Goede bodemconditie is de basis De juiste ph, basis voor de bemesting. Oorzaak ph-daling. Na bekalken stijgt ook de CEC:

Transcriptie

1 De Kunst van Bemesten: Welkom Goede bodemconditie is de basis De juiste ph, basis voor de bemesting Lex Slootweg Agronomist Triferto bv Oorzaak ph-daling ph = aantal ; hoe meer hoe lager de ph) Neerslag (depositie) lantenwortels scheiden zuren af ( ) om voedingstoffen vrij te maken (Kunst)mest NH 4 + bouwvoor NO - 3 Ca (spoelt uit) Ca (spoelt uit) Ca (spoelt uit) H + Neutraliseren (zure) bodem door strooien kalk Kalk bestaat uit: CaCO 3 en MgCO 3 Na bekalken stijgt ook de CEC: Voorbeeld: org stof = 4,3%; aantal = 700 Kalk gaat in de bodem een chemische reactie aan met CaCO 3 + Ca + H 2 O + CO 2 (snelle reactie) MgCO 3 + Mg + H 2 O + CO 2 (trage reactie) 1

2 CEC = Cation Exchange Capacity = Kationen Uitwissel Complex = Klei Humus Complex Vermogen van gronden voedingsstoffen (Ca, Mg, K, Na) en andere kationen (H+, Al 3+ ) te binden en ook weer vrij te geven als het gewas er om vraagt.. CEC hoe vruchtbaarder de bodem! Hoe hoger de CEC : hoe groter de vruchtbaarheid v/d bod Rekenvoorbeeld: Zandgrond; bouwvoor; CEC = 50 Bijv. 300 kg K, 200 kg Mg en 2500 kg Ca Zandgrond; bouwvoor; CEC = 80 Bijv. 450 kg K, 300 kg Mg en 3500 kg Ca Organische stof Lage ph: COO - Goede ph:coo- voedingstof ph is dus van groot belang voor CEC! Hogere ph = hogere CEC Meer voedingstoffen kunnen zich binden aan CEC Meer voedingsstoffen beschikbaar voor gewas 2

3 Gewasreactie bij een te lage bodem-ph: Onkruidbestrijding is lastiger bij lage bodem-ph Na bekalking meer bodemleven Goede ph = goede beworteling Betere beworteling: betere vochtopname betere opname voedingsstoffen minder stress onkruidbestrijding ph 4,5 ph 5,4 Bouwland: 44 t.o.v. 133 Grasland: 66 t.o.v. 244 Fosfaatgebruiksnormen w-getal < > 55 ph - Maisproef O ph + CEC - CEC + N-mineraal Opbrengst DS 6 percelen verdeeld over Nederland Relatief Snijmais < 4,5 > 5, kg 660 kg 4% Korrelmais <4,5 >5, kg 842 kg 9%

4 Fosfaat Evenwichtsbemesting is niet gelijk aan beschikbaarheid van fosfaat aan het begin van de teelt. Nodig voor: 1.Wortelvorming 2.Energietransport in de plant Opneembare vorm: 1. HO H 2 O 4 - Bodemprocessen: 1. Mineralisatie Enzym Fosfatase: organisch wordt mineraal 2. Vastlegging Aan IJzer, Calcium en Aluminium 3. Fixatie Aan IJzeroxide en Aluminiumoxide 4

5 Opname verder beperkt door 1. Zeer natte grond (zuurstofgebrek) 2. Koude 3. Droogte Opname is 67% bij 2 en 3. Opname is 50% bij 1. Geen wortel - geen groei - geen groei - geen wortel Fosfaatopname vergroten door: 1. Rijenbemesting 2. Ammoniumvoeding Siliciumbemesting 5. Fosfaatoplossende bacteriën en schimmels en Mycorrhiza 6. Humuszuren 1. Rijenbemesting 200% werking t.o.v. volvelds bij slechtwortelende gewassen als bijvoorbeeld mais en aardappelen. 5

6 2. Ammoniumvoeding volvelds geen invloed in de wortelzone wel: verzuring, Fe,Al,Ca laten fosfaat gemakkelijker los daardoor betere fosfaatbeschikbaarheid. 3. verhoogt activiteit van bodemleven meer mineralisatie -> meer fosfaat. bij hogere ph minder Fe en Al die vastlegd. 4. Silicium uitruil met fosfaat aan Ca/Fe/Al vooral bij hele lage fosfaat-toestand en bij hele hoge IJzer en Aluminiumtoestanden van nature al in kleigronden werkt dus voornamelijk op zand- en veengronden en op zandgronden met hoge ph, verhoogt oplosbaarheid van Ca-fosfaat. 5. Bacteriën en schimmels, Mycorrhiza Fosfaatoplossende bacteriën en schimmels: zit in onderzoeksfase, eerste resultaten zijn positief. Mycorrhiza: schimmel die leeft in symbiose met wortelgestel (krijgt suikers in ruil voor voeding). vergroot worteloppervlak met factor 10. kunnen slecht tegen: (stikstof)meststoffen fungiciden grondontsmetting gronbewerking 6

7 6. Humuszuren Kapselen fosfaat in zodat deze niet worden vastgelegd. Schermen Calcium, IJzer en Aluminium af zodat deze geen fosfaat kunnen vastleggen. Humuszuren aanwezig in: 1. Bodem, vooral veen 2. Mest 3. Compost 4. Diep grondwater (indien veenlagen aanwezig) Werkzame stof is huminezuur en fulvozuur: Huminezuur: niet wateroplosbaar : voor bodemstructuur Fulvozuur: wateroplosbaar : voor hogere CEC, fosfaat! Afbraak humus 1. Vrijkomen van mineralen 2. Vrijkomen van huminezuur en fulvozuur Huminezuur Fulvozuur Humine- en fulvozuren 1. Binden voedingsstoffen in de bodem 2. Verhogen de CEC = Cation Exchange Capacity = Kationen Uitwissel Complex = Klei Humus Complex Vermogen van grond voedingsstoffen K, Mg, Ca, Fe, Cu, Co, te binden en ook weer vrij te geven als het gewas er om vraagt.. Hoe hoger de CEC hoe vruchtbaarder de bodem! Humine- en fulvozuren Binden kationen in de bodem. Huminezuur Fulvozuur CEC Wateroplosbaar NEE JA 7

8 HUMIC vs Humifirst HUMIC Humifirst Herkomst Nederland (Friesland) USA (Dakota) Winning 1. Oppompen grondwater 2. Vastleggen met harsbolletjes 3. Ionenwisselaar met natronloog 1. Afgraven Leonardiet 2. Extract met kaliloog 3. Centrifugatie Viscositeit Gelijk aan water Iets hoger dan water (stroperiger) HUMIC vs Humifirst HUMIC Humifirst Fulvozuren 17% 3% Huminezuren 3% 12% Humine (vast) 0% < 1% CEC (berekend) ph 8 13 Humic Winplaats = Spannenburg in Friesland Diepte: meter onder maaiveld Grondsoort op deze diepte is grof zand, daarboven veenlagen Water is ongeveer jaar oud er jaar: 25 miljoen m 3 drinkwater (grootste van Europa) 30 m 3 drinkwater = 1 liter humuszuren HUMIC verbetert de fosfaathuishouding Fosfaat in de bodem is matig opneembaar 1. Kleine hoeveelheid is vrij opneembaar. 2. Gedeelte is slecht opneembaar: sterk gebonden aan ijzer calcium en aluminium. 3. Gedeelte is niet opneembaar: vastgelegd tussen ijzer-oxidelaagje en gronddeeltje. Ca Fe Fosfaatbeschikbaarheid Vrij opneembaar fosfaat ijzer- of aluminium oxidatielaagje gronddeeltje Fe Fe H O H O O O H O O H Fosfaat = HO 4 Al Sterk gebonden fosfaat Gefixeerd fosfaat H = H 2 O 4 of HO 4 8

9 Fosfaatbeschikbaarheid Vrij opneembaar fosfaat ijzer- of aluminium oxidatielaagje gronddeeltje Fe Gefixeerd fosfaat Fulvozuur Ca IJzer, Calcium- en Aluminiumdeeltjes = H 2 O 4 of HO 4 Al IJzer, Calcium- en Aluminiumdeeltjes deeltjes IJzer, Calcium- en Aluminiumdeeltjes deeltjes IJzer, Calcium- en Aluminiumdeeltjes deeltjes N deeltjes IJzer, Calcium- en Aluminiumdeeltjes deeltjes 9

10 Relatieve opbrengst IJzer, Calcium- en Aluminiumdeeltjes deeltjes IJzer, Calcium- en Aluminiumdeeltjes deeltjes Fosfaat in de bodem na toediening IJzer, Calcium- en Aluminiumdeeltjes deeltjes Fosfaat en fosfaat+humuszuren 4 en 15 dagen na toediening Bron: X.J. Wang, Soil use and management (1995) 11, -AE (mg /kg grond) Humicproef: vrij opneembaar fosfaat 104 Humifirstproef in ootaardappelen , , % ,5 2 1,5 1 0,5 0 4,5 3,9 3,9 2,4 Standaard 1 HUMIC 1 Standaard 2 HUMIC kg/ha fosfaat 70 kg/ha fosfaat 70 kg/ha fosfaat +Humuszuur roeftuin Zwaagdijk, Oude Bildtzijl 2008 LUMBRICUS, ottenproef -AE gemeten: 1 dag na toediening. 10

11 % 106 Humifirstin Consumptieaardappelen 2007 AUZE % kg fosfaat 100 kg fosfaat 100 kg fosfaat + humuszuur Agrarische unie, ras: Bintje. Bij fosfaatgift van 100 kg, 450,- extra opbrengst bij 50 ton netto en een prijs van 0,10 per kg STIKSTOF Vormen in de bodem: Organisch Ureum Ammonium Nitraat Organische stikstof Dierlijke mest 50% organisch 50% mineraal (Urine = ureumstikstof) Humus 100% organisch Organische stikstof Norg. = niet beschikbaar voor plant Mineralisatie door bodemleven: Norg. wordt N-mineraal (ammonium) N-mineraal Ureum ongeladen kans op vervluchtiging Ammonium positief geladen Nitraat negatief geladen kans op uitspoeling 11

12 Stikstof Stikstof Omzetting van Ureum naar Ammonium Omzetting van ureum Omzetting van ureum + Bodemtemperatuur ureaseremmer 2 o C 4 dagen 14 dagen 10 o C 2 dagen 12 dagen 20 o C 1 dag 11 dagen Dit proces heet: Hydrolyse door enzym: Urease Omzetting van 50% ammonium (NH 4 ) naar nitraat (NO 3 ) Bodemtemperatuur Omzetting van NH 4 Omzetting van NH 4 met nitrificatieremmer 5 o C 40 dagen 75 dagen 10 o C 15 dagen 50 dagen 20 o C 7 dagen 42 dagen Nitrificatie door Nitrosomonas en Nitrobacter Ureum-stikstof 46% stikstof snel werkend,lost snel op gemiddeld 26% verlies door vervluchtiging van ammoniak tenzij: minimaal 10 mm regen ondergewerkt met ureaseremmer Ureaseremmer Tegengaan van ammoniakvervluchtiging Ureum vervluchtigt gemiddeld 26% Urean vervluchtigt gemiddeld 15% AMMONIAKVERVLUCHTIGING UREUM Ureum bindt direct met enzym Urease NOVUREA Novurea : Ureum + Ureaseremmer Novurea bindt direct met urease en remt de enzym-activiteit. HOOFD MENU Urease zet Ureum om in ammonium en OH - : ph-h 2 O stijgt tot 9,5! HOOFD MENU Minder actieve urease: beperkte omzetting van ureum naar ammonium en OH -. Hierdoor beperkte ph-stijging. Door hoge ph wordt ammonium weer omgezet naar ammoniak. Ammoniak vervluchtigt. Na verloop van tijd is gevaar geweken, ureum zit dieper in de bodem en wordt afgebroken tot ammonium Als alle Ureum is omgezet, daalt de ph weer. 12

13 ton/ha ph onder de korrel (Verkregen via reflectie frame ) N-OMZETTING IN DE BODEM H STIJGING IN DE BODEM Meting en visualisatie van ureum omzetting Klik hier één keer om annimatie te starten Tijd (h): 0 Normale ureum dag 2 dagen 3 dagen 4 dagen 5 dagen Treated urea Druk op pijl omhoog voor herhaling Ureum korrel Novurea korrel ph Reflectie frame Reflectie frame 30mm 2 H STIJGING IN DE BODEM NOVUREA VS UREUM Klik hier één keer om annimatie te starten Tijd (h): Ureum dag 2 dagen 3 dagen 4 dagen 5 dagen Novurea Druk op pijl omhoog voor herhaling max = ph 9.5 ph Novurea 95% NH 4 5% NH 3 39% 61% NH 4 NH 3 ureum max = ph 7.9 Reflectie frame 30mm 2 Aantal dagen na toediening roef Beetgumermolen ,5 Wintertarwe ,3 11, % Wintertarwe % 106% 10,9 10,7 10,5 10,3 10, ,9 9, , KAS KAS + VDM Novurea Beetgumermolen, HLB, ras: SW Tataros 1e gift(18maart) = 100 kg N. 2e gift(14 april) = 80 kg N kg/ha eiwit% 13

14 Grasland Demo 2011 Stikstof beschikbaarheid Droge stof, Echteld % e snede: zeer droog 4e snede 3e snede 2e snede 1e snede 0 KAS Novurea Nieuw grasland: tetra-maai-mengsel Nitraat-stikstof Uitspoeling wordt passief opgenomen (verdamping) groei plant door vorming lange cellen bij veel water: verlies door denitrificatie uitspoelingsgevoelig Ammonium-stikstof Nitrificatieremmer spoelt niet uit bevordert opname van fosfaat wordt actief opgenomen gemakkelijk omgezet naar nitraat tenzij: nitrificatieremmer gekorreld: Entec vloeibaar: iadin Entec: ASS met nitrificatieremmer iadin: vloeibare nitrificatieremmer in drijfmest in vloeibare meststoffen veldspuit samen met herbicide 14

15 kg N per ha Drijfmest is de basis NH 4 -Adsorptie Haal eruit wat erin zit. 50% van de stikstof is NO 3 - mobiel. Laat deze stikstof niet uitspoelen. NO 3 - NH 4 + NH 4 + Adsorptie- Complex Van de Bodem K + Ca ++ NH 4 + Omzetting naar nitraat Minerale stikstof Stikstof-proef Lelystad 2005 % nitraat-n zonder IADIN 20 met IADIN 0 maart april mei juni geen drijfmest drijfmest drijfmest + nitr.remmer 45 m 3 vdm (NK: 6,6 4,4 5,5) op 6 november Kalium Uitspraken over Kalium: K van Kalium = K van Kwaliteit Kalium, de manager in de plant Geen Kalium = Geen lant Overigens: K is van Kalium (Duits). Internationaal: otassium komt van otaschen (Nederlands). Functie Kalium Algemeen: Opbrengst verhogen Kwaliteit verbeteren Droogtestress verminderen Stevigheid vergroten 15

16 Aantasting blauw Kalium hoofdrolspeler in de plant 1. Kalium: activator enzymreacties Aanmaak suikers 2. Kalium: regelt intern transport Suikers naar vrucht 3. Kalium: houdt alle cellen op spanning Stevigheid van de plant 4. Kalium: regelt vochthuishouding Opname vanuit bodem Verdamping Kalium in de plant Kalium regelt 60 verschillende enzymreacties Te weinig kalium kost kwaliteit 200 kg/ha Kalium 100% Blauwgevoeligheid Consumptieaardappelen 90% 80% 70% Kalium zorgt ervoor dat enzymen (blauw) op een bepaalde manier gevouwen worden. Alleen in die gevouwen toestand kunnen 2 stoffen (rood en groen) hechten aan het enzym. Zonder K kan het enzym zijn werk niet doen. Na afloop van de reactie laten enzym en K weer van elkaar los en zijn de 2 stoffen een nieuwe verbinding geworden (bv suiker of eiwit). K wordt daarna weer elders ingezet, dus steeds hergebruikt. Bron: Kierkels,Heuvelink,Bakker; WUR. 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% K-gehalte: ,6 15,1 666 patentkali patentkali 666 patentkali + 5* final-k roeftuin Zwaagdijk 2012 geen zwaar licht Kalium zaaiui en aardappelen Algemeen : 300 kg/ha Kalium bij goede bodemtoestand Kalium is K van Kwaliteit Belangrijk voor de bewaring 2009/2010: proeven in zaaiuien 2012: proeven in consumptie- en zetmeelaardappelen Kali-bladmeststoffen Bladkali-TS Final-K Als de opname vanuit de bodem ontoereikend is door bijvoorbeeld (droogte-)stress. 16

17 ton/ha Final-K in zaaiuien 2009 Final-K in zaaiuien Zaaiuien Na oogst Na oogst Na bewaring Na bewaring 58 Geen bladbemesting Final-K roeftuin Zwaagdijk, Slootdorp 2010 Kalium Advies aardappelen/uien: 200 kg/ha Kalium voor zaaien/poten 100 kg/ha Kalium bij knolzetting/bollen of 20 l/ha K-bladmeststof (4 keer 5l/ha) De kunst van bemesten 1. Goede ph is de basis: kalk! 2. Stikstof: mest,ureum,ammonium,nitraat Ureaseremmer: Novurea Nitrificatieremmer: Entec/iadin 3. Fosfaat: beschikbaarheid Rijenbemesting Humuszuren 4. Kalium: de processenmanager in de plant Voldoende aan de basis Bijbemesting of bladvoeding De Kunst van Bemesten: Bedankt voor uw aandacht 17