Oplegmemo bij het concept-plan van Aanpak voor de POL-uitwerking Energie.

Transcriptie

1 Oplegmemo bij het concept-plan van Aanpak voor de POL-uitwerking Energie. Bijgaand treft u het concept-plan van Aanpak aan voor de POL-uitwerking Energie. Het betreft één van de POL-uitwerkingen die later dit jaar de basis zullen vormen voor bestuursafspraken tussen de provincie en de regiogemeenten. Gelijk aan de andere POL-uitwerkingen vormt onze regiovisie Regio in Balans het vertrekpunt voor de POL-uitwerking Energie alsmede de Energiestrategie Beesel-Venlo-Venray. Bovendien zijn in het POL2014 per POL-uitwerking de focuspunten voor bestuursafspraken opgenomen alsmede de leidende principes daarbij. Voor alle POL-uitwerkingen geldt dat zij dus met name ingaan op de ruimtelijke consequenties. Vanuit dit perspectief zijn de POL-uitwerkingen geland in het overheidsspoor van het regionaal programma Werken aan de regio Venlo omdat de hoofdopgave van deze uitwerkingen vooral een verantwoordelijkheid van de overheid zelf is. De POL-uitwerking Energie wordt getrokken door de gemeente Venlo. Parallel daaraan wordt vanuit het omgevingsspoor een visie ontwikkeld op het thema duurzaamheid in de meest brede zin. Deze uitwerking wordt getrokken door de gemeente Peel & Maas in dialoog met de maatschappelijke partners, bedrijfsleven, instellingen en inwoners. Vanuit deze visie zal ook nadrukkelijk gekeken worden naar de behoefte van de partners voor wat betreft ondersteuning bij het opzetten van een kennisplatform en/of het inrichten van een duurzaamheidsfonds. Uiteraard is het van belang de synergie tussen beide processen te benutten, echter wel vanuit het besef dat de resultaten een verschillend karakter hebben en de planning niet geheel synchroon loopt. Hier is in voorzien door beide processen door dezelfde ambtelijke werkgroep te laten begeleiden Niettemin is er binnen de werkgroep een verschil van inzicht voor wat betreft de gescheiden aanpak van beide processen. Peel & Maas is van mening dat ook de POL-uitwerking aangevlogen dient te worden vanuit het omgevingsspoor. U, als portefeuillehoudersoverleg ruimtelijk domein, wordt gevraagd hier een gezamenlijk standpunt over in te nemen.

2 Plan van Aanpak (concept) ENERGIEVISIE NOORD-LIMBURG Uitwerking Provinciaal Omgevingsplan Limburg Versie 2 08 april

3 INHOUD 1 INLEIDING - WAAROM EEN REGIONALE ENERGIEVISIE? p3 2 POL EN REGIONALE ENERGIEVISIE p4 3 WAAROM DIT PLAN VAN AANPAK? p4 4 HOE IS HET PLAN VAN AANPAK TOT STAND GEKOMEN? p4 5 WAT ZIJN DE DOELEN VAN DE ENERGIEVISIE NOORD-LIMBURG? p5 6 BESTUURLIJKE CONSULTATIE, AMBITIES EN UITGANGSPUNTEN p7 7 WELKE THEMA S OF ASPECTEN HEBBEN WE HET OVER? p8 8 HOE ZIET EEN INTEGRALE ENERGIE-ANALYSE ER UIT? p8 9 WINDENERGIE EN RUIMTELIJKE INPASSING p10 10 OPGAVE VOOR WARMTE/KOUDE: GROOT EN COMPLEX p11 11 RUIMTELIJKE PLANNING EN BUSINESS-CASES p11 12 RELATIE MET DE ANDERE POL-THEMA S p12 13 GRENS/REGIO OVERSCHRIJDENDE SAMENWERKING p12 14 ORGANISATIE, ROLLEN EN VERANTWOORDELIJKHEDEN p13 15 PLANNING, FASERING p14 16 COMMUNICATIE, DRAAGVLAK EN MONITORING p15 3

4 1EEN - INLEIDING - WAAROM EEN REGIONALE ENERGIEVISIE? Duurzame energievoorziening draagt bij aan een sterkere lokale economie en meer werkgelegenheid, aan een betere luchtkwaliteit en aan vermindering van afhankelijkheid van (levering van) fossiele brandstoffen. Beesel, Venlo en Venray hebben in 2013 een gezamenlijke analyse uitgevoerd en doorvertaald naar een energiestrategie tot het jaar Alleen al voor een stad als Venlo maakte dat duidelijk dat inwoners en bedrijven bij ongewijzigd beleid tussen nu en 2030 ca. 4 miljard euro zullen betalen aan energiekosten. Dat geld stroomt nu voor het grootste deel weg uit de regio. Bij actief energiebeleid, waar fors wordt ingezet op energiebesparing en lokale duurzame opwekking, kunnen deze kosten omlaag naar 2 miljard. Daarvoor is 1 miljard aan investeringen nodig, waardoor onderaan de streep 1 miljard euro wordt vrijgespeeld. De 1 miljard aan investeringen zullen voor een groot deel in de regio zelf worden besteed bij bouw- en installatiebedrijven, en dragen bij aan de lokale economie en lokale werkgelegenheid. Dit is in Venlo aangetoond. De 1 miljard aan besparingen dragen bij aan lastenverlichting voor bedrijven en inwoners, en kunnen worden ingezet voor andere thema s (innovatie, maatschappelijk etc). De energiestrategie van Beesel, Venlo en Venray vormt het uitgangspunt van de regionale energievisie die nu wordt opgesteld. De energietransitie is een grote uitdaging omdat deze omslag enkele decennia in beslag neemt. Daarom is bestuurlijk commitment en een heldere visie met het oog op de toekomst essentieel voor burgers, bedrijven en investeerders die voor de lange termijn willen investeren. Een duurzame energievoorziening bestaat uit een combinatie van verschillende duurzame bronnen zoals windmolens, zonnepanelen (elektriciteit) en duurzame warmte van bijvoorbeeld WKO, geothermie, restwarmte en biocentrales. Sommige bronnen zoals wind, geothermie of het gebruik van restwarmte van (vooralsnog met fossiele brandstoffen gestookte) industrie gaan over gemeentegrenzen heen en bieden elektra en warmte voor een hele regio. Met de huidige energiebronnen kan een gemeente onvoldoende in duurzame energie voorzien. Dit zijn redenen waarom het van belang is om een regionale visie op te stellen waarin de diverse bronnen in beeld worden gebracht inclusief hun onderlinge uitwisselbaarheid en samenhang. In een regionale energievisie worden de opgaven inzichtelijk gemaakt, integraal afgewogen en worden alle mogelijke technieken onderzocht en een voorstel gedaan voor integraal afgewogen maatregelenpakket inclusief een ruimtelijke doorvertaling. De regionale energievisie kan in POL-termen worden beschouwd als een vorm van dynamisch voorraadbeheer van de vraag en aanbod van energie, de daarbij horende transitie van vieze energievormen naar schone energie, inclusief de ruimtelijke doorvertaling daarvan. Een relatie met het dynamisch voorraadbeheer van andere POL-thema s is daarom essentieel. 4

5 2TWEE POL EN DE REGIO De provincie heeft in het ontwerp-provinciaal Omgevingsplan Limburg (POL) 2014 uitgesproken dat de energieopgave voor Limburg nader geconcretiseerd zal worden in regionale energieafspraken die door de regio s zelf opgesteld zullen worden. De regionale energieafspraken geven kaders voor invulling door de gemeenten. Vertrekpunt voor de Pol uitwerkingen in de regio Venlo is de visie Regio in Balans. In deze regiovisie is duurzaamheid een belangrijk onderwerp waarvoor een eigen uitwerkingstraject loopt. Duurzaamheid is ook een thema dat zich in alle overige thema s manifesteert. Parallel aan de uitwerkingen van de regiovisie, lopen diverse uitwerkingstrajecten in het kader van het POL. Het onderhavige plan van aanpak betreft dus de POL-uitwerking Energie. Deze regionale energievisie is niet een moetje vanuit het POL. Ook zonder POL is een regionale energievisie nuttig omdat het enorme kansen biedt op het gebied van duurzaamheid en economie. Het geeft inzicht in de kracht van de regio en kan tegelijkertijd in beeld brengen wat de opgave voor ons als overheid is. Uiteraard kan de opgedane kennis worden gedeeld in de kennisplatform(en), maar is geen doel op zich. De regio Noord-Limburg bestaat uit de volgende gemeenten: Mook en Middelaar Gennep Bergen Venray Horst aan de Maas Peel en Maas Beesel Venlo 3DRIE - WAAROM DIT PLAN VAN AANPAK? Om te komen tot een degelijke, gedragen regionale energievisie is een goed plan essentieel. In dat plan worden de volgende vragen beantwoord: Waar hebben we het over? Welke stappen gaan we zetten? Wanneer is het klaar? Wie doet wat? Welke uitgangspunten worden gedeeld en welke niet? Het maken van energievisies vergt specialistische kennis. Met name de ruimtelijke doorvertaling is iets waar in Nederland nog nauwelijks ervaring is opgedaan. De benodigde kennis en capaciteit hiervoor is in de regio niet of beperkt beschikbaar. Daarom ligt het voor de hand om gespecialiseerde kennis in te huren. Dit programma van eisen vormt de basis daar voor. 4VIER - HOE IS HET PLAN VAN AANPAK TOT STAND GEKOMEN In januari en februari 2015 heeft wethouder v.d. Beucken van de gemeente Venlo als bestuurlijk trekker voor de regionale energievisie consultatiegesprekken gevoerd met alle portefeuillehouders uit de regio. Dit heeft een schat aan informatie opgeleverd over de stand 5

6 van zaken t.a.v. energie en duurzaamheid in de regio. Ook heeft dit duidelijk gemaakt waar welke mogelijkheden en onmogelijkheden lijken te liggen, wat de ambities zijn, en over welke thema s en onderwerpen overeenstemming is of juist niet. In dit plan van aanpak is hier op ingespeeld. Een pre-concept van het plan is voor commentaar rondgestuurd naar alle gemeenten en de provincie. Het commentaar is verwerkt tot een eindconcept dat nu voor ligt. 6

7 5VIJF - WAT ZIJN DE DOELEN VAN DE ENERGIEVISIE NOORD-LIMBURG Hoofddoel is allereest een visie die beschrijft wat er in Noord-Limburg moet gebeuren om de POL 2014 doelstellingen op energiegebied te kunnen halen. Daarnaast is het doel om de gemeentelijke opgave uit het Nationale Energieakkoord uit te werken én om eventuele ambities uit te werken die de gemeenten en partijen in de gemeenten zelf hebben in aanvulling op de voor de gemeenten van toepassing zijnde Europese, Nationale en Provinciale doelen. Voor de gemeenten heeft de VNG de onderhandelingen gevoerd voor het Nationaal Energie Akkoord. Ook het Klimaatverbond heeft namens haar leden mee-onderhandeld, waaronder leden in onze regio. De opgave voor gemeenten in het Nationale Energie Akkoord (NEA) is t.a.v. taken en werkzaamheden - breder dan de uitwerking die vanuit het POL moet plaatsvinden. In hoofdlijn heeft het NEA voor gemeenten betrekking op de volgende zaken: aanjagen verduurzaming particuliere woningvoorraad; verbeteren toezicht op energievoorschriften Wet milieubeheer bij bedrijven; ruimtelijk beleid maken voor de energietransitie; opstellen warmteplannen (ook opgave voor provincie); wegnemen belemmeringen in beleid en procedures. Voor de verduurzaming van de particuliere woningvoorraad is voor Noord- en Midden Limburg subsidie verstrekt door de VNG. Penvoerder is de gemeente Beesel. Het project is in 2014 gestart en behelst in grote lijnen het opzetten van een energieloket, het versterken van de communicatie en het oprichten van een of meerdere allianties die de verduurzaming vorm gaat geven. Zo n alliantie kan bestaan uit bedrijven, bewonersgroepen etc. Het maken van prestatie-afspraken met woningcorporaties is een onderdeel uit het NEA dat tussen Rijk en de corporatiesector is uit-onderhandeld. Dit is iets wat in de regionale woonvisie zal terugkomen. Voor het verbeteren van toezicht op energievoorschriften bij bedrijven is in maart 2015 een plan opgesteld door de RUD Limburg Noord. Via de VNG wordt hieraan subsidie verleend. Het plan voorziet in grote lijnen in het trainen en begeleiden van toezichthouders, het uitvoeren van enkele branchegerichte projecten en het vergroten van de deskundigheid bij de RUD s. In het NEA is i.r.t. ruimtelijk beleid beschreven: "De Nederlandse gemeenten zullen bij de aanpak van energiebesparing een gebiedsgerichte benadering hanteren. Daarbij faciliteren de gemeenten een integrale aanpak, zoals voorzieningen op het gebied van lokale warmtenetten, warmte/koude opslag en decentrale productie van energie, buurtprocessen en samenwerking op het gebied van parkmanagement (bedrijventerreinen). De gemeenten werken daarbij samen met de waterschappen, bijvoorbeeld op het gebied van energievergelijking uit het riool en de afvalwaterzuivering." Het opstellen van een regionale energievisie als kapstok voor een uitvoeringsagenda is daarom een logische stap. 7

8 In de volgende link is een overzicht opgenomen naar alle afspraken uit het nationale energieakkoord. Daarin is te lezen welke afspraken relevant zijn voor de gemeente. De regionale energievisie voor Noord Limburg zal gaan over alle energiethema s die voor gemeenten relevant zijn en is daarmee breder dan alleen een uitwerking van het POL De uiteindelijke doelen van de regionale energieafspraken zijn tenminste : Besparing: 1,5% per jaar Opwekking: 14% uit hernieuwbare bronnen in 2020 Ondanks dat niet meer zo veel nieuwbouw plaatsvindt, is het feit dat alle nieuwbouw in Nederland vanaf 2020 (over 5 jaar!) energieneutraal moet zijn, een belangrijk gegeven. Maar vooral de trend die nu zichtbaar is t.a.v. een energieneutraal Nederland in 2050, vormt een belangrijke stip op de horizon voor regionale energievisie. De regionale energievisie bevat technische, organisatorische, financiële én ruimtelijke analyses. Ook bevat de visie praktische handvatten voor de uitvoering. De visie: Is van en voor de regio zelf Draagt bij aan bewustwording Geeft handvatten voor de regio om doelen concreet naar realisatie uit te werken Geeft aan waar de gemeenten nu staan en wat de opgave is Heeft commitment van de gemeenten en van stakeholders in de gemeente Bevat afsprakenkaders Geeft aan wie (per gemeente), hoeveel energie gaat besparen Geeft aan wie (per gemeente), hoeveel schone energie gaat opwekken Geeft aan wie de andere stakeholders zijn en welke rol en taak zij nemen. 8

9 6ZES - BESTUURLIJKE CONSULTATIE, AMBITIES EN UITGANGSPUNTEN Uit een bestuurlijke consultatieronde voorafgaande aan dit plan van aanpak is gebleken dat 5 van de 8 gemeenten in Noord Limburg al de ambitie hebben vastgesteld om in het jaar 2030 energie- of klimaatneutraal te zijn (in 1 van die 5 gemeenten is dat zelfs 2020). Een bestuurder van een zesde gemeente heeft aangegeven hierbij aan te willen sluiten. 2 andere gemeenten hebben zich hierover bij de consultatieronde niet uitgesproken. Dit overziend lijkt het haalbaar om voor de hele regio eenzelfde ambitieniveau vast te stellen: ENERGIE-/KLIMAATNEUTRAAL IN 2030 Een nadere uitwerking daarvan is onderdeel van het opstellen van de energievisie. Pas als bij het opstellen van de energievisie duidelijk wordt dat deze ambitie echt haalbaar is voor de hele regio, kan dit ambitieniveau aan het einde van het traject bestuurlijk worden vastgesteld. Een andere uitkomst is dus ook mogelijk. Andere grote lijnen die uit de bestuurlijke consultatie naar voren kwamen: gezamenlijke aanpak energievisie wordt bestuurlijk breed gedragen; lokaal maatwerk en verschillen moeten mogelijk zijn binnen een breed gedragen ambitie; sterk inzetten op voorlichting en bewustwording; breng de kansen in beeld en zorg voor handelingsperspectief; neem belemmeringen weg planologisch, financieel, organisatorisch; maak goede analyse van het potentieel, zowel technisch als financieel; haak aan bij wat er al is niet het wiel opnieuw uitvinden; gemeente geeft zelf het goede voorbeeld; duurzaamheid is normaal, en deze regio gaat er vol voor; duurzaamheid is een economisch model en heeft verdiencapaciteit; actief betrekken en betrokken houden van inwoners, bedrijven en instellingen; bezorgdheid dat bedrijfsgebouwen onvoldoende worden benut voor zonne-energie; meer aandacht nodig voor energiebesparing daar begint het mee; meer aandacht nodig voor andere duurzame bronnen: geothermie, restwarmte, biomassa; meer aandacht nodig voor warmte en koude; wees concreet, actiegericht; bestuurlijk goed aangehaakt en grondig geïnformeerd blijven. Zaken waar nog géén overeenstemming over is: wat mag het opstellen van de energievisie kosten; inhuur specialistische kennis ja/nee; detailniveau van de analyse vooraf. Zaken die niet aan de orde zijn geweest, maar die wel relevant zijn voor het proces: hoe worden inwoners, bedrijven en instellingen betrokken bij opstellen visie; betrekken van stakeholders per gemeente of regionaal; samenhang met de andere POL-thema s. 9

10 7ZEVEN OVER WELKE THEMA S OF ASPECTEN HEBBEN WE HET? Energiebesparing: In de woningvoorraad, bij bedrijven en in het verkeer. Opwekken van schone energie: Windmolens, Zonne-energie, Aardwarmte, Restwarmte, Warmtenetten, Waterkracht, Biomassa en warmtepompen bij woningen. Processen Bewustwording, Kennisoverdracht, Organisatievormen, Financiering, Participatie. Als eerste regio ter wereld die Cradle-to-Cradle heeft omarmd, ligt het voor de hand dat het gebruik van vervuilende energiedragers zo snel mogelijk wordt afgebouwd, en dat op termijn alleen schone energie wordt gebruikt. Het benutten van nieuwe, maar vieze energiebronnen zoals schaliegas of kernenergie maakt daarom géén onderdeel uit van de regionale energievisie. 8ACHT - HOE ZIET EEN INTEGRALE ENERGIE-ANALYSE ER UIT? Een integrale energievisie laat zien: hoeveel energie er wordt gebruikt; in welke vorm (electra, warmte, koude, gas etc); bij welke doelgroepen (woningen, bedrijven etc); welke scenario s er zijn om energie te besparen en schone energie te produceren en wat de belemmeringen zijn vanuit wet- en regelgeving; welke technieken en maatregelen daarbij kunnen worden ingezet; De meeste nadruk zal echter komen te liggen bij de volgende aspecten: ruimtelijk: waar zit de energievraag en waar zit het aanbod, waar zijn overschotten, hoe kunnen slimme combinaties in vraag en aanbod worden gemaakt; hoe kan dat worden georganiseerd; wat zijn de rollen van diverse partijen; wat kost dat en wat levert het op; Dit soort analyses zijn voor Beesel, Venlo en Venray al gemaakt. Op [xx-xx-xx]. is voor de hele regio een potentieel-analyse gemaakt zie de rapportage Energie Ohne Grenzen. De gemeenten Bergen en Mook en Middelaar zijn daarin niet opgenomen. Bij de reeds beschikbare analyses voor onze regio is op grof niveau gekeken naar haalbaarheid (technisch, financieel, ruimtelijk, draagvlak), maar een nauwkeurige ruimtelijke doorvertaling is nooit gemaakt. Het maken van ruimtelijke doorvertalingen voor de energietransitie is in Nederland nog relatief nieuwe materie. Er zijn nog weinig voorbeelden, op rijksniveau wordt nagedacht hoe gemeenten en regio s hierin kunnen worden ondersteund, er worden nog tools ontwikkeld etc. In het boek Energie en Landschap (2014) zijn enkele exercities op dat vlak beschreven. Het boek laat zien hoe in enkele regio s is nagedacht over de energievraag, hoe dat met verschillende scenario s kan worden ingevuld, en hoe dat ruimtelijk kan worden ingepast. Per techniek (wind, biomassa, geothermie etc) etc) is aangegeven welke footprint of ruimtebeslag die techniek vergt. Ook is aangegeven hoe aan knoppen gedraaid kan worden: minder wind, meer zon etc. Vervolgens is op kaart 10

11 aangegeven hoe dat er in werkelijkheid uit zou zien. Dit geeft inzicht in haalbaarheid van een techniek én van de ruimtelijke consequenties. Het boek kan een inspiratiebron zijn voor de aanpak in Noord-Limburg. De provincie heeft bureau Ecorys analyses laten maken als basis voor de regionale energievisies. Ondanks dat dit onderzoek duidelijker maakt hoe groot de opgave is en welke mogelijkheden er zijn, zijn de resultaten niet direct bruikbaar voor het maken van een regionale energievisie. De gegevens zijn bijvoorbeeld alleen op regioschaal beschikbaar er is geen uitsplitsing per gemeente. Ook zijn de analyses nogal abstract, en sluiten zij onvoldoende aan bij de praktijksituatie in gemeenten. Er zal nog een flinke slag gemaakt moeten maken om alle beschikbare gegevens bruikbaar te maken voor de energievisie. De kennis die daarvoor nodig is, hebben de gemeenten niet zelf in huis en zal moeten worden ingehuurd. De meeste gemeenten hebben een voorkeur voor een eenvoudige aanpak op basis van beschikbare cijfers. Daarom wordt ingestoken op een quick-and-dirty -analyse: er wordt uitgegaan van de verbruikscijfers die via Enexis ( Energie in Beeld ) gratis beschikbaar zijn. De bespaar- en opwekdoelen die elke gemeente zelf al heeft geformuleerd, worden daar op toegepast. Gemeenten die nog geen doelen hebben, overwegen die van andere gemeenten over te nemen, in de veronderstelling dat de situatie niet al te veel zal verschillen. Op deze manier kan een snelle en goedkope start worden gemaakt, en kan de focus worden gelegd op een ruimtelijke doorvertaling en concrete uitvoering. Andere rapporten en analyses waarover sommige gemeenten reeds beschikken, en het onderzoek van Ecorys (provincie) zullen als ondersteunend materiaal worden gebruikt. Dat geldt ook voor het eindrapport van het Interreg-project Energie ohne Grenzen dat enkele jaren geleden is opgesteld voor enkele gemeente in onze regio. 11

12 9NEGEN - WINDENERGIE EN RUIMTELIJKE INPASSING Voor windmolens zijn in Limburg al diverse ruimtelijke analyses gedaan (m.n. vanuit POL). Een evenwichtige aanpak tussen de ontwikkelstrategie en de plaatsingsstrategie is van belang. Uitgangspunten voor het borgen van maatschappelijke baten in combinatie met een zorgvuldige ruimtelijke inpassing is essentieel voor draagvlak en acceptatie. De provinciale windopgave bedraagt in Limburg 95,5 MW in 2020 (ca windmolens). Los van de regionale energievisies waar dit plan van aanpak op ziet, zet de provincie momenteel al een traject in om deze windopgave te realiseren. Uit de bestuurlijke consultatieronde is gebleken dat de hele windopgave voor Limburg wellicht al volledig in enkele Noord-Limburgse gemeenten kan worden gerealiseerd. Bij het opstellen van de 3 regionale energievisies in Limburg zal een ambitieniveau worden geformuleerd inclusief het aandeel dat windenergie daarin kan hebben. De provinciale opgave geldt daarbij als ondergrens uitkomst van het proces zou ook kunnen zijn dat in sommige regio s juist meer windenergie wordt gerealiseerd, en dat het totaal aantal MW uiteindelijk zelfs hoger uitkomt dan de provinciale opgave. De rijksopgave die bij de provincies is neergelegd voor windmolens (95,5 MW voor Limburg), kan zondermeer worden uitgewerkt dat spoor loopt al en wordt nu door de provincie getrokken. Uiteraard zal dit gegeven wel worden meegenomen in de regionale energievisie. 12

13 10TIEN - OPGAVE VOOR WARMTE/KOUDE: GROOT EN COMPLEX Een veel grotere opgave dan energie uit wind of zon (elektriciteit) is die van warmte/koude: daar zijn productie en afname namelijk sterker ruimtelijk gekoppeld. Bovendien is de opgave voor warmte binnen de totale energietransitie veel groter dan die voor elektriciteit. Windmolens en zonnepanelen zijn belangrijk, maar produceren elektriciteit. De totale energievraag aan elektriciteit in Nederland vormt echter maar ca. 25% in de energiemix. De rest is warmte-gerelateerd. Elektriciteit is bovendien veel goedkoper dan gas/warmte, daardoor is aandacht voor besparen op gas en slimme oplossingen voor warmte vanuit financieel oogpunt veel belangrijker (maar ook vanuit sociaal oogpunt: woonlasten, en economisch: bedrijfsvoeringslasten/concurrentiekracht). Er blijven nu nog heel veel mogelijkheden om warmte te besparen onbenut, ook blijven veel (rest-)warmtebronnen onbenut. Het is essentieel om restwarmte veel effectiever in te zetten en om andere warmtebronnen aan te boren. Daarbij is ook de ontwikkeling van nieuwe warmtebronnen (zoals geothermie en ondiepe aardwarmte) en eventuele koppeling daarvan aan warmtedistributiesystemen relevant. Voor een goede energievisie is het essentieel om inzicht te krijgen in de plekken waar warmte wordt gevraagd en waar warmte over is. Ook is het nodig om de diverse vormen van warmte ( exergie, oftewel de kwaliteit van de warmte, zeg maar: temperatuur) zowel qua vraag als qua aanbod met elkaar in verband te brengen, te optimaliseren, te cascaderen én andere (innovatieve) oplossingen voor het transport van warmtedragers te vinden. Cascaderen en exergie-planning gaat over de opgave om warmtevragers zodanig met elkaar verbinden dat iedere gebruiker slechts een klein stapje in warmteniveau zet i.p.v. grote stappen. Te grote stappen vinden plaats wanneer restwarmte rechtstreeks van een bedrijfsterrein naar een woonwijk wordt getransporteerd. Veel beter is om de restwarmte eerst elders op het terrein toe te passen, en pas na enkele gebruiksstappen te vervoeren naar woonwijken). Een goede ruimtelijke analyse én planning is daarvoor essentieel. 11ELF - RUIMTELIJKE PLANNING EN BUSINESS-CASES Om te kunnen plannen, en rendabele business-cases te kunnen ontwikkelen, is het belangrijk om zicht te krijgen op ouderdom van wijken, geplande renovaties, ouderdom van bedrijven, inschattingen hoe lang bepaalde bedrijven of groepen van bedrijven nog zullen blijven functioneren of gebruik zullen blijven maken van bepaalde technieken. Alleen dan kunnen robuuste en veerkrachtige systemen worden ontwikkeld die (financieel en economisch) tegen een stootje kunnen. 13

14 12TWAALF - RELATIE MET DE ANDERE POL-THEMA S Het ligt voor de hand om energieopgaven voor de regio niet sectoraal op te pakken. Met name voor de afstemming met stakeholders is het belangrijk om het thema integraal, en vanuit hun perspectief aan te vliegen. Voor Landelijk Gebied is het logisch om de energiethema s windenergie en biomassa/biovergisting/mestverwerking en afval i.r.t. energie te betrekken. Voor Werklocaties (bedrijven en bedrijfsterreinen) zijn wind, zon, aardwarmte en de combinatie met restwarmtelevering aan woongebieden relevant, evenals afval i.r.t. energie. Voor Wonen, Detailhandel en Vrijetijdseconomie zijn zonne-energie, energiebesparing en warmtenetten relevant, belangrijke relatie met Werklocaties/bedrijventerreinen (restwarmte!). Voor Verkeer is er een sterke relatie met ruimtelijke planning, wonen en werklocaties incl. detailhandel en vrijetijdseconomie. Mogelijkheden voor grootschalige duurzame energieopwekking (asfalt, zon op geluidsschermen, bermmaaisel als biomassa etc). Voor Delta Opgave: kansen waterkracht meenemen (zijn beperkt, maar in ieder geval niet negeren alle kleine beetjes helpen. Voor de stuw in Belfeld is inmiddels een vergunning afgegeven voor een turbine met een vergelijkbare capaciteit van 1 windmolen). Afval en Energie Ook de inzet van afvalstromen voor opwekking van energie, zoals GFT-vergisting en keukenafval-vergisting kan een belangrijke bijdrage leveren in de productie van schone energie. Er is wat voor te zeggen om afvalvergisters/biogasleveranciers op korte afstand te plaatsen van de afnemers van het biogas (zoals zwembaden, of bedrijven met veel warmtevraag). 13DERTIEN GRENS/REGIO OVERSCHRIJDENDE SAMENWERKING Grensoverschrijdende energieproductie is niet mogelijk en zal ook de komende jaren niet mogelijk worden: de netten zijn gescheiden en ook de wet- en regelgeving staat het niet toe. Deze situatie is niet eenvoudig op te lossen, en al helemaal niet op korte termijn. Desondanks kan de energietransitie aan beide zijden van de grens ruimtelijke gevolgen hebben waarvoor afstemming nodig is. Voor Nederland geldt dat eventuele duurzame energietechnieken waarvoor in NL geen ruimte is, wellicht net over de grens gerealiseerd kunnen worden. De energie zelf wordt dan weliswaar in het Duitse net gevoed, maar kan mogelijk wel aan NL worden toegeschreven indien de investeringen zijn gedaan door Nederlandse gemeenten. Dit zijn interessante aspecten om mee te nemen indien duidelijk wordt dat de energie-opgave niet in de eigen regio kan worden opgelost. In het project Energie ohne Grenzen zijn de mogelijkheden voor grensoverschrijdende samenwerking al in beeld gebracht voor de regio Venlo. Dat werk hoeft daarom niet dubbel te worden gedaan. 14

15 14VEERTIEN - ORGANISATIE, ROLLEN EN VERANTWOORDELIJKHEDEN Bestuurlijk opdrachtgever: Ambtelijk opdrachtgever: POL-coordinator: Projectteam: -Wim v.d. Beucken, wethouder gemeente Venlo -Piet Lucassen, gemeentesecretaris gemeente Venlo -Jose de Wit, afd. Ruimte & Economie gemeente Venlo -Externe projectleider en adviseurs -3 energiespecialisten uit de gemeenten en 1 van provincie -3 ruimtelijk specialisten uit de gemeenten en 1 van provincie Voert de dagelijkse werkzaamheden uit en komt regelmatig bij elkaar. Klankbordgroep -Energiespecialisten van alle gemeenten en de provincie; -Ruimtelijk specialisten van alle gemeenten en de provincie; -Vertegenwoordigers uit onderwijs en onderzoek. Wordt door het projectteam op de hoogte gehouden van de voortgang en wordt om advies gevraagd bij elke stap in het proces. De klankbordgroep komt tenminste 1 maal per maand bij elkaar. Stuurgroep regio -Alle bestuurders uit Noord-Limburg onder voorzitterschap van wethouder v.d. Beucken van Venlo Komt tenminste 3 maal in het proces bij elkaar: bij de start van het project, na uitvoering van de analyse voorafgaand aan de stakeholderbijeenkomsten, en in de conceptfase van de energievisie, voorafgaand aan bestuurlijke vaststelling. Stuurgroep provincie -Gedeputeerd de bestuurlijk trekker van elke Limburgse regio (3 wethouders) Komt tenminste 2 maal tijdens het proces bijeen: bij de start en voorafgaand aan bestuurlijke besluitvorming 15

16 15 VIJFTIEN - PLANNING, FASERING, MIDDELEN De aanpak voor het opstellen van de regionale energievisie is gebaseerd op het handboek dat de Limburgse gemeenten hiervoor in het kader van het Omschakelconvenant in 2011 hebben ontwikkeld. Dit handboek vormde de basis voor het energiebeleid dat Beesel, Venray en Venlo gezamenlijk hebben ontwikkeld, en is ook in andere gemeenten in Limburg toegepast. De te volgen stappen voor de energievisie Noord Limburg, en de verwachte kosten en inzet zijn in grote lijnen als volgt: -Startbijeenkomst april Aanbesteding adviesbureau april Input gezamenlijk communicatieplan POL-breed mei maal input voor regionale raadswerkgroep diversen -Uitvoeren analyses mei Betrekken stakeholders juni Uitvoeren aanvullende analyses aug Opstellen concept-visie sep Vaststellen concept-visie nov Maken van uitvoeringsafspraken en opstellen uitvoeringsprogramma dec 2015 Dit is een behoorlijk strakke planning conform de afspraak met de provincie om dit jaar te komen tot bestuursafspraken (tussen regiogemeenten en provincie )voor de verschillende POL-uitwerkingen.. Om te zorgen dat de planning wordt gehaald, lijkt inhuur van externen onvermijdelijk. De kosten voor het project worden naast inzet van uren van alle gemeenten, geraamd op. (weglaten i.v.m. aanbesteding). Deze zullen op basis van inwoneraantal worden verdeeld over de gemeenten, waarbij een correctie wordt toegepast op basis van de inzet die gemeenten plegen in het proces. Gemeenten die een grotere bijdrage leveren in uren, dragen financieel minder bij. De manier waarop dit exact wordt ingevuld, is onderdeel van het project. Te denken valt aan het vaststellen van de waarde van 1 uur inzet, waarmee onderling verrekend wordt. De inschatting van de tijdsbesteding er van uitgaande dat een groot deel van de werkzaamheden worden verricht door een extren bureau, is als volgt: -200 uur per gemeente voor gemeenten die een actieve rol nemen in het projectteam -40 uur per gemeente voor gemeenten die een minder actieve rol nemen in het projectteam Op de provincie zal een beroep worden gedaan om een structurele bijdrage in de kosten. Bij enkele gemeenten worden op structurele basis subsidiescans uitgevoerd. Er zal goed in de gaten worden gehouden of en hoe eventuele subsidies voor de uitvoering van dit project kunnen worden verworven. 16

17 16ZESTIEN - COMMUNICATIE, DRAAGVLAK EN MONITORING Er wordt ingezet op behoud en verbetering van het draagvlak voor de energietransitie op politiek, ambtelijk en maatschappelijk vlak. Zowel gemeenteraden, als inwoners bedrijven en instellingen zullen daarom actief worden betrokken of tenminste actief worden geïnformeerd. Communicatie en monitoring speelt daarin een centrale rol: nieuwsbrief, interactieve website, bijeenkomsten, echte interactie en dialoog etc. Ook wordt ingezet op het werven van ambassadeurs, zowel vanuit de overheid als vanuit bedrijfsleven, organisaties en inwoners. Hiervoor zal zo veel mogelijk worden aangesloten bij bestaande structuren, bij voorkeur geen nieuwe websites, geen nieuwe platforms etc. Een belangrijk onderdeel om draagvlak te krijgen, is inzicht geven in de voordelen van de energietransitie: wat kost het en wat levert het op voor eenieder. Daarbij worden realistische, conservatieve aannames gehanteerd en diverse scenario s doorgerekend. Geen luchtkastelen, geen rooskleurige cijfers. Bij stakeholderbijeenkomsten in Beesel, Venray en Venlo leidde juist deze aanpak tot groot enthousiasme onder alle aanwezigen, en tot unanieme besluitvorming door de gemeenteraden. De wat abstractere analyses (met energiehoeveelheden weergegeven in PetaJoules ) zijn absoluut nodig om voor de monitoring te kunnen aansluiten bij de provinciale, landelijke en europese doelen. Dit soort analyses vormen in veel gevallen een essentiële basis voor het verkrijgen van subsidies, met name Europees. Ook is het voor de monitoring essentieel om inzicht te hebben in meer concrete gegevens: hoeveel gas (m3) en elektra (kwh) wordt er daadwerkelijk geleverd aan bedrijven, instellingen en woningen in iedere gemeente? Hoeveel bedrijven, werknemers, woningen, inwoners, auto s en vrachtwagens zijn er? Welke maatregelen zijn er getroffen en welke projecten zijn er gedraaid om de hoeveelheid energiebesparing en schone energie te vergroten? Veel van dit soort praktische gegevens zijn beschikbaar via Energie in Beeld van de Netbeheerder Enexis, en via de nationale Klimaatmonitor-databank en het CBS. Ook gemeenten zelf hebben uiteraard inzicht het aantal bedrijven, instellingen inwoners etc. De gegevens van de netbeheerder komen meerdere malen per jaar beschikbaar en zijn actueel; de gegevens van het CBS en van de Klimaatmonitor-databank lopen vaak minstens een jaar achter. 17