede ten behoeve van minderjarige kinderen. Dit betekent dat de uitkering van alleenstaande ouders is verminderd ten opzichte van de jaren daarvoor. Alleenstaande ouders die aan de daartoe gestelde voorwaarden voldoen kunnen, ter (gedeeltelijke) compensatie, een verhoogd kindgebonden budget ontvangen dat door de Belastingdienst wordt uitbetaald. Gelet op het voorgaande bestaat naar het oordeel van het hof voor de sociale dienst met ingang van 1 januari 2015 geen verhaalsrecht meer ten laste van de man ter zake van ten behoeve van de kinderen van partijen gemaakte kosten van bijstand." Betekent dit nu dat gemeenten niet meer op de onderhoudsplichtige ouder kunnen verhalen als de verzorgende ouder een bijstandsuitkering ontvangt? Op 1 januari 2015 is de Participatiewet in werking getreden. Onderdeel hiervan is de Wet Hervorming Kindregelingen. Het aantal kindregelingen is teruggebracht tot 4. Aan het Kindgebonden budget is een zogenaamde ALO-kop (alleenstaande-ouderkop) toegevoegd. Deze ALO-kop is een toeslag voor een alleenstaande ouder zonder toeslagpartner. De ALO-kop bedraagt 254,00 per maand. Met hervorming van de kindregelingen is de alleenstaande oudernorm in de Participatiewet vervallen. Het alleenstaande ouderbegrip is evenwel nog steeds van toepassing. Een alleenstaande ouder ontvangt met ingang van 1 januari 2015 bijstand naar de norm voor een alleenstaande. De aanvulling tot het inkomen op het niveau van een alleenstaande ouder, ontvangt de bijstandsklant door een beroep te doen op de ALO-kop. De toekenning van de 'norm voor een alleenstaande' beperkt alleen de hoogte van de uitkering maar zegt niets over de samenstelling van het gezin. Bijstand wordt verstrekt als gezinsbijstand en betreft alle in het gezin verblijvende personen. Hierop is de jurisprudentie van de Hoge Raad over de onsplitsbaarheid van gezinsbijstand nog steeds van toepassing (HR 28 februari NJ 1997, 306). Dat de wetgever bedoeld heeft dat bijstand aan de alleenstaande ouder ook de in het gezin verblijvende kinderen betreft, en dat daarvoor bijstandsverhaal op de onderhoudsplichtige ouder mogelijk is, blijkt uit de volgende passages uit de parlementaire behandeling van de Wet Hervorming Kindregelingen (33716)

4 Split Online: Index pagina 2 van Memorie van Toelichting 2 e kamer nr. 3 blz 34: 'Met de voorgestelde wijziging wordt de aanvulling in de bijstand voor alleenstaande ouders afgeschaft (zie paragraaf 2.1 van het algemene deel van deze toelichting voor een nadere toelichting). De normen voor alleenstaande ouders worden gelijkgesteld met die van alleenstaanden. Vandaar dat in de betreffende artikelen de aparte normen voor alleenstaande ouders kunnen vervallen. Tevens worden in de betreffende artikelen de verlettering en de verwijzingen daarnaar aangepast. Er is om meerdere redenen niet voor gekozen de categorie «alleenstaande ouder» in zijn geheel uit de WWB te verwijderen. Deze categorie heeft nog relevantie voor andere bepalingen van de WWB onder meer in verband met de plicht tot arbeidsinschakeling van alleenstaande ouders en de voorwaardelijke inkomensvrijlating ingeval zij inkomen uit arbeid verwerven. Daarnaast is de categorie «alleenstaande ouder» medebepalend voor de afbakening van het begrip «gezin» als bedoeld in artikel 4, eerste lid, onderdeel c, van de WWB. De alleenstaande ouder draagt als gezinshoofd de volledige zorg voor de tot zijn last komende kinderen. De bijstand wordt zowel voor paren met kinderen als voor alleenstaande ouders mede ten behoeve van het levensonderhoud van die kinderen verstrekt. Dat blijft zo. Kinderen hebben als gezinsleden geen zelfstandig recht op bijstand. Omdat de bijstand als gezinsbijstand wordt verstrekt dienen de middelen van alle gezinsleden in beginsel in aanmerking te worden genomen. Een voorbeeld hiervan is kinderalimentatie. Dit sluit aan bij het complementaire karakter van de bijstand. In lijn hiermee brengt dit wetsvoorstel geen wijziging in het verhaal van bijstand op degene die zijn onderhoudsplicht jegens zijn minderjarige kind niet of niet behoorlijk nakomt.' Nota naar aanleiding van het verslag 4 juni e kamer nr. F blz 6: 'Het wetsvoorstel brengt echter geen wijzigingen met zich mee in de wijze waarop kinderalimentatie in de bijstandsverlening wordt betrokken. De norm voor alleenstaande ouders verdwijnt weliswaar, maar de categorie «alleenstaande ouder» blijft wel bestaan in de WWB. Ook blijft de categorie «alleenstaande ouder» medebepalend voor de afbakening van het begrip «gezin» in de WWB. De alleenstaande ouder draagt als gezinshoofd de volledige zorg voor de tot zijn last komende kinderen. De bijstand wordt zowel voor paren met kinderen als voor alleenstaande ouders mede ten behoeve van het levensonderhoud van die kinderen verstrekt. Ten laste komende kinderen hebben als gezinsleden geen zelfstandig recht op bijstand. Omdat de bijstand als gezinsbijstand wordt verstrekt dienen de middelen van alle gezinsleden in beginsel in aanmerking te worden genomen, waaronder ook de kinderalimentatie.' Inmiddels hebben meerdere rechtbanken geoordeeld dat ook na 1 januari 2015 de bijstand verleend aan de alleenstaande ouder ook ziet op de in het gezin verblijvende minderjarige kinderen, en dat dit voldoende grondslag geeft voor het gemeentelijk bijstandsverhaal. Onderstaand 2 uitspraken waarbij deze Rechtbanken de beslissing hebben gemotiveerd. Rechtbank Midden-Nederland Rechtbank Limburg In de uitspraak van het Hof Den Haag van 22 april 2015 valt op dat deze niet dan wel beperkt is gemotiveerd. Niet blijkt of het Hof voor haar overwegingen kennis heeft genomen van de argumenten in de genoemde, gemotiveerde uitspraak van de Rechtbank Midden Nederland. Bovenstaande moet leiden tot de conclusie het Hof Den Haag blijk geeft van een onjuiste rechtsopvatting.

5 Split Online: Index pagina 3 van Peter Kuus Jurisprudentie 1 Rechtbank Midden-Nederland , ECLI:NL:RBMNE:2015:3204 Copyright XS2Knowledge b.v. - KVK: Telefoon:

6 Megens, Erik Van: Wim Eiselin Verzonden: 29 juni :35 Aan: Atze de Grave - Heerenveen; Ellen Wilman; Megens, Erik; Evelien Meester; Floor Bentfort van Valkenburg; Henk Kooistra - Lansingerland; Henk van Deutekom; 'Jos.Houtriet@arnhem.nl'; Martin Driessen - Maastricht; Ruud van der Zanden; Sabrina van Mierlo - Dongen; Willy Heesen - Enschede ; Wim Eiselin Onderwerp: verhaal minderjarige kinderen en bijstand Aan de leden van WTG Ik zou nog even melden wat de uitkomst is van de discussie in het landelijk platform TenV. Ik citeer uit het verslag Verhaal: stand van zaken (uitspraak Hof Den Haag) Zie het blog van Peter op Peter heeft de RSD geadviseerd om cassatie in te stellen. Hij verwijst ook naar uitspraken van de rechtbanken Limburg en Midden Nederland die ervan uitgaan dat verhaal wel mogelijk is. Gertrude meldt dat prejudiciële vragen zijn gesteld over de alleenstaande ouder norm. Peter ziet de aanbeveling van de expertgroep als probleem. Hij noemt een bijeenkomst van diverse experts van 17 maart waarbij over de mogelijkheden is gesproken. Een maand later herbevestigde de expertgroep hun aanbevelingen. Ondertussen had de minister ook kamervragen beantwoord. Hij erkent dat er onbedoelde effecten kunnen zijn; dat hij niet alles heeft doorgerekend; dat hij het jammer vindt dat de expertgroep zijn uitspraken zo nauw volgt en dat de expertgroep de ruimte heeft om af te wijken. De rechters hebben echter afgesproken om de aanbevelingen nauw te volgen. Peter heeft zijn visie in twee rechtszaken bepleit. In een eerste uitspraak heeft de rechter Peter niet goed begrepen; een volgende uitspraak wordt verwacht in juli Peter voorziet dat we mogelijk terug moeten naar het Ministerie van SZW omdat het bijstandsverhaal erg wordt bemoeilijkt. Gertrude vult aan dat verhalen op de partner slechts in 15% van de gevallen een alternatief is voor het verhaal op de kinderen. Peter wijst op een artikel in het Eindhovens Dagblad waarbij de indruk wordt gewekt dat gemeenten ten onrechte te veel verhalen. De gemeente Den Haag heeft van het AD vragen gehad. Peter is benieuwd of aan meer gemeenten vragen is gesteld zodat duidelijk wordt hoe de pers hierbij omgaat. Voorgesteld wordt om dit via Andries te delen. Ik heb nog even met Anton J gesproken, die overigens niet aan deze platformbijeenkomst deelnam. Hij zit op de lijn om gewoon huidige praktijk handhaven, gelet op de zwakke motivering van het arrest. Of de betrokken gemeente in cassatie gaat is nog heel onzeker. Kosten voor een individuele gemeente zijn hoog. En SZW wilde niet betalen hoorde ik. Met vriendelijke groet Wim Eiselin Voorzitter WTG Stichting Stimulansz - Koningin Wilhelminalaan LA Utrecht: Postbus GT Utrecht. M , T , F E info@stimulansz.nl - 1