Van Fabels naar Feiten Ontwikkeling en Aanpak van Gedragsproblemen. Prof.dr. Bram Orobio de Castro Ontwikkelingspsychologie Universiteit Utrecht

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Van Fabels naar Feiten Ontwikkeling en Aanpak van Gedragsproblemen. Prof.dr. Bram Orobio de Castro Ontwikkelingspsychologie Universiteit Utrecht"

Saskia Simons
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Van Fabels naar Feiten Ontwikkeling en Aanpak van Gedragsproblemen Prof.dr. Bram Orobio de Castro Ontwikkelingspsychologie Universiteit Utrecht

2 - overzicht - Ontwikkeling van antisociaal gedrag: Problematische ontwikkeling Oorzaken voor problematische ontwikkeling Voorkomen en behandelen Uitgangspunten Effectiviteit Uitdagingen

3 Wat is antisociaal gedrag? Vormen Opstandigheid & tegendraadsheid Agressie (reactief / proactief) Delinquentie (+12?) Openlijk vs heimelijk Individueel vs groepsgewijs Chronisch vs incidenteel (Nuchter vs onder invloed?)

4 Gedragsproblemen & stoornissen (3) Categorisch: Gedragsstoornissen (DSM-IV) Oppositonal Defiant Disorder vijandig, opzettelijk ongehoorzaam Conduct Disorder schenden basale rechten anderen Ernstige verstoring van functioneren sinds tenminste 12 maanden Belangrijke misverstanden rond begrip stoornis...

Disorder schenden basale rechten anderen Ernstige verstoring van

5 Een Sticker is geen Verklaring CD OCD GAS ADHD ODD

6 De Ene Schop is de Andere Niet stoornis betekent niet oorzaak. Het is een naam voor een gedragspatroon. GEEN verklaring.

7 Agressief geworden? Gemaakt? Of gebleven? Ontwikkeling

8 Onbeschreven blad infant child adolescence adult high desist desist2 limited low

9 Mensen als wolven (Hobbes) infant child adolescence adult high desist desist2 limited low

10 60 Ontwikkeling: aangeboren, aangeleerd, niet afgeleerd of niets anders geleerd? infant child adolescence adult high desist desist2 limited low

11 Groepsdieren Vermogen tot agressie Vermogen tot samenleven Vaardigheden leren Sociale Wolven

12 Aanleg? Omgeving? Oorzaken voor gedragsproblemen

13 Aanleg & Omgeving Eieren Melk Boter Zout Vuur Roeren Breken Snijden

14 Verschillende Wegen naar Zelfde Stoornis Piet1 Piet2 Piet3 Piet4 Omg1 Omg2 Omg3 Omg4 Niet de sticker, maar de individuele verklaring is belangrijk

15 Oorzaken voor gedragsproblemen Individuele verschillen Kwetsbaarheid X Ervaring Transactioneel, vicieuze cirkels Kind roept ongunstige ervaringen op, omgeving beinvloedt kind nadelig enz enz

16 Kwetsbaarheid Antisociale aanleg? Nee Wel: IQ, temperament, planning, inhibitie Kinderen verschillen in Kwetsbaarheid

17 Kwetsbaarheid Voorbeeld: Ongevoeligheid voor straf

18 Leertheorie Vaardigheden leren: Sociale waarneming & probleemoplossen Omgaan met frustratie Alternatief gedrag Door Modelling Conditionering (klassiek en operant) Sociale cognitie door ouder(s), andere kinderen en wijdere omgeving

Door Modelling Conditionering (klassiek en operant)

19 Conditionering: Inconsequentie door Aangeleerde hulpeloosheid Coercive Interaction Alleen (nog) gericht op ongewenst gedrag Te veel! Onduidelijk Inconsequent Overeising Vijandige attributie Ervaren effectiviteit Alleen (nog) gericht op ongewenst gedrag Alleen bij kwetsbare kinderen!

Onduidelijk Inconsequent Overeising Vijandige attributie Ervaren

20 Sociale informatieverwerking Situatie Waarneming Reactie Waardering Probleemoplossing

21 Vijandige schemata Tegendeel WEL zien Maar niet begrijpen Vijandige attributie Agressie Horsley e.a., J. of Abnormal Child Psy, in press

22 Vijandige intentie Leedvermaak attributie Blinde woede Beperkt gedragsrepertoire Uitkomstverwachtingen Normen (oog om oog) Geen verzoening Kempes e.a., Behavior, 2009; Van Nieuwenhuijzen e.a., JIDR, 2005, 2006, AJMR, 2009

23 Ontwikkeling van SIP en agressie SIP Harsh Discipline Aggressive behavior (Weiss et al., Child DEV 1992)

24 (Trachtenberg & Viken)

25 Modeling From game violence to playground fighting: A randomized trial of violent game effects on playground aggression Hanneke Polman & Bram Orobio de Castro Utrecht University, The Netherlands Alleen bij kwetsbare kinderen!

26 Negatieve onderlinge beïnvloeding Sterkste bij jongeren! (LVB, laag EF)

27 Transactioneel model Wisselwerking tussen kind, ouder(s) en omgeving bepaalt ontwikkeling Kwetsbaarheid + wederzijdse beïnvloeding >> vicieuze cirkel

28 Individuele puzzels Persoonsknmerken - Intelligentie - Aandacht - Inhibitie - Temperament - Neuroticisme Situatie Sociale Cognitie Omgevingsknmerken - Ouder(s) (harsh, inconsequent, ) - Leeftijdgenoten (rejective, pro-violence, ) - Wijdere omgeving (anonymous, violent, ) Gedrag

29 Voorkomen en behandelen? Beinvloed oorzaken: Dwingende interacties en Sociale Cognitie Langdurige positieve effecten zijn aangetoond Maaaaaaaaar.. in NL weinig bekend! Interventies kunnen ook NEGATIEVE effecten hebben Total Aggression T1 T2 T3 OBS Controls OBS PATHS EXP Controls EXP Paths

30 Talloze projecten: De ProjectenMachine Themadagen, folders, websites, werkboeken, actiegroepen, discussiegroepen, netwerken, trainingen, consultants, adviezen, demonstraties, agenten in de klas, politici in de klas, normenpraat, waardenpraat, beloningen, straffen, schandpalen, schorsingen, regels, vertrouwenspersonen, rollenspellen, oudergesprekken, sova s, werkkampen, tuchstcholen, speciale scholen, speciale leerkrachten, speciale onderzoeken, speciale trips naar Amerika Resultaat: Woud van??? (en bezuinigingen)

31 Wat Werkt Wanneer voor Wie en Waarom? Effectiviteit: 5W

32 Invloed van interventies infant child adolescence adult high desist desist2 limited low

33 Agressie: Nederland: wel iets bekend Pittige Jaren (Incredible Years) Verschillende vormen intensieve gezinsondersteuning Zelfcontrole Taakspel (Good Behavior Game) PAD (PATHS) (Triple P? PMTO?) Zie ook

34 Incredible Years Basic: 12 sessies van 2 uur Groepstraining Doelen van ouders Videofragmenten Groepsdiscussie Rollenspel Opdrachten voor thuis Bel-ouder Boek

35 PAD Reactive Aggression Afh v LK Proactive Aggression T1 T2 T3 OBS Controls OBS PATHS EXP Controls EXP Paths 1 0 T1 T2 T3 OBS Controls OBS PATHS EXP Controls EXP Paths Louwe, van Overveld, Orobio de Castro e.a., in voorbereiding

36 Ingredienten Concrete doelen Concrete (social cognitieve) vaardigheden Directe positieve bekrachtiging Aansluiten bij taken & bestaande vaardigheden Geintegreerde intensieve benadering Vage doelen Inbedding in dagelijks functionerenafschrikking & afschrikwekkende voorbeelden Monitoring Vrijblijvend & incidenteel Traag & diffuus Gebabbel

Kan niet? Te duur? Kosten? Hoog rendement! VS: 712% (nu 1 JSF minder, straks 7 terug!) NL: o.a. Pittige Jaren 20 jaar tussen bewijs voor effect veiligheidsgordel en verplichting.

37 Kan niet? Te duur? Kosten? Hoog rendement! VS: 712% (nu 1 JSF minder, straks 7 terug!) NL: o.a. Pittige Jaren 20 jaar tussen bewijs voor effect veiligheidsgordel en verplichting. Daarna halvering verkeersdoden. Dan wel bewijzen wat werkt (anders zo wegbezuinigd )

38 Conclusies Wisselwerking kwetsbaarheden jeugdige en omgeving Vroegsignaleren en voorkomen kan behoorlijk Meer signaleren >> meer capaciteit nodig Signaleren zonder adequaat behandelen vergroot probleem! Verminderen kan redelijk Negatieve effecten van verkeerde aanpak aangetoond

39 Spannende Tijden Aantal maatregelen VERGROOT waarschijnlijk gedragsproblemen: Korting op preventie & LVB Bemoeilijken toegang tot zorg (e.g. eigen bijdrage psychiatrie; DBC) Samenplaatsen probleemjeugd (met onvoldoende middelen) Vijandigheid & (vermeende) discriminatie Negatieve voorbeelden Eigen richting

40 Meer weten? Orobio de Castro, B. (2008). Agressieve en regelovertredende gedragsproblemen. In Prins & Braet. Handboek Klinische OntwikkelingsPsychologie. BSL. NJI:

Vergelijkbare documenten

De ene klap is de andere niet Ontwikkeling en aanpak van agressief gedrag

De ene klap is de andere niet Ontwikkeling en aanpak van agressief gedrag Prof.dr. Bram Orobio de Castro Ontwikkelingspsychopathologie Universiteit Utrecht Diagnostiek Aanpak - overzicht - Misverstanden