(Verder) gestalte geven aan het taalbeleidsplan INHOUDSTAFEL.

Transcriptie

1 (Verder) gestalte geven aan het taalbeleidsplan INHOUDSTAFEL. Versie december 2009 Voorafgaand aan dit scenario wordt er een directievergadering georganiseerd en wordt het aanbod voorgesteld in een korte voorstelling. Daarna kunnen scholen die geïnteresseerd zijn een beroep doen op de begeleiding om met onderstaand scenario aan de slag te gaan. In dit pakket vindt U volgende materialen: 1. Scenario s voor personeelsvergaderingen, respectievelijk studiedagen, die een mogelijke aanpak van het thema suggereren.. 2. Bijlagen Stap 1: intakegesprek met kernteam (quickscan) Stap 2: personeelsvergadering a.d.h.v. stellingenspel Stap 3: gestalte geven aan het taalbeleidsplan (Pppresentatie) Stap 4: concrete actiepunten Stap 5: evaluatie Bijlage 1: Intakedocument blz 9 Bijlage 2: Quickscan blz 13 Bijlage 3: Bezinningsteksten blz 16 Bijlage 4: Trajectbeschrijving blz 23 Bijlage 5: Stellingen blz 25 Bijlage 6: Pijlers van een goed taalbeleid blz 26 Bijlage 7: Werkblad acties SMART-doelen formuleren blz 27 Bijlage 8: Verklarende woordenlijst blz 28 Bijlage 9: Bronnenlijst blz 31 Bijlage 10: Werkvormen blz 32 Bijlage 11: Taalvaardigheidsonderwijs optimaliseren (PPT) blz. 36 Bijlage 12: Planningsdocument blz. 37 Bijlage 13: Evaluatiedocument blz. 38 Verder gestalte geven aan het taalbeleidsplan 1/40 Diocesane Pedagogische Begeleidingsdienst Marialand 31, 9000 GENT

2 SCENARIO STAP 1: Intakegesprek met kernteam. Doelen van de intake Zie ook PPP dia nr 17 Op elkaar afstemmen van de vraag van het team en het aanbod van de begeleiding. Duidelijkheid krijgen over de visies en opvattingen over taalbeleid van het kernteam. (In het kernteam zijn zowel kleuterschool als lagere school vertegenwoordigd, alsook alle vestigingsplaatsen, ook de directeur en de zorgcoördinator) Zicht krijgen op de beginsituatie van de school. Opstellen van een begeleidingsarrangement (bijlage 1 intakedocument) Nr. Omschrijving 1 Voorstellen van de deelnemers aan het kernteamoverleg. Wie, welke opdracht, waarom bij het kernteam? 2 Vanwaar de vraag naar begeleiding bij het uitwerken van een taalbeleid. Invullen van het intakedocument. 3 Met het kernteam samen invullen en bespreken van de quickscan. Bedoeling is te komen tot een gezamenlijk standpunt omtrent 2 punten waar de school goed in is en 2 werkpunten. Noteer deze informatie om tegen het einde van de volgende vergadering met het hele team, ook terug te spelen naar het team. 4 Met het kernteam bespreken welke elementen uit de PPP in de personeelsvergadering opgenomen worden i.f.v. de doelgroep. Vb. visie op meertaligheid, visie op taalvaardigheidsonderwijs. Timing Materialen / Techniek Intakedocument: bijlage 1 Intakedocument: bijlage 1 Quickscan: bijlage 2 of GOK instrument: analyse van de beginsituatie. (Steunpunt GOK) Zie ook verklarende woordenlijst: bijlage 8, blz. 28 en volgende Zie bijlagen en aanvullende dia s. Verder gestalte geven aan het taalbeleidsplan 2/40 Diocesane Pedagogische Begeleidingsdienst Marialand 31, 9000 GENT

3 SCENARIO STAP 2: BOUWSTENEN VOOR EEN GOED TAALBELEID. Doelen van deze personeelsvergadering Zie ook PPP dia nr 17 Duidelijkheid krijgen over de visies en opvattingen over taalbeleid van de leden van het schoolteam. Nr. Omschrijving Verder gestalte geven aan het taalbeleidsplan 3/40 Diocesane Pedagogische Begeleidingsdienst Marialand 31, 9000 GENT Timing Materialen / Techniek 1 Welkom en bezinning 5 Teksten zie bijlage 3 2 Kennismaking met het traject De leerkrachten krijgen zicht op de verschillende stappen die het team zal zetten en op het doel van het schooleigen traject. 3 Toelichten werkvorm met de stellingen. De leden van het team vullen individueel het blad stellingen over taalonderwijs in en geven een persoonlijke score. Het is echt de bedoeling dat iedereen dit INDIVIDUEEL doet. Daarna wordt per stelling een inventaris gemaakt (turven) van wie akkoord of niet akkoord was en wordt dit in de groep besproken. Richtvragen kunnen zijn: Waarom ben je er (niet) mee akkoord? Wat is jouw visie daarop? Kan je dat staven met concrete voorbeelden? Als afronding van het gesprek gaat men in groepjes zitten. Elke groep krijgt een place-mat. De deelnemers noteren eerst voor zichzelf waaraan denk je bij taalbeleid op school?. Daarna gaat men hierover in gesprek en noteert men de voor de groep belangrijkste elementen van taalbeleid op school in het midden van de place-mat. Men noteert dit ook op enkele bouwstenen. 5. Elke groep stelt zijn bouwstenen voor. Tegen de volgende bijeenkomst krijgen de leerkrachten als opdracht na te denken over bouwstenen die ze gezien hebben bij de andere groepen en die bij hen niet aan bod kwamen. Voorstel: bouwstenen uithangen in personeelslokaal. 6. Afsluiting: Wat hebben we gedaan? Wat nemen we mee? 5 10 Trajectbeschrijving. Zie bijlage 4 blz Voor elke leerkracht een blad met stellingen: bijlage 5 Er wordt geturfd op een extra blad met stellingen of aan het bord. Doel van het stellingenspel expliciteren naar het team toe. 20 Place-mats per groep. Blanco bladen die als bouwstenen kunnen gebruikt worden en stiften. Werkvormen: bijlage 10. Blz Totaal 85

4 SCENARIO STAP 3: VERDER GESTALTE GEVEN AAN HET TAALBELEIDSPLAN Doelen van deze vergadering (PV of studiedag) Verhelderen van de begrippen, zicht krijgen op de pijlers van taalbeleid, stappenplan. De eigen accenten en consequenties voor het schoolteam leggen: wat zijn voor onze school nu werkpunten? Nr. Omschrijving Verder gestalte geven aan het taalbeleidsplan 4/40 Diocesane Pedagogische Begeleidingsdienst Marialand 31, 9000 GENT Timing Materialen / Techniek 1. Welkom en bezinning 5 Teksten: bijlage 3 2. Terugblik op stap 2 De bouwstenen die geselecteerd werden in de verschillende groepen tijdens de vorige stap worden terug even opgenoemd. De deelnemers kunnen kort iets zeggen over de bouwstenen die ze gezien hebben in andere groepen. 3. Aan de hand van de PPP brengen we de visie verder gestalte geven aan het taalbeleidsplan, de lat hoog voor taal in iedere school. 4. Confrontatie bouwstenen met visietekst. (uit de PPP) - Groepsgesprek waarbij de essentiële inhouden van de pijlers uit de PPP door de leerkrachten worden verwoord. - De bouwstenen die de leerkrachten als fundamenteel beschouwden (zie scenario bouwstenen) worden tijdens dit gesprek met de pijlers uit de PPP vergeleken en worden de werkpunten eventueel bijgestuurd. Hierbij is vooral het gesprek rond de inhoud van de pijlers, resp. bouwstenen, van belang. 5. Door het kernteam wordt een samenvatting gebracht vanuit de quickscan: wat zijn sterke punten van de school, wat zijn werkpunten? Ruimte voor reactie vanuit het team. Indien uit de intake gebleken is dat het team nog onvoldoende zicht heeft op goed taalvaardigheidsonderwijs of wanneer er nog geen visie is rond meertaligheid dan wordt dit best hier opgenomen. 5 Bouwstenen uit vorige stap die in het personeelslokaal gehangen werden. 30 Powerpointpresentatie Verder gestalte geven aan het taalbeleidsplan 20 Afzon derlijke perso De 7 pijlers uit de PPP: bijlage 6. Deze pijlers elk afzonderlijk op een grote flap zetten. De eigen bouwstenen van de school uit vorig punt. Werkvormen: bijlage 10: muurdiscussie. Neem daarvoor contact op met jouw schoolbegeleider of domeinbegeleider. Zie bijlage 11

5 6. Reflectie en verzamelen ideeën bij de pijlers van een taalbeleid Mogelijke werkvormen - muurdiscussie (bijlage werkvormen) - wisselende groepen met gesprekken rond de pijlers (bijlage werkvormen) neels verga dering 20 Werkvormen: bijlage 10 De 7 flappen met de pijlers op vermeld uit vorig punt. Stiften Doel van de werkvorm is de deelnemers de gelegenheid geven om eigen ideeën en suggesties bij de pijlers te noteren en te reageren op suggesties van collega s. 7. Selecteren van enkele pijlers waaraan men op schoolniveau verder wil werken Op de flappen (zie punt 6) aanduiden welke pijlers men belangrijk vindt. Men krijgt elk 4 kleefetiketjes, men kan bij één pijler alle etiketjes kleven (werken aan deze pijler vindt men heel belangrijk) of je kan de etiketjes kleven bij verschillende pijlers (men vindt het belangrijk aan meerdere pijlers te werken). Keuze van de pijler(s): tellen van de etiketjes. 8. Afsluiting De deelnemers formuleren voor zichzelf wat ze tijdens deze bijeenkomst leerden en formuleren eventueel een persoonlijk aandachtspunt. Deze aandachtspunten kunnen, maar moeten niet noodzakelijk, gedeeld worden met elkaar gekleurde etiketjes per persoon. Suggestie: Neem één pijler waar de school sterk in is en één waaraan de school nog werkpunten heeft. 5 Totaal 100 Verder gestalte geven aan het taalbeleidsplan 5/40 Diocesane Pedagogische Begeleidingsdienst Marialand 31, 9000 GENT

6 SCENARIO STAP 4: FORMULEREN EN UITWERKEN VAN ACTIEPUNTEN VOOR DE EIGEN SCHOOL. Doelen van deze vergadering (personeelsvergadering of pedagogische studiedag) Vanuit de gesprekken rond de pijlers worden criteria en aandachtspunten voor goed taalbeleid geformuleerd. Er worden voorstellen voor concrete acties op school- en leerkrachtniveau geformuleerd. Nr. Omschrijving Verder gestalte geven aan het taalbeleidsplan 6/40 Diocesane Pedagogische Begeleidingsdienst Marialand 31, 9000 GENT Timing Materialen / Techniek 1. Welkom en bezinning 5 Teksten: bijlage 3 2. Terugblik op stap 3 De pijlers die geselecteerd werden tijdens de vorige stap worden terug onder de aandacht van de deelnemers gebracht. De deelnemers die het wensen kunnen kort iets zeggen over ervaringen met hun persoonlijk aandachtspunt. 3. Verzamelen van ideeën bij geselecteerde pijlers De leerkrachten werken in heterogene groepjes aan het concreet maken van de pijlers die geselecteerd werden. Welke acties kunnen we opzetten om die pijlers te realiseren? Waar willen we uitkomen? Welke hulp hebben we verder nodig? Welke concrete stappen kunnen er al gezet worden? De groepen formuleren voorstellen om de bedoelde acties effectief op schoolniveau / klasniveau uit te werken. Hierbij wordt er rekening gehouden met het SMART-principe: de leerkrachten krijgen de opdracht om voorstellen zeer concreet te formuleren, het mag geen brainstorm zijn. S specifiek M meetbaar A aanvaardbaar R relevant 5 Flappen met pijlers (zie stap 3 punt 4 en 7) 60 Werkblad acties (SMART): bijlage 7 Keuze maken en beperken tot 1 pijler concretiseren om het haalbaar te houden, je raakt sowieso aan de andere pijlers.

7 T tijdsgebonden 4. Verslaggeving Elke groep beschrijft kort de voorstellen die zij tot dan al uitwerkten. Hierbij wordt een flap gehanteerd waarop de voornaamste zaken met enkele kernwoorden zijn genoteerd. 5. Bespreking en aanvulling van de voorstellen. De flappen worden aan een andere groep doorgegeven. Het geformuleerde voorstel van de collega s wordt in de groep besproken en eventueel aangevuld met suggesties. (bijschrijven op de flap met een stift van een andere kleur.) Indien mogelijk wordt de doorschuifoperatie nog eens herhaald, zo wordt elk voorstel door twee groepen becommentarieerd. 6. Plenair wordt afgesproken voor welke acties het team kiest. 7. Afsluiting De deelnemers formuleren kort welke bijdrage ze willen leveren aan deze acties. Verdere uitwerking van de geselecteerde acties op volgende personeelsvergadering(en) studiedag(en) Samenstelling van de groepen kan eventueel vanuit de geformuleerde interesse door de leerkrachten. Het is aan te bevelen een duidelijke afspraak te maken i.v.m. aanpak en timing van de verdere opvolging.. 5 per groep 15 per gespreks -ronde 5 Totaal 95 Flappen en stiften Flappen en stiften (verschillende kleuren) Verder gestalte geven aan het taalbeleidsplan 7/40 Diocesane Pedagogische Begeleidingsdienst Marialand 31, 9000 GENT

8 SCENARIO STAP 5: EVALUEREN VAN DE ACTIEPUNTEN VOOR DE EIGEN SCHOOL. Doelen van deze vergadering Zie PPP Taalbeleid dia 17 (personeelsvergadering) De concrete acties die gepland werden in stap 4 evalueren, bijsturen waar nodig en een planning uitwerken om de reeds gezette stappen verder te verdiepen. Nr. Omschrijving Timing Materialen / Techniek 1. Welkom en bezinning 5 Teksten: bijlage 3 2. Terugblik op stap 4 De acties die vooropgesteld werden tijdens de vorige stap worden terug onder de aandacht van de deelnemers gebracht. Er wordt per actiepunt nagegaan of dit actiepunt: uitgevoerd werd, welk proces doorlopen werd, welk product er eventueel uit verder gekomen is. De deelnemers die het wensen kunnen kort iets zeggen over persoonlijke ervaringen met deze acties. 3. Concrete planning opstellen voor de bijsturing en/of de uitdieping van de acties. Wie doet wat, wanneer, met wie Flappen met de geplande acties (uit stap 4) 15 Totaal 55 Planningsdocument (bijlage 12) Werkvorm dobbelen (Pascal) Verder gestalte geven aan het taalbeleidsplan 8/40 Diocesane Pedagogische Begeleidingsdienst Marialand 31, 9000 GENT

9 TAALBELEID BIJLAGE 1: INTAKEDOCUMENT School: Datum: Deelnemers aan het gesprek: Deelnemers aan het intakegesprek: bij voorkeur een kernteam of zorgteam waarin alle geledingen van de school vertegenwoordigd zijn (vestigingsplaatsen, kleuter en lager, zorg, ) 1 EVEN VOORSTELLEN (iedereen stelt zichzelf iets ruimer voor dan met naam en onderwijsopdracht. (achterhalen van de betrokkenheid). Wat ziet men als taak voor het kernteam? Wat verwacht je als kernteam van het team? 2 MOTIVATIE VOOR INSTAP IN HET TRAJECT TAALBELEID Doel: in kaart brengen van de verwachtingen en de bekommernissen Prioriteiten schooljaar (*) (*) S = voor het hele schoolteam G = voor deelgroepen D = voor de directeur Welke nascholing ligt reeds vast voor het schooljaar ? (*) Van waar komt de prioriteit taalbeleid? (interne of externe evaluatie, schooldoorlichting, MDO s, ) Wie heeft ervoor gekozen? In hoeverre wordt deze keuze gedragen door het hele team? Wat is er reeds gebeurd rond taalbeleid? In hoeverre heeft het team al zicht op taalverwerving? Kennen ze de principes (cirkels) van taalvaardigheidsonderwijs? In hoeverre heeft het team al zicht op meertaligheid? Is er een visie rond meertaligheid in de school? Welke doelen heeft de school met dit traject voor ogen? op korte termijn op middellange termijn Verder gestalte geven aan het taalbeleidsplan 9/40

10 op lange termijn Wat wil je investeren in het traject taalbeleid? in tijd Intakedocument p.2/4 in middelen 3 BONDIGE VOORSTELLING VAN EEN MOGELIJK TRAJECT Is er al info gegeven aan het team? Zo ja: welke? hoe? voor wie? welke reactie lokte dat uit? Zo neen, hoe wil je dat aanpakken? 4 CONCRETE AFSPRAKEN 4.1. Personeelsvergadering Stellingenspel Welke ondersteuning van begeleiding heeft de school nodig om dat zelf te kunnen opnemen? Afspraken: Wie Wat Wanneer Hoe 4.2. Terugblik op de PERSONEELSVERGADERING Vaststellingen Verder gestalte geven aan het taalbeleidsplan 10/40

11 Intakedocument p.3/ PERSONEELSVERGADERING of studiedag introductie: Verder gestalte geven aan het taalbeleidsplan. Welke ondersteuning van begeleiding heeft de school nodig om dat zelf te kunnen opnemen? Afspraken: Wie Wat Powerpointpresentatie: Verder gestalte geven aan het taalbeleidsplan. De lat hoog voor talen in iedere school. Wanneer Hoe 4.4. Terugblik op de PERSONEELSVERGADERING Vaststellingen: Nieuwe afspraken: Wie Wat Wanneer Hoe 5 VASTSTELLINGEN IN DE RAND VAN HET INTAKEGESPREK (Zaken die we meenemen: visieontwikkeling van de school, Opdrachten Katholieke Basisschool, Opvoedingsproject van de school) Verder gestalte geven aan het taalbeleidsplan 11/40

12 Intakedocument p.4/4 6 TEAM GAAT ZELF AAN DE SLAG (uitproberen, reflecteren, werken met een maatje, hospiteren, gesprek met IZB directie begeleider; klasbezoek, inbreng tweedelijnsondersteuning kleuterparticipatie ) Afspraken: Wie Wat Wanneer Hoe 7 EVALUATIE VAN HET TRAJECT Welke zijn de effecten van het trajectmatig werken aan taalbeleid? Niveau leerling Niveau klas Niveau school Welke zijn de leereffecten voor onze school als lerende organisatie? Verder gestalte geven aan het taalbeleidsplan 12/40

13 TAALBELEID BIJLAGE 2: QUICKSCAN Op basis van document Werner Schrauwen 5 = helemaal eens / volledig waar 4 = eens / voor een groot deel waar 3 = neutraal / wisselend 2 = niet eens / voor het grootste deel niet waar 1 = helemaal oneens / helemaal niet waar Taalbeleid schoolniveau Het schoolteam is zich bewust van het feit dat het voeren van een taalbeleid nuttig is. 2. De school heeft een samenhangend en breed taalbeleidsplan uitgeschreven. 3. De directie is een stimulerende kracht m.b.t. taalbeleid. 4. De school heeft een taalbeleidscoördinator en/of een taalbeleidsgroep. 5. Er is regelmatig intern overleg m.b.t. taalbeleid. 6. Alle leraren werken aan de ontwikkeling en invoering van het taalbeleid. 7. Leerlingen worden betrokken bij de ontwikkeling van het beleid. 8. Ouders participeren aan de ontwikkeling of het invoeren van het taalbeleid. 9. Er worden acties ondernomen op verschillende werkterreinen. 10. De acties hebben effect. 11. De school beschikt over data (evolutie leerlingenpopulatie, thuistaal, courant taalgebruik van de leerlingen ) die relevant zijn voor een schoolspecifiek taalbeleid. 12. Het taalbeleid is gelinkt aan het zorg- en GOK-beleid en is opgenomen in het opvoedingsproject en het algemene schoolbeleid (schoolwerkplan, reglement ) 13. De school zet extra middelen (GOK, zorg, Rand&Taal, ) op een efficiënte manier in. 14. De school voert een duidelijk inschrijvings- en onthaalbeleid. 15. Over het taalgebruik buiten de lessen van leerlingen en bij contacten met ouders zijn duidelijke afspraken gemaakt. 16. De school neemt samen met de ouders initiatieven om de taalverwerving van alle kinderen te bevorderen. 17. Er is een nascholingsplan op school waarin de deskundigheidsbevordering m.b.t. taalbeleid een bijzondere plaats krijgt. 18. De school maakt planmatig en doelgericht gebruik van externe ondersteuning en begeleiding met betrekking tot taalbeleid. 19. Het team hanteert observatiemateriaal en/of toetsmateriaal binnen het kader van taalbeleid. 20. Taalproblemen worden binnen het team besproken. 21. In het team zijn afspraken gemaakt over hoe met taalfouten om te gaan bij toetsen en peilproeven. Verder gestalte geven aan het taalbeleidsplan 13/40

14 22. Het team hanteert een leerlingvolgsysteem dat extra aandacht besteedt aan taal. 23. De school beschikt over aangepast en extra (remediërend) didactisch taalmateriaal. 24. De school heeft contacten met sociale en culturele organisaties (o.m.) in het kader van taalbeleid. Taalbeleid in de klas Leraren zijn zich bewust van het feit dat taal een belangrijke rol speelt in het onderwijsleerproces. 26. De leraren werken in de lessen/activiteiten taal op een doelgerichte manier aan het verbeteren van de taalvaardigheid van de leerlingen (taalvaardigheidsonderwijs). 27. De leraren werken in alle activiteiten op een doelgerichte manier aan het verbeteren van de taalvaardigheid van de leerlingen (taalgericht vakonderwijs, taal de hele dag). 28. De leraren zorgen voor een rijk en leerrijk taalaanbod dat aansluit bij (net iets hoger ligt dan) het niveau van de leerlingen. 29. De leraren lokken op een veilige manier taalproductie uit. 30. De leraren geven op een gepaste manier feedback over het taalgebruik van de leerlingen (modelleren, expanderen, corrigeren, doorvragen enz.). 31. De leraren besteden aandacht aan de vier taalvaardigheden. 32. De leraren besteden bijzondere aandacht aan schooltaalwoorden en (vak)begrippen. 33. De leraren passen de vier fasen van de woordenschatdidactiek toe. (bijlage 8) 34. De leraren besteden aandacht aan lees- en leerstrategieën. (bijlage 8) 35. De leraren slagen erin om taalkennis in functie te stellen van de vaardigheden. 36. De leraren geven de leerlingen boeiende, uitdagende levensechte en functionele (taal)taken. 37. De leraren hanteren gevarieerde, activerende werkvormen die interactie en gestructureerde samenwerking mogelijk maken. 38. De leraren zijn goede taalcoaches en mediators. 39. De leraren hebben oog voor het verbeteren van de attitudes die van belang zijn voor taalverwerving en adequaat taalgebruik (durf, nauwkeurigheid ). 40. De leraren besteden bijzondere aandacht aan taalzwakke leerlingen. 41. De leraren werken aan leesbevordering om zodoende én de taal- én de algemene culturele ontwikkeling van de kinderen te bevorderen. 42. De leraren slagen erin om de taalheterogeniteit van de groep positief te benutten. Verder gestalte geven aan het taalbeleidsplan 14/40

15 Noteer 2 punten waar we goed in zijn en 2 werkpunten. Deze worden later op een personeelsvergadering aan het team voorgesteld. Sterke punten: Werkpunten: Aandachtspunten uit de voorstelling van 02/09/09: De quickscan kan pas nadat de leerkrachten weten wat taalbeleid inhoudt. De quickscan kan door het team zelf gedaan worden. De quickscan is uitgebreid maar dat heeft voor gevolg dat je breed gaat kijken naar taalbeleid en uiteindelijk hou je twee werkpunten over, dat is OK. Is op schoolniveau haalbaar. Op klasniveau is het moeilijk voor het kernteam om in te schatten, je kan niet veralgemenen. Inhoudelijk moet de quickscan verduidelijking krijgen; wat bedoelt men met... (jargon!). Een woordenlijst is niet voldoende (vb.: functionele taaltaak ). Is een kernteam representatief voor de school bij het invullen van deze quickscan? Nog aan te vullen waarom we kiezen voor het woord TAAL beleid en niet talenbeleid. Verder gestalte geven aan het taalbeleidsplan 15/40

16 TAALBELEID BIJLAGE 3 BEZINNINGSTEKSTEN Vreemdeling Je schrift is Latijns Je cijfers zijn Arabisch Je democratie is Grieks Je wagen is Duits Je stereoketen is Japans Je pizza is Italiaans Je koffie is Braziliaans Je Sinterklaas is Turks Je vakanties zijn Spaans Je wijn is Frans Je kaas is Hollands Je sportzender is Engels Je geliefde restaurantje is Thais Je cola is Amerikaans Je tapijt is Perzisch Je Christus is Joods Je dromen zijn exotisch Alleen je buur is vreemdeling. De linguïstieke logika van het Nederlands "Het meervoud van 'slot' is 'sloten', toch is het meervoud van 'pot' niet 'poten'. Wie gisteren ging vliegen, zegt heden 'ik vloog', dus zegt u misschien van wiegen: 'ik woog'. Nee, want 'ik woog' is afkomstig van 'wegen', maar... is nu 'ik voog' een vervoeging van 'vegen'? En dan het woord 'zoeken' vervoegt men 'ik zocht' en dus hoort bij 'vloeken' dan: 'ik vlocht'. Alweer mis, want dit is afkomstig van 'vlechten', maar 'ik hocht' is geen juiste vervoeging van 'hechten'. Bij 'roepen' hoort 'riep', maar bij 'snoepen' geen 'sniep'. Bij 'lopen' hoort 'liep' maar bij 'kopen' geen 'kiep'. En evenmin hoort bij 'slopen': 'sliep', Want dat is afkomstig van het schone woord 'slapen'. Maar zeg nu weer niet 'riep' bij het werkwoord 'rapen', want dit komt van 'roepen' en u ziet het terstond: zo draaien we vrolijk in een kringetje rond. U ziet, de verwarring is akelig groot. Nog talloze voorbeelden kan ik daarvan geven, Verder gestalte geven aan het taalbeleidsplan 16/40

17 want 'gaf' komt van 'geven', maar 'laf' niet van 'leven'. Men spreekt van 'wij hinken, wij hebben gehonken'. Het is: 'ik weet' en 'ik wist'; zo vervoegt men dat, maar schrijft u nu niet bij 'vergeten': 'vergist'. Dat is een vergissing, ja moeilijk, dat is 't. Het volgend geval, dat is bijna te bont. Bij 'slaan' hoort: 'ik sloeg', niet 'ik sling' of 'ik slong'. Bij 'gaan' hoort: 'ik ging', niet 'ik gong' of 'ik gond'. En noem tenslotte geen mannetjesrat 'rater', al gaat dat wel op bij 'kat' en bij 'kater'. " (van: H. Hagers. Uit: Hoogland, Drongen, 1982) De laatste dingen die ik wil bewaren Wanneer het stil wordt met de laatste koude Zullen geluiden zijn innig onthouden Uit de gewelven van mijn kinderjaren: Het zwoegen van de blaasbalg, hamerslagen Op ijzer zonder weergalm, aan mijn oren Het ijselijk gekrijs van spijkerboren. En liefst van al in de vroege voorjaarsdagen Olieverf malend voor de klanten buiten Mijn vaders molen rinklend in de ruiten A. Van Wilderode Dorp zonder ouders Hebben en zijn Op school stonden ze op het bord geschreven. Het werkwoord hebben en het werkwoord zijn; Hiermee was tijd, was eeuwigheid gegeven, De ene werklijkheid, de andre schijn. Hebben is niets. Is oorlog. Is niet leven. Is van de wereld en haar goden zijn. Zijn is, boven die dingen uitgeheven, Vervuld worden van goddelijke pijn. Hebben is hard. Is lichaam. Is twee borsten. Is naar de aarde hongeren en dorsten. Is enkel zinnen, enkel botte plicht. Zijn is de ziel, is luisteren, is wijken, Is kind worden en naar de sterren kijken, En daarheen langzaam worden opgelicht. Ed. Hoornik Verder gestalte geven aan het taalbeleidsplan 17/40

18 Er woonde in Jemappe (een plaatsje dicht bij Luik) Een graaf die Vlaams en Frans sprak En bovendien nog buik. Vlaams sprak hij met de boeren En Frans met de pastoor. En met zijn knechten spak hij Vlaams Met Frans er tussen door. Doch buik sprak hij uitsluitend In zijn studeervertrek, Als hij behoefte voelde Aan een intiem gesprek. Daan Zonderland. Zin door Bernard Dewulf Ik schrijf deze tekst. Ik onderwerp, schrijft persoonsvorm, deze tekst lijdend voorwerp. Wist u het nog? Ik kan mij niet voorstellen het nooit geweten te hebben. De dag dat we ons dát kunnen voorstellen vinden we de wereld terug van voor we de wereld in moesten. Ook zij moet de wereld in, met of zonder vlechtjes. Het onderwerp, zeg ik, is wie of wat iets doet. Zij knikt. En dat 'doet' is de pv. Zij knikt. Begrepen? Zij knikt. Daarna verdwijnt deze tekst in uw hoofd. Deze tekst onderwerp, uw hoofd: een soort voorwerp. Maar 'verdwijnt': is dat 'iets doen'? Daar begint het dus. Leg het maar uit. 'Verdwijnt', zeg ik, is de persoonsvorm. Zij knikt niet meer. Ze staart nu naar 'verdwijnt' en er verschijnt niets in haar hoofd. Op school zal de zin in alle windrichtingen gedraaid worden en overal zal zij het onderwerp en de pv moeten volgen, als een jager een fazant door struikgewas. Dat is 'abstract denken'. Begin er maar aan. Hoe meer er in hun hoofd moet, des te minder ik begrijp hoe het in het mijne is geraakt. En soms zelfs gebleven. Het komt wel, zeg ik wanneer ze verslagen opkijkt uit de verdwijnende zin. Ze knikt. Ze moet nu wachten tot er iets 'klikt'. Maar soms klikt er iets nooit. Nog altijd, bijvoorbeeld, weet ik niet wie nu eigenlijk 'het' is in 'het sneeuwt'. Is dat dezelfde als in 'het wordt donker' of 'het is tijd'? Altijd is het een spook-het gebleven. En als ik zeg 'het groeit in haar', wat zou ik dan kunnen bedoelen? Toch is het waar: iets groeit in haar zoals 'het' sneeuwt. Ik kijk ernaar, herken het wel maar weet niet wat het ís. Zij is haar eigen onderwerp en persoonsvorm. Ik woon het bij, soms meewerkend, soms lijdend. En langzaam, dagelijks, groeit iets haar de wereld in. Als een zichzelf schrijvende zin. Publicatiedatum : Verder gestalte geven aan het taalbeleidsplan 18/40

19 Op een big Een Britse big wiens naam was Pork Liep altijd rond met mes en vork. Ik draag dit bij mij, sprak het beest, zodat eenieder die dit leest, en Brits verstaat, terstond zal snappen, For if the worst should come to happen. Raadsel Ook al ken ik nog geen letter Ook al ken ik nog geen woord, Ook al heb ik dit verhaaltje Nog van niemand ooit gehoord Toch zie ik al op de plaatjes Waar dit boekje over gaat, Weet ik zonder het te lezen Wat er in de woorden staat. Ook al ken ik nog geen letter, Ook al weet ik niks van taal; Raad eens wat ik toch kan lezen: Ja, dat is een stripverhaal! Uit: De speeltuin van Nannie Kuiper Uitgeverij Leopold 1984 Verder gestalte geven aan het taalbeleidsplan 19/40

20 GRAMMATICA Mijn zuster Ursula is goed in grammatica: zij kan er meer van dan ik er van ken. Kind, je weet niet wat een sufferd ik ben. Soms denk ik dat ik het eindelijk snap: Jan lijdend voorwerp in Jan krijgt een klap en Marie werkt toch mee in Marie krijgt een kus en Marie is het meewerkend voorwerp dus. Allemaal fout, volgens mijn zus. Mijn zuster Ursula is goed in grammatica: zij kan er meer van dan ik er van ken. Kind, je weet niet wat een sufferd ik ben. Verder gestalte geven aan het taalbeleidsplan 20/40

21 Soms denk ik dat het gemakkelijk is: zijn is gezegde in Jan eet zijn vis, was is het werkwoord in Ze is aan de was, pas is een bijwoord in Pas op je pas, Allemaal fout, mompelt de klas. Mijn zuster Ursula is goed in grammatica: zij kan er meer van dan ik er van ken. Soms denk ik dat ik een vondeling ben. Maar ik word later veel beter dan zij, want dan maak ik er bepalingen bij: bepaling van rottig, bepaling van leuk, bepaling van kriebel, bepaling van jeuk, bepaling van deling, bepaling van breuk, bepaling van botsing, bepaling van deuk. Mijn zuster Ursula is goed in grammatica: zij kan er meer van dan ik er van ken. Kind, je weet niet wat een sufferd ik ben. Willem Wilmink Woord Het blijft vaak zoeken om het juiste woord te vinden en precies dát te zeggen wat ik eigenlijk bedoel. Niet langer letters maar betekenis. Een ding, een mens, een begrip. Grijpen naar wat en hoe ik voel, vastleggen en doorgeven in de hoop dat de ander verstaat wat ik bedoel. Woord van mensen rustend in een Woord van God. Verder gestalte geven aan het taalbeleidsplan 21/40

22 In het begin was het Woord en het Woord was bij God, en het Woord was God. Bisdom Gent, basisonderwijs Liefdevolle God, schep in ons het woord dat spreekt van uw vrede, zodat het licht schijnt in de duisternis. Herschep in ons de mens die in woord én in gebaar getuigt van wat goed is en waar. Uw Woord, Heer, heeft een wondere kracht! Wies Merckx Boekentip: Waarom een buitenboordmotor eenzaam is, Joke van Leeuwen, Stichting Ons Erfdeel vzw 2004, ISBN , Euro Verder gestalte geven aan het taalbeleidsplan 22/40

23 TAALBELEID BIJLAGE 4: TRAJECTBESCHRIJVING MODULAIR TRAJECT Taalbeleid in het perspectief van kwaliteitsontwikkeling van de basisschool K = kernteam (de directeur maakt deel uit van het kernteam) B = begeleiding T = team N = nascholing Het traject (welke stappen/tijdspad/wie erbij betrokken is) wordt door de school bepaald. T B K De school stelt vraag aan begeleiding. Scenario stap 1 De begeleider neemt contact op met de school. Doelen: Afstemmen van de vraag van het team en het aanbod van de begeleiding; Duidelijkheid krijgen over de visies en opvattingen over taalbeleid van het kernteam. Zicht krijgen op de beginsituatie van de school. Opstellen van een begeleidingsarrangement. Beginsituatie T (B) Visie Werkpunten Kan in gesprek met directeur en kernteam. Werkwijze en planning: intakegesprek met intakedocument (bijlage 1) en quickscan (bijlage 2). Scenario stap 2 PERSONEELSVERGADERING of PEDAGOGISCHE STUDIEDAG Doelen: Duidelijkheid krijgen over de visies en opvattingen over taalbeleid van de leden van het schoolteam en het vastleggen van werkpunten Werkwijze: Actieve werkvorm met stellingenspel en bouwstenen. Quickscan. T (B) Kader Pijlers kiezen Scenario stap 3 PERSONEELSVERGADERING of PEDAGOGISCHE STUDIEDAG: Verder gestalte geven aan het taalbeleidsplan. Pijlers voor goed taalbeleid. Doelen:. Verhelderen van de begrippen, zicht krijgen op de pijlers van taalbeleid, stappenplan. De eigen accenten en consequenties voor het schoolteam leggen: wat zijn voor onze school nu werkpunten? Verder gestalte geven aan het taalbeleidsplan 23/40

24 Werkwijze: Geven van achtergronden bij taalbeleid (kaders, krachtlijnen, ) en dit geïllustreerd met voorbeelden voor kleuter en lagere school. T (B) Concretiseren van acties Scenario stap 4 PERSONEELSVERGADERING of PEDAGOGISCHE STUDIEDAG Formuleren en uitwerken van actiepunten voor de eigen school. Vanuit de confrontatie van de eigen visie (stap 1) en de inzichten uit de powerpointpresentatie taalbeleid (stap 2) formuleren we werkpunten voor het eigen team en proberen we deze concreet te maken. Doelen: Vanuit de gesprekken rond de pijlers worden criteria en aandachtspunten voor goed taalbeleid geformuleerd. Er worden voorstellen voor concrete acties op school- en leerkrachtniveau geformuleerd. Werkwijze: In groepen concrete acties uitwerken (SMART-principe). T (B) B K (T) Werkperiode op school Team zelf aan de slag (uitproberen, reflecteren, werken met een maatje, hospiteren, gesprek met begeleider, klasbezoek door begeleider, ). Doel: Opdoen ervaringen in goed taalbeleid. Tussentijdse evaluatie met het kernteam van het traject: wat gaat goed? Wat lukt (nog) niet? Wat blijven werkzorgen? Doel: Bewaken van de leerdoelen. T (B) Scenario stap 5 Evaluatie van het traject. Doelen: De concrete acties die gepland werden in stap 4 evalueren, bijsturen waar nodig en een planning uitwerken om de reeds gezette stappen verder te verdiepen (borgen in het SWP). B K (N) Evaluatie van het traject met het kernteam. Doelen: Nagaan in welke mate de school de vooropgestelde doelen heeft bereikt. Nagaan welke stappen de school in de toekomst nog dient te zetten. In dit gesprek worden de kenmerken van beleidsvoerend vermogen vergeleken met de aanpak van het traject. Voor begeleiding: nagaan waar het traject moet worden bijgestuurd, nieuwe initiatieven voorstellen. Verder gestalte geven aan het taalbeleidsplan 24/40

25 TAALBELEID BIJLAGE 5: STELLINGEN Stellingen over taalonderwijs ( Vrij overgenomen uit onderzoek van Van Gorp, K.& K. Van den Branden ( 2003)) Geef bij de volgende uitspraken aan in welke mate u ermee akkoord gaat door een kruisje te zetten in het vakje dat het meest van toepassing is. 1= geheel oneens 2 = gedeeltelijk mee eens 3 = geheel mee eens Door aan hoofd- hart- handen te werken, bevordert men de taalvaardigheid bij de kinderen. 2. Het is aangewezen om sterke en zwakke kinderen in homogene groepen in te delen. 3. Alle leergebieden zijn geschikt om de taalvaardigheid van de kinderen te bevorderen. 4. Het is aan te raden om de 4 vaardigheden (luisteren, spreken, lezen, schrijven) apart in lestijden aan te bieden. 5. Een leerkracht moet kunnen improviseren en afwijken van de lesvoorbereiding of van het leerplan naargelang van de interesses van de kinderen. 6. Aan het begin van een lees- of een schrijftaak/taaltaak kan een leerkracht best model staan voor hoe de kinderen de lees- of schrijftaak moeten aanpakken. 7. Plezier beleven aan het spreken van en luisteren naar een vreemde taal bevordert de taalontwikkeling. 8. Als kinderen bij het geven van een mondeling antwoord een taalfout maken, dan kan de leerkracht die fout het best verbeteren. 9. Uitwisselingsprojecten allerhande dragen bij tot de ontwikkeling van taalvaardigheid. 10. We verwachten dat alle kinderen in alle situaties een correct taalgebruik hanteren. Opmerkingen uit de vergadering van 02/09/09 Verder gestalte geven aan het taalbeleidsplan 25/40

26 De discussie wordt hiermee echt wel op gang gebracht. Dit moet zeer goed getimed worden. Het is een laagdrempelige werkvorm Hoe verhouden de bouwstenen zich tot deze werkpunten? Hoe moet het met de bouwstenen verder? Bouwstenen in groepjes laten bespreken en in elk groepje een lid van het kernteam zetten om het gesprek te leiden, zeker in een groot schoolteam. Verder gestalte geven aan het taalbeleidsplan 26/40

27 TAALBELEID BIJLAGE 6: 7 PIJLERS VAN TAALBELEID 1. School- en buurtkenmerken In kaart brengen van buurt-, school,- personeelsleerlingenkenmerken 2. Pedagogisch project Aandacht voor visie van de school binnen een meertalige context 3. Inschrijvings- en onthaalbeleid Omgang met ouders Verhouding Nederlandstaligen en anderstaligen 4. Taal in de klas Is de kern van het taalbeleid Alle leraren besteden aandacht aan te hanteren instructietaal Hanteren van taalgericht vakonderwijstaalgebruik in toetsen en vraagstelling Taalgebruik leerlingen in interactie leraren en klasgenoten Taalgebruik in schoolboeken (beeldvorming, discriminatie, ) Taalgebruik leerling in persoonlijk en zelfstandig werk 5. Taal rondom de klas Afspraken over taalgebruik met derden, ouders 6. Extra maatregelen Bijkomende taalstimulerende acties 7. Professionalisering Initiatieven in het kader van nascholing Taalcompetenties nieuwe leraren Samenwerking met externe organisaties Verder gestalte geven aan het taalbeleidsplan 27/40

28 TAALBELEID BIJLAGE 7: WERKBLAD ACTIES AANDACHTSPUNT:. ACTIE-VOORSTELLEN: Smart Specifiek Meetbaar Aanvaardbaar Realistisch Tijdgebonden Verder gestalte geven aan het taalbeleidsplan 28/40

29 TAALBELEID BIJLAGE 8: VERKLARENDE WOORDENLIJST Taalvaardigheid: = de vaardigheid om taal op een adequate manier te gebruiken binnen relevante communicatieve situaties = de vaardigheid om functionele boodschappen te begrijpen en op adequate wijze te produceren binnen relevante communicatieve situaties. Verwijst naar de 4 vaardigheden: spreken, luisteren, lezen en schrijven Taalvaardigheidsonderwijs: kinderen vaardiger maken in spreken, luisteren, lezen, schrijven. Vanuit onze opdracht: via ons OWP, leerplannen Taalkennis: De taalkennis (woordenschat, kennis van de structuur van de zin) Taalsystematiek en taalbeschouwing Bouwstenen : dit zijn gewoon enkele blanco A4-bladen waarop leerkrachten noteren wat voor het team fundamentele elementen van een goed taalbeleid zijn op hun school. Curriculum: leerplan Tweedelijnsondersteuning kleuterparticipatie: project ingevoerd door de Vlaamse overheid waarbij extra pedagogisch begeleiders voorzien worden voor het ondersteunen van kleuteronderwijzers van alle scholen die gelegen zijn in LOP-gebieden met minimum 25% GOKleerlingen Doelstellingen van het project: A. Algemene doelstellingen A. Doelstellingen taalvaardigheidsonderwijs en diversiteit B. Doelstellingen ouderparticipatie en diversiteit C. Doelstellingen kansarmoede en taal Tweedelijnsondersteuners zijn pedagogische begeleiders in hun bisdom. Hun takenpakket komt overeen met dat van de collega s, maar de context en de doelstellingen waar ze naartoe werken worden gekleurd door het impulsplan van de overheid. Meer info: omzendbrief: Maatregelen ter stimulering van de participatie van kleuters aan het onderwijs (BaO/2007/04 van 22/06/2007) Mediator: diegene die de lerende ertoe aanzet, ondersteunt of begeleidt, om de leerprikkel om te zetten in een concrete, betekenisvolle actie. De mediator kan ook een concrete, betekenisvolle actie onder de aandacht van de lerende brengen zodat deze daar iets uit leert. 4-TAKT woordenschatdidactiek (bron: Verhallen en Verhallen) 1. AANBOD 'VOORBEWERKEN' -> HYPOTHESE 3. CONSOLIDERING, VERANKERING * onthaalomgeving creëren motiverende omgeving (taalgebruikssituatie) * herhaling in gevarieerde contexten van bekend naar onbekend van concreet naar abstract Verder gestalte geven aan het taalbeleidsplan 29/40

30 leerbehoefte betrokkenheid juiste context (binnen thema) * aan ervaringen koppelen * voorkennis activeren (concepten in eigen taal) * verbindingen, netwerk 'aanspreken' * versterking van de verbindingen * verduidelijking van de betekenisaspecten * verankering in het mentale lexicon * => automatisch gebruik * hypothetische plaats in mentaal lexicon geven 2. SEMANTISEREN 'BETEKENISVULLING' * aandachtspunten: welke betekenisaspecten welke semantiseringsmethoden welke controlevragen * combinatie van methoden: niet-verbaal: voorwerpen in waaier van verschijningsvormen handeling, gebaar ervaring voelen, betasten, proeven, ruiken... mime, pantomime, spel foto, afbeelding, tekening 4. CONTROLE KAN HET WOORD IN ZIJN VOLLE (ALLE) BETEKENIS(SEN) AUTOMATISCH WORDEN GEBRUIKT? * reeds tijdens de betekenisonderhandeling * met onmiddellijke bijsturing * van receptief naar productief van mondeling naar schriftelijk * op langere termijn verbaal: verbale context = herhalen in rijke omgeving voorbeelden, associaties analytische definitie nauwkeurige omschrijving synoniem, antoniem vertalen Lees- en leerstrategieën: Leesstrategieën... zowat alle mogelijke en bedenkbare leesstrategieën. We denken aan voorkennis ophalen, relatie tekst-afbeelding benutten, globaal (naar de structuur, titels enz. kijken) versus gedetailleerd kijken en lezen, terug lezen, (moeilijke) woorden vanuit de context, door analyse, door verder lezen enz. betekenis geven; aandacht schenken aan verbindingswoorden en signaalwoorden, zelf vragen bedenken... Verder gestalte geven aan het taalbeleidsplan 30/40

31 Die leesstrategieën hebben natuurlijk heel veel met leerwijzen en studerend lezen (leren leren) te maken: opnemen van de nodige, juiste info op de goede manier zodat je er verder iets mee kunt = leren Verder gestalte geven aan het taalbeleidsplan 31/40

32 TAALBELEID BIJLAGE 9: BRONNENLIJST Visie-teksten Het schooleigen pedagogisch opvoedingsproject. Het curriculumconcept van de basisschool: taal altijd en overal. Inspirerende teksten GOK instrument: analyse van de beginsituatie, Steunpunt GOK. Paus Harry, Rymenans Rita, Van Gorp Koen, Dertien doelen in een dozijn, Een referentiekader voor taalcompetenties van leraren in Nederland en Vlaanderen, Den Haag, 2006, Nederlandse taalunie. Saveyn J., Taalbeleid voeren in de basisschool, Brussel, 2007, VVKBaO Van Braak J., Schrauwen W., Stappen op weg naar een taalbeleid op school, 2001, Vonk, jrg. 31 nr 2. Vandenbroucke F., De lat hoog voor talen in iedere school, beleidsopties van de overheid, Brussel, 2007, Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, departement onderwijs. Van Gorp K en Verheyden L., Taalbeleid op school: hoe begin je eraan? 2003, Vonk, jrg. 33 nr 2. VVKBaO, Leerplan Frans, Brussel, Brussel, 1998, VVKBaO. VVKBaO, Krachtlijnen Nederlands, Brussel, 2003, VVKBaO. VVKBaO, Ontwikkelingsplan voor de katholieke kleuterschool, Brussel, 2000, VVKBaO. Ondersteuning Pedagogische begeleiding Rand en Taal Pedagogische begeleiding Tweedelijnsondersteuning kleuterparticipatie Steunpunt gelijke onderwijskansen Onderzoek en ontwikkeling CTO: centrum voor taalvaardigheidsonderwijs, Leuven Nederlandse taalunie Nascholing Pedagogisch didactisch centrum PEDIC Bisdom Gent Coupure Rechts Gent 09/ Nascholingscentrum Brussel Marcqstraat Brussel Tel nascholing.brussel@skynet.be Verder gestalte geven aan het taalbeleidsplan 32/40

33 TAALBELEID BIJLAGE 10: WERKVORMEN Nr Omschrijving 1. Werkvorm Placemat Timing Materialen / Techniek Iedere groep van leerkrachten krijgt een vel papier. In het midden van het vel tekent een leerkracht een rechthoek of cirkel, dit is het gemeenschappelijk gedeelte. Vervolgens trekt een leerkracht vanuit de hoeken van de rechthoek lijnen naar de hoeken van het vel papier. De begeleider kan er ook voor kiezen om vooraf zelf deze indeling te maken. Bouwstenen uit stap 2 1. Aan elke zijde van de placemat neemt een leerkracht plaats. 2. Ieder schrijft zijn bevindingen op De deelnemers krijgen een opdracht. Bv. Noteer de drie grootste voordelen van het werken aan een taalbeleid op school. De groepsleden schrijven gedurende enkele minuten individueel hun ideeën, antwoorden op in een hoek van de placemat. 3. Discussie Na de individuele bedenktijd, proberen de groepsleden tot een gezamenlijk antwoord te komen. De leerkrachten argumenteren hun keuze maar staan open voor de inbreng van de andere groepsleden. Het overleg moet resulteren in een gemeenschappelijk antwoord. 4. Invullen van gemeenschappelijke rechthoek Wanneer de leerkrachten overeenstemming hebben bereikt, schrijven ze het antwoord op in het gemeenschappelijke vak. 5. Groepsuitwisseling De begeleider vraagt kort enkele groepjes om een reactie. Wat staat er bij hen in het gemeenschappelijk gedeelte en hoe verliep de samenwerking? Varianten: Verder gestalte geven aan het taalbeleidsplan 33/40 Diocesane Pedagogische Begeleidingsdienst Marialand 31, 9000 GENT

34 De werkvorm kan ook uitgevoerd worden met paren of met drie of vijf leerkrachten. Drie leerkrachten blijkt echter minder aan te raden omwille van de sociale interactie. Zes leerkrachten blijkt dan weer teveel. Een verslaggever kan worden aangeduid om het groepsantwoord te noteren in de centrale kader. Deze kan variëren. Je kan deze werkvorm eerst uitproberen met een experimenteergroepje waarbij de rest van de groep de werkvorm observeert. De inhouden die worden doorgesproken kunnen de groep ten goede komen en de werkvorm is meteen voor iedereen duidelijk. Timing: 10 minuten Te gebruiken voor: Oefeningen, uitdagende probleemstellingen. Verzamelen van gegevens 2. Werkvorm MUURDISCUSSIE - Stoelen in een halve cirkel tegenover de wand waarop het papier is aangebracht. Het papier moet tegen de muur zijn bevestigd voordat men begint. (De stoelen moeten klaar staan, anders stellen sommige deelnemers zich verdekt op.) - De begeleider nodigt de deelnemers uit om (in stilte) bij de verschillende wegwijzers eigen ideeën te schrijven - Dan volgt de muurdiscussie: deelnemers kunnen hun reactie (een andere kleur) bij de ideeën van collega s schrijven. - Daarna het gesprek met de hele groep. Eerst wordt gelegenheid gegeven om uitleg te vragen van wat men niet begreep. - De muurdiscussie is niet alleen naar inhoud, maar ook als groepsgebeuren interessant. Let bij de nabespreking ook op: - groot of klein schrijven, woorden onderstrepen, uitroeptekens, vraagtekens, pijlen, enz Groot vel papier dat een groot deel van de muur bedekt - Viltstiften in verschillende kleuren Verder gestalte geven aan het taalbeleidsplan 34/40 Diocesane Pedagogische Begeleidingsdienst Marialand 31, 9000 GENT

35 o het maken van groepjes (tekeningen, e.d.), de plaats waar geschreven wordt: in het midden, aan de rand, in een hoekje, onderaan, enz. o wie reageert op wie? (met grote voorzichtigheid hanteren!) - Na de muurdiscussie kan de groep een aantal doelstellingen formuleren die op basis van het gesprek tot dan toe belangrijk lijken om na te streven in een project, een handelwijze rond het onderwerp. 3. Werkvorm WISSELENDE GROEPEN MET GESPREKKEN ROND DE PIJLERS Alle deelnemers krijgen bij de start een gekleurd kaartje met een symbooltje op. Eerste gespreksronde: De deelnemers groeperen volgens de kleur van hun kaartje. (Zorg er voor dat de groepen heterogeen zijn samengesteld: kleuterleidsters met leerkrachten onderbouw en bovenbouw, ) Alle deelnemers noteren de besluiten van deze gespreksronde Tweede gespreksronde: De deelnemers groeperen nu volgens de symbolen op de kaartjes (je kan er voor zorgen dat je nog een keer heterogene groepen vormt ofwel dat je homogene groepen vormt.) Opdracht : de ideeën uit de verschillende groepen samenbrengen en verder bespreken en aanvullen. Selecteren en afbakenen van haalbare projecten, afspraken in verband met uitwerken en gebruiken van alternatieve evaluatiewijzen, Voorstel van tijdspad. 4. Werkvorm Stellingenspel: Leerkrachten noteren hun mening bij een aantal stellingen. De meningen worden plenair geïnventariseerd en de leerkrachten krijgen de kans om hun mening te verduidelijken. Het kernteam kan een selectie maken uit de voorgestelde stellingen. 5. Werkvorm Etiketten De leerkrachten krijgen elk 4 etiketjes in een bepaalde kleur die ze op de flappen 2 x 15 Kleurkaartjes met symbolen 45 Invulblad stellingenspel. 10 Verder gestalte geven aan het taalbeleidsplan 35/40 Diocesane Pedagogische Begeleidingsdienst Marialand 31, 9000 GENT

36 kleven bij de acties die ze persoonlijk het belangrijkste vinden. De meest gekozen acties/ideeën worden geselecteerd. Verder gestalte geven aan het taalbeleidsplan 36/40 Diocesane Pedagogische Begeleidingsdienst Marialand 31, 9000 GENT

37 Bijlage 11 : PowerPoint presentatie taalvaardigheidsonderwijs optimaliseren Zie afzonderlijke bijlage! Verder gestalte geven aan het taalbeleidsplan 37/40 Diocesane Pedagogische Begeleidingsdienst Marialand 31, 9000 GENT

38 Bijlage 12: planningsdocument Acties Betrokkenen Tijdspanne Opvolging Effecten/ evaluatie leerlingen leerkracht school leerlingen leerkracht school leerlingen leerkracht school leerlingen leerkracht school leerlingen leerkracht school Verder gestalte geven aan het taalbeleidsplan 38/40 Diocesane Pedagogische Begeleidingsdienst Marialand 31, 9000 GENT

39 Bijlage 13: Evaluatiedocument Hoe hebben jullie de voorstelling van het begeleidingstraject Taalbeleid ervaren? Omcirkel de woorden die jouw ervaring het best weergeven. ondernemend uitdagend gevarieerd boeiend ondernemend zwaar interessant leerrijk stimulerend weinig doelgericht verrijkend goede leidraad initiatiefrijk de moeite waard saai zinvol zet aan tot sterk motiverend extra last kleurloos geschikt voor alle teams Ik vond de keuze van de werkvormen minder goed vrij goed goed boeiend uitstekend Verder gestalte geven aan het taalbeleidsplan 39/40

40 Schrijf in de tekstballon wat je aan je collega s over dit begeleidingstraject wil vertellen. Verder gestalte geven aan het taalbeleidsplan 40/40