Werken en verblijf in een LOI: combinatie recht op materiële opvang en een loon

Transcriptie

1 Werken en verblijf in een LOI: combinatie recht op materiële opvang en een loon Nota van 14 februari 2011 Inleiding Asielzoekers die hun asielaanvraag na 31 mei 2007 indienen, kunnen een arbeidskaart C krijgen op voorwaarde dat zij 6 maanden na het indienen van hun asielaanvraag nog geen beslissing van het CGVS gekregen hebben. Het probleem is dat heel wat van deze asielzoekers in de materiële opvang verblijven. Er is bijgevolg nood aan een regeling voor de combinatie tussen het recht op materiële opvang en een loon. Het is immers onaanvaardbaar dat asielzoeker in materiële opvang zowel zijn loon als zijn recht op opvang zou kunnen behouden terwijl een leefloon- of financiële steungerechtigde hulpvrager zijn leefloon of financiële steun geheel of gedeeltelijk verliest in functie van de hoogte van zijn loon. Daarom werd afgesproken dat de toegang tot de arbeidsmarkt pas effectief zou worden toegekend zodra er ook een regeling voor de combinatie tussen materiële opvang en een loon was. Jammer genoeg werd deze afspraak niet nageleefd. De mogelijkheid om te werken met een arbeidskaart C werd al eind 2009 ingevoerd. De Opvangwet werd pas gewijzigd door de wet houdende diverse bepalingen van 28 april Deze wet heeft enerzijds een informatieplicht in hoofde van de bewoner van een opvangstructuur ingevoerd en anderzijds de wettelijke basis voor een koninklijk besluit dat een praktische regeling moest voorzien. De publicatie van dit koninklijk besluit had vertraging opgelopen en intussen was de federale regering in lopende zaken terecht gekomen. Daarom werd de publicatie eigenlijk niet meer verwacht voor de komst van een nieuwe federale regering. Tot ieders verrassing werd het besluit dan toch gepubliceerd in het staatsblad van 2 februari Jammer genoeg zijn daarmee niet alle problemen van de baan. Wat zegt de Opvangwet? Ten eerste, de opvangwet werkt niet met het criterium behoeftigheid en heeft geen regels inzake bestaansmiddelen. M.a.w. ook bemiddelde of werkende asielzoekers (of andere begunstigden van de opvang) hebben recht op de volledige door de Opvangwet voorziene materiële opvang. De VVSG heeft dit aangekaart bij het tot stand komen van de opvangwet aangekaart maar er werd geen rekening gehouden met die opmerkingen. Ten tweede, voor de wetswijziging in april 2010 voorzag de Opvangwet geen informatieplicht in hoofde van de begunstigde van de opvang. Er was dan ook geen wettelijke basis om te eisen dat zij de opvangstructuur op de hoogte zouden brengen van een tewerkstelling. Nu, na 14 februari /7

2 de wetswijziging, moeten de begunstigden van de opvang elke nuttige inlichting en elk gegeven dat een weerslag kan hebben op de geboden hulp doorgeven aan de opvangstructuur (artikel 15/1 Opvangwet). Ten derde, moet er bij koninklijk besluit een praktische regeling komen (artikel 35/1 Opvangwet). De Opvangwet laat twee oplossingen toe: - enerzijds de terugbetaling van de materiële hulp door ofwel een dagprijs aan te rekenen ofwel de toegekende materiële opvang te beperken, - anderzijds de wijziging of de opheffing van de toewijzing aan een opvangstructuur. Dat koninklijk besluit van 12 januari 2011 betreffende de toekenning van materiële hulp aan asielzoekers die beroepsinkomsten hebben uit een activiteit als werknemer werd gepubliceerd in het staatsblad van 2 februari 2011 (inforumnummer ). De keuze voor de ene of de andere oplossing wordt bepaald door de professionele situatie van de asielzoeker waarmee onder meer bedoeld worden: het type arbeidsovereenkomst en de hoogte van het loon. N.B. Voor de publicatie van het koninklijk besluit, moesten de opvangstructuren de materiële opvang ongewijzigd blijven toekennen, loon of geen loon, omdat er volgens de Opvangwet geen rekening mag worden gehouden met de inkomsten uit loon en andere 2 oplossingen wettelijk nog niet mogelijk waren bij gebrek aan koninklijk besluit. In de praktijk werden er toch allerhande pragmatische oplossingen uitgewerkt om de onrechtvaardige combinatie te vermijden. Wat voorziet het koninklijk besluit? Het koninklijk besluit is enkel van toepassing op asielzoekers die in een opvangstructuur verblijven en die met een arbeidskaart C werken als werknemer. Andere mogelijke tewerkstellingen vallen er niet onder zoals bijvoorbeeld de tewerkstelling van een erkend vluchteling tijdens de 2 maanden die hij heeft om de opvangstructuur te verlaten. Deze andere tewerkstellingen zullen eerder zelden voorkomen en stellen minder een probleem omdat de bewoner in de regel op het punt staat om te vertrekken. Meer problematisch is dat er geen regeling is voor de tewerkstelling in het deeltijds onderwijs (want die gebeurt zonder arbeidskaart C) of voor andere inkomsten zoals deze uit het belastingkrediet voor kinderlast of de kinderbijslag voor gehandicapte kinderen. Ten eerste voorziet het besluit dat de asielzoeker die werkt de opvangstructuur schriftelijk op de hoogte moet brengen van de tewerkstelling en van elke wijziging in zijn professionele situatie. De opvangstructuur moet Fedasil vervolgens op de hoogte brengen. 14 februari /7

3 De volgende gegevens moeten doorgegeven worden: - het verkrijgen van een arbeidskaart C; - het sluiten van elke arbeidsovereenkomst (kopie moet gegeven worden); - elke wijziging aan die arbeidsovereenkomst(en); - de tewerkstellingsduur; - evolutie van het loon; - aantal uren tewerkstelling. Indien de asielzoeker deze verplichting niet naleeft, zowel opzettelijk als door nalatigheid, of misleidende informatie doorgeeft, kan Fedasil de bedragen terugvorderen die de asielzoeker had moeten betalen indien de informatieplicht wel correct was nageleefd. Ten tweede voorziet het besluit de betaling van een dagprijs indien de tewerkstelling onvoldoende zekerheid biedt om na het vertrek uit de opvangstructuur te voorkomen dat de asielzoeker een beroep op het OCMW zou moeten doen om menswaardig te kunnen leven. De niet cumulatieve voorwaarden zijn: 1 voor de arbeidsovereenkomst: - een arbeidsovereenkomst van bepaalde duur met een duur van minder dan 6 maanden of - een arbeidsovereenkomst voor een bepaald werk met een vermoedelijke duur van minder dan 6 maanden of - een arbeidsovereenkomst van onbepaalde duur waarvan de proefperiode nog loopt of waarin geen proef voorzien werd - een arbeidsovereenkomst van onbepaalde duur waarbij van de wettelijke opzegtermijnen werd afgeweken. 2 voor het loon: het nettomaandloon is niet hoger dan het leefloon voor de overeenkomstige categorie waartoe de betrokkene asielzoeker behoort tijdens zijn verblijf in de opvangstructuur. Niet cumulatief, met andere woorden, zodra de tewerkstelling aan één van beide voorwaarden voldoet, gaat het over een dagprijs en niet over een opheffing van de toewijzing. De dagprijs wordt berekend rekening houdend met de hoogte van het loon. De in het besluit voorziene schaal wordt jaarlijks geindexeerd. De schaal: - op de schijf van 0 tot 79,99 euro: geen - op de schijf van 80,00 tot 149,99 euro: 35% - op de schijf van 150,00 tot 299,99 euro: 50% - op de schijf van 300,00 tot 499,99 euro: 65% - boven de 500,00 euro: 75% 14 februari /7

4 Ten derde voorziet het besluit de opheffing van de toewijzing aan de opvangstructuur. De cumulatieve voorwaarden zijn: 1 voor de arbeidsovereenkomst: - een arbeidsovereenkomst van bepaalde duur met een duur van minstens 6 maanden; - een arbeidsovereenkomst voor een bepaald werk met een vermoedelijke duur van minstens 6 maanden of - een arbeidsovereenkomst van onbepaalde duur waarvan de wettelijke proefperiode voorbij is en waarin de partijen geen afwijking op de wettelijke opzegtermijnen hebben voorzien; 2 voor het loon: het nettomaandloon is hoger dan het leefloon voor de overeenkomstige categorie. Cumulatief, met andere woorden, de tewerkstelling moet aan beide voorwaarden voldoen om de toewijzing te kunnen opheffen. Is één van beide voorwaarden niet vervuld, dan kan er enkel een dagprijs gevraagd worden. Wanneer de toewijzing opgeheven wordt en de asielzoeker verliest zijn werk terwijl de asielprocedure nog loopt (en hij dus in principe als asielzoeker nog recht heeft op materiële opvang), zal er geen terugkeer naar een opvangstructuur mogelijk. Indien de asielzoeker voldoende gewerkte dagen heeft en nog in aanmerking komt voor een arbeidskaart C, heeft hij recht op een werkloosheidsuitkering. Indien hij onvoldoende gewerkte dagen heeft en/of niet meer in aanmerking komt voor een arbeidskaart C (en dus niet beschikbaar is voor de arbeidsmarkt), heeft hij geen recht op een werkloosheidsuitkering. In dat geval kan de asielzoeker een hulpvraag indienen bij het bevoegde OCMW. De voorwaarden zijn bedoeld om zoveel mogelijk te vermijden dat de werkende asielzoekers na een korte periode van werk toch een beroep op het OCMW zouden moeten doen of tijdens de tewerkstelling een aanvullende steun zouden kunnen aanvragen. Deze oplossing is niet perfect want het is een compromis tussen de voorstanders van het steeds opheffen van de code 207 opvangstructuur ongeacht hoe gering de tewerkstelling en het loon zijn en de voorstanders van het behoud van de materiële opvang of, indien er dan toch toewijzingen zouden worden opgeheven, het recht op re-integratie in een opvangstructuur. We hopen dat de voorwaarden gekoppeld aan de opheffing voldoende garanties zullen bieden tegen misbruiken waarbij met geringe tewerkstellingen gewerkt zou worden die er alleen op gericht zouden zijn om de opvang te kunnen verlaten en naar een OCMW te stappen voor financiële steun. Om dit te kunnen opvolgen, heeft de VVSG voorgesteld om een verplichte evaluatie van de gekozen voorwaarden te voorzien. Dat is niet gebeurd. Deze evaluatie zal indien nodig afgedwongen moeten worden aan de hand van cijfers uit de praktijk. Dat is voorlopig nog afwachten. 14 februari /7

5 De opheffing gebeurt in de loop van de maand nadat de asielzoeker voor de tweede keer zijn loon ontvangen heeft. Bovendien moet de asielzoeker tijdens die periode de dagprijs betalen. Pas als hij die effectief betaald heeft, kan de opheffing gebeuren. Ten slotte wordt het loon nader bepaalt. Het loon wordt maandelijks berekend. Uitgesloten zijn: eindejaarspremies en de dertiende maand. Zijn alle problemen nu opgelost? Voor een aantal problemen biedt het Koninklijk besluit geen oplossing. We overlopen een aantal veelgestelde vragen. 1) Hoe kan een opvangstructuur weten welke bewoner werkt en hoe kan de hoogte van het loon bepaald worden als de bewoner zijn informatieplicht niet naleeft? De LOI hebben toegang tot de KSZ en kunnen op die manier controleren of een bewoner werkt maar de andere opvangstructuren hebben deze mogelijkheid niet. Er moet nog bepaald worden welke inspanningen Fedasil van de LOI verwacht. Volstaat bijvoorbeeld een maandelijkse controle van de KSZ? 2) Wat als de bewoner de dagprijs niet vrijwillig betaalt? Het loon van de werkende asielzoeker is beschermd zoals het loon van elke werknemer. Er is geen mogelijkheid tot loonbeslag voor de betaling van de dagprijs. De voorziene oplossing is dat Fedasil de dagprijs aan de asielzoeker zal factureren en zal instaan voor de inning via gerechtelijke weg indien de betaling niet gebeurt. Hoe dat allemaal praktisch in zijn werk zal gaan, moet nog afgesproken worden. 3) Hoe zit het met het recht op ziekteverzekering van de werkende asielzoekers en hun familieleden? Opdat het recht op medische begeleiding als onderdeel van de materiële opvang stopgezet kan worden wegens een tewerkstelling en de bijbehorende aansluiting bij de ziekteverzekering van de werkende asielzoeker, moet de Opvangwet aangepast worden. Omdat de medische kosten van LOI-bewoners niet bij Fedasil maar bij de POD MI teruggevorderd worden, geldt voor de LOI reeds een andere regeling. Een werkende LOIbewoner heeft recht op ziekteverzekering en moet zich bij een ziekenfonds naar keuze aansluiten. Als dat niet gebeurt, moet het OCMW hem aansluiten bij de zorgkas. Indien de POD MI vaststelt via de KSZ dat de LOI-bewoner werkt, zal de POD MI de medische kosten 14 februari /7

6 niet meer ten laste nemen. Dergelijke aansluiting kan lang effect hebben door het uitlooprecht in de ziekteverzekering. Wat kan er nu concreet gebeuren? Fedasil heeft nu een voldoende wettelijke basis om de code 207 LOI op te heffen bij tewerkstelling. Het initiatief daartoe kan uitgaan van de werkende bewoner, van Fedasil of van het LOI. Eens de code 207 LOI opgeheven is en de asielzoeker de opvangstructuur verlaten heeft, is een re-integratie in het opvangnetwerk niet meer mogelijk, ook niet wanneer de asielzoeker zijn werk verliest. Indien de asielzoeker zijn werk verliest nog voor hij het LOI heeft kunnen verlaten, kan de opheffing in principe wel ongedaan gemaakt worden. Voor de publicatie van het koninklijk besluit moesten volgens Fedasil de volgende documenten voorgelegd worden: kopie van de arbeidskaart C, kopie van de arbeidsovereenkomst, kopie van de loonfiche en kopie van de DIMONA-aangifte. Er werd nog niet bevestigd of deze werkwijze wordt verder gezet maar het lijkt wel logisch om deze documenten op te vragen alvorens over te gaan tot een opheffing van de code 207 LOI. Juridisch is het nog steeds niet mogelijk om een deel van de materiële opvang zoals omschreven in de Opvangwet in te trekken of te verminderen voor de werkende bewoners waarvan de code 207 LOI niet opgeheven kan worden. Zij betalen immers een dagprijs in ruil voor het behoud van de materiële opvang. Het zakgeld mag bijvoorbeeld niet worden ingehouden. Aangezien de Opvangwet de menselijke waardigheid als criterium hanteert en de toekenning door de LOI van een leefgeld niet wettelijk geregeld werd (het gaat hier over instructies van Fedasil om een door de regelgeving gelaten leemte te vullen), is het aanpassen van het bedrag van het leefgeld of het niet langer ten laste nemen van bepaalde bijkomende en niet uitdrukkelijk door de Opvangwet voorziene kosten (bijv. kabeltelevisie) juridisch verdedigbaar indien het loon hoger dan leefloon zou zijn maar de opheffing niet mogelijk is omdat het slechts een tijdelijke arbeidsovereenkomst is. Voorzichtigheid en proportionaliteit zijn wel geboden. De uiteindelijke beoordeling komt toe aan de arbeidsrechtbank bij een eventuele klacht van de werkende bewoner. Voor Fedasil ligt het verminderen van het leefgeld moeilijk omdat dit leefgeld met de LOI-subsidie betaald wordt en Fedasil niet wil dat de LOI winst maken wanneer een LOI-bewoner werkt. De VVSG heeft begrip voor dit standpunt maar vraagt ook begrip voor de OCMW s die een zekere gelijke en rechtvaardige behandeling van hun cliënten nastreven. Een aanpassing van de Opvangwet zou een betere en meer rechtszekere oplossing kunnen zijn. De VVSG raadt verder aan om aan werkende bewoners voor te stellen om een deel van het loon aan consumptie te besteden en de rest te sparen, ook na betaling van de dagprijs. Belangrijkste argument is dat ze dat gespaarde geld goed zullen kunnen gebruiken wanneer ze het LOI verlaten, zowel met als zonder verblijfsrecht. 14 februari /7

7 Wat mag u nog verwachten? Fedasil zal binnenkort een eerste instructie versturen met daarbij een typeformulier waarmee de asielzoeker kan verklaren dat hij de op hem rustende informatieplicht zal naleven. Er zal ook bijkomende informatie gegeven worden over de wijze waarop Fedasil de dagprijs aan de asielzoekers gaat factureren. Fedasil en de opvangpartners, waaronder de VVSG voor de LOI, zullen zeker nog samen zitten om praktische oplossingen uit te werken voor de verschillende vragen en knelpunten die er nog zijn. U kan al uw vragen en/of knelpunten doorgeven aan: fabienne.crauwels@vvsg.be. Fabienne Crauwels 14 februari februari /7