Geneesmiddelen in de afvalwaterketen

Transcriptie

1 Geneesmiddelen in de afvalwaterketen Barry Pieters Grontmij B.V., Team Ecologie, Amsterdam 1

2 Geneesmiddelen in milieu: veel aandacht 2

3 Geneesmiddelen in Nederland Grote diversiteit: werkzame stoffen samengesteld metabolieten Humaan ? Veterinair ? Meestal farmacologisch effect bij lage concentraties Vaak hoge oplosbaarheid Voorkomen in afvalwater, oppervlaktewater, grondwater en drinkwater Verschillende inzichten humane en ecologische risico s 3

4 Geneesmiddelengebruik per leeftijd Toename gebruik door vergrijzing! 4

5 Meetbare concentraties geneesmiddelen in oppervlaktewater T. ter Laak et al., Environment International,

6 Route humane geneesmiddelen waterketen woonwijken zorginstellingen ziekenhuizen afvalwater rwzi oppervlaktewater drinkwater 6

7 Monitoring humane geneesmiddelen: ZORG project Doel: kwantificeren vracht geneesmiddelen uit afvalwater Locaties monitoring: effluent zorginstellingen effluent woonwijken influent RWZI 8 waterschappen effluent RWZI Chemische monitoring: 55 geneesmiddelen Prioritering volgens Milieurisico index 7

8 Emissie zorginstelling is groter dan emissie woonwijk (per persoon!) Vracht op basis metingen (gram/persoon/jaar) Zenuwstelsel Spier- en skeletsysteem Spijsvertering en metabolisme gemiddelde woonwijk 8

9 Typen geneesmiddelen in zorginstelling & woonwijk 100 Zenuwstelsel Spier- en skeletsysteem Spijsvertering en metabolisme Vracht op basis metingen (%) gemiddelde woonwijk 9

10 Wat hebben we nu? Bruikbare emissie kentallen 10

11 Relatieve bijdrage (%) van vrachten zorginstellingen aan influent RWZI s Verzorgings- en verpleeghuis Verzorgings- en verpleeghuis Verpleeghuis Verpleeghuis GGZ GGZ Lichamelijk gehandicapt RWZI Land van RWZI RWZI RWZI Groesbeek RWZI Stadskanaal RWZI Simpelveld RWZI Tholen Stof Ciujk Amersfoort Eindhoven Breedeweg Bezafibraat 3,3 3,1 Carbamazepine 1,1 1,3 4,5 Clofibraat 2,6 Clozapine 19, ,5 Diclofenac 1,4 1,5 Dipyridamol 93 1,2 Gabapentine 4 4,5 Gemfibrozil 8,8 6,6 Levetiracetam 1,7 7,5 14,8 Lidocaïne 2,7 Lithium 2,1 Metformine 1,1 6,2 1,2 Metoprolol 2,6 Naproxen 1,3 1,9 Oxazepam 12,1 1,8 7,4 Pipamperon 12 Quetiapine 2, Sotalol 10,6 3 Sulfamethoxazol 7,4 1,7 Trimethoprim 5,2 1,6 7,7 11

12 Grootte bronnen geneesmiddelen (gram/persoon/jaar) zorginstelling woonwijk ziekenhuis 10 g/p/j 1,8 g/p/j 24 g/p/j 3 g/p/j RWZI 1 g/p/j 12

13 5 zorginstellingen 100 bedden/instelling inwoners 1 ziekenhuis 600 bedden 2 zorginstellingen 100 bedden/instelling inwoners 1 ziekenhuis 600 bedden 1 kg/j 1 kg/j 1 kg/j 1 kg/j 1 kg/j 90 kg/j 14 kg/j 1 kg/j 1 kg/j 18 kg/j 14 kg/j 34 kg/j 109 kg/j RWZI RWZI 11 kg/j 36 kg/j Geringe verdunning Sterke verdunning Geringe verdunning Sterke verdunning 13

14 Verwijderingspercentages RWZI s ATC Code Stof Verwijdering (%) A10BA02 Metformine 89 B01AC07 Dipyridamol 96 C01BB01 Lidocaïne 22 C03AB02 Bezafibraat 93 C07AA07 Sotalol 19 C07AB02 Metoprolol 26 C10AB02 Bezafibraat 64 C10AB04 Gemfibrozil 48 J01EA01 Trimethoprim 8 J01EC01 Sulfamethoxazol 76 J01FA10 Azitromycine 33 L01AA01 Cyclofosfamide 100 M01AB05 Diclofenac 29 M01AE01 Ibuprofen 96 M01AE02 Naproxen 84 M01AE03 Ketoprofen 49 N02BB01 Fenazon 100 N03AA03 Primidon 17 N03AF01 Carbamazepine 9 N03AX12 Gabapentine 15 N03AX14 Levetiracetam 84 N05AD05 Pipamperon 58 N05AH02 Clozapine 56 N05AH04 Quetiapine 87 N05AN01 Lithium 15 N05BA04 Oxazepam 18 V08AA05 Joxitalaminezuur 38 V08AB10 Jomeprol 75 Grote variatie! Zelfs binnen 1 groep.. 14

15 Prioritering volgens milieurisico-index = vracht effluent / Defined Daily Dosis (DDD) Geneesmiddel in effluent RWZI Milieurisico-index Waterschap GWRC Klasse RIVM C07AB02 - Metoprolol 37,5 7 II N05BA04 - Oxazepam 20,3 7 III A10BA02 - Metformine 8,8 7 III x C07AA07 - Sotalol 8,5 7 II x N05AD05 - Pipamperon 7,2 5 M01AB05 - Diclofenac 5,9 7 I N05AH02 - Clozapine 5,5 7 C 01 BB 01 - Lidocaïne 3,3 6 N03AX12 - Gabapentine 2,9 7 x N05AH04 - Quetiapine 1,8 5 B01AC07 - Dipyridamol 1,5 4 N03AF01 - Carbamazepine 1,3 7 I J01EA01 - Trimethoprim 1,2 5 II M01AE03 - Ketoprofen 1,2 4 C10AB04 - Gemfibrozil 1,0 7 I M01AE02 - Naproxen 0,9 7 I x J01FA09 - Clarithromycine 0,5 1 II x N03AX14 - Levetiracetam 0,4 7 x N03AA03 - Primidon 0,4 1 C10AB02- Bezafibraat 0,3 6 I J01FA10 - Azitromycine 0,3 5 M01AE01 - Ibuprofen 0,2 7 I C10AB05 - Fenofibraat 0,2 1 J01EC01 - Sulfamethoxazol 0,2 3 I 15 x N02BB01 - Fenazon 0,0 1

16 Ecologische risico s geneesmiddelen Is het nu zo erg? Fluoxetine en 17α-ethinylestradiol - reproductie \ Fluoxetine - gedrag A. Lister al., Aquatic Toxicology,

17 Hormoonverstoring vis door de pil Effecten vis 17b-Estradiol (E2) en 17a-Ethinylestradiol (EE2) Vitellogenine inductie ( 5 ng/l E2, 1 ng/l EE2) Reductie in groei gonaden Vervrouwelijking mannelijke vissen ( 10 ng/l E2, 100 ng/l EE2) Veranderde sex ratio s Veranderd gedrag paring Terugval van populaties 17

18 Gebiedsstudie Utrecht geneesmiddelen Grontmij, WVE, provincie Utrecht, HDSR, STOWA, Vitens, OASEN Onderzoek bronaanpak RWZI s in relatie tot grootte ontvangende oppervlaktewater: locatiespecifieke aanpak 18

19 Schematische opzet onderzoek Geneesmiddelenkant Waterkant ziekenhuizen RWZI s zorginstellingen Relatieve bijdrage aan rwzi s Meest kwetsbare RWZI s Opp. water woonwijken HOT SPOTS drinkwateront trekkingen maatregelen zorg zuivering 19

20 RWZI s + lozingspunten + verdunningsfactoren 20

21 Type zorginstelling + bedden Kaart Bart 21

22 Aandeel type instelling per rwzi 22

23 Concentratie in het oppervlaktewater Kaart klaarmaken voor ppt. 23

24 Beleidsstudie 2011 voor I&M: 4 strategiën 24

25 Wat kost het? 25

26 Emerging pharmaceuticals MRI-röntgencontrastmiddelen? Verkoop 833 kg/jaar

27 Vragen? 27