Startnotitie 1. Visserijbeleid

Transcriptie

1 Startnotitie 1 Visserijbeleid Afdeling: Stêd en Plattelân Steller: Klaas Talma Portefeuillehouder: Johannes Kramer Datum: 2 december 2013 Leidinggevende: Anneke Bodewitz 1 Waarom een startnotitie? In een startnotitie schetsen we op hoofdlijnen welke zaak aan de orde is. Het bestuur bepaalt op basis van een startnotitie of zij een bestuursopdracht of uitwerking van een onderwerp nodig acht. De startnotitie is voor het bestuur aanleiding in opiniërende zin over de aan de orde zijnde zaak te praten. We voorkomen door het werken met startnotities dat we tijdkostende werkzaamheden (b.v. berekening van kosten, inzet aan personeel e.d.) verrichten, terwijl het bestuur later besluit dat er geen nieuw beleid nodig is (bijvoorbeeld omdat de kaders voldoende helder zijn). 1

2 1. Inleiding In 2004 is door de Staten uitgesproken geen visserijbeleid meer te voeren. De beleidsnota visserij die op dat moment aan de Staten is voorgelegd, is voor kennisgeving aangenomen. Nadien is op 21 september 2011, de door de PVV ingediende motie overgenomen door het college van Gedeputeerde Staten (GS). Toegezegd is met een verkennende notitie te komen over het onderwerp visserij. Dit is bevestigd door GS op 3 oktober 2011, in reactie op de door de VVD gestelde Statenvragen. Met de voorliggende startnotitie wordt tegemoet gekomen aan de toezegging. De voorliggende Startnotitie Visserij heeft tot doel duidelijkheid te krijgen over de vraag of er beleid voor visserij gewenst is. In de Startnotitie worden de hoofdlijnen geschetst en worden keuze mogelijkheden voorgelegd. De keuze mogelijkheden variëren van het uitvoeren van uitsluitend de wettelijk taken tot het schrijven en uitvoeren van nieuw beleid. 1. Inhoudelijke specificatie a. Situatieschets In Friesland is de visserij een sector met een economische en maatschappelijke functie. Op dit moment is er veel te doen als het gaat om visserij. Voor Fryslân is de visserij in drie geografische gebieden te onderscheiden: visserij op het Wad, visserij in het IJsselmeer en de overige binnenvisserij (Friese Boezem). Vooral voor het IJsselmeer en de Waddenzee is er sprake van aanzienlijk teruggang van het aantal vissen per soort en/of er is een ongezonde leeftijdsopbouw (vooral jonge exemplaren). Hier liggen meerdere oorzaken aan ten grondslag. Duidelijk is dat overbevissing, voornamelijk door de beroepsmatige visserij, er voor zorgt dat de trend negatief is en dat de situatie op dit moment kritiek is. De situatie voor de visserij op de Friese Boezem is gunstiger. In de visstandbeheercommissie voor de Friese Boezem, werken de beroeps- en sportvisserij samen en stellen gezamenlijk een visplan op. Sportvisserij is in toenemende mate een belangrijk onderdeel van visserij. In Friesland gaat zijn ruim leden aangesloten bij hengelsportverenigingen. Jaarlijks wordt er naar schatting door mensen uit binnen- en buitenland gevist in Fryslân. Naast het belang van de visserijsector is er ook een groot natuurbelang. Vis is een onderdeel van de voedselketen en diverse dieren zijn afhankelijk van bepaalde vissoorten. De voor de natuur belangrijke geografische gebieden (Waddenzee en IJsselmeer) zijn beschermd. Deze beschermde status is in (nieuwe) regelgeving verankerd, grotendeels verwoord in de Kaderrichtlijn Water (KRW), de Europese aalverordening en de aanwijs van de Natura2000 gebieden. Daarnaast geldt nog een soortenbescherming op basis van de Flora- en Faunawet. Door de problemen binnen de visgebieden (te weinig vis en een ongezonde leeftijdsopbouw) zijn de belangen tegenstrijdig, met de visserij aan de ene kant en de belangen van de natuur en het ecosysteem aan de andere kant. Dit leidt tot frictie en conflicten met als gevolg dat er regelmatig bezwaar en beroep wordt aangetekend tegen verleende vergunningen. De provincie Fryslân verleent een deel van de vergunningen en wordt vanuit die rol betrokken bij de conflicten. Om de cyclus van het steeds opnieuw bezwaar maken te doorbreken is een structurele oplossing nodig; visserij moet duurzaam worden. Dit wil zoveel zeggen als; vitale visserijsectoren die duurzaam ondernemen in evenwicht met de belangen van natuur en milieu. Daarvoor is een belangrijke omslag noodzakelijk binnen de visserijsector. Op dit moment is er te veel vangstcapaciteit waardoor de neerwaartse trend doorzet. Vooral de gemechaniseerde en beroepsmatige visserij moet naar een omslag. b. Wat is het probleem? De huidige wijze van visserij zorgt voor een neerwaartse trend en een kritieke situatie, voor zowel de visstand als ook voor de visserijsector. Dit komt omdat de huidige visserij niet duurzaam is en vooral de beroepsvissers staan voor een transitie en moeten omvormen (waarbij er nog een keus is tussen snel of langzaam -warme of koude sanering-). De oorzaken zijn in hoofdlijn (de hieronder weergegeven opsomming is niet uitputtend): Te veel vangst t.o.v. natuurlijk evenwicht van de soort; Te veel vangstschade waardoor ecosysteem beschadigd wordt; 2

3 De voorwaarden vanuit natuurwetgeving moeten worden nageleefd (de grenzen worden gehandhaafd, of afgedwongen door bezwaar en beroep, met daardoor druk op vangst(methode); Prijsvorming onder druk door import en kweek; Onvoldoende visintrek; Verdeeldheid binnen de sector; Stroperij en de bestrijding daarvan; Concurrentie tussen beroeps- en sportvisserij; Kleine beroepsgroep met beperkte belangenbehartiging; Slecht imago; c. Zijn er ook kansen? De kansen en sterke punten van de beroepssector liggen voor drie gebieden in dezelfde lijn: o Verbreding van activiteiten; o Samenwerking in de visserijketen, regulering van de visserijdruk (o.a. visplannen); o Kennis en kunde inzetten en vermarkten; o Beter imago en betere communicatie met maatschappij; o Specifieke en regionale producten; o Betere belangenbehartiging. Sportvisserij is een groeiende markt en Fryslân heeft mogelijkheden om verder uit te groeien tot één van de sportvisserij gebieden van Europa, naast bijvoorbeeld Ierland en Scandinavië. Economisch liggen hier kansen; Kansen liggen er ook voor samenwerking op het gebied van stroperij bestrijding. Het werken in toezichtskringen blijkt effectief te zijn; De waddenvisserij kan zich ontwikkelen naar een kleinschalig regionaal gebonden visserij. Het is nog onduidelijk wie hier het initiatief in neemt, maar de regio heeft wel ambitie. Er liggen duidelijke raakvlakken met bijvoorbeeld de lokale economie, visserij, toerisme; De provinciale bijdrage aan het EFMZV kan mogelijk als flankerende/ondersteunende maatregel voor transitie en verduurzaming worden ingezet. d. Wat zijn de wettelijke taken van de provincie en wat doet het Rijk? Het Rijk is verantwoordelijk voor de visserij. Dit is geregeld in de visserijwet van Deze wet regelt de visserij voor de zeevisserij, de kustvisserij en de binnenvisserij. De provincie heeft een bevoegdheid op grond van de Natuurbeschermingswet (NB-wet). De provincie verleent alle vergunningen in het kader van deze wet behalve een aantal bij Algemene maatregel van Bestuur aangewezen projecten, handelingen of categorieën van gebieden. De niet-handmatige schaal- en schelpdiervisserij, het vangen van mosselzaad, schelpdiercultures, het uitzetten van mosselen en de sleepnetvisserij in zoute wateren is daardoor een bevoegdheid van het Rijk. In de praktijk betekent dit dat de provincie het bevoegd gezag is (NB-wet vergunningen verleend) voor: De handmatige schaal- en schelpdiervisserij De visserij in zoete wateren (het Rijk is eigenaar en beheerder van het IJsselmeer en daarmee verantwoordelijk voor de visserij in dit water, maar de provincie verleent voor deze activiteit de NB-wet vergunning). Het Rijk is op grond van de Visserijwet en de NB-wet het bevoegd gezag voor de meeste beroepsmatige visserij. De oplossing voor herstel van de visstanden ligt vooral in het terugdringen van de overbevissing. Omdat dat een rijksverantwoordelijkheid is ligt daar ook de primaire verantwoordelijkheid en sleutel voor de transitie van de sector en de sturing op dat dossier. Tenslote kan de provincie een taak hebben als het gaat om de Natura-2000 gebieden. 3

4 Via de privaatrechtelijke lijn heeft de provincie een verantwoordelijkheid voor de Friese meren, nu deze in eigendom zijn overgenomen. e. Wie is verantwoordelijk voor het visserijbeleid? Het Rijk is verantwoordelijk voor de visserijwet. Vanuit die rol stelt het Rijk beleid op voor het strategisch en tactisch visserijbeleid. De gebiedsbeheerders zijn verantwoordelijk voor het uitvoeren van het visserijbeleid. Deze organisaties stellen het uitvoerend visserijbeleid op. Dit zijn de Waterschappen en Rijkswaterstaat voor de grote wateren. De provincie Fryslân is sinds kort verantwoordelijk voor de Friese Meren, hiervoor moet nog uitvoerend beleid worden opgesteld. Verder is de provincie verantwoordelijk voor de Natuurbeschermingsvergunningen (met uitzondering van enkele NB-wet vergunningen op de Waddenzee, die door het Rijk worden afgegeven zie ook punt 1c-). De kaders voor de NB-wet vergunningverlening zijn wettelijk vastgelegd waarmee er geen (beleids)keuzes zijn. f. Wat doet de provincie meer dan wettelijke taken? Het behandelen van Bezwaar- en beroepsprocedures in het kader van de NB-wet vergunningen vraagt elk jaar weer extra ambtelijke capaciteit. Eerst wordt de vergunning opgesteld en vervolgens gaat er veel tijd zitten in de bezwaar- en beroepsprocedures. In plaats van de procedures af te wachten kan er ook voor gekozen worden de juridische procedures te voorkomen. Dit kan door te sturen in de richting van duurzame visserij. In Fryslân is er voor gekozen behoedzaam te sturen in het proces van omvormen naar duurzame visserij. Hiermee komt een structurele oplossing binnen bereik, terwijl die structurele oplossing bij de juridische procedures buiten beeld blijft. Om die reden wordt op dit moment (mee)gewerkt aan de volgende omvormingsprocessen: Mediation-traject IJsselmeervisserij (provincie Fryslân neemt een tijdelijke trekkersrol bij de projectmatige uitvoering van de afspraken); Convenant Garnalenvisserij op de Waddenzee; Visserij op de Waddenzee, zoals handkokkel- en oestervisserij. Daarnaast speelt de provincie in meer of mindere mate een rol bij: Advisering bij het opstellen van een programma voor Visserij bij het Waddenfonds; Subsidieverstrekking op basis van het Europees Visserij Fonds (EVF) door Plattelandsprojecten (met plattelandsontwikkelingsgelden als cofinanciering); g. Zijn er wensen vanuit de Mienskip? In reactie op de Startnotitie Visserij is door belanghebbenden aangegeven dat de provincie een actievere rol kan spelen. Voor sommige belanghebbenden is het voldoende als de provincie op onderdelen een actievere rol zou spelen. Andere belanghebbenden geven aan dat de provincie nieuwe beleid zou moeten opstellen en uitvoeren. In onderstaande tabel zijn de voornaamste wensen benoemd: Nr. Omschrijving 1 Deelname aan en coördinatie voorkomen en bestrijden van visstroperij 2 Meer sturing op voorkomen juridische procedures 3 Initiëren, organiseren en implementeren van kansen voor Sportvisserij 4 Deelname aan VBC en andere overleggen tussen Sport- en beroepsvisserij 5 Sturing op het voorkomen dat otters verdrinken in visnetten (ottergrids) 6 Praktische uitvoering visserijbeleid h. Wat is verder van belang? De vaak eeuwenoude cultuurhistorische verankering van de visserij in de kustplaatsen maakt dat er een aanzienlijk belang is bij passende oplossingen om visserij te behouden; De zichtbaarheid van visserij in de kustplaatsen is toeristische en recreatief van blijvend economisch belang; Visserijhavens zijn recreatieve trekpleisters; 4

5 Het blijkt dat de sector zelf verdeeld is en de vissers onderling snel kiezen voor het individualisme (geen win-win) en vanuit die context behoefte hebben aan gepaste sturing van buitenaf; Er is behoefte aan een gezonde ecologische toestand met mogelijkheden voor duurzame beroeps- en sportvisserij. i. Wat zijn de directe belangen van de provincie? De provincie heeft een belang als het gaat om: Natuurbescherming o Vanuit wetgeving (NB-wet) o Robuuste natuur Lokale economie Recreatie & Toerisme Het eigendom van de Friese meren (eigendom overgenomen van het Rijk) j. Wat is de relatie met andere processen/projecten? Behoudens voor de sector zelf (markt en concurrentiekracht) is/kan visserij ook van belang zijn voor: Recreatie en toerisme (Voor Fryslân is R&T de belangrijkste sector en een speerpunt, de visserij kan daaraan bijdragen); Behoud en herstel natuurwaarden (inzet van kennis en kunde); Cultuur, landschap en samenleving (visserij is van oudsher verweven met de kuststrook, zowel in de dorpen en steden, het landschap, de economie, als ook de samenleving); Sportvisserij k. Wat is de doelstelling van deze Startnotitie? De doelstelling is, op hoofdlijnen duidelijkheid te geven over de rol en de inhoudelijke bijdrage van de provincie als het gaat om visserij en de verschillende keuze mogelijkheden te schetsen. l. Wat is het beoogd resultaat van de Startnotitie? Dat er een afgewogen besluit kan worden genomen of een verdere uitwerking van dit beleidsveld noodzakelijk, of gewenst is. 2. Financiën en organisatie a. Welke subsidiemogelijkheden en financiële kansen liggen er? Er zijn op dit moment twee grote subsidiebronnen, het Europees Visserij Fonds (EVF) en het Waddenfonds. Het EVF loopt af in 2013 maar er wordt gestuurd op een verlenging. De afgelopen jaren was er jaarlijks 0,5 miljoen beschikbaar voor projecten (gericht op duurzame visserij, markt en concurrentiekracht, maatschappelijke positie, cultuur en identiteit en verbreding van bedrijfsactiviteiten. Het Waddenfonds loopt tot Beide fondsen bieden kansen om in te zetten. Bijvoorbeeld voor pilots, duurzame oplossingsrichtingen, alternatieve en verbrede economische bedrijfsvoering etc. Wellicht dat er vormen van groenfinanciering mogelijk zijn, die bijdragen aan de verduurzaming van het IJsselmeergebied. Deze zouden dan worden gevoed uit compensatiemiddelen voor gebiedsingrepen in het IJsselmeergebied. 5

6 b. Hoe werken wij op dit moment en hoe is het georganiseerd? De huidige capaciteit is afgestemd op het uitvoeren van de wettelijke taken (Natuurbeschermingswet). Daarnaast participeert de provincie in enkele transitieprocessen, dit omdat de provincie een belang heeft bij een zekere sturing (vermindering bestuurlijke drukte, vermindering maatschappelijke onrust en/of het versnellen van het vinden van een oplossingsrichting). De ambtelijke capaciteit is geënt op het uitvoeren van de wettelijke taken. Door de inzet van capaciteit op de wettelijke taken én de inzet op transitieprocessen is de grens bereikt, van wat qua ambtelijke inzet kan. Door de extra inzet op de transitieprocessen is er sprake van piekbelasting. Dit kan niet langer duren dan maximaal ca. 3 maanden. In de huidige praktijk is er sprake van een inzet met een meer structureel karakter. Dit is ongewenst en draagt ongewenst personele risico s in zich. c. Wat zijn de consequenties als er voor een steviger rol wordt gekozen Als er gekozen wordt voor een steviger rol van de provincie zal dit gevolgen hebben voor de ambtelijke inzet en de financiën. Meer taken uitvoeren kan uitsluitend als er extra capaciteit en financiële middelen beschikbaar komen. Verder is er een reële kans dat de sector en het Rijk op de provincie gaat leunen als het gaat om de omvorming van de sector. Daar staat tegenover dat er meer mogelijkheden worden gecreëerd om op te komen voor de belangen van de werkgelegenheid, de sprotvissers, de binnenvissers etc. d. Welke keuzemogelijkheden liggen voor als het gaat om het voeren beleid en wat zijn de voor- en nadelen? Hierna worden 4 scenario s geschetst met daarna de globale voor- en nadelen. Door hier een keus uit te maken kan bepaald worden of er nieuw visserijbeleid moet komen. A. Vergunningverlener en toetser. De provincie voert uitsluitend de wettelijke taken uit; B. Huidige situatie. De provincie voert de wettelijke taken uit, met incidenteel extra capaciteitsinzet bij de meest urgente knelpunten (bijv. bij juridische procedures); C. Aanvullend participeren. De provincie voert de wettelijke taken uit, zet incidenteel extra capaciteit in en voert de extra wensen uit zoals die door belanghebbenden zijn geuit; D. Maximaal sturend. De provincie wordt een aanjager om de verduurzaming van de visserij te bewerkstelligen en om kansen te benutten; Wat zij de voor- en nadelen van de verschillende varianten? De ervaring van de afgelopen jaren heeft opgeleverd dat uitsluitend optreden als vergunningverlener niet werkt bij visserij. Door de discrepantie tussen de Visserijwet en de NB-wet wordt (een deel van) de discussie op het bordje van de provincie gelegd. De huidige situatie blijkt in de praktijk goed te functioneren, waarbij af en toe extra inspanning wordt gepleegd op de meest urgente dossiers. Er zijn wensen vanuit de samenleving om op onderdelen extra inzet te plegen. Soms gaat het daarbij om knelpunten op te lossen, maar het gaat soms ook om kansen te verzilveren (bijvoorbeeld op gebied van Sportvisserij). Dit vergt echter een dusdanige inspanning over meerdere jaren. Voor die inspanningen is capaciteit nodig (geschat op 0,66 fte) en die is niet beschikbaar. Daarmee vervalt optie C als mogelijkheid. Variant D, maximaal sturen, heeft het nadeel dat de provincie het risico loopt verantwoordelijkheden naar zich toe trekt. Die verantwoordelijkheden zijn bij anderen belegd. Er is specifieke expertise nodig en qua controle en handhaving moeten zaken geregeld worden. Het is nodig om voor deze variant nieuw beleid te schrijven zodat het bestuur de juiste afwegingen en keuzes kan maken. Afhankelijk van de beleidsimpulsen zal dit een extra capaciteitsinspanning vragen van 1,5-2,5 fte. A, Vergunningverlener en toetser. De provincie voert uitsluitend de wettelijke taken uit; Voordelen: Duidelijke kaders voor bestuur en ambtenaren; Geen extra kosten (subsidies en bijdragen); Geen extra ambtelijke inzet; 6

7 De provincie neemt geen verantwoordelijkheden van anderen over. Nadelen: Veel vragen uit de Mienskip vanwege de bewegingen in de sector; Kansen blijven liggen (ook voor de inzet van subsidie gelden); Geen sturingsmogelijkheden om gewenste richtingen in te slaan; Er is ad hoc (en vaak achteraf) veel ambtelijke inzet nodig om vragen te beantwoorden en inzet te leveren bij politiek/bestuurlijke aandachtspunten; Als er problemen zijn, zijn deze vaak ook zo groot dat er bestuurlijke aandacht is vereist en er imago schade dreigt; Negatieve publicitaire aandacht; Synergiekansen met andere beleidsvelden blijven liggen; Kans op tegenstrijdigheden tussen Visserijwet en Natuurbeschermingswet bepalingen. B, Huidige situatie. De provincie voert de wettelijke taken uit met ad hoc, tijdelijke capaciteitsverhoging vanwege juridische procedures. Voordelen: Er wordt tegemoet gekomen aan de vragen uit de Mienskip (het maatschappelijk belang); Er ontstaan soms bijsturingsmogelijkheden (en voorkomen van juridische procedures) Er kan beperkt op dreigende problemen worden ingespeeld en waardoor er minder kans is op imago schade; Een zekere kennis blijft behouden; Geen extra formatie nodig. Nadelen De beschikbare ambtelijke capaciteit is een hard kader (er kan niet meer dan er aan capaciteit en kennis beschikbaar is); Er blijven kansen liggen (op subsidie, bijdragen aan structurele kansen); Er zijn veel piekbelastingen bij de NB-wet juristen en de ecologische beleidsmedewerkers. C, Aanvullend participeren (een stapje extra). De provincie voert de wettelijke taken uit en participeert (projectmatig). Bijvoorbeeld als er provinciale belangen in het geding zijn, er sturing nodig is of anderszins voordeel is. Voordelen: Er is capaciteit beschikbaar om op enkele zorgvuldig gekozen dossiers te sturen en dit voor het visserijbelang in het algemeen in te zetten (zie tabel op blz. 9 van deze Startnotitie om welke dossiers het gaat); Op termijn komen er structurele oplossingen voor de problematiek; Op termijn vallen de piekbelastingen weg; Er wordt tegemoet gekomen aan de vragen uit de Mienskip; Er ontstaan bijsturingsmogelijkheden (bijv. bij het Waddenfonds, EVF, kritieke dossiers) Meer kans op externe financiering (subsidies) die door de sector kunnen worden ingezet; Synergiekansen met andere beleidsvelden kunnen worden opgepakt; Er kan eerder en beter op dreigende problemen worden ingespeeld en waardoor bestuurlijke inzet en imago schade minder groot is; Kennis blijft behouden Nadelen Er is voor de komende 3 jaar incidenteel 100 dagen (0,66 fte) capaciteit nodig; Het risico bestaat dat er zaken worden opgepakt die de sector beter zelf kan oppakken; 7

8 D, Maximaal sturen. De provincie neemt verantwoordelijkheden over van andere overheden op visserijgebied (verantwoordelijkheden die op grond van de wettelijke taken bij de andere overheden horen). Voordelen: Meer mogelijkheden om kansen te pakken als het gaat om werkgelegenheids-, sportvissers- binnenvissers- en buitendijks visserijbelang Maximale sturingsmogelijkheden; Mogelijkheid om kennis uitbreiden. Nadelen Bestuur en ambtenaren moeten overal op inspringen, zonder bestuurlijke rol, taak en bevoegdheid; Er ontstaat onduidelijkheid over de posities, rollen en verantwoordelijkheden vanwege het ontbreken van een kader; Conflicten met het Rijk omdat de provincie op de stoel gaat zitten van het Rijk; Kost extra incidenteel en structureel geld (extra kosten en extra ureninzet); Degenen die verantwoordelijk zijn gaan achterover leunen. Er is dan een reële kans dat het probleem en de oplossingen bij de provincie terecht komen (incl. uren en geld). Er is specifieke expertise nodig, die (deels) ingehuurd moet worden. Meer verantwoordelijkheid nemen betekent ook verantwoordelijk voor controle, handhaving, afstemming met natuur, treffen van saneringsmaatregelen, regelen van visserijdruk, afstemming tussen de diverse visserijsectoren, zorgen voor een coördinatiefunctie etc; Extra capaciteit nodig (1,5 2,5 fte) en er is een beleidsplan nodig. 3. Wat zijn de personele en financiële gevolgen van de keuzes? Op dit moment is de formatie afgestemd op variant A. Dit is conform het in 2004 vastgestelde uitgangspunt waarbij geen visserijbeleid is vastgesteld. Er wordt gewerkt volgens variant B, waarmee de grens is bereikt van wat gevraagd kan worden. Een situatie als bij B zou eigenlijk maximaal 3 maanden mogen duren maar loopt al veel langer, waardoor er een toenemend risico is op overbelasting. Variant C vergt 100 dagen netto aan extra inzet, dit is 0,66 fte. Er is (vooralsnog) sprake van een tijdelijk karakter (3 jaar) aangezien het een projectmatige inzet betreft. Over drie jaar kan beoordeeld worden welke inzet dan benodigd is (structureel of incidenteel). Voor variant D is 1,5 3,0 extra formatie nodig, afhankelijk van de deelterreinen waar geïntensiveerd wordt. In dit geval wordt er een beleidsplan geschreven waarin de inzet wordt beschreven. 8

9 4. Gevraagde beslissing a Overwegingen en keuze Na de besluitvorming van PS in 2004 is een werkwijze ingevoerd waarbij uitsluitend de wettelijke taken worden uitgevoerd. Vanuit een pragmatische aanpak en vanwege politieke overwegingen is de huidige werkwijze ontstaan, waarbij op deelgebieden extra inzet wordt gepleegd en min of meer proactief wordt opgetreden. De voornaamste overwegingen komen voort uit de problemen in de visserijgebieden en het feit dat de bezwaar en beroepsprocedures veel extra tijd vraagt van de vergunningverleners. De problemen in de visserij zijn hardnekkig. Partijen maken veelal keuzes vanuit eigen belang waarmee de standpunten verharden. De oplossing ligt in de gezamenlijke oplossing waarbij iedereen een zeker voordeel heeft. Dit vraagt elke keer uitermate zorgvuldige besluitvorming om de juiste dingen te doen en de juiste besluiten te nemen. Teveel oppakken betekent al snel dat andere partijen nog meer achterover gaan leunen. Alleen de wettelijke taken uitvoeren betekent dat er veel energie moet worden gestoken in beroepsprocedures. De huidige situatie (variant B) past dan ook het beste. Om die rol te beschrijven is geen nieuwe beleidsnota nodig. Het college van Gedeputeerde Staten stelt daarom voor geen beleidsnota visserij op te stellen en kiest voor de variant B huidige situatie. Hierbij wordt het huidige beleid voortgezet en de verantwoordelijkheden blijven daar waar ze horen; bij de sector zelf en bij het Rijk. De provincie participeert slechts in enkele noodzakelijke processen. Deze noodzakelijke inzet heeft veelal tot doel de transitie naar een duurzame visserij te bewerkstelligen en dan alleen voor die onderdelen waar de provincie Fryslân een taak heeft bij de vergunningverlening en/of er sprake is van een ander provinciaal belang. Er is geen ruimte om tegemoet te komen aan de reacties van een aantal partijen die extra inzet van de provincie vragen op bepaalde dossiers. Reacties van belanghebbenden In bijlage 3 zijn de reacties van partijen weergegeven. In hoofdlijn zijn de reacties te onderscheiden in drie categorieën. De eerste is van mening dat de huidige werkwijze volstaat. De tweede groep is van mening dat de provincie op een aantal dossiers extra inzet moet plegen. De derde categorie is van mening dat de provincie een compleet visserij beleid moet gaan voeren. De motivering om extra in te zetten op onderdelen komt voort uit de gedachte dat onze provincie veel kansen biedt voor de sportvisserij en de regiefunctie op een aantal daaraan verwante onderdelen. Fryslân biedt veel kansen aldus de reactie en deze kansen zouden beter benut kunnen worden. De provincie kan een actievere rol spelen om coördinerend en stimulerend op te treden. Omdat het verzilveren van de kansen verspreid ligt binnen de provinciale organisatie (economie, recreatie & toerisme, beheer, etc.)en over verschillende externe actoren. Door een coördinerende rol en meer eenheid in beleid kunnen de kansen verzilverd worden. Een andere belangrijke reactie betreft de transitie naar Duurzame Visserij. Diverse partijen geven aan dat de provincie hier een steviger rol in kan spelen. Bijvoorbeeld door mee te helpen met de ombouw van schepen. Gevoelsmatig is er iets voor te zeggen om hier een helpende hand uit te steken. De visserijsector kan echter niet regionaal worden bekeken maar is bij uitstek een Europese en landelijke problematiek. Vanwege het regionaal overstijgende karakter en complexe geheel is een terughoudende rol van de provincie op zijn plaats. Conclusie: Variant B biedt de beste oplossing gelet op de beschikbare formatie. Daarvoor is geen visserijnota nodig. Al de andere varianten vergen extra inzet van capaciteit of hebben andere bezwaren in zich. 9

10 Benodigde capaciteit bij variant C. Omschrijving beschikbare capaciteit in fte Incidentele capaciteit in dagen per jaar Deelname aan en coördinatie 0 10 voorkomen en bestrijden van visstroperij Meer sturing op voorkomen juridische 0 30 procedures Initiëren, organiseren en implementeren 0 10 van kansen voor Sportvisserij Deelname aan VBC en andere 0 5 overleggen tussen Sport- en beroepsvisserij Sturing op het voorkomen dat 0 15 otters verdrinken in visnetten (ottergrids) Praktische uitvoering visserijbeleid 0 10 Totaal 0 80 dagen (0,66 fte) (gedurende de periode 2014 t/m 2016) 10

11 Bijlage 1 Achtergrond informatie: 1.1 Sportvisserij Er zijn ruim sportvissers in Fryslân die bijdragen aan verdere recreatieve mogelijkheden in Fryslân. Het gaat er dan om goed en toegankelijk viswater te hebben. Daarnaast zijn er nog ca kleine vispashouders. Jaarlijks komen ca mensen in Fryslân vissen. De omzet in de Friese Sportvisserij bedraagt ca. 26 miljoen euro. De Sportvissers hebben middelen om samen met de overheid te kunnen investeren in sportvisserij. 1.2 EVF en Sinds 2010 is voor de periode tot 2013 het Europees Visserijfonds ingezet voor de duurzame ontwikkeling van visserijgebieden. Hieraan doet de provincie Fryslân mee in het kader van plattelandsbeleid. Aan de hand van een Ontwikkelingsstrategie Visserijgemeenschappen Fryslân kunnen projecten worden gefinancierd. Voor het Waddenfonds ligt het in de bedoeling een visserijlijn te programmeren voor de Waddenzee en de Waddenregio op het vasteland. De Europese Commissie is op dit moment het EVF aan het voorbereiden voor de jaren Door het maken van een samenhangend pakket kan Fryslân investeren voor de visserij. Daarvoor is wel een hoog percentage cofinanciering uit de regio nodig. 1.2 Visbeleid Wetterskip. Wetterskip Fryslân is verantwoordelijk voor de uitvoering van het visbeleid op basis van het hierna genoemde juridisch kader: De Waterwet, de Wet Milieubeheer en de Waterregeling (bijlage V rapportage formulieren KRW); Het Besluit Kwaliteit en Monitoring Water (BKMW) en de Ministeriële Regeling Monitoring Kaderrichtlijn Water (MR Monitoring); Het Provinciaal Waterhuishoudingsplan en het Waterbeheerplan , inclusief de bijbehorende KRW-nota: Status, toestand, waterkwaliteitsdoelen en maatregelen KRWwaterlichamen ; Handboek Immissietoets, toetsing van puntlozingen op effecten voor het oppervlaktewater van het Ministerie van Infrastructuur & Milieu; De Keur van Wetterskip Fryslân en de Notitie Eigendomsbeheer; De Visserijwet voor zover het gaat om nadere regels voor het verhuur van visrecht in wateren waarvan het waterschap zelf eigenaar en daarmee visrechthebbend is. Het Wetterskip heeft daartoe o.a. opgesteld: o de beleidsnota ecologie & vis met Beleidsuitgangspunten, -regels en richtlijnen ter bescherming van de ecologische waterkwaliteit en de visstand. Vastgesteld door het Algemeen Bestuur van Wetterskip Fryslân op 3 april 2012 o het rapport Frylân aan de slag met vismigratie, d.d. 6 januari 2011, opgesteld door Wanningen Water Consult en LINKit consult in opdracht van wetterskip Fryslân Samenvatting uit het rapport Frylân aan de slag met vismigratie, d.d. 6 januari 2011 : Tussen zee en Fryslân Vissen vormen een essentieel onderdeel van het aquatisch ecosysteem. Het bereiken van een gezond en leefbaar watersysteem is mede afhankelijk van de visstand. Vissen hebben vrije bewegingsruimte nodig voor het volbrengen van hun levenscyclus en voor het duurzaam in stand houden van populaties. Concreet betekent dit dat vrije vismigratie essentieel is voor het bereiken van ecologische doelstellingen. Het beheergebied van Wetterskip Fryslân heeft met haar vele meren, plassen, beken en uitgebreide boezem ook een kraamkamerfunctie voor vissen uit de Waddenzee en het IJsselmeergebied (o.a. spiering, driedoornige stekelbaars en rivierprik). Het 11

12 beheergebied vormt daarnaast een belangrijk leefgebied voor aal, die opgroeit in het zoete water en voor zijn voortplanting juist weer naar zee trekt. Barrières en oplossingen De reis van de vis over de ecologische onderwater snelwegen, ofwel vismigratieroutes, verloopt niet zonder risico. Gemalen, sluizen en stuwen zijn vaak onneembare barrières waardoor vismigratieroutes zijn geblokkeerd. In de provincie Fryslân alleen al zijn duizenden obstakels aanwezig. Om de vissen een handje te helpen en om aan ecologische doelstellingen van de Europese Kader Richtlijn Water te voldoen werkt Wetterskip Fryslân aan het slechten van vismigratiebarrières. Dit gebeurt overigens al sinds enige jaren. Op diverse plaatsten zijn, zoals bij Roptazijl en in het Koningsdiep, vismigratievoorzieningen gebouwd. Daarnaast wordt sinds 2007 bij nieuwbouw van gemalen standaard visvriendelijke principes toegepast. Fryslân aan de slag met vismigratie Het ontbrak echter aan een volledig overzicht van knelpuntlocaties en werking van reeds aangelegde voorzieningen en aan een gestructureerde aanpak van de prioritaire knelpunten voor Fryslân. Wetterskip Fryslân heeft daarom het project Fryslân aan de slag met vismigratie opgepakt. De uiteindelijke doelstelling van dit project is het oplossen van de prioritaire vismigratieknelpunten. Het beheergebied kent vele honderden barrières voor vis. Vanuit het oogpunt van praktische haalbaarheid en kosten is een selectie gemaakt van de belangrijkste prioritaire knelpunten die tot 2027 worden opgelost. Visie vismigratie en werkwijze Wetterskip Fryslân streeft naar vrije migratie van vissen van de Waddenzee en IJsselmeer naar het beheergebied en weer terug. Wetterskip Fryslân komt daarmee de verplichtingen uit de Beneluxbeschikking vismigratie en het Europese Aalverordening na, onder meer door het uitvoeren van het KRW-maatregelenprogramma. In de periode tot 2016 worden minimaal 43 prioritaire knelpunten in vismigratieroutes opgelost. Dit is als verplichting vastgelegd in het KRW-maatregelenprogramma. Wetterskip Fryslân geeft (daarbij) prioriteit aan migratiebarrières: 1. Tussen het beheergebied en de Waddenzee/ IJsselmeergebied; 2. Binnen natte ecologische verbindingszones; 3. Binnen en tussen KRW waterlichamen; 4. Tussen boezemwateren en plassen en (overige) natuurgebieden met uitzondering van gebieden naar welke geen migratie van (ongewenste) vis gewenst is; 5. Van en naar gebieden met veel open water, veel oeverlengte en een goede waterkwaliteit. Wetterskip Fryslân volgt bij de aanpak van vismigratieknelpunten een tweesporen benadering: 1. Prioritair spoor: Het waterschap streeft naar vrije vismigratie vanuit de Waddenzee en het IJsselmeergebied naar en door de KRW-waterlichamen en langs Ecologische Verbindingszones en visa versa. Deze wateren worden als hoofd migratieroutes (ecologische snelwegen) voor vissen gezien. Hierbinnen zijn 93 prioritaire vismigratieknelpunten gelokaliseerd waarvan er minimaal 43 voor eind 2015 worden opgelost. Deze ambitie is onderdeel van het KRW programma. 2. Algemeen spoor: Voor de vismigratieknelpunten in de overige wateren wordt gestreefd naar een veilige migratie van vissen. Het doden en beschadigen van vissen bij kunstwerken wordt zoveel mogelijk voorkomen. Het waterschap past hiervoor visvriendelijke principes toe, conform de best beschikbare technieken. Bij elke renovatie of vernieuwing van een gemaal, sluis, duiker of stuw maakt het waterschap een nut en noodzaak afweging over inbedding van visvriendelijke principes. Er worden geen nieuwe knelpunten bijgebouwd. 12

13 Actieprogramma Om aan de bovenstaande ambitie te voldoen is voor de periode tot en met 2015 een Actieprogramma Vismigratie geformuleerd. Op basis van beschikbare capaciteit en middelen volgt nog een concrete uitwerking van de acties die in het eerste jaar zullen worden opgepakt. Vervolgens wordt het Actieprogramma elk jaar geactualiseerd. Het Actieprogramma Vismigratie is opgebouwd rond vier thema s: 1. Maatregelen ter bevordering van vismigratie (sluizen, gemalen, stuwen); 2. Kennis en onderzoek (o.a. effecten van maatregelen, visvriendelijkheid gemalen); 3. Communicatie (intern en extern); 4. Algehele coördinatie en rapportage (intern en extern). 13

14 Bijlage 2 Reacties op de concept Startnotitie Visserij partij Samenvatting reactie Reactie provincie Wetterskip Fryslân Wijst er op de vissituatie in de boezem niet vergelijkbaar is met het IJsselmeer en de Waddenzee. Partijen werken goed samen in de Friese Boezem. Onderschrijft de keus voor variant C. De belangen vanuit waterkwaliteit en aquatische ecologie zouden benoemd moeten worden. De rol van de provincie op enkele deelgebieden kan beter (bijv. invoering stopgrids voor de otter en de bescherming van de aal). Gemeente Dongeradeel Vissersbond PVV Sportvisserij Fryslan (via gesprek) Pleit voor een actievere rol van de provincie bij de omvorming naar Duurzame Visserij; Pleit voor meer aandacht voor Sportvisserij; Adviseert te kiezen voor de variant Maximaal Sturen (Variant A) Pleit voor haalbare oplossingen voor de overcapaciteit bij de vissers, d.m.v. een warme sanering. Wenst meer samenwerking tussen onderwijs, visserij en scheepswerven in Fryslân. Wenst een oplossing C+ door het stimuleren van overstijgende samenhangende projecten (horizontale en sectorale samenwerking). Onderwijs, visserij, scheepbouw, internationale samenwerking, toerisme en recreatie (Fryske Visserijdagen) Pleit voor een actievere rol van de provincie om de kansen die er liggen op gebied van Sportvisserij te verzilveren. Startnotitie is aangepast op onderscheid Friese Boezem (gunstiger situatie) en overige wateren. De notitie is aangescherpt als het gaat om Sportvisserij. De keus voor variant A is niet overgenomen gezien de onduidelijkheid die er mee wordt opgeroepen. In het kader van de IJsselmeervisserij wordt gewerkt aan een masterplan, daar hoort dit bij. Het stimuleren van: overstijgende samenhangende projecten (horizontale en sectorale samenwerking) Onderwijs, Visserij, Scheepbouw, Internationale samenwerking, Toerisme en recreatie (Fryske Visserijdagen) wordt niet als oplossing voorgesteld vanwege o.a. de nadelen. Daarnaast is landelijk en Europees beleid en regelgeving leidend. Is als impuls, waar capaciteit voor wordt vrijgemaakt meegenomen. 14

15 Gemeente Harlingen (via gesprek) Staatsbosbeheer Pleit voor een actievere rol van de provincie bij de omvorming naar Duurzame Visserij; Vraagt een actieve rol van de provincie (ook financieel) bij de ombouw van de visserijhaven; Adviseert te kiezen voor de variant Maximaal Sturen (Variant A) Pleit voor een maximaal sturende en regisserende rol, vooral vanuit het belang van duurzaam visbeleid. SBB stelt de vraag of de provincie geen rol op zich moet nemen zorg te dragen voor meer afstemming en regie op interprovinciaal (Waddenzee en IJsselmeer), provinciaal en regionaal niveau. Maar ook wat de rol en relatie van de provincie is met de regionale visbeheeroverleggen. Provincie Groningen Onderschrijft de keus voor variant C, juist om te voorkomen dat de provincie taken op zich neemt die niet des provincies zijn en daarmee onduidelijkheid zal veroorzaken. Geeft verdere een aantal tekstueel/inhoudelijke suggesties, waarmee de Startnotitie duidelijker wordt. Provinciale Commissie Landelijk Gebied (PCLG), besproken op 18 oktober 2013 De leden van de PCLG kunnen zich vinden in de geschetste hoofdlijn. Suggesties: Aalvisserij benoemen; Onderwater natuur benoemen Aandacht voor de ambtelijke formatie vragen Als het gaat om visstroperij pragmatisch aansluiten Pragmatisch aansluiten bij de waddenvisserij (Rijke Waddenzee en Schelpdierenvisserij); De varianten objectiveren Verwijzen naar andere programma s (bijv. Wurkje foar Fryslân) Sportvisserij toevoegen bij de speerpunten De keus voor variant A is niet overgenomen gezien de onduidelijkheid die er mee wordt opgeroepen. In de Startnotitie komt dit aan bod en bij de voorgestelde intensivering wordt dit benoemd. Als er gekozen wordt voor variant C, worden deze aspecten opgepakt De suggesties zijn grotendeels overgenomen Een groot deel van de suggesties komen terug in de extra impulsen. 15