Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar Verslag van een werkbezoek van een delegatie uit de vaste commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid aan Frankrijk (Parijs) en Duitsland (Berlijn) Nr. 1 VERSLAG VAN EEN WERKBEZOEK Vastgesteld 6 december 2001 Een delegatie uit de vaste commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft van 8 tot en met 13 juli 2001 een bezoek gebracht aan Parijs en Berlijn om zich te oriënteren op het reïntegratie- en voorzieningenbeleid voor arbeidsongeschikten in Frankrijk en Duitsland. Tevens is onder meer aandacht besteed aan het pensioenenstelsel, het sociale zekerheidsstelsel en het beginsel van «risque professionnel». De delegatie bestond uit de leden E. G. Terpstra (VVD), voorzitter van de commissie en delegatieleider, S. E. A. Noorman-den Uyl (PvdA), U. Santi (PvdA), G. Wilders (VVD), C. van der Knaap (CDA), A. J. Schimmel (D66) en A. Harrewijn (GroenLinks). Assistent-griffier van de Tweede Kamer, E. M. Sjerp, was de begeleidend griffier. Het programma is in overleg met de Nederlandse ambassades te Parijs en Berlijn opgesteld. De delegatie wenst haar erkentelijkheid uit te spreken aan het adres van H.M. Ambassadeur te Parijs, de heer Chr. M. J. R. Kröner, en zijn staf, in het bijzonder de heer J. S. Kramer gevolmachtigd minister en mevrouw A. Voerman medewerker economische afdeling, voor de geleverde inspanningen voor en tijdens het werkbezoek. Een woord van dank gaat ook uit naar H.M. Ambassadeur te Berlijn, de heer N. van Dam, en zijn staf, in het bijzonder de heer de heer P. van den IJssel, raadsmedewerker economische afdeling. De delegatie heeft in Frankrijk en Duitsland onder meer gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, werkgevers- en werknemersorganisaties, verzekeringsmaatschappijen, ondernemers, specifieke instellingen gericht op de reïntegratie van arbeidsongeschikten en counterparts van de commissie. Het hierna volgende verslag is een weergave van de indrukken die tijdens de gesprekken en de bezoeken op locatie zijn opgedaan. De voorzitter van de delegatie, Terpstra De griffier van de delegatie, Sjerp KST57780 ISSN Sdu Uitgevers s-gravenhage 2001 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 1 1

2 INHOUDSOPGAVEBlz. Algemeen 3 FRANKRIJK (Parijs) 1. Ministerie de l Emploi et de la Solidarité 3 Europese samenwerking 3 Arbeidsongeschiktheidsstelsel 3 Het COTOROP 5 Arbeidsreïntegratiemaatregelen 5 Het ontslagrecht 6 Pensioenen 6 Reïntegratie gehandicapten 6 2. MEDEF 7 3. COTOROP 8 4. Crédit Lyonnais 9 5. Fédération Francaise de Sociétés d Assurances Franse vakbonden CDGT en CGT Assemblée Nationale 11 DUITSLAND (Berlijn) 1. Bundesministerium für Arbeit und Sozialordnung 13 Arbeidsongeschiktheidsstelsel 13 Pensioenen Arbeitsamt Berlin-West Berufliches Trainungszentrum (BTZ) beim Berufsförderungswerk Berlin (BFW) Bundesvereiniging der Deutschen Arbeitgeberverbände Bundesversicherungsanstalt für Angestellten Berlin 17 Bijlage: werkprogramma werkbezoek Frankrijk en Duitsland 19 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 1 2

3 Algemeen De omvang en ontwikkeling van het aantal arbeidsongeschikten in Nederland heeft de afgelopen jaren meerdere malen aanleiding gegeven tot vragen omtrent een vergelijking met het buitenland. Op welke punten wijkt de Nederlandse wetgeving af van die in andere landen? Wat is in dit verband de betekenis van het elders gebruikelijke onderscheid naar risque social en risque professionnel in die regelingen? Mede in dit licht is een delegatie uit de vaste commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid afgereisd naar Frankrijk en Duitsland. In het volgende hoofdstuk wordt, per programma onderdeel, uitwerking gegeven aan het arbeidsongeschiktheidsstelsel in Frankrijk en Duitsland en de specifieke problemen waarmee men als afzonderlijk lidstaat van de Europese Unie mee te maken heeft. Per programma-onderdeel FRANKRIJK (Parijs) Maandag 9 juli 1. Ministère de l Emploi et de la Solidarité Bezoek aan het Ministère de l Emploi et de la Solidarité, met ontvangst door Mevrouw Elisabeth Lion, Conseiller Technique van de Direction de la Sécurité. De delegatie heeft met diverse functionarissen een onderhoud gehad over onder meer het Franse arbeidsongeschiktheidsstelsel, het pensioenvoorzieningenstelsel en de uitvoering door het Franse ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Europese samenwerking De heer Claude gaf een introductie inzake economische en sociale samenwerking binnen de Europese Unie. De nadruk werd daarbij gelegd op de samenwerking in de ECOFIN-raad en het Economisch en Sociaal Comité. Met name op ambtelijk niveau zijn goede contacten tussen de directeurgeneraal van het Franse en Nederlandse ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Dergelijke initiatieven zijn van belang voor een efficiënte en effectieve billaterale samenwerking op Europees sociaal en economische beleidsterrein. De heer Claude is van mening dat er een ondergrens zal ontstaan van sociale voorzieningen voor alle staatsburgers van de Europese Unie. Het betreft een sociaal Europees minimum zonder dat daarbij afbreuk wordt gedaan aan de specifieke eisen, wensen en omstandigheden van de afzonderlijke lidstaten. Echter voorkomen moet worden dat harmonisering van sociale zekerheidsstelsel drempelwerking tot gevolg heeft voor onder meer de toetreding van nieuwe EU-lidstaten. Arbeidsongeschiktheidsstelsel Met mevrouw Lion, Conseiller Technique van de Direction Sécurité is gesproken over de grondslag van het Franse Sociale Zekerheidsstelsel. De begroting van het sociale zekerheidsstelsel wordt separaat van de staatsbegroting ingediend. De financieringswet is de grondslag voor deze separate indiening, behandeling en stemming in het parlement. Het sociale zekerheidsstelsel wordt gefinancierd uit de nationale kas. Met uitzondering van de werkloosheidsvoorzieningen worden alle kosten en financiële risico s voor de sociale zekerheid hieruit bekostigd, te weten: beroepsziekten/ongevallen, ziektekosten, pensioenen en sociale bijstand voor gezinnen. Vanuit de nationale kas worden financiële middelen overgeboekt naar de lokale kassen van waaruit de daadwerkelijk uitbetaling Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 1 3

4 wordt verricht. In 2000 betroffen de uitgaven van het totale sociale zekerheidsstelsel miljard francs ( 275 miljard). Ter vergelijking de totale staatsbegroting in 2000 betrof miljard ( 245 miljard). Het Franse arbeidsongeschiktheidstelsel bestaat uit een tweetal onderdelen, te weten: 1 Risque social regeling (sociaal gerelateerde oorzaken) 2 Risque professionnel regeling (beroepsgerelateerde oorzaken) Ad 1. Risque social regeling (sociaal gerelateerde oorzaken): ongeval buiten de werkplek, alleen de medische kosten worden door het sociale zekerheidsstelsel gedekt. De arbeidsongeschiktheidsuitkering is gebaseerd op een percentage van het jaarinkomen van de afgelopen 10 jaar. Indien de hoogte van de uitkering onder het bestaanminimum valt, kan men een beroep doen op een aanvullende (bovenwettelijk) vergoeding voor onder meer huisvesting, elektriciteit, water en gas. Tevens is de uitkeringshoogte mede afhankelijk van de arbeidsongeschiktheidsgraad, referte-eis van 12 maanden premiebetaling en overige bronnen van inkomsten. De referte-eis schrijft voor dat een arbeidsongeschikte werknemer, voor intrede in de arbeidsongeschiktheidsregeling, over een periode van 3 jaar minimaal 12 maanden moet hebben gewerkt en premies afgedragen. Het minimum percentage arbeidsongeschiktheid bedraagt 66,7%. Bij volledige arbeidsongeschiktheid wordt maximaal 50% van het jaarinkomen gedurende de afgelopen 10 jaar uitgekeerd, tot een maximum bedrag van francs ( 1100) per maand. Arbeidsongeschikten die wel kunnen werken krijgen tot maximaal 30% van het jaarinkomen gedurende de afgelopen 10 jaar uitbetaald tot een maximum bedrag van 4400 francs ( 670) per maand. Ad 2. Risque professionnel (beroepsgerelateerde oorzaken): uitsluitend erkende beroepsziekten en ongevallen waarbij de relatie met het werk onomstotelijk vaststaat komen in het kader van de risque professionnel voor een vergoeding in aanmerking. De limitatieve lijst van beroepsziekten wordt door een adviesorgaan samengesteld en gerapporteerd aan de overheid. Werkgevers- en werknemersorganisaties, alsmede artsen en specialisten hebben zitting in dit adviesorgaan. De uitkeringsduur van een risque professionnel uitkering is onbegrensd, ongeacht of men voor de werknemer een aangepaste werkplek weet te vinden. Er is namelijk sprake van een schadeloosstelling (smartengeld). In tegenstelling tot de eerder genoemde risque social-regeling gelden voor de risque professionel geen referte-eisen. De hoogte van de uitkering is afhankelijk van de mate van arbeidsongeschiktheid en bedraagt maximaal 100% van het jaarinkomen gedurende de afgelopen 10 jaar, inclusief een aanvullende uitkering tot een maximum bedrag van 7475 francs ( 1140) per maand. Om de uitkeringen op het niveau van het bestaansminimum te brengen kan men dus een beroep doen op diverse aanvullende vergoedingen voor onder meer huisvesting, elektriciteit, water en gas. Ter illustratie het sociaal minimum ligt voor alleenstaanden op 2700 francs ( 412) en gezinnen op 5200 francs ( 800) per maand. Voor een beroep op de risque professionnel is geen referte-eis van toepassing. Om in aanmerking te komen voor een uitkering op grond van risque professionnel dient men wel voor minimaal 10% arbeidsongeschikt te zijn verklaard. Tot slot, voordat een werknemer arbeidsongeschikt wordt verklaard kan hij voor de periode van 3 jaar een beroep doen op de ziektewet. Op grond van het sociale zekerheidsstelsel ontvangt men na de derde ziektedag maximaal 50% van het inkomen, na 30 dagen maximaal 66,7% en na 6 maanden gelden hogere percentages oplopend tot een maximum van francs ( 2 275). Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 1 4

5 Tabel 3: gemiddelde werkgeverspremies voor risque professionnel-verzekeringen, als percentage van de loonsom, 1999 Landen Premie (gemiddeld) België 1,10% (voor beroepsziekten) Duitsland 1,40% Finland 1,40% Frankrijk 2,26% Griekenland 1,00% Italië 3,00% (voor medewerker industrie) Oostenrijk 1,40% Spanje 1,98% Zweden 1,38% Bron: Social Security Administration (USA): Social Security Programs Throughout the World Tabel 4: aantallen meldingen van arbeidsongevallen (1996) en beroepsziekten (1998) per werknemers Landen Arbeidsongevallen Beroepsziekten België Denemarken Duitsland Finland Frankrijk Oostenrijk Zweden Bron: Eurostat: Accidents at work in the EU in 1996 (EC 2000), en European Forum: Occupational diseases in Europe (draft document, May 2000). N.B. Ongevalsmeldingen in Denemarken en Zweden zijn onvolledig. Het COTOREP Het COTOREP is de organisatie die werknemers, onder meer op basis van een medisch en psychische analyse, arbeidsongeschikt verklaart. De medische en psychische analyse wordt verricht door een commissie bestaande uit de bedrijfsarts en vakspecialisten (o.a. psychologen). Het is de werknemer zelf die een keuringsverzoek indient bij het COTOREP. Daartoe kan hij niet worden gedwongen door de werkgever. Immers een dergelijke verklaring kan voor de werknemer grote financiële gevolgen hebben. Indien de werkgever van mening is dat zijn werknemer niet in staat is om zijn werkzaamheden naar behoren uit te voeren, kan de werkgever bij het COTOREP een verzoek indienen voor een korting (10% 50%) op het salaris. Het AGEFIPH, uitkerende overheidsinstantie, vult vervolgens het salaris aan tot maximaal 130% van het wettelijk minimumloon, zowel in het geval van risque social als de risque professionnel regeling. Arbeidsreïntegratiemaatregelen Doelstelling van het Franse arbeidsongeschiktheidsbeleid is het reïntegreren van arbeidsongeschikten in het arbeidsproces. Om werkgevers te stimuleren dan wel te verplichten tot in dienst nemen en houden van arbeidsongeschikte werknemers is in 1987 De Wet op de Arbeidsongeschiktheid in werking getreden. Daarin is een verplichtingsresultaat opgenomen voor werkgevers met meer dan 20 werknemers. Het verplichtingsresultaat bepaalt dat minstens 6% van het totale personeelsbestand uit arbeidsongeschikten moet bestaan. Dit is uitgewerkt in eenheden, een volledig arbeidsongeschikte werknemer staat voor 1,3 eenheden. Een werkgever is verplicht tot een maximum voor 5,5 eenheden arbeidsongeschikte werknemers in dienst te hebben. Voor Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 1 5

6 werkgevers met een personeelsbestand van 20 werknemers en lager is een verplichtingsresultaat van 4% van toepassing. Op vier verschillend manieren kunnen werkgevers aan de inspanningsverplichting van 6% voldoen, te weten: 1. 6% aan arbeidsongeschikte werknemers in dienst nemen. 2. Uitbesteding van werkzaamheden aan sociale werkplaatsen tot een maximum van 3% van de reguliere werkzaamheden. 3. Opstellen en afsluiten van overeenkomsten met de ondernemingsraad inzake het arbeidsongeschiktheidsbeleid. Deze overeenkomsten moeten aan de nationale overheid worden voorgelegd en gelden voor een periode van 1 tot 3 jaar. 4. Het afstaan van vergoedingen aan een nationaal arbeidsongeschiktheidsfonds. De werkgeversafdracht varieert tussen de ( 2300) en francs ( 3050) per werknemer afhankelijk van de grote van de onderneming. Dit fonds, ter waarde van 23 miljard francs ( 3.5 miljard), wordt in samenspraak met de sociale partners, belangenorganisatie voor arbeidsongeschikten en invaliden, beheerd door het AGEFIPH. Het AGEFIPH verstrekt hieruit financiële vergoedingen, tot 80% van de aanschafwaarde, aan werkgevers ten behoeve van de reïntegratie van arbeidsongeschikten zoals onder andere voor hulpmiddelen en aanpassingen van de werkplek. Het ontslagrecht Het ontslagrecht biedt ten dele bescherming voor arbeidsongeschikte werknemers. Uitgangspunt is de terugkeer van de werknemer in zijn oude functie. Daartoe is de werkgever verplicht om de arbeidsomstandigheden of de functie aan te passen. De werkgever kan het AGEFIPH om een aanvullende vergoeding vragen ten behoeve van onder meer een aanpassing van de werkplek of de vorming van een begeleidingscommissie onder leiding van de bedrijfsarts. De bedrijfsarts is een arts in dienst van de overheid en maakt onderdeel uit van een bedrijfsartsencollectief welke geografisch is geclusterd. Een werkgever is verplicht mee te werken aan de reïntegratievoorstellen van de bedrijfsarts. Indien de werkgever geen mogelijkheid heeft tot de plaatsing van een arbeidsongeschikte werknemer mag, na instemming van de bedrijfsarts, tot herplaatsen buiten het bedrijf worden overgegaan. Een eventuele inkomensdaling van de werknemer wordt door het AGEFIPH gecompenseerd. Pas nadat herplaatsingsmogelijkheden volledig zijn uitgesloten kan de werkgever een ontslagaanvraag indienen bij het COTOREP. De ontslagduur bedraagt 6 maanden tot een jaar, na die periode ontvangt met tot 130% van het wettelijk minimumloon. Pensioenen Arbeidsongeschikte werknemers vallen na het bereiken van de leeftijd van 60 jaar automatisch onder het pensioenstelsel. Afhankelijk van het aantal gewerkte jaren bedraagt de hoogte van de pensioensuitkering 65% oplopend tot 110% van het laatst verdiende loon. Degene die niet voldoende hebben gewerkt kunnen een beroep doen op het solidariteitsfonds voor een aanvullende uitkering tot een maximum van francs ( 550). Vanaf 47 jaar kan men met vervroegd pensioen De pensioensuitkering wordt echter wel naar rato van de vervroegde uittreding gekort. De gemiddelde leeftijd waarmee men in Frankrijk met pensioen gaat ligt op 55 jaar. Reïntegratie gehandicapten Ten behoeve van de reïntegratie van gehandicapten bestaat in Frankrijk Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 1 6

7 een nauwe samenwerking tussen verschillende vakministeries. In de «Reïntegratie wet gehandicapten» uit 1975 is een verplichting opgenomen voor de nationale overheid betreffende de verzorging, opleidingen, reïntegratie, minimum bestaansrecht en voorkoming van sociale en economische uitsluiting van gehandicapten. De herziening van de wet heeft ertoe geleid dat men zich heden ten dage richt op een persoonsgebonden begeleiding van de gehandicapten. Op deze wijze wordt getracht kwalitatief hoogwaardig maatwerk te leveren. Daartoe worden bijvoorbeeld persoonsgebonden budgetten toegewezen aan gehandicapte kinderen. Met behulp van een extra financiële impuls wordt onder meer de plaatsing van gehandicapte kinderen op traditionele scholen bevorderd, arbeidsplaatsen voor gehandicapten gecreëerd en de sociale uitsluiting van gezinnen met gehandicapte kinderen tegen gegaan. Voor de toekomst wordt gestreefd naar meer maatwerk waarbij aanvullende middelen op de specifieke behoefte van het individu zijn afgestemd. Ter versterking van de wet uit 1975 is een «Wet ter bestrijding van discriminatie van gehandicapten op de werkvloer» in werking getreden. Inmiddels is tevens een nieuw beleidsnota opgesteld gericht op de reïntegratie van zwaar en meervoudig gehandicapten, autistische kinderen, gehandicapten met hersenletsel en oudere gehandicapten. Het aantal gehandicapten met een invaliditeitsuitkering in 1998 betrof zo n mensen. De uitkering voor gehandicapte werknemers die erkend zijn door de overheid, bedraagt francs ( 535). 2. MEDEF Bezoek aan het MEDEF waar de delegatie heeft gesproken met Mme Anne-Geneviève de SAINT-GERMAIN, Chef de Service à la Direction des Relations Sociales, en Mme Marie-Laure CESARI-WALCH, Directeur adjoint de la Protection Sociale. Deze Franse werkgeversorganisatie is zowel op nationaal niveau als op regionaal niveau actief. Het MEDEF is per beleidsthema geclusterd in werkgroepen, zoals onder andere de werkgroep sociaal overleg. Na een korte toelichting inzake de werking van het arbeidsongeschiktheidsstelsel, het COTOREP en AGEFIPHH zoals hierboven reeds verwoord, is de rol van de werkgevers besproken. Sinds 1987 wordt actief beleid gevoerd ter vermindering van het aantal arbeidsongeschikten. Een grote groep arbeidsongeschikte bestond uit werknemers van tussen de jaar. Tevens bevond 85% van het totaal aantal arbeidsongeschikten zich beneden het CAOP-niveau, minimum beroepsopleidingsniveau. Ter vergelijking van het totaal aantal werklozen is 70% CAOP geschoold. Dit alles heeft er onder meer toe geleid dat meer bij- en herscholingsprogramma s zijn gestart specifiek gericht op de doelgroep arbeidsongeschikten. In het verleden ontbrak het namelijk aan specifiek beleid gericht op de reïntegratie van arbeidsongeschikten. Door het MEDEF wordt toegelicht dat in het nieuwe stelsel dat de werkgever naast een financiële aansprakelijkheid ook een sociale inspanningsverplichting draagt voor de reïntegratie van arbeidsongeschikten zoals bijscholing, herscholing, herplaatsing, aanpassing van de werkplek en individuele begeleiding. Tevens is er sprake van een omgekeerde bewijslast in het geval van een ontslagaanvraag. De werkgever dient aan te tonen dat een werknemer zijn werkzaamheden niet naar behoren kan uitoefenen. Zoals reeds toegelicht, voordat een werknemer arbeidsongeschikt wordt verklaard kan hij voor de periode van 3 jaar een beroep doen op de ziektewet. Op grond van het sociale zekerheidsstelsel ontvangt men na de derde ziektedag maximaal 50% van het inkomen, na 30 dagen maximaal 66,7% en na 6 maanden gelden hogere percentages oplopend tot een maximum van francs ( 2275). Werkgevers betalen daartoe 12,80% aan sociale premies en werknemers 0,75%. De ziektewetuitkering kan, op grond van afgesloten CAO-overeenkomsten, bovenwettelijk worden aangevuld door de werkgevers. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 1 7

8 3. COTOREP Een bezoek is gebracht aan de «Commission Technique d Orientation et de Reclassement Professionnel (COTOREP)», onderdeel van de DTEFP van het departement Val d Oise. Ontvangst door de directrice van de DTEFP, Mme Martine JEGOUZO. Tevens aanwezig waren Mme Alice HESS, medecin du travail, et M. Bruno DERENNES. Een uiteenzetting werd gegeven over de werkwijze van de COTOREP. Initiatieven voor reïntegratie na langdurig ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid liggen vooral bij de COTOREP (Commission Technique d Orientation et de Reclassement Professionnel). Deze regionaal werkzame commissies bestaan uit een groot aantal deskundigen, waaronder tenminste vier artsen en een adviseur van het sociale verzekeringsorgaan. De COTOREP bestaat uit twee gedecentraliseerde diensten te weten: 1. De directie werkgelegenheid en bijscholing verzorgt de wederopname van arbeidsongeschikten en gehandicapten. 2. De directie sociale zaken heeft de taak verlening van sociale steun aan bevolkingsgroepen die in maatschappelijk sociale problemen verkeren. Dit behoeven dus geenszins werkzoekenden of arbeidsongeschikten te zijn. Deze instantie is in ieder departement ingesteld en belast met de: 1. Erkenning van arbeidsongeschikte werknemer en deze te classeren in de categorieën A, B of C afhankelijk van de aard van de arbeidsongeschiktheid. A) arbeidsongeschiktheid van een tijdelijke aard, bijvoorbeeld kapster met kapperseczeem B) arbeidsongeschiktheid van een langdurige aard, men is daarbij wel inzetbaar maar op een andere passende werkplek, bijvoorbeeld werknemers met ernstige rugklachten. C) arbeidsongeschiktheid van ernstig van aard, bijvoorbeeld een blinde. Door middel van aanpassingen van de werkplek weer inzetbaar. 2. Zich uit te spreken over oriëntatie van de arbeidsongeschikte werknemer alsmede over de maatregelen inzake zijn/haar reïntegratie; 3. Aanwijzing van instanties c.q. diensten gespecialiseerd in her/omscholing en/of plaatsing van arbeidsongeschikte werknemers in een daarvoor ingerichte structuur (Centre d Aide par le Travail CAT c.q. atelier protégé). Afhankelijk van de mate van arbeidsongeschiktheid duren de reïntegratieprogramma s tussen de 2 maanden en 3 jaar. Het reïntegratieprogramma is gericht op: 1. Behoud van de werkplek door middel van aanpassingen in het bedrijf. 2. Creëren en volgen van scholingsprogramma s. 3. Werken in beschermde sociale werkplaatsen. De arbeidsongeschikte werknemers worden door het COTOREP beoordeeld op basis van laatst uitgeoefende beroep. Een commissie van deskundigen, specialisten beoordeelt de werknemer op zijn resterende arbeidscapaciteit. Deze commissie bestaat uit vertegenwoordigers van het arbeidsbureau, gehandicapten, beroepsopleidingen, werkgevers, vakbonden, sociale zekerheidsorgaan, artsen en psychiaters. Gemiddelde beslistermijn van de commissie betreft zes maanden. Zoals bekend is het arbeidsongeschiktheidsstelsel in Frankrijk te splitsen in arbeidsongeschikten vallend onder de risque professionnel (beroepsgerelateerde) en risque sociaal (sociaal gerelateerde) oorzaken waarbij tevens dient te worden voldoen aan een referte-eis van 12 maanden. Om het onderscheid te kunnen maken tussen risque social en risque professionnel wordt gekeken naar de oorzaak. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 1 8

9 Uitsluitend erkende beroepsziekten en ongevallen waarbij de relatie met het werk onomstotelijk vaststaat komen in het kader van de risque professionnel voor een vergoeding in aanmerking. Het COTOREP is echter niet de instantie die bepaalt of er sprake is van een beroepsziekte of sociale (privé). De sociale partners hebben te samen een lijst opgesteld van erkende beroepsziekten zoals bijvoorbeeld asbest, kapperseczeem op basis waarvan het COTOREP een besluit neemt. Op betreffende lijst zijn echter nog maar weinig psychische ziekten opgenomen. Dinsdag 10 juli 4. Crédit Lyonnais Mw Héléne HETIER van de afdeling Relations et Gestion Sociales gaf een uiteenzetting over het beleid van de Credit Lyonnais inzake de reïntegratie van (gedeeltelijk) arbeidsongeschikt verklaarde werknemers. In totaal werken werknemers bij Crédit Lyonnais daarvan zijn (7%) van werknemers arbeidsongeschikt verklaard. Crédit Lyonnais heeft een specifiek reïntegratieprogramma ontwikkeld ter bevordering van de herintreding van zowel arbeidsongeschikten als gehandicapten. Het reïntegratieprogramma wordt toegepast ongeacht of ze wettelijk zijn erkend. Ook werknemers met onder meer privé en sociale problemen worden door Crédit Lyonnais intensief begeleid. De werknemer wordt door een interne begeleidingscommissie bijgestaan gedurende de duur van het reïntegratietraject. De commissie bestaat uit een bedrijfsarts, supervisor en externe deskundigen/adviseurs. Vier jaar geleden is Crédit Lyonnais onder andere begonnen met de reïntegratie van psychisch verwarde werknemers, bijvoorbeeld werknemers die als gevolg van een hersenbloeding depressief waren geraakt. Medegedeeld wordt dat door middel van het opmaken van individuele balans, personal coaching, psychologische begeleiding, omscholing (opleiding computerkunde) een aantal van deze werknemers kunnen herplaatsen binnen het eigen bedrijf. Werknemers van Crédit Lyonnais met een zware handicap of arbeidsongeschiktheid worden niet bij voorbaat al ontslagen. Eerst wordt getracht de werknemer in zijn oude functie of passende functie te herintreden in het arbeidsproces. Indien dat niet lukt wordt bekeken of de werknemer kan worden geplaatst bij een ander bedrijf. Ook een afvloeiingsmaatregel zoals vervroegd pensioen/uittreding behoort daarbij tot de mogelijkheid. Met het AGEFIPH heeft Credit Lyonnais een overeenkomst gesloten inzake: 1. Behoud en terugkeer van werknemers in de werksfeer. 2. Ontwikkelen, omscholing en aantrekken van arbeidsongeschikten. 3. Herplaatsen van werknemers op de werkplek. 4. Optimaliseren en vermenigvuldigen van de verschillende ter beschikking staande middelen. 5. Reïntegratie van arbeidsongeschikte en gehandicapte jongeren. 6. Verslaglegging omtrent de voortgang van arbeidsongeschikten. Het AGEFIPH levert uit het nationale fonds een financiële bijdrage om de bovengenoemde doelen, aanpassingen van de werkplek en hulpmiddelen te kunnen realiseren. Om werkgevers te stimuleren arbeidsongeschikte werknemers in dienst te nemen zijn door de overheid een aantal positieve economische prikkels ontwikkeld, te weten: a. Een werkgever die een leerling met een handicap aanneemt kan hiervoor een toelage ontvangen van de National management Association of the Fund for the Vocational Resettlement of People with Disabilities, AGEFIPH); b. Werkgevers kunnen bij dezelfde organisatie een subsidie ontvangen voor hulpmiddelen en aanpassingen op de werkplek, met een maximum van 80% van de kosten; Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 1 9

10 c. Uit staatsfondsen kunnen werkgevers loonkostensubsidies, compensatie voor gemaakte kosten en toelage voor persoonlijke assistentie (counseling) ontvangen, indien zij een gehandicapte werknemer aanstellen. Credit Lyonnais onderscheidt zich door de ludieke wijze waarop getracht wordt arbeidsongeschikten, gehandicapten, collega s en begeleiders nader tot elkaar te brengen. Door middel van het opvoeren van abstracte toneelstukjes wordt getracht de samenwerking, onderlinge interactie, bewustwording en collegialiteit op de werkplek te bevorderen. Tot slot wat bedrijfscijfers over het jaar 2000 inzake het reïntegratieprogramma: 82 personen zijn geheel of gedeeltelijk arbeidsongeschikt, daarvan zijn er 65 officieel erkend door de wet. 4 werknemers die in een aparte werkplaats werken. 4 werknemers doen aan thuiswerk. 45 werknemers zijn omgeschoold. 4 persoonlijke begeleiders/mentors. 5. Fédération Francaise de Sociétés d Assurances (verzekeringsmaatschappij) Ontmoeting met M. Christian BASTARD en M. Guillaume ROSENWALD van de Fédération Francaise de Sociétés d Assurances verzekeringsmaatschappij. Verzekerden zijn de werknemers jonger dan 60 jaar in loondienst van een onderneming. Werknemers van boven de 60 vallen immers onder de pensioenregeling. Het plafondbedrag dat kan worden uitbetaald inclusief aan aanvullende financiële middelen door de verzekeringsmaatschappijen bedraagt francs ( ) per jaar. Er zijn drie categorieën van arbeidsongeschiktheidsverzekeringen in het geval van risque social, te weten: 1. Werknemers die gedeeltelijk arbeidsongeschikt zijn en nog werk kunnen verrichten, vallend onder de risque social. Men ontvangt van overheidswege een arbeidsongeschiktheidsuitkering van maximaal 30% van het gemiddelde loon. De door verzekeringsmaatschappijen uitgekeerde aanvulling op deze uitkering bedraagt maximum van 30% van francs ( ) per jaar. 2. Werknemers die 100% arbeidsongeschikt zijn en geen werk meer kunnen verrichten, vallend onder de risque social regeling. Aan deze werknemers wordt een bedrag van 50% van het gemiddelde loon uitgeleerd tot een maximum van 50% van francs ( ) 3. Werknemers die arbeidsongeschikt zijn maar met steun weer kunnen gaan werken. Een bedrag van 50% van het gemiddelde loon wordt uitgekeerd en een jaarlijkse premie ter hoogte van 1/3 deel van het pensioen waar men een beroep op had kunnen doen van francs ( 5650). Om aanspraak te maken op de risque social dient men wel te voldoen aan de referte-eis. De referte-eis schrijft voor dat een arbeidsongeschikte werknemer, voor intrede in de arbeidsongeschiktheidsregeling, over een periode van 3 jaar minimaal 12 maanden moet hebben gewerkt en premies afgedragen. Door middel van het afsluiten van CAO s kan de basisuitkering worden aanvuld tot 70% 80% van het gemiddelde loon. De CAO wordt per groep van beroepsbeoefenaars afgesloten. Met name voor werknemers in dienst van middelgrote en grote bedrijven zijn collectieve CAO s afspraken gemaakt. Ook bestaat de mogelijkheid om zich individueel bij te verzekeren. Indien bijvoorbeeld sprake is van een verkeersongeval met een duidelijk schuldvraag aan de kant van de veroorzaker is de uitkering uit de navolgende onderdelen opgebouwd: Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 1 10

11 1. 30% 50% wordt uitgekeerd door de overheid op grond van de sociale verzekering (risque social). 2. op grond van de CAO/collectieve verzekering of een individuele verzekering kan men een beroep doen op de aanvullende verzekering tot 80%. 3. voor individueel letstel kan men een beroep doen op autoverzekeraar. In de situatie van een beroepsongeval/beroepsziekte (risque professionnel) treedt een apart verzekeringssysteem in werking waarbij de staat een deel van de kosten op zich neemt, de zogenaamde solidariteitsverzekering. 6. Franse Vakbonden CDFT en CGT Ontmoeting met vertegenwoordigers van Franse vakbonden M. Gabriel THOLLET, Chargé de Mission Travail Emploi Formation van de CDFT (Confédération Francaise Démocratique du Travail) M. Jean-Pierre SPENCER van de FO (Force Ouvriere) en M. Eric PIECKO van de Confédération CGT (Confédération Générale du Travail). Het CDFT (Confédération Francaise Démocratique du Travail) en de Confédération CGT (Confédération Générale du Travail) zijn de belangrijkste vakbonden in Frankrijk. In totaal zijn 10% van de werknemers lid van een vakbond, dat zijn ongeveer leden. Het CDFT en CGT lichten toe pragmatisch ingestelde vakbonden te zijn welk regelmatig in overleg treden en de samenwerking zoeken met het COTOREP of AGEFIPH. Onderwerpen die besproken worden zijn onder meer reïntegratie van arbeidsongeschikten en arbeidsongeschiktheidsverzekeringen. Het AGEVIP is zoals bekend een stichting met een bestuursraad bestaande uit vakbonden, werkgevers gehandicaptenverenigingen en externe adviseurs. Alle genomen maatregelen ten behoeve van de reïntegratie van arbeidsongeschikten worden door het AGEFIPH nogmaals geëvalueerd. Taak van de vakbonden is om te waken voor onder meer voldoende scholing, reïntegratie op de werkvloer en voorlichting inzake de aanmeldingsprocedures voor arbeidsongeschiktheidsuitkeringen. Voor tien sectoren is er een aparte CAO afgesloten ten behoeve onder meer de reïntegratie van arbeidsongeschikten te bevorderen naast de wettelijk verplichting tot opname van arbeidsongeschikten op de werkplek. De personeelsfunctionaris heeft daarbij de taak om te toetsen aan de CAO en de wettelijke verplichtingen van de werkgevers. Ook de vakbonden hebben leden geschoold ten behoeve van controle en toezicht op in de CAO overeengekomen reïntegratie-afspraken. Tevens hebben speciale overheidsdiensten een controle- en toezichtfunctie op de naleving van wettelijke verplichtingen. Niet naleving door de werkgever kan een strafmaat opleveren tot een maximum van francs ( 2 300) per eenheid/werkgever. Daarnaast is de werkgever wettelijk verplicht een (voortgangs)rapportage op te stellen 7. Assemblée Nationale Bezoek aan de Franse zustercommissie met ontvangst door M. Pascal TERRASSE, député socialiste de l Ardeche, spécialiste des questions de vieilles et de handicap de la Commission Permanente des Affaires Culturelles, Familiales et Sociales de l Assemblée Nationale. In Frankrijk wordt gewerkt met een twee kamerstelsel te weten de Senaat (Eerste Kamer) en het Assemblée Nationale (Tweede Kamer). De Senaat wordt indirect gekozen door lokale overheden en heeft de parlementaire taakwetgeving in een tweede lezing te beoordelen. Het Assemblée Nationale wordt rechtstreeks gekozen en verzorgt de eerste lezing/behandeling van wetsvoorstellen. In totaal bestaan er zes commissies, onder meer voor gezins- Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 1 11

12 aangelegenheden, cultuur en onderwijs, waar een ingediend wetsvoorstel aan een voorbereidend onderzoek wordt onderworpen. Vervolgens vindt een plenaire afronding plaats het Assemblée Nationaal waarna een goed of afkeuring wordt uitsproken. In Frankrijk is met name de pensioenvoorziening en de financiering daarvan een vraagstuk welk na de stembusgang in 2002 hoog op de politieke agenda zal staan. De haalbaarheid inzake de financiering van pensioenvoorziening heeft in het verleden nooit ter discussie gestaan. Echter als gevolg van de naoorlogse babyboom, toename van de levensverwachting en de werkloosheid zijn de afdrachtsverminderingen gedaald en beroep op de pensioenvoorziening gestegen. In Frankrijk wordt de pensioenvoorziening gefinancierd uit premieafdracht door werknemers. De bijdrage voor vandaag is voor de ouderen van morgen. Als gevolg van reeds genoemde factoren is de financiering voor de toekomst in het geding gekomen. Jospin heeft daartoe een speciale commissie van deskundigen ingesteld bestaande uit onder meer: vakbondsvertegenwoordigers, kamerleden, werkgevers, ouderenvertegenwoordigers. Deze commissie is verzocht de problematiek te onderzoeken en een advies uit te brengen. Om de financiering in toekomst veilig te stellen is tevens een garantiefonds ter waarde van 1000 miljard francs ( 153 miljard) ingesteld. Dit bedrag dient in 2020 beschikbaar te zijn. Naar verwachting zal eind 2001 een bedrag van 80 miljard francs ( 12 miljard) in het pensioenfonds zijn gestort. Financiering daarvan is onder meer afkomstig uit privatisering van Credit Lyonnois, Elektriciteitscentrales, Spoorwegen en de verkoop van de UMTS licenties. Om het fonds te bekostigen worden door de onderzoekscommissie tevens de onderstaande maatregelen in overweging genomen zoals: verhoging van de afdrachtspichtige leeftijd voor 40 jaar en ouder, verhoging pensioensgerechtigde leeftijd, aanvullende financiële middelen om werken na de leeftijd van 60 jaar aantrekkelijker te maken, beperken van aanvullende pensioenvoorziening en een stelsel waarbij hoogte van het pensioen wordt gerelateerd aan het aantal arbeidsjaren. Frankrijk kent, na België, in de beroepsbevolking van jaar vergeleken met de andere EU-lidstaten het hoogst aantal inactieven. Dit wordt mede veroorzaakt door de afvloeiing van werknemers naar pensioenvoorzieningen. Daarnaast heeft Frankrijk te maken met een werkloosheidspercentage van 9% ter vergelijking in Nederland is sprake van een werkloosheidspercentage van 2,1%. Daarbij aangetekend dat tijdens het ambtstermijn van Jospin het werkloosheidspercentage is gedaald van 13% naar 9%. Om dat te bereiken zijn specifieke maatregelen genomen ter bestrijding van de jeugdwerkloosheid en een 35-urige werkweek ingevoerd. DUITSLAND (Berlijn), 11 juli 13 juli In Berlijn zijn onder meer gesprekken gevoerd met het Duitse ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (Bundesministerium für Arbeit und Sozialordnung), werkgevers- en werknemersorganisaties, verzekeringsmaatschappijen, bedrijven, specifieke instellingen gericht op de reïntegratie van arbeidsongeschikten en counterparts van de commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 1 12

13 Woensdag 11 juli 1. Bundesministerium für Arbeit und Sozialordnung Het eerste programma-onderdeel was een bezoek aan het Bundesministerium für Arbeit und Sozialordnung waar de delegatie met diverse functionarissen een onderhoud heeft gehad over het Duitse arbeidsongeschiktheidsstelsel, pensioenvoorzieningen en de uitvoering door het Duitse ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Arbeidsongeschiktheidsstelsel Het Duitse arbeidsongeschiktheidsstelsel kent een tweetal systemen, te weten: 1 Renteversicherung 2 Unfallversicherung Ad 1 Renteversicherung, bij de renteversicherung is geen sprake van een beroepsgerelateerde oorzaak. Iedereen die arbeidsongeschikt of gehandicapt raakt kan een beroep doen op een uitkering. De eis wordt gesteld dat men in de afgelopen vijf jaar (60 maanden), voor intrede in de arbeidsongeschiktheidsregeling, minimaal 36 maanden moet hebben gewerkt. Dit behoeft echter niet een aaneensluitend periode te zijn. Het Duitse arbeidsongeschiktheidsregeling kent een opbouwsysteem, betaalde premies in het verleden kunnen recht geven op een uitkering, ook al werkt men niet op het moment van arbeidsongeschiktheid. De mate van de arbeidsongeschiktheid is tevens gerelateerd aan het aantal uren dat men in theorie kan werken: < dan 3 uur of niet meer dan 630 DM (( 315) kan verdienen, maximaal 100% arbeidsongeschikt 3 6 uur, maximaal 50% arbeidsongeschikt 6 >, geen uitkering De medische beoordeling vindt plaats door de eigen medische dienst van het uitvoeringsorgaan of door gecontracteerde artsen uit de regio. Deze beoordelen onder meer of sprake is van een resterende verdiencapaciteit. Indien men het oneens is met het oordeel van de medische commissie kan men kosteloos in beroep gaan bij het sociaal gerecht. De hoogte van de arbeidsongeschiktheiduitkering wordt vastgesteld op grond van: 1. Mate van arbeidsongeschiktheid 2. Op basis van verzekerde periode, een individuele rente berekening door middel van toekennen van punten. Ieder punt is 50 DM waard, maximaal wordt een bedrag van 2150 DM (43 x 50 DM) ( 1075). Deze persoonlijke inkomenspunten zijn afhankelijk van loonhoogte en arbeidsverleden. Totaal tot een maximum van 180% van het gemiddelde loon, per jaar kan tot een maximum van 1,8 punten worden toegekend De opvoedingstijd van kinderen tot 3 jaar wordt eveneens aangemerkt als arbeidsverleden, daarvoor kan de opvoeder een vrijstelling krijgen. De opvoeding van kinderen tot in de leeftijd tot 10 jaar wordt gewaardeerd als 0,75 punt. Ongeveer 6 miljoen mensen van de in totaal 30 miljoen verzekerden doen een beroep op de renteversicherung. De premies voor bekostiging van de renteversicherung worden door de werkgevers en werknemers betaald. Ad 2. Unfallversicherung, het causaliteitsprincipe is een essentieel bedrijfsongeval en beroepsziekte) uitgangspunt bij de besluitvorming of een werknemer terecht een beroep kan doen op de unfallversicherung. Er Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 1 13

14 dient namelijk een causaal verband aanwezig te zijn tussen het ongeval en het werk. Zodra een werknemer ten gevolge van een arbeidsongeval of beroepsziekte arbeidsongeschikt wordt, valt hij onder de zorg van een door de ongevallenverzekering erkende of gecontracteerde ongevallenarts (Durchgangsarzt), zie tabel 3 en 4. Verzekert voor de unfallversicherung zijn werknemers, leerlingen, boeren en ondernemers. In tegenstelling tot de eerder genoemde renteversicherung gelden voor de unfallversicherung geen referte-eisen. De hoogte van de uitkering is gerelateerd aan de mate van arbeidsongeschiktheid. De mate van arbeidsongeschiktheid is zoals reeds toegelicht gerelateerd aan het aantal uren dat men in theorie kan werken: < dan 3 uur of niet meer dan 630 DM ( 315) kan verdienen, 100% arbeidsongeschikt 3 6 uur, 50% arbeidsongeschikt 6 >, geen uitkering Bij een arbeidsongeschiktheid van 100% ontvangt wordt maximaal 2/3 deel van het gemiddelde inkomen van het laatste arbeidsjaar uitgekeerd. Indien gemiddelde loon DM ( ) betreft en de werknemer voor 50% arbeidsongeschikt is verklaard ontvangt hij 2/3 x x 50% = DM ( ). De uitkering is voor materiële als voor immateriële schade bedoeld, er is geen mogelijkheid tot de instelling van een civielrechtelijke aansprakelijkheidsprocedure. Zodra een werknemer ten gevolge van een arbeidsongeval of beroepsziekte arbeidsongeschikt wordt valt hij zoals gezegd onder de zorg van een door de ongevallenverzekering erkende of gecontracteerde ongevallenarts (Durchgangsarzt). Deze ongevallenarts heeft een centrale rol bij de controle, begeleiding, reïntegratie en invaliditeitsbeoordeling van de werknemer. Hij stelt onder andere een behandel- en reïntegratieplan op waarvan het uitvoeringsorgaan de voortgang bewaakt. Deze uitvoeringsorganen (Berufsgenossenschaften, bedrijfsverenigingen) beschikken verder over speciale ziekenhuizen en instituten voor medische en beroepsrevalidatie. Ambulante revalidatie of dagbehandeling komt nauwelijks voor in Duitsland. De arbeidsrevalidatiemaatregelen vallen grotendeels onder de verantwoordelijkheid van arbeidsbureaus en ziekenfondsen. Voordat werknemers een beroep doen op een arbeidsongeschiktheidsuitkering hebben zij op basis van de ziektewet de eerste zes weken van ziekte recht op doorbetaling van hun normale loon. Vanaf de zevende week wordt ziekengeld verstrekt voor een periode van maximaal 78 weken. Steeds dient het ziekteverzuim gelegitimeerd te worden met behulp van een medisch attest. Alleen in het geval dat de aard van de arbeidsplaats een bezetting vereist, kan een op de ziektewet aangewezen werknemer worden ontslagen. In alle overige gevallen kan een werknemer voor de duur van de ziektewet niet worden worden. Pensioenen De pensioengerechtigde leeftijd is in Duitsland vastgesteld op 65 jaar. Echter ook vervroegde uittreding vanaf 60 jaar behoort tot de mogelijkheid. De hoogte van het pensioen wordt berekend op basis van opgebouwde pensioenpunten x 55 DM. Iedere maand dat men vervroegd met pensioen gaat wordt met 0,3 procentpunt gekort. Daarnaast vallen tevens alle arbeidsongeschikte werknemers vanaf 60 jaar en ouder onder de pensioenwet. Zij ontvangen een pensioenuitkering met aftrek van 0,3 procentpunt in verband met de vervroegde uittreding. Als gevolg van demografische ontwikkelingen, vervroegde uittreding en dergelijk is in de toekomst niet uitgesloten dat de premieafdracht wordt verhoogd of Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 1 14

15 hoogte van pensioenuitkering wordt verminderd om daarmee de financier van de pensioenvoorziening te kunnen blijven garanderen. Met ingang van 2001 is, door de regering, de leeftijdsgrens voor vervoegde uittreding verhoogd naar 63 jaar. Donderdag 12 juli 2. Arbeitsamt Berlin-West (Arbeidsbureau) De arbeids-revalidatiemaatregelen vallen grotendeels onder de verantwoordelijkheid van het arbeidsbureau. Bij aanvragen van werknemers voor een arbeidsongeschiktheidsuitkering moet het uitvoeringsorgaan er eerst naar streven om de aanvraag om te zetten in een revalidatieverzoek. De verzekeringsgeneeskundige en de arbeidsdeskundige geven een advies aan het uitvoeringsorgaan en doen daarbij aanbevelingen over medische en/of beroepsrevalidatiemaatregel die nodig zijn, de kliniek of instelling die zij geschikt achten, etc. Het uitvoeringsorgaan besluit uiteindelijk zelf welke maatregelen genomen zullen worden. Bij de aanvraag wordt eveneens gekeken of er sprake is van een erkende beroepsziekte. De beroepsgenootschap van werkgevers heeft een lijst op gesteld van erkende beroepsziekten waaraan wordt getoetst. Binnen twee weken dient er een beslissing te zijn genomen inzake de arbeidsongeschiktheid. Op het moment dat er sprake is van een beroepsziekte wordt het genootschap van beroepsziekten ingeschakeld. Reïntegratie van arbeidsongeschikten rust op een drietal peilers, te weten: 1. Medische reïntegratie instrumenten en maatregelen die gericht zijn op herstel van de gezondheid. 2. Beroepsintegratie, overleg met deskundigen en medici op het arbeidsbureau gericht op de beroepsintegratie 3. Sociale reïntegratie ondersteuning van gezin en vrijetijdsinvulling. Arbeidsongeschikt is iemand die niet meer in staat is om te werken in zowel het oude als een nieuwe functie. Om de mate van arbeidsongeschiktheid vast te stellen wordt gekeken naar hoeveel uur per dag men nog kan werken. Wat van soort werk speelt daarin geen rol, echter het begrip passende arbeid is daarop wel van toepassing. Reïntegratie voor personen die lichamelijk, geestelijk en psychisch gehandicapt zijn. Men is geen reïntegrant op het moment dat de betreffende werknemer zijn beroep nog kan uitoefenen ondanks een handicap. Er zijn specifiek diensten en organisaties die, ten behoeve van de reïntegratie, de omscholing van arbeidsongeschikten verzorgen. Een commissie bestaande uit onder andere medici, psychiaters en loopbaanadviseurs begeleiden de werknemer. Het afnemen van een beroepstest is daarbij noodzakelijk om het meest geschikte beroep te kunnen bepalen. De kosten van omscholing worden geschat op zo n DM ( ) per persoon voor deelnemers waarbij specifieke begeleiding noodzakelijk is, zoals arbeidsongeschikten met een lichamelijke handicap. Voor deelnemers waarbij specifieke begeleiding niet is vereist, bijvoorbeeld langdurige werklozen, worden de kosten geschat op DM ( ). Werknemers worden door middel van kortingen op hun uitkering bewust gemaakt op de eigen verantwoordelijk in het reintegratieproces, bijvoorbeeld indien wordt geweigerd deel te nemen aan de omscholingstrajecten. Er bestaan geen specifieke subsidies voor werknemers die een gereïntegreerde werknemer in dienst neemt. De werknemer kan zijn nieuwe beroep namelijk voor de volledige 100% uitoefenen. Men kan wel een aanvulling in de kosten ontvangen voor de aanpassingen van de werkplek en aanschaf van specifiek middelen. Tot slot, het arbeidsbureau is eveneens verantwoordelijk voor de vermelding van een vacaturebank Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 1 15

16 op internet waar zowel werknemers en werkgevers elkaar kunnen treffen (vraag en aanbod). 3. Berufliches Trainungszentrum (BTZ) beim Berufsförderungswerk Berlin (BFW) Berufliches Trainungszentrum (BTZ) en Berüfsbeförderungswerk (BFW) zijn uitvoeringsorganisaties die individuele werknemers begeleiden bij de reïntegratie. Het Landesarbeitsamt is als beleids- en beheersorganisatie verantwoordelijk voor het bredere beleid en het beheer van mensen en middelen. Individuele werknemers komen voor hun eerste keuring bij het Landesarbeitsamt en worden dan doorverwezen naar BFW en BTZ. Het Berufsförderungswerk Berlin stelt zich tot doel de reïntegratie van arbeidsongeschikten die om gezondheidsreden hun beroep niet meer kunnen uitoefenen. Binnen 2 jaar wordt de arbeidsongeschikte deelnemer door middel van omscholing voorbereid op een terugkeer op de arbeidsmarkt. Voor arbeidsongeschikten met een ernstige lichamelijke handicap bestaan aparte instellingen die een zelfde taak hebben. De bijdrage voor reïntegratie zijn afkomstig van het arbeidsbureau (50%), renteversicherung (40%), unfallversicherung/beroepsgenootschappen (6% 8%) en de instanties die de bijstand uitkeren betalen (2% 3%). De Berufliches Trainungszentrum (BTZ) biedt een theorie en een praktijk opleiding onder één dak aan. De opleiding duurt 2 á 3 jaar, een stageperiode bij een bedrijf maakt daarvan onderdeel uit. In sommige trainingscentrum bestaat zelfs de mogelijkheid tot overnachting. De begeleidingscommissie bestaat uit een medische, psychische en sociale dienst. De procedure die doorlopen wordt is als volgt: 1. Intake, gedurende twee weken wordt een medische, psychische en beroepskeuze test afgenomen om de individuele geschiktheid, wensen en behoeften van de deelnemer te kunnen bepalen. Een eventuele teruggang in inkomen als gevolg van de beroepskeuze wordt niet gecompenseerd, werk gaat boven inkomen. 2. Gedurende 13 weken wordt de deelnemer door middel van een algemene opfriscursussen voorbereidt op werken. Basisvaardigheden worden bijgebracht van het tijdig aanwezig zijn op het werk tot sociale omgang met collega s. 3. Opleiding, de voltijdse beroepsopleiding duurt 24 maanden en wordt afgesloten met een centraal eindexamen. In teamverband worden door middel van projectgerichte opdrachten zowel theorie als de praktijk, stageperiode van ongeveer 6 weken, vaardigheden bijgebracht. Een team bestaat uit zo n 25 personen waarvan na twee jaar 18 tot 20 cursisten ook daadwerkelijk de studie afrondt. Het percentage schoolverlater onder de deelnemers is ongeveer 10%. Om de zes maanden wordt een tussenrapportage opgesteld om de voortgang van de deelnemers te monitoren. Ter afsluiting is een rondleiding geven door het Berufliches Trainungszentrum (BTZ). De Berufliches Trainungszentrum (BTZ) heeft de beschikking over een artsenpraktijk, sportzaal, revalidatiezaal, leslokalen voor onder meer beroepen zoals elektricien, computertechnicus, boekhouder/ financieel medewerker. Van het aantal arbeidsongeschikten die een reïntegratietraject doorlopen bevindt zich 20% in een speciale BTZ en 80% in een gewone BTZ. De beroepskeuze wordt tevens bepaald door de arbeidsmarkt en de lichamelijke mogelijkheden van de arbeidsongeschikte deelnemer. Afhankelijk van de beroepskeuze vinden procent van de cursisten in het eerste jaar na afstuderen een nieuwe werkgever. Voor de financieel deskundigen ligt dit percentage zelfs op 90%. Voor de reïntegratie van psychisch gehandicapten is een speciaal Berufliches Trainungszentrum (BTZ) opgericht. Gedurende 12 maanden wordt een individueel Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 1 16

17 programma gevolgd ter voorbereiding op de terugkeer op de arbeidsmarkt. Het BTZ licht toe dat ongeveer 50% van deze deelnemers succesvol wordt gereïntegreerd op de arbeidsmarkt. Iedere deelnemer wordt op zijn eigen niveau begeleid. Naast de omscholing wordt tevens aandacht besteed aan de psychologische opvang door middel van psychiatrische begeleiding, rollenspelen en familiebijeenkomsten. 4. Bundesvereiniging der Deutschen Arbeitgeberverbände Bezoek aan de Bundesvereiniging der Deutschen Arbeitgeberverbände (BDA/werkgeversorganisatie). Haus der deutschen Wirtschaft. Gesprekken zijn gevoerd met Dr. Volker Hansen over de algemene problemen bij de reïntegratie, Dr. Jürgen Wuttke over reïntegratie en Arbeidsmarktpolitiek en Mw. Angela Scheider-Bodien, Hoofd van de Afdeling EU en internationaal Sociaal beleid. Er zijn 2 miljoen mensen die een uitkering ontvangen op basis van de renteversicherung, dit aantal stijgt tot per jaar. Voor aanspraak op de renteversicherung is vereist dat men in de afgelopen vijf jaar (60 maanden), voor intrede in de arbeidsongeschiktheidsregeling, minimaal 36 maanden moet hebben gewerkt. Dit behoeft echter niet een aaneensluitend periode te zijn.. Daarnaast zijn in totaal mensen die een arbeidsongeschiktheidsuitkering ontvangen op grond van de unfallversicherung. In dat geval ontvangt men een uitkering via de beroepsgenootschappen. Om het aantal arbeidsongeschikte werknemers terug te dringen is door de sociale partners, werkgevers en het ministerie een campagne opgezet gericht op de reïntegratie van ernstig arbeidsongeschikten. Door middel van een nieuwe regeling wordt getracht het werkloosheidscijfer van zwaar arbeidsongeschikten te verminderen met 25% (50 000). Om dit te bewerkstelligen zijn onder meer de volgende maatregelen genomen: Verplichtingsreslutaat voor bedrijven met meer dan 20 werknemers om 6% arbeidsongeschikte werknemers in dienst te hebben. Bedrijven met minder dan 20 werknemers hebben een verplichtingsresultaat van 5%. Een boetestelsel, voor werknemers die reeds arbeidsongeschikt zijn betalen werkgevers DM ( 7 250) per jaar. Nieuwe gevallen van arbeidsongeschiktheid kosten de werkgevers DM ( ) per jaar Voorlichtingscampagne tegen vooroordelen inzake arbeidsongeschikten en gehandicapten. Arbeidsongeschikten genieten, onder meer in de vorm van een second opinion, bijzondere bescherming in het geval van ontslag. Getoetst wordt in hoeverre een arbeidsplaats door een ernstig arbeidsongeschikte kan worden bezet. Van alle ontslagprocedures eindigt 80% in een verplichte uitbetaling van een afkoopsom. In het geval dat een arbeidsongeschikte werknemer niet wenst mee te werken aan zijn reïntegratie kan men alsnog tot ontslag overgaan. Gesteld wordt dat arbeidsreintegratie een bewustwordingsproces vergt van zowel van de werkgever als de werknemer waarbij ieder rechten als ook (sociale) plichten heeft. Vrijdag 13 juli 5. Bundesversicherungsanstalt für Angestellten Berlin Tijdens het bezoek aan het Bundesversicherungsanstalt für Angestellten Berlin is onder meer gesproken met Frau Dr. Christiane Korsukéwitz (leitende Ärztin der BfA), Herr Udo Stichnoth, berufkundlicher Berate en Frau Britta Helmken (Dezernentin, Vertragsbereich Schweiz und Niederlande). Het Bundesversicherungsanstalt für Angestellten heeft zo 160 artsen in dienst ten behoeve van besluitvorming inzake arbeidsonge- Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 1 17

18 schiktheidsuitkeringen en pensioenuitkering. In totaal zijn er 27 Bundesversicherungsanstalten für Angestellten klinieken. Het BFA oordeelt over de arbeidsongeschiktheidsaanvraag op grond van medische en psychische dossier eventueel aangevuld met het advies vakdeskundigen. Kernvraag bij de beoordeling is «wat kan men nog aan werkzaamheden uitoefenen». Daarbij wordt bekeken wat betrokkenen in beroepsleven had kunnen doen en wat voor kansen hij nog heeft in toekomstige beroepsleven. Uiteindelijk is voor de reïntegratiekans niet de leeftijd bepalend maar de individuele arbeidsprognose. Tevens wordt beoordeeld of er daadwerkelijk een ziekte aan de arbeidsongeschiktheid ten grondslag ligt en niet een arbeidsconflict tussen werkgever en werknemer. Van de arbeidsongeschikte werknemer wordt een beroepsprofiel opgesteld ter bepaling van een op het individu gericht reïntegratieprogramma. Zolang echter geen aanvraag is ingediend voor een keuring blijft de werknemer in de ziektewet. Het probleem is onder andere dat er geen financiële prikkels zijn om deeltijd te gaan werken. Immers men ontvangt bij volledige arbeidsongeschiktheid ook voor het deel dat men nog arbeidsgeschikt is een uitkering. In de toekomst zal het beleid zich meer richten op de invulling van deeltijdvacatures. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 1 18

19 BIJLAGE PROGRAMMA WERKBEZOEK FRANKRIJK EN DUITSLAND Zondag 8 juli (Frankrijk/Parijs) 21:30 uur Aankomst Hotel 21:45 uur Briefing door Drs. J.S. Kramer, Gevolmachtigd Minister (Economische Zaken), inzake het werkprogramma. Maandag 9 juli (Frankrijk/Parijs) 09:30 uur Bezoek aan het Franse Ministère de l Emploi et de la Solidarité, in het kader van de arbeidsongeschiktheidsstelsel, pensioenen en sociale zekerheid. 12:30 uur Lunch aangeboden door het Ministère de l Emploi et de la Solidarité. 14:45 uur Bezoek aan MEDEF, Franse werkgeversorganisatie. 16:45 uur Bezoek aan de «Commission Technique d Orientation et de Reclassement Professionnel (COTOREP)», onderdeel van de DTEFP van het departement Val d Oise. 19:00 uur Barbecue aangeboden door drs. J.S. Kramer, Gevolmachtigd Minister. Dinsdag 10 juli (Frankrijk/Parijs) 08:45 uur Bedrijfsbezoek aan Crédit Lyonnais. 10:30 uur Ontmoeting met M. Christian BASTARD en M. Guillaume ROSENWALD van de Fédération Française des Sociétés d Assurances. Presentatie van het systeem van specifieke verzekeringen inzake arbeidsongeschiktheid. 11:15 uur Ontmoeting met enige vertegenwoordigers van Franse vakbonden: M. Gabriel THOLLET, Chargé de Mission Travail Emploi Formation van de CFDT (Confédération Française Démocratique du Travail) M. Jean-Pierre SPENCER, Force Ouvrière (FO) en M. Eric PIECKO van de Confédération CGT (Confédération Générale du Travail). 13:00 uur Lunch aangeboden door de ambassadeur de heer Chr. M. J. Kröner 15:30 uur Assemblée Nationale Rondleiding door de «Assemblée Nationale». 16:00 uur Bezoek aan de Franse zustercommissie. Ontvangst door M. Pascal TERRASSE, député socialiste de l Ardeche, spécialiste des questions de vieillesse et de handicap de la Commission Permanente des Affaires Culturelles, Familiales et Sociales de l Assemblée Nationale 18:00 uur Einde dagprogramma Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 1 19

20 Woensdag 11 juli (Duitsland/Berlijn) 09:50 uur Vertrek delegatie per vliegtuig naar Berlijn 11:35 uur Aankomst delegatie in Berlijn 13:00 uur Broodjeslunch op de ambassade, briefing over relevante ontwikkelingen in Duitsland; CdP, HEA, RPA, mw. Reich en mw. Wülker. Tolk Peter Ganzer zal zich bij delegatie voegen. 14:15 uur Bezoek aan het Bundesministerium für Arbeit und Sozialordnung Diverse inleidingen inzake het arbeidsongeschiktheidsstelsel, pensioenen en sociale zekerheid. Ministerialdirektor Georg Recht (Leiter der Abteilung «Sozialversicherung, Sozialgesetzbuch») Ministerialrat Günter Graeff (Leiter des Referats «Unfallversicherung») Ministerialrat Dr. Hartmut Haines (Leiter des Referats «Grundsatzfragen der Prävention, Rehabilitation und Behindertenpolitik; Recht der Eingliederung behinderter Menschen») Regierungsdirektor Dieter Lutz (Referat «Grundsatzfragen; Leistungsrecht; Knappschaftliche Rentenversicherung») Norbert Axmann (Referat «Ausländische Sozialpolitik, Internationaler Besucherdienst und Protokoll») 19:30 uur Diner aangeboden door de ambassadeur de heer N. van Dam op de residentie met Duitse genodigden. Donderdag 12 juli (Duitsland/Berlijn) 09:00 uur Bezoek aan Arbeitsamt Berlin-West. Deze organisatie richt zich op de reïntegratie/begeleiding van arbeidsgehandicapten op de werkplek Begroeting door Direktor Dr. Gawellek, aansluitend inleidingen over arbeidsongeschiktheid en reïntegratie. 11:30 uur Bezoek aan Berufliches Trainungszentrum (BTZ) beim Berufsförderungswerk Berlin (BFW), beide uitvoeringsorganisaties die individuele werknemers begeleiden bij hun reïntegratie. Begroeting door Herr Höpfner, Geschäftsführer des BFW Berlin en Herr Lindner, Leiter des Berufliches Trainungszentrum (BTZ) im BFW Berlin; inleidingen. 12:00 uur Lunch aangeboden BFW en BTZ. 13:00 uur Rondleiding door het Berufsförderungswerk, uitleg over reïntegratie in het arbeidsproces door Herr Meiwald, Dipl.-Soz.Päd. en Herr Lindner. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 1 20