Op weg naar een regionaal kennis- en expertisecentrum - Roermond

Transcriptie

1 Praktijkvoorbeeld Op weg naar een regionaal kennis- en expertisecentrum - Roermond Passend onderwijs biedt vele mogelijkheden voor creatieve oplossingen in de inrichting van ondersteuning in het onderwijs. In Roermond hebben het SWV Midden-Limburg Oost, Clusterscholen van REC 3 en REC 4, de Mutsaersstichting, een instelling voor jeugdzorg en het ROC Gilde praktijkopleidingen elkaar pragmatisch en inhoudelijk gevonden en trekken in onderlinge verbondenheid alvast gezamenlijk op, totdat zij in een nieuw te bouwen kennis- en expertisecentrum in Roermond hun intrek zullen nemen. Doel De inrichting van het kennis- en expertisecentrum is gestart met het opstellen van een visiedocument. Doel is het dicht bij elkaar organiseren van onderwijs en zorg, zodat er korte lijnen ontstaan, maar ook synergie van de deelnemende partners OPDC en Speciaal Onderwijs. De verwachting leeft dat dichter bij elkaar werken de beide partijen veel oplevert. Het uiteindelijke doel is de expertise van de Cluster 4-medewerkers direct ter beschikking te stellen van het regulier onderwijs. Dit draagt enerzijds bij aan preventie van problemen en minder schooluitval en anderzijds aan het realiseren van een optimaal ontwikkelingsperspectief van de leerling. Synergie verwacht men op drie aspecten: Gedeelde onderwijs- en zorgdoelen: meer continuïteit en een sluitende aanpak Naar één proces rondom het kind: principe van één kind, één gezin, één plan. Beeldvorming, omgeving en klimaat: werk vanuit een gebouw dat het inhoudelijke concept faciliteert en weerspiegelt. Doelgroep In het kennis- en expertisecentrum komen onderwijs- en zorgmogelijkheden voor een bewust zeer breed en open gedefinieerde doelgroep. Alle kinderen (van 0-23 jaar) met een specifieke leer- en ontwikkelingsvraag zijn welkom, onder meer Cluster 4 leerlingen met ernstige gedragsproblemen en/of psychiatrische problemen. Maar ook de VVE wil men er graag bij betrekken. Naar verwachting zal het kennis- en expertisecentrum jaarlijks ongeveer 690 kinderen helpen, waarvan er ongeveer 250 onderwijs zullen volgen in het expertisecentrum, voor een verwachte verblijfsduur van ongeveer zes tot zeven maanden. Hierin is de vereveningsopdracht waarvoor het SWV Midden-Limburg Oost staat opgenomen. Aanpak Aanleiding De Nederlandse SWV bereiden zich voor op de start van Passend Onderwijs per 1 augustus Zo ook het SWV Midden-Limburg Oost. Hier bestaat op dit moment al een partnerschap met: REC Cluster 3 REC Cluster 4: de Aloysiusstichting voor onderwijs en jeugdzorg De Mutsaersstichting, een instelling voor geïndiceerde jeugdzorg. Bijzonder aan de Mutsaersstichting is dat zij 'achter de indicatie vandaan is gekomen' en zich rechtstreeks tot de scholen en gemeenten heeft Gedownload op vrijdag 4 juli :25:24 van (Nederlands Jeugdinstituut) Page 1 / 6

2 gewend met een zorgaanbod, dat uitgaat van het principe 'licht waar mogelijk, zwaar waar nodig'. Op die basis biedt zij al geruime tijd door het onderwijs zeer gewaardeerde projecten aan op VO-scholen, ingekocht door het SWV. De Wijnberg, een REC 4 school voor langdurig zieke kinderen (4 tot en met 13 jaar) met vooral ernstige psychische problemen, afkomstig uit de regio Noord- en Midden-Limburg. Zij zijn op grond van hun disharmonisch ontwikkelingsprofiel aangewezen op jeugdzorg en, in samenwerking daarmee, op een aangepaste vorm van onderwijs. De meeste kinderen zijn in behandeling bij de Mutsaersstichting. Deze al bestaande intensieve samenwerking tussen zorg en onderwijs in het primair onderwijs, inspireerde de Aloysiusstichting om in bredere zin een intensieve relatie met de Mutsaersstichting in te richten. Het SWV Midden-Limburg Oost sluit zich aan bij deze samenwerking. Deze vier partners onderkennen gezamenlijk het belang van een integraal en afgestemd aanbod van onderwijs, zorg/behandeling en toeleiding naar werk. Zij wensen hieraan een toekomstbestendige invulling te geven. Daarbij onderkennen zij de kansen en uitdagingen die Passend Onderwijs, ontwikkelingen rondom de jeugdzorg en de Participatiewet bieden. Het SWV Midden-Limburg Oost maakt deel uit van de voorloperaanpak. Hierin heeft men drie elementen benoemd: Het ontwikkelen van een onderwijszorgarrangement (het belangrijkste doel van het kennis- en expertisecentrum) Realiseren van een soepele overgang van school naar werk Een pilot van Bureau Jeugdzorg en enkele scholen: komen tot integrale zorgtoewijzing via het ZAT In dit SWV bestond een zorglocatie, verbonden met één van de scholen. Deze situatie zag men niet langer als wenselijk. Zij leidt er namelijk toe dat één school de aura van zorgschool krijgt, terwijl men het juister vond de verantwoordelijkheid voor de zorg over alle scholen te verdelen. Zo ontstond behoefte aan een OPDC voor het verspreiden van expertise en opvang van leerlingen, met daarbij een accent op expertisebevordering in regulier onderwijs. Rond 2011 is men gestart met het inrichten van dit OPDC. De verandering in visie op zorg leidde tot behoefte aan nieuwe huisvesting om daar het OPDC in onder te brengen. Tegelijkertijd bleken ook de Wijnberg en twee Cluster 4- scholen die behoren tot de Aloysiusstichting behoefte te hebben aan nieuwbouw: De Ortolaan: biedt onderwijs op maat aan leerlingen van jaar. De Spoorzoeker: biedt onderwijs en opvoeding aan kinderen van 6-12 jaar. De Mutsaersstichting bleek bereid en in staat een deel van haar zorg in Roermond te vestigen. Met als gevolg: de pragmatische aanleiding om vanwege de huisvesting bij elkaar te komen, bracht de partners tot de conclusie dat men ook inhoudelijk veel te winnen heeft bij intensivering van de samenwerking. Het streven van zorg en onderwijs samen naar één proces rondom één kind, heeft men kortom doorgetrokken in de inrichting van het gebouw. Vervolgens meldde het ROC Gilde zich. Dit ROC beschikt over een overcapaciteit in ruimte en voor hen betekende aansluiten op de samenwerkende partners een mogelijkheid een oplossing voor deze overcapaciteit te vinden. Maar ook zij hebben een inhoudelijke reden om mee te doen. Dit ROC heeft een afdeling 'Gilde praktijkopleidingen', waar ongeveer 100 ROC-cursisten onderwijs volgen, die daarbij extra zorg en steun nodig hebben (de Plusvoorziening). Ook deze partner denkt nu inhoudelijk mee in de samenwerking, met name op het thema arbeidstoeleiding. Want met alleen diplomering is de doelgroep niet gebaat: toeleiding naar de arbeidsmarkt is bij hen van groot belang. Inhoud De verwachting dat nabijheid meerwaarde heeft, baseerde men in het SWV op ervaringen (sinds 2007) met de syntheseklassen in Heythuysen (vmbo) en sinds 2010 in Horn (havo/vwo), waar Cluster 4-kinderen van de Ortolaan de mogelijkheid krijgen gefaseerd over te stappen naar onderwijs binnen een reguliere scholen gemeenschap (st Ursula). Het hoofddoel is het behalen van een vmbo- havo- of vwo- diploma. Nadat een leerling is overgestapt naar regulier onderwijs, kan de docent nog steeds een beroep doen op de REC 4 Gedownload op vrijdag 4 juli :25:24 van (Nederlands Jeugdinstituut) Page 2 / 6

3 docent van de Ortolaan, die zich voor de docent als coach opstelt. Deze constructie bleek in de aanloop naar passend onderwijs binnen het SWV zeer succesvol te zijn en inspireerde tot plannen voor vergelijkbare initiatieven. Daarnaast bestaat op dit moment al een intensieve vorm van samenwerking van zorg en onderwijs in de Cluster 4-scholen van de Aloysiusstichting in Weert en Roermond: hier kunnen leerkrachten onder de les een beroep doen op medewerkers van de Mutsaersstichting, bijvoorbeeld als er problemen zijn in de klas. In plaats van het hele onderwijs stil te leggen, verwijst de leerkracht de leerling naar een medewerker van de Mutsaersstichting, die de leerling dan overneemt. De start op weg naar het kennis- en expertisecentrum is gemaakt door vanaf 1 augustus 2012 de bestaande groepen uit het OPDC, REC 4 en menggroepen te combineren in twee met elkaar verbonden gebouwen. Doel is vast te stellen óf er REC 4 leerlingen zijn die in het OPDC op hun plaats zijn en via die weg terug kunnen keren in het reguliere vmbo (vergelijkbaar met de aanpak in de syntheseklassen). De filosofie is uit te gaan van opstroom. Dus: een OPDC is geen voorziening waar je heen gaat 'als het niet lukt', maar juist een mogelijkheid om op te stromen vanuit het speciaal onderwijs. Doel is een kansencentrum te creëren, ook in het gebouw, en steeds te spreken in kansen van kinderen. Daarnaast geldt voor het SWV de doelstelling de expertise die in het kennis- en expertise-centrum beschikbaar is wat betreft de omgang met deze doelgroep, ook beschikbaar te maken voor de reguliere VOscholen. Toegang hebben tot ambulant begeleiders maakt het voor docenten uit regulier onderwijs mogelijk bij vragen op deze medewerkers af te stappen en hen te consulteren. Het versterken van de expertise in regulier onderwijs moet de kern zijn in het kennis- en expertisecentrum, de mogelijkheid om leerlingen te plaatsen, ziet men als 'in aanvulling op' (regulier) en dient liefst zo kort mogelijk te duren. Na afloop van de plaatsing gaat de begeleider vanuit het kennis- en expertisecentrum 'met het kind terug naar school' en overlegt met docenten, met het doel de zorgbreedte van de scholen te vergroten. Nu een zorgpartner in hetzelfde gebouw aanwezig is, heeft men de hoop en de verwachting deze zorg integraal te kunnen bieden (dwz: samen met de Mutsaersstichting). Het betrekken van de zorgpartner heeft in ieder geval als voordeel dat het onderwijs een ingang heeft 'achter de voordeur'. Ook ligt er een link naar het VSV-convenant. De activiteiten in het kennis- en expertisecentrum zullen ook bijdragen aan minder schooluitval. Bijvoorbeeld dankzij het onderdeel arbeidsmarkttoeleiding. Er zijn in Roermond enkele particuliere instellingen opgestaan, die samen werk en integratie willen aanbieden, in de vorm van een aparte arbeidstoeleiding. Binnen de nieuwbouw van het kennis- en expertisecentrum staan vier leshuizen gepland. Bij ieder leshuis hoort een stamgroep, een niveaugroep, een spreekkamer en een ruimte voor de dagbehandeling. In ieder leshuis komt een groep van ongeveer 60 kinderen met een samenhangende onderwijsbehoefte, waarvoor een eigen team verantwoordelijk is. Binnen het gebouw zijn mogelijkheden om te oefenen met de basisvoorwaarden voor arbeid en er is één personeelsruimte, waar REC-, en zorgmedewerkers bij elkaar zitten. Er zijn drie profielen geformuleerd: Vervolgonderwijs (vergelijkbaar met de vroegere OPDC-functie). Kinderen zijn langer of korter in de voorziening, halen hun diploma en vertrekken naar vervolgonderwijs (o.a. in het mbo). Arbeidsmarkt (uitstroom naar sociale werkplaats, of regulier werk) Dagbesteding. Dit profiel richt zich op de groep kinderen die niet naar vervolgonderwijs of arbeid zullen uitstromen. Het SO is verplicht zich op deze groep te richten. Binnen de drie profielen kan een leerling op drie niveaus ingedeeld worden. Het Cluster 4-onderwijs beschouwt zichzelf daarbinnen minder als een school, maar meer als een netwerk. Overal waar ondersteuning nodig is bij deze doelgroep, kan een medewerker van de Aloysiusstichting ingezet worden (in de dagbesteding, maar ook op de arbeidsmarkt). Uitstroom vanuit het kennis- en expertisecentrum Er zijn vele soorten onderwijs waarheen de leerling uit kan stromen. Regulier, maar ook naar PrO, VSO, of naar de entree-opleiding van het mbo. Voor veel van deze leerlingen geldt dat het huidige mbo niet passend is. Het is te theoretisch, terwijl veel van deze leerlingen niet geschikt zijn voor een les in een klas. Zij kunnen Gedownload op vrijdag 4 juli :25:24 van (Nederlands Jeugdinstituut) Page 3 / 6

4 veel beter in de praktijk aan de slag. De VSV'ers komen via de RMC-functie bij de gemeente in beeld. Ook hen zal een oplossing geboden moeten worden. Over het profiel arbeidstoeleiding Er bestaan in Nederland al meerdere door de branche erkende leerwerkbedrijven (vooral binnen de ROC's), maar de Aloysiusstichting gaat hierin een stapje verder: zij helpt mee leerwerkbedrijven op te zetten, die geschikt zijn voor de doelgroep, sluit een samenwerkingsovereenkomst af met de werkgever, en biedt begeleiding op de werkplek. Zo sluit de Aloysiusstichting aan op de trend van duurzaam/ maatschappelijk verantwoord ondernemen. Men vindt hiervoor binnen de regio veel gehoor: veel initiatieven en lokale partners helpen mee en ook de gemeente stemt in met de gedachte dat nù investeren efficiënter is dan nu besparen en straks een leven lang voor een inwoner te moeten betalen, die niet deelneemt aan de samenleving, dan wel schade aanricht. Daar komt bij dat de gemeente vanaf 2014 deze jongeren, die tot voor kort standaard in de Wajong kwamen (een door de landelijke overheid betaalde regeling), op de eigen begroting terug gaan zien. Aandacht voor arbeidstoeleiding is binnen regulier onderwijs nog niet erg gebruikelijk, maar bij deze doelgroep essentieel. Onderwijs helpt deze jongeren een eindje op weg, maar juist in het toetreden tot arbeid ondervinden zij problemen. In Roermond wil men deze stap daarom nadrukkelijk opnemen binnen het kennisen expertisecentrum, vandaar ook de verbinding met Gilde praktijkopleidingen. Maar ook zoekt men verbreding buiten het VSO: in de opzet van de arbeidstoeleiding participeert ook het praktijkonderwijs. Want in die onderwijsvorm heeft men eveneens veel ervaring met arbeidstoeleiding en streven is steeds vast te stellen hoe de jongere de beste kansen krijgt, onder meer door expertise die al voorhanden is te benutten: 'zwaluwstaarten waar je kunt.' Uitgangspunt is daarbij steeds: 'probeer het traject zo gewoon mogelijk te maken, maar ook zo specialistisch als het moet', gevolgd door: maak van een bedreiging een kans. Verder is men aan het verkennen of het kennis- en expertisecentrum mogelijk ook iets kan betekenen voor de doelgroep aan de onderkant van het mbo, nu de drempelloze instroom wordt afgeschaft. De routing, bezien vanuit het perspectief van de deelnemer. Een voorbeeld: de weg naar een leerwerkbedrijf verloopt geleidelijk: langzaamaan brengt de jongere steeds meer tijd door in het leerbedrijf en is hij steeds minder op school. ( 4 om 1 dag - 3 om 2 dagen - 1 om 4 dagen). Daarbij vindt de Aloysiusstichting het heel belangrijk dat iedere jongere een eigen portfolio maakt, waarin hij bijhoudt wat hij leert, juist omdat deze jongeren vaak geen diploma's halen. Zo kunnen zij toch hun talenten laten zien, door middel van filmpjes, of andere 'bewijsstukken'. Dit kunnen zij dan onder de aandacht brengen van werkgevers. Blijft staan dat in de match werkgever -jongere nog een wereld te winnen is: door ondersteuning van partners, niet door het alleen te doen, en door een andere benadering. Niet met een stagebegeleider, vanuit het VSO, die een bedrijf niet durft aan te spreken, maar door met professionele accountmanagers te werken, die een positief verhaal brengen als zij in het bedrijfsleven de talenten van de leerlingen presenteren. Niet: "Heb je misschien een plekje voor deze moeilijke leerling?" Maar: "Wij komen jouw probleem oplossen". Hierbij is een reïntegratiebedrijf uit Roermond een belangrijke partner, zoals het Gilde en het ATC van de Aloysiusstichting. Door alle bezuinigen is echter nu al merkbaar dat de leerwerkbedrijven steeds minder tijd hebben, en ook het UWV kan steeds minder doen. Samenhang Met drie partners is gekozen voor een gezamenlijk onderwijs - zorgaanbod op één locatie. Het ROC doet mee als inhoudelijke partner. Sinds anderhalf jaar zit men bij de gemeente aan tafel om dit initiatief voor elkaar te krijgen. De gemeente heeft de meerwaarde van het initiatief erkend. Daarin bleek van belang te zijn dat men gezamenlijk optrekt en het voor de gemeente concreet maakt dat, door intensief samen te werken, meer kinderen en jongeren beter zijn te helpen. Dit is tevens in het voordeel van de gemeente die daardoor op termijn minder inwoners heeft die niet participeren of in de samenleving onveiligheid veroorzaken. Randvoorwaarden Financiën De gemeente draagt de kosten voor de nieuwbouw. De kosten voor de uitvoering liggen bij de deelnemende Gedownload op vrijdag 4 juli :25:24 van (Nederlands Jeugdinstituut) Page 4 / 6

5 partners: zorg betaalt de zorg en onderwijs betaalt onderwijs. De gemeente neemt niet deel aan de structurele uitvoeringskosten, anders dan de inbreng die zij nu al heeft in het bekostigen van de inzet SMW en Bureau Jeugdzorg. Deskundigheid Binnen het kennis- en expertisecentrum komt een grote variëteit aan medewerkers te werken. Zij brengen een grote variatie aan deskundigheid en expertise mee. Belangrijke voorwaarde zal zijn dat de docenten en ambulant begeleiders uit het Speciaal Onderwijs goed in staat moeten zijn de vragen en noden in het regulier onderwijs te 'verstaan' en hierop een adequaat en bruikbaar antwoord moeten geven. Draagvlak Het inrichten van een kennis- en expertisecentrum, het bij elkaar brengen van expertise van zorg en onderwijs, ziet men in Roermond als een adequaat antwoord op de ingewikkelde vragen die passend onderwijs met zich meebrengt. Iedere partner beschikt over eigen expertise en juist door gezamenlijk op te trekken, is men als geheel een interessante partner voor de gemeente. Dat is door de gemeente ook op die manier opgepikt: hier is de overtuiging gegroeid dat deze samenwerking en bundeling van expertise meerwaarde heeft. Daarom heeft de gemeenteraad uitgesproken dit een goed initiatief te vinden waar men achter gaat staan. Gezien de kosten van de nieuwbouw, die op ongeveer 10 miljoen zijn geschat, is dat standpunt in de huidige tijd bijzonder te noemen. Het draagvlak voor het initiatief bij de gemeente is tevens bevorderd door het inrichten van een thuiszittersoverleg, met deelname van alle relevante partners met het doel de thuiszitters een passende plek te bezorgen. Dankzij dit overleg raakte de wethouder steeds meer inhoudelijk geïnteresseerd in het vraagstuk van het bieden van steun en zorg op school. Dit overleg leidde tot praktische oplossingen, door thuiszittende leerlingen op voor hen passende plekken te brengen, maar ook tot beleidsmatig inzicht in de vraag welke problematiek men binnen de regio baas kan en waar zich witte vlekken bevinden. Het expertisecentrum zal voor een deel van de witte vlekken een oplossing kunnen bieden. Mede dankzij de (inhoudelijke) betrokkenheid bij het thuiszittersoverleg, was de gemeente daarvan al snel overtuigd. Een ander argument ligt in het verbeteren van de sociale veiligheid, in Roermond een belangrijke. Het vooruitzicht dat het kennis- en expertisecentrum óók de jongens, die nu overlast geven op straat, of zich als drugsrunner laten gebruiken, goed kan helpen, spreekt bijvoorbeeld de wethouder veiligheid zeer aan. Intern is ook gewerkt aan draagvlak. OPDC en SO, maar ook rebound, Herstart en Op de Rails zitten al bij elkaar en zijn nu onder één leiding gebracht. De directeur van het VSO is tevens de directeur van het OPDC. Hier is men nu druk met het vaststellen van de visie: wat voor expertisecentrum willen wij? En hoe ziet lichte dan wel zware ondersteuning er uit? Dit levert nu al synergie op en mensen die elkaar op hun werkstijl aan gaan spreken. Dat is essentieel: als niet in deze fase wordt geïnvesteerd, heeft het geen meerwaarde bij elkaar te gaan zitten. Draagvlak moet in het team tot stand komen. Er is draagvlak in de omgeving gecreëerd door de voorziening te plannen in de buurt waar deze jongeren vandaan komen (Roermond-Oost), maar ook dicht bij het Centrum voor Jeugd en Gezin. Ook wil men zich op de volwassenen richten, vanuit het ervaringsfeit dat de problemen van de kinderen vaak voortkomen uit problemen van de ouders. Het kennis- en expertisecentrum ontwikkelt zich daarmee tot een bloeiend centrum in de wijk, waar bijvoorbeeld ook Nederlandse les gegeven kan worden. Als meerwaarde voor de gemeente en regio zijn benoemd: Goede voorziening voor kwetsbare doelgroep(en) Betere onderwijs-zorg arrangementen Minder overlast, meer sociale veiligheid Minder leerlingenvervoer Bevorderen van 'opstroom' Vergroten van mogelijkheden in de arbeidstoeleiding Verbeterde voorbereiding op de maatschappij Duurzaam ruimtegebruik Gedownload op vrijdag 4 juli :25:24 van (Nederlands Jeugdinstituut) Page 5 / 6

6 Kwaliteitsbewaking In 2012 heeft de universiteit Tilburg een onderzoek uitgevoerd naar het rendement van de inzet van de Mutsaersstichting op de Clusterscholen van de Aloysiusstichting. Evaluatie Opzet evaluatie Het gebouw staat er nog niet, de bouw begint in Er is dus nog geen ervaring opgedaan in de uitvoering binnen het nieuwe gebouw, wel binnen de huidige combinatie van regulier en Speciaal Onderwijs. Essentieel vraagstuk is en blijft hoe men de partners ertoe brengt werkelijk te gaan samenwerken. Het kennis- en expertisecentrum moet geen 'bedrijfsverzamelgebouw' worden, waarin ieder zijn eigen ding doet. Doel is tot synergie te komen en de verwachting leeft dat dat zal slagen, omdat men feitelijk al gewend is intensief samen op te trekken, zij het nog in noodgebouwen. De noodzakelijke verbindingen zijn al gelegd, het is niet zo dat dit proces nog moet beginnen bij het betrekken van het nieuwe gebouw. Wel zal nog aan teambuilding gewerkt moeten worden. Op dit moment informeert men het PO via het netwerk passend onderwijs in Roermond. Maar veel liever zou men ook het PO als partner binnenhalen binnen het OPDC, vooral omdat zij feitelijk hetzelfde willen en doen als het SWV VO. Zo ver is het echter nog niet. Systeembelemmeringen (financieringssystematiek) vanuit de overheid spelen hierin een rol, maar ook een verschil in visie op de rol van het SWV. Wel is er een goede lijn in het PO-VO en voordeel is ook dat de Aloysius zowel in PO als in VO werkt en een verbindende factor is. Laatst bewerkt: 4 juni 2013 Deze informatie is op 10 juli 2016 gedownload van Gedownload op vrijdag 4 juli :25:24 van (Nederlands Jeugdinstituut) Page 6 / 6