DE VOOGDIJ BINNEN DE SAVE-WERKWIJZE HANDLEIDING VOOR MEDEWERKERS SAVE

Transcriptie

1 DE VOOGDIJ BINNEN DE SAVE-WERKWIJZE HANDLEIDING VOOR MEDEWERKERS SAVE VERSIE 3.0 JULI 2015

2 De voogdij binnen de SAVE-werkwijze Handleiding voor medewerkers SAVE Versie 3.0. Juli 2015 VanMontfoort: Joost van den Braak Samen Veilig: Rob Beukering Bas Vogelvang Adri van Montfoort De tekst in deze handleiding is mede tot stand gekomen dankzij medewerking van Harmke Bergenhenegouwen, Jantine Hemrica, Sanne van der Kleij, Iris Mank, Fenna Jansen, vele meelezers van de SAVE partners (Samen Veilig Midden-Nederland, William Schrikker Groep, Leger des Heils Jeugdbescherming & Reclassering, Stichting Gereformeerde Jeugdbescherming, de Raad voor de Kinderbescherming Midden-Nederland), en de Eigen Kracht Centrale VanMontfoort Samen Veilig Midden-Nederland Voogdij in SAVE VanMontfoort Samen Veilig Midden-Nederland

3 INHOUD 1 INLEIDING Handleiding voogdij Opbouw Verantwoording Terminologie VISIE OP DE UITVOERING VAN VOOGDIJ Vijf uitgangspunten Eigen kracht en regie Veiligheid en Ontwikkeling zijn primaire doelen Een melding volstaat Gebiedsgericht Een lerende praktijk DE WETTELIJKE BASIS VOOR VOOGDIJ Inleiding Gezag Herziening maatregelen van kinderbescherming Inleiding Gezagsbeëindiging Voorlopige en tijdelijke voogdij Wet verbetering positie pleegouders Taak Raad voor de Kinderbescherming DE ORGANISATIE VAN DE VOOGDIJ HET ANALYSEMODEL Het viervenstermodel Venster 1. De mensen Venster 2. De feiten Tijdlijn Domeinen De feiten Venster 3. De weging Venster 4. De volgende stappen Voogdij in SAVE VanMontfoort Samen Veilig Midden-Nederland

4 5.6 Schematische weergave van de viervensters FASEN IN DE UITVOERING VAN DE VOOGDIJ Fase 1. De startperiode Fase 2. De uitvoering van de voogdij Fase 3 Einde voogdij Herstel van gezag Gezagsoverdracht Einde voogdij door meerderjarigheid COMMUNICATIE Engageren en positioneren KENNIS, HOUDING EN VAARDIGHEDEN IN DE VOOGDIJ Algemene kennis, houding en vaardigheden voor de SAVE-werkwijze Specifieke kennis, vaardigheden en houding voor uitvoering van de voogdij BIJLAGE 1: ZES DOMEINEN LITERATUUR Voogdij in SAVE VanMontfoort Samen Veilig Midden-Nederland

5 1 Inleiding 1.1 Handleiding voogdij In de basishandleiding De SAVE-werkwijze worden de visie, de toelichting op het viervenstermodel en de achtergrond van de lerende praktijk van de SAVE-werkwijze beschreven. Deze basishandleiding is het gemeenschappelijke referentiekader voor de uitvoering van de SAVEwerkwijze. Voor de verschillende diensten van Samen Veilig Midden Nederland (zoals: voogdij, gezinsvoogdij, jeugdreclassering, consult en aannemen melding, onderzoek en crisishulp) is een toegespitste, op de SAVE-werkwijze geënte beschrijving nodig. Daarin voorziet deze handleiding voogdij: de handleiding sluit aan op de basishandleiding en werkt de uitvoering van de voogdijmaatregel door Samen Veilig 1 uit. Voogdij is het gezag over een minderjarige dat door een ander dan een ouder wordt uitgeoefend (art. 1: 245 BW lid 3). Voogdij-jeugdigen zijn jeugdigen van ouders ten aanzien van wie de rechter het gezag over hun kind(eren) heeft beëindigd of geschorst, of van wie de ouders zijn overleden of die zijn geboren uit een minderjarige moeder. Voogdij kan door een natuurlijke persoon worden uitgeoefend of door een instelling. Specifiek voor de voogdij is dat het gezag over de jeugdige niet langer bij de ouder(s) berust, maar vaak bij een gecertificeerde instelling of (na gezagsoverdracht) bij pleegouders of een burgervoogd, en dat de opvoeding van de jeugdige daarom zo goed als altijd niet meer thuis plaats vindt, maar in een pleeggezin of in een residentiële voorziening. 1.2 Opbouw De hoofdstukindeling is identiek aan die van de andere handleidingen: - In hoofdstuk 2 komt de visie op de uitvoering van de voogdij binnen de SAVE-werkwijze aan bod; - In hoofdstuk 3 komt het juridisch kader van de voogdij aan de orde, inclusief de tijdelijke en de voorlopige voogdij. - In hoofdstuk 4 komt de organisatie van voogdij kort ter sprake; - Het analysemodel van de SAVE-werkwijze bij uitvoering van de voogdij (de viervensters) wordt besproken in hoofdstuk 5; de domeinen van de voogdij krijgen een plaats in het viervenstermodel; - De uitvoering van de voogdij de drie fases van de voogdij - komt in hoofdstuk 6 aan bod; - Hoofdstuk 7 gaat in op de communicatie met de jeugdige, de ouders en het netwerk; - Hoofdstuk 8, tenslotte, bevat de kennis, houding en vaardigheden die de medewerker SAVE moet hebben voor een professionele uitoefening van de voogdij. 1 In deze handleiding staat de SAVE-werkwijze voor de werkwijze en Samen Veilig voor de organisatie. Voogdij in SAVE VanMontfoort Samen Veilig Midden-Nederland

6 1.3 Verantwoording We bouwen in deze handleiding voort op de inzichten en aanwijzingen in de bijgestelde versie van de methode voogdij die in 2015 in opdracht van Jeugdzorg Nederland is ontwikkeld (Van den Braak, Van Montfoort en Willems, 2015). Sommige teksten uit deze handleiding zijn hieruit overgenomen of enigszins aangepast, om ze te laten voldoen aan de visie, het analysekader, en het professionele handelen binnen de SAVE-werkwijze, zoals beschreven in de basishandleiding. Hoewel de auteurs schatplichtig zijn aan alle mensen die een bijdrage geleverd hebben aan deze handleiding (zie met name het colofon), zijn alleen zij verantwoordelijk voor de keuzes die uiteindelijk gemaakt zijn. 1.4 Terminologie Wij gebruiken in deze handleiding de volgende termen: - Voor een jeugdige die onder voogdij staat, gebruiken wij de term jeugdige of voogdijjeugdige; - Uitvoering van de voogdij, gebeurt door een gecertificeerde instelling (GI); Samen Veilig Midden-Nederland is een dergelijke GI; - De beroepskracht van de GI die belast is met de uitvoering van de voogdij namens de instelling noemen we in deze methodebeschrijving de medewerker SAVE; - De medewerker SAVE werkt samen en stemt af met de pleegzorgwerker van de pleegzorgorganisatie voor wat betreft de voogdij-jeugdigen die in een pleeggezin verblijven; - Tevens stemt hij af met de opvoeders (groepsleiders en mentoren) in residentiële voorzieningen waar voogdij-jeugdigen verblijven; - We gebruiken de term organisatie voor Jeugd&Opvoedhulp voor de zorgaanbieder; - Voor de ouders van de voogdij-jeugdige gebruiken wij niet de term biologische ouders, maar, simpel, de term ouders: een voogdij-jeugdige heeft ouders en vaak ook pleegouders die al dan niet de voogdij hebben; - Gezagsoverdracht aan natuurlijke personen kan gezagsoverdracht aan pleegouders inhouden (pleegoudervoogdij), maar ook gezagsoverdracht aan een burgervoogd. Deze burgervoogd kan starten als een contactpersoon voor de voogdij-jeugdige; - We spreken over gezagsoverdracht, terwijl het in feite voogdijoverdracht betreft. Wij gebruiken de term gedragsoverdracht omdat die al enkele jaren is ingeburgerd 2 ; - De netwerkachtige bijeenkomst voor alle betrokkenen en belanghebbenden rond de start van de voogdij duiden wij aan met de term perspectiefbijeenkomst. 2 Zie bv. Verschoven Gezag (Hermanns 2008) en de nieuwe methodebeschrijving Voogdij (Van den Braak e.a. 2015). Voogdij in SAVE VanMontfoort Samen Veilig Midden-Nederland

7 2 Visie op de uitvoering van voogdij 2.1 Vijf uitgangspunten Samen Veilig kiest voor een visie op jeugdbescherming en de bestrijding van huiselijk geweld die in alle diensten leidend is. De visie bestaat uit vijf uitgangspunten: - Eigen kracht en regie: Burgers hebben de regie over hun eigen leven en over de opvoed- en opgroeisituatie van jeugdigen; - Veiligheid en bescherming van burgers, en in het bijzonder jeugdigen, is een publieke verantwoordelijkheid. Veiligheid en ontwikkeling zijn daarbij de primaire doelen; - Jeugdbescherming is gebiedsgericht en aanvullend op de gewone zorg in de lokale teams; - Jeugdbescherming, inclusief de bestrijding van huiselijk geweld, werkt integraal (één melding volstaat); - Jeugdbescherming werkt als een lerende praktijk. Dit is als volgt weer te geven: De bovenste twee taartpunten zijn groter afgebeeld: dit is wat in alle diensten van Samen Veilig moet worden bereikt, beschermd en geborgd. De onderste drie punten geven de visie op hoe Samen Veilig dit wil bereiken. De vijf uitgangspunten worden in de basishandleiding uitgebreid onderbouwd. In de volgende paragrafen worden ze uitgewerkt voor de voogdij. Voogdij in SAVE VanMontfoort Samen Veilig Midden-Nederland

8 2.2 Eigen kracht en regie Burgers hebben de regie over hun eigen leven en over de opvoed- en opgroeisituatie en moeten in de gelegenheid worden gesteld om oplossingen te bedenken en in te zetten die voldoen aan de voorwaarden die de bevoegde instanties stellen 3. Door de mensen rond de jeugdige en het gezin te vragen mee te denken en mee te helpen, worden de krachten aangesproken die in de samenleving aanwezig zijn voor de veiligheid en ontwikkeling van jeugdigen en slachtoffers van huiselijk geweld. De richtvraag die de SAVE-werkwijze daarbij hanteert is Wie vinden het belangrijk dat het goed gaat en blijft gaan met de jeugdige? Het is een uitdaging voor SAVE om bij voogdij de principes van eigen kracht en regie inhoud te geven terwijl het gezag van de ouder(s) beëindigd is of nooit aangevangen is en de opvoeding in de meeste gevallen niet langer door hen plaats vindt. De term regie kan door betrokkenen in dit licht enigszins als misleidend worden ervaren omdat de regie over de opvoeding bij een voogdij overgedragen is aan de medewerker SAVE, terwijl de opvoeding plaatst vindt in een pleeggezin of een residentiële voorziening. Toch zijn ook bij voogdij concretiseringen van het uitgangspunt eigen kracht en regie in de SAVEwerkwijze noodzakelijk en goed mogelijk: 1. Alle mensen die het belangrijk vinden dat het goed gaat en goed blijft gaan met de jeugdige, vormen met elkaar een essentieel deel van de opvoed- en opgroeisituatie. Zij krijgen de ruimte (bijvoorbeeld in de vorm van een eigen kracht conferentie ) om met elkaar oplossingen te bedenken voor vraagstukken die zich in de loop van een voogdijmaatregel voordoen. Deze mensen wordt gevraagd mee te denken om de doelen van de voogdij te bereiken. In de voogdij noemen we dit een perspectiefbijeenkomst (zie ook p. 22 en p. 32). De jeugdige en de kring rond de jeugdige - staat centraal. Herstel en behoud van het contact van ouders en jeugdige is dan ook een belangrijk issue in de voogdij. In dat verband is het praten met (jonge) jeugdigen een belangrijk aspect van de communicatie van medewerker SAVE met het cliëntsysteem (zie ook p.40). 2. In de voogdij hebben burgers niet alleen een specifieke plaats als netwerk en als belanghebbenden en betrokkenen bij een jeugdige (en in het verlengde daarvan als deelnemers aan perspectiefbijeenkomsten), maar ook als potentiële contactpersonen of burgervoogden (zie ook p.22, p.24 en paragraaf 6.3.2). Ook hierin komen eigen kracht en regie tot uitdrukking. 3. Ouders worden in de gelegenheid gesteld om hun rol als ouder in te vullen. Een ouder blijft een ouder, al is dat vaak in een rol op afstand. Ook hier ligt een opdracht voor de GI/de medewerker SAVE en de pleegzorgorganisatie/de pleegzorgwerker om creatief te handelen en ouders zo veel als mogelijk de ruimte te laten hun ouderrol in te vullen, zonder dat dit de veiligheid en ontwikkeling van de jeugdige negatief beïnvloedt (zie ook p.33). 4. De mogelijkheid tot vragen van herstel van gezag (zie ook paragraaf 6.3.1) staat altijd open voor de ouder(s). Toewijzing van zo n verzoek door de rechter vindt plaats als herstel in het belang van de jeugdige is en de ouder duurzaam de verantwoordelijkheid voor de verzorging en opvoeding in staat is te dragen. 3 Deze gedachte is opgenomen in het wetsvoorstel Herziening van de Maatregelen van Kinderbescherming (32.015) en in de nieuwe Jeugdwet. Voogdij in SAVE VanMontfoort Samen Veilig Midden-Nederland

9 2.3 Veiligheid en Ontwikkeling zijn primaire doelen Veiligheid is de ingang voor inzet van de SAVE-werkwijze. Begeleiding met of zonder maatregel wordt in de werkwijze SAVE alleen ingezet als er onveiligheid is aangetoond of als er mogelijk sprake van onveiligheid is. Het doel is om de onveiligheid op te heffen of te voorkomen, en ook om tot herstel en voortgang van de ontwikkeling van de jeugdige of volwassene te komen als deze door de onveiligheid is bedreigd. De basishandleiding De SAVE-werkwijze stelt: aangetoonde veiligheid en herstelde, doorgaande ontwikkeling van de jeugdige zijn de te bereiken hoofddoelen in het werk van de medewerker SAVE. Veiligheid is daarbij een voorwaarde voor ontwikkeling. De overheid formuleert een ondergrens voor wat betreft veiligheid en ontwikkeling. Die is (in negatieve zin) bereikt bij een voogdijmaatregel: De regie is ouders ontnomen op het punt van de opvoedingsverantwoordelijkheid, en daarmee ook voor het realiseren van veiligheid en ontwikkeling: de ouders zijn door de voogdij-uitspraak niet langer de opvoeders. Zij blijven - uiteraard - ouders van de minderjarige maar mogen van de rechter niet langer de rol van wettelijk vertegenwoordiger van de jeugdige(n) vervullen. Het specifieke van de voogdij is dus, dat de medewerker SAVE start in een situatie waarin al duidelijk is geworden dat de opvoed- en opgroeisituatie thuis niet veilig genoeg is voor de jeugdige en dat de ontwikkeling van de jeugdige in de thuissituatie daardoor wordt bedreigd. Het uitspreken van de voogdijmaatregel is verbonden aan een ernstige ontwikkelingsbedreiging voor de jeugdige, waarbij er geen perspectief is dat de ouder op een gezien de persoon en ontwikkeling van de jeugdige aanvaardbare termijn weer in staat is de verantwoordelijkheid voor een opvoed- en opgroeisituatie te dragen. De kinderrechter stelt: het is niet goed genoeg, en het komt ook niet meer goed binnen een aanvaardbare termijn. Voor de nieuwe opgroei- en opvoedingssituatie blijft dan nog steeds het uitgangspunt dat deze qua veiligheid en ontwikkeling goed genoeg moet zijn. Het is een uitdaging om samen met het pleeggezin het concept goed genoeg per jeugdige concreet in gedragstermen te omschrijven. Goed genoeg opvoeden is bijvoorbeeld ook het erkennen als pleegouder dat je als opvoeder zelf niet (altijd) in staat bent om de jeugdige te bieden wat hij nodig heeft en dat je daarvoor hulp en steun van anderen accepteert. De nieuwe opvoed- en opgroeisituatie moet stabiel en continu zijn en aansluiten op de ontwikkeling van de jeugdige. Het aspect veiligheid geldt bij voogdijzaken in verschillende settings: veiligheid in de opvoed- en opgroeisituatie in het pleeggezin, veiligheid bij de contacten tussen jeugdige en eigen ouders en veiligheid tijdens het eventuele verblijf in een residentiële setting. Samenvattend: Het gaat voor SAVE bij de voogdij ten eerste - zoals in de gehele jeugdbescherming - om de veiligheid en de ontwikkeling. Binnen dit kader zijn er twee specifieke voogdijdoelstellingen: een stabiele, continue, voor de ontwikkeling van de jeugdige zo optimaal mogelijke nieuwe opvoed- en opgroeisituatie en waar mogelijk gezagsoverdracht aan burgers. Doelen voor SAVE zijn dan ook: (1) borging van fysieke en/of psychische veiligheid; (2) afwending van ontwikkelingsbedreigingen en bevorderring van herstel van opgetreden schade; (3) stabiliteit en continuïteit in de nieuwe opvoed- en opgroeisituatie, en Voogdij in SAVE VanMontfoort Samen Veilig Midden-Nederland

10 (4) gezagsoverdracht waar mogelijk om pedagogisch en juridisch gezag weer in één hand te brengen. Deze vier specifieke resultaten beschouwt Samen Veilig als de doelen van de voogdij. In deze handleiding bouwen we op deze vier doelen voort. 2.4 Een melding volstaat Dit uitgangspunt is nauw verbonden met andere uitgangspunten van integraal werken, te weten: één primair proces, één gezin, één plan en één gezicht. Jeugdbescherming breed betreft het gehele primaire proces van vrijwillige drangtrajecten tot en met voogdij en jeugdreclassering. Van belang hierbij is dat er in dit primaire proces zo weinig mogelijk knippen, schotten en wachttijden zijn (één primair proces, met één plan). Om dit ene primaire proces voor de cliënt te realiseren, moeten er zo weinig mogelijk wisselingen in werkers zijn die er voor zorgen dat cliënten steeds met nieuwe medewerkers SAVE van doen krijgen. De jeugdige en andere leden van een gezin hebben in principe te maken met dezelfde medewerker SAVE die al eerder betrokken was (één gezicht), omdat integraal (ontschot) wordt gewerkt, met inachtneming van de privacyregels. Om zo maximaal mogelijk uit te kunnen gaan van eigen kracht en regie, en om veiligheid en ontwikkeling als verbindende primaire doelen te gebruiken, is de inzet van voogdij met de SAVEwerkwijze afgestemd en gestroomlijnd met andere diensten binnen Samen Veilig en met hulp en zorg door andere instellingen (één melding volstaat). De transitie heeft als doel dat het makkelijker wordt om hulp vanuit verschillende kaders (jeugdzorg, schuldhulpverlening, maatschappelijk werk, etc.) integraal en op elkaar afgestemd aan te bieden. Ook dat is integraal werken: Samen Veilig werkt samen met de burgers, en bouwt op de expertise en bevoegdheden van de andere organisaties in de jeugdbescherming. Specifiek voor de voogdij(werker) gaat het hier om samenwerking met de pleegzorgorganisatie (de pleegzorgbegeleiders), met residentiële voorzieningen waar voogdij-jeugdigen verblijven (de residentiële opvoeders), de Raad voor de Kinderbescherming en lokale partners zoals het lokale team, het CJG, de school en vrijwilligers(organisaties) die mogelijk iets voor de voogdij-jeugdigen willen betekenen. Ook in deze brede keten streeft de SAVEwerkwijze na dat één melding (zoveel als mogelijk) volstaat. Vanuit de visie op integratie van diensten, en beïnvloed door de visie op gebiedsgericht werken kiest Samen Veilig er ook voor dat alle diensten binnen de SAVE-werkwijze in principe kunnen worden uitgevoerd door alle medewerkers in een SAVE-team (allround werken, op enkele specifieke situaties na). Daarom verdient het de voorkeur om bij de start van de voogdij niet met een nieuwe medewerker SAVE te werken, maar de medewerker SAVE die al bij het gezin betrokken was ook de voogdijmaatregel te laten uitvoeren (en andersom: als in een voogdijzaak bijvoorbeeld een nieuwe melding binnen komt, de al betrokken SAVE medewerker ook het onderzoek naar die melding te laten uitvoeren). Voogdij in SAVE VanMontfoort Samen Veilig Midden-Nederland

11 2.5 Gebiedsgericht SAVE-teams zijn vaste teams voor elke buurt, betrokken en dichtbij, met kennis van de buurt. Lokale teams en SAVE-teams doen samen met gezin en netwerk wat nodig is. De SAVE-werkwijze werkt tijdelijk aanvullend op de lokale teams en neemt niet over, maar voegt in en vult aan. De medewerker SAVE blijft zo kort als mogelijk en zo lang als nodig is. De nieuwe opvoed- en opgroeisituatie bij voogdij wordt zoveel mogelijk in de eigen omgeving van de jeugdige ingezet. En daarbij hoort: de ruimte bieden aan die omgeving om actief mee te denken en mee te doen. Zowel aan het lokale team als andere instellingen en ook burgers zelf wordt dan gevraagd mee te denken om te komen tot een opvoed- en opgroeisituatie die wat betreft veiligheid en ontwikkeling (inclusief herstel daarvan) goed genoeg is. Niet alleen het gebiedsgerichte, maar ook het tijdelijke is een belangrijk uitgangspunt bij de SAVEwerkwijze. Voogdij wordt in principe uitgesproken tot de meerderjarigheid van de jeugdige. De tijdelijkheid van de medewerker SAVE in voogdijzaken komt tot uiting in het pogen zich overbodig te maken. Dat is mogelijk wanneer er sprake is van (1) een goed-genoeg opvoed- en opgroeisituatie, waarbij gezagsoverdracht aan pleegouders of een burgervoogd gerealiseerd is of (2) wanneer er sprake van herstel van gezag. Zie verder: paragraaf Een lerende praktijk Professioneel handelen in de jeugdbescherming is een combinatie van sociaal werk, rechtstoepassing en gezondheidszorg. Het interdisciplinaire karakter maakt het noodzakelijk, dat professionals en leidinggevenden expliciet spreken over deze verschillende invalshoeken, zowel met de leden van het gezin als met collega s. Samen Veilig bemoeit zich als professionele instantie namens de overheid met de leefwereld van de jeugdige en zijn ouders. Ook bij de uitvoering van de voogdij is een professionele interventiepraktijk van Samen Veilig vereist. In de basishandleiding De SAVE-werkwijze staat aangegeven dat deze uitvoering op drie dimensies wordt gekenmerkt door een hoge mate van onzekerheid en door voortdurende verandering: de betrokken mensen hebben hun eigen verhaal, de feiten zijn vrijwel nooit volledig bekend en onomstreden, en de normen in de maatschappij verschuiven, evenals de wettelijke normen. Deze kenmerken van de SAVE-werkwijze maken een lerende praktijk noodzakelijk. In het leerproces van de professionals staat ook bij de inzet van voogdij reflectie op het eigen handelen in actuele praktijksituaties centraal. Dit gebeurt in het team, tijdens intercollegiaal overleg, intervisie, in de werkbegeleiding en in Methodische Leerbijeenkomsten. Deze bijeenkomsten kunnen ook worden ingezet voor een analyse van kritische beroepssituaties met de samenwerkingspartners. Voogdij in SAVE VanMontfoort Samen Veilig Midden-Nederland

12 3 De wettelijke basis voor voogdij 3.1 Inleiding De voogdij is een middel ter bescherming van minderjarigen. Samen Veilig en de voogdijwerker (medewerker SAVE) werken op basis van de wettelijke bepalingen en de uitspraak van de rechtbank. De medewerker SAVE kent de wettelijke bepalingen en is zich bewust van het gegeven, dat de voogdij is opgedragen aan de instelling door een rechterlijke uitspraak. De wet geeft in enkele bepalingen aan wat de taken en verantwoordelijkheden van de voogd zijn. Deze bepalingen zijn het beginpunt voor de uitvoering van de voogdij. Het is belangrijk, dat de medewerker SAVE zich realiseert dat de werelden van pedagogiek en recht in de voogdijmaatregel samenkomen en dat professionele jeugdbescherming aan beide invalshoeken recht moet doen. Er is geen tegenstelling tussen hulp en recht. De voogdij kan niet op professionele wijze worden uitgevoerd door alleen hulp of alleen recht. 3.2 Gezag Ouderlijk gezag Bij de geboorte van een kind krijgen gehuwde ouders of geregistreerde partners automatisch het gezag. Dit gebeurt zonder tussenkomst van een rechter, ofwel van rechtswege, tenzij een ouder onbevoegd is om het gezag uit te oefenen (onder curatele gesteld, zodanig gestoorde geestvermogens dat hij in onmogelijkheid verkeert om gezag uit te oefenen, tenzij de stoornis van tijdelijke aard is). De ongehuwde moeder heeft ook automatisch het gezag, tenzij zij onbevoegd of minderjarig is. Het ouderlijk gezag heeft volgens lid 4 van artikel 1: 245 BW betrekking op: - de persoon van de minderjarige; - het vermogen van de minderjarige; - de vertegenwoordiging van de minderjarige in juridisch opzicht (dat wil zeggen: de ouder met gezag is wettelijk vertegenwoordiger van zijn minderjarige en daarmee ook degene die belangrijke beslissingen neemt ten aanzien van de minderjarige, zoals het kiezen van een school). Ouderlijk gezag omvat volgens artikel 1: 247 BW lid 1 de plicht en het recht van de ouder zijn minderjarige te verzorgen en op te voeden. Dit betreft: - De dagelijkse verzorging en opvoeding. Lid 3 stelt: in de verzorging en opvoeding van de jeugdige passen de ouders geen geestelijk of lichamelijk geweld of enige andere vernederende behandeling toe ; - Zorg en verantwoordelijkheid voor het geestelijk en lichamelijk welzijn (zorg); - Zorg en verantwoordelijkheid voor de veiligheid (toezicht); - Het bevorderen van de ontwikkeling van de persoonlijkheid van de jeugdige (ontwikkeling). Voogdij in SAVE VanMontfoort Samen Veilig Midden-Nederland

13 Voogdij Voogdij is gezag over een minderjarige dat door een ander dan een ouder wordt uitgeoefend (art. 1: 245 BW lid 3). Voogdij-jeugdigen zijn jeugdigen van ouders ten aanzien van wie de rechter het gezag over hun minderjarigen al dan niet tijdelijk heeft beëindigd of geschorst, of van wie de ouders zijn overleden of die zijn geboren uit een minderjarige moeder. Voogdij kan door een natuurlijke persoon worden uitgeoefend of door een instelling. In het eerste geval gaat het om een voogd-natuurlijke persoon. Het betreft voogdij door pleegouders of voogdij door een familielid of door een andere burger, niet zijnde de pleegouder. Voogdij kan ook worden uitgeoefend door een instelling, door een rechtspersoon. Als de rechter een instelling tot voogd benoemt, dan is dit een gecertificeerde instelling. De raad van bestuur of het stichtingsbestuur is verantwoordelijk voor de gezagsuitoefening. Juridisch spreekt men dan over de voogd-rechtspersoon. De feitelijke uitvoering van de voogdij wordt in handen gelegd van een voogdijwerker; voor Samen Veilig is dit een medewerker SAVE. Deze voedt de jeugdige niet zelf op, maar zorgt dat dit door anderen gebeurt. Indien de GI op de hoogte is van het gegeven dat het gezag niet wordt uitgeoefend, bijvoorbeeld doordat de degene die het gezag uitoefent is overleden, dan meldt de GI dat bij de Raad voor de Kinderbescherming. De GI kan op grond van de artikelen 1:253q en 1:253r BW ook zelf een verzoek indienen tot benoeming van een voogd. De Raad voor de Kinderbescherming wordt ook door de gemeente geïnformeerd wanneer er door het overlijden van een ouder geen gezag meer over een minderjarige wordt uitgeoefend. De verantwoordelijkheid van de voogd is afgeleid van het ouderlijk gezag. Ouders hebben de plicht hun kind zelf te verzorgen en op te voeden. De voogd heeft niet de plicht dit zelf te doen. De voogd heeft de verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen, dat de minderjarige goed wordt verzorgd en opgevoed. Paragraaf 9, afdeling 6, Titel 14, 1: BW heeft als kop Het toezicht van de voogd over de persoon van de minderjarige. Art. 1: 336 BW uit deze paragraaf gaat over dit toezicht en stelt: de voogd draagt zorg dat de minderjarige overeenkomstig diens vermogen wordt verzorgd en opgevoed. Art. 1: 337 BW gaat nader in op de vertegenwoordiging van minderjarigen in burgerlijke handelingen (lid 1) en de bewindvoering over het vermogen van de minderjarige (lid 2). Het Burgerlijk Wetboek gaat summier in op de vraag hoe de voogd deze taken moet uitvoeren en evenmin is de wet specifiek over wat de minderjarige nodig heeft. Voor de voogdij die wordt uitgevoerd door de GI gelden ook de bepalingen van de Jeugdwet en het Uitvoeringsbesluit Jeugdwet, met name ten aanzien van de kwaliteit van de uitvoering en de rechten van cliënten. 3.3 Herziening maatregelen van kinderbescherming INLEIDING Per 1 januari 2015 is de wet betreffende de maatregelen van kinderbescherming herzien. Deze heeft de volgende uitgangspunten: - Recht van de jeugdige op gezonde en evenwichtige ontwikkeling en groei naar zelfstandigheid staat centraal; - Jeugdigen beter beschermen tegen ouders die hen onvoldoende (kunnen) bieden; - Kindgerichte formulering van de rechtsgronden. Voogdij in SAVE VanMontfoort Samen Veilig Midden-Nederland

14 Enkele aspecten die van belang zijn voor de voogdij, zijn: - Door de herziening maatregelen kinderbescherming van 1 januari 2015 zijn ontheffing en ontzetting vervangen door de gezagsbeëindigende maatregel. Gezagsbeëindiging kan plaats vinden zonder voorafgaande ondertoezichtstelling; - Verzoekers van de gezagsbeëindigende maatregel zijn de Raad voor de Kinderbescherming of het Openbaar Ministerie en ingeval de Raad voor de Kinderbescherming geen verzoek indient - pleegouders die een jaar of langer voor de jeugdige hebben gezorgd; - Versterking positie van de feitelijke verzorger (rechtspositie pleegouders); - Mogelijkheid tot herstel van gezag is ongewijzigd; - De GI kan de Raad voor de Kinderbescherming dwingen om het oordeel van de kinderrechter te vragen over gezagsbeëindiging GEZAGSBEËINDIGING De rechtbank kan het gezag van een ouder conform artikel 1: 266, BW beëindigen indien: a. Een minderjarige zodanig opgroeit dat hij in zijn ontwikkeling ernstig wordt bedreigd, en de ouder niet de verantwoordelijkheid voor de verzorging en opvoeding, bedoeld in artikel 247, tweede lid, in staat is te dragen binnen een voor de persoon en de ontwikkeling van de minderjarige aanvaardbaar te achten termijn of b. de ouder het gezag misbruikt. In de toelichting bij de wet staan als voorbeelden van misbruik van het gezag: het onthouden van onderwijs aan een jeugdige, of het plegen van een misdrijf en met name misdrijven gericht tegen de jeugdige zoals (zware) mishandeling van de jeugdige of seksueel misbruik. Aanvaardbare termijn In het wetsartikel over de gezagsbeëindigende maatregel wordt als criterium het ontbrekende perspectief genoemd dat er is op het dragen van de verantwoordelijkheid voor opvoeding en verzorging binnen een aanvaardbare termijn. Voor het uitspreken van een ondertoezichtstelling geldt dat dit perspectief er binnen een voor de jeugdige aanvaardbare termijn is; voor de voogdijmaatregel dat dit perspectief er juist niet is binnen een voor de jeugdige aanvaardbare termijn. Wat voor een jeugdige een aanvaardbare termijn is, is afhankelijk van zijn leeftijd en ontwikkeling. De formulering in de wet kan inhouden dat ook direct, zonder voorafgaande ondertoezichtstelling een gezagsbeëindigende maatregel nodig kan zijn, namelijk als direct duidelijk is dat ouders niet binnen afzienbare termijn in staat zullen zijn om de opvoedingsverantwoordelijkheid op zich te nemen. Voogdij in SAVE VanMontfoort Samen Veilig Midden-Nederland

15 Gronden voor OTS en Voogdij Tabel 1 Bedreiging, verwachting, en acceptatie van zorg 4 Zorg niet/onvoldoende geaccepteerd Zorg voldoende geaccepteerd Jeugdige bedreigd verantwoordelijkheid in geding Jeugdige niet bedreigd verantwoordelijkheid niet in geding Positieve verwachting inzake opvoedingsverantwoordelijkheid binnen een Negatieve verwachting inzake opvoedingsverantwoordelijkheid binnen een aanvaardbare termijn aanvaardbare termijn OTS Voogdij 5 geen OTS Geen OTS Voogdij 6 geen OTS Verzoek tot gezagsbeëindiging Verzoekers van een gezagsbeëindigende maatregel zijn de Raad voor de Kinderbescherming of het openbaar ministerie, en (als de Raad voor de Kinderbescherming geen verzoek indient) pleegouders die een jaar of langer voor de jeugdige hebben gezorgd. Indien de GI een verzoek tot onderzoek indient bij de Raad voor de Kinderbescherming, en de Raad voor de Kinderbescherming gaat niet over tot het indienen van een verzoek tot gezagsbeëindigende maatregel bij de rechtbank, moet de Raad voor de Kinderbescherming dit laten weten aan de GI. De GI kan dan de Raad voor de Kinderbescherming verzoeken het oordeel van de rechtbank te vragen of een gezagsbeëindigende maatregel noodzakelijk is. De Raad voor de Kinderbescherming moet daarna binnen 14 dagen het oordeel van de rechtbank daarover vragen VOORLOPIGE EN TIJDELIJKE VOOGDIJ Er zijn twee bijzondere vormen van voogdij: de tijdelijke en de voorlopige voogdij. Beide varianten hebben als kenmerk dat bij aanvang al duidelijk is dat de maatregel van tijdelijke aard is (hoewel ook tijdelijk kan duren tot de minderjarige 18 jaar is), in tegenstelling tot de gewone voogdij, die in principe uitgesproken wordt tot de meerderjarigheid van de jeugdige. Tijdelijke voogdij In bijvoorbeeld de volgende situaties kan degene die belast is met het gezag dit tijdelijk feitelijk niet uitoefenen en is tijdelijke voogdij aangewezen (zie artikelen 1:253q en 1:253r BW): - als een ouder onder curatele is gesteld en er geen andere ouder is die het gezag kan uitoefenen; 4 NB Ook de Raad voor de Kinderbescherming gebruikt deze tabel 5 Voor Voogdij is zorg geaccepteerd of niet geen criterium. Het gaat om twee aspecten: een ernstige ontwikkelingsbedreiging en de negatieve verwachting inzake verantwoordelijkheid binnen een aanvaarbare termijn 6 Idem Voogdij in SAVE VanMontfoort Samen Veilig Midden-Nederland

16 - bij een onmogelijkheid om het gezag uit te oefenen wegens een geestelijke stoornis, tenzij deze stoornis van tijdelijke aard is; - als de ouder al dan niet tijdelijk in de onmogelijkheid verkeert om het gezag uit te oefenen; - als de ouder spoorloos is, dat wil zeggen: het bestaan of de verblijfplaats van de ouder is onbekend; - minderjarigheid van de moeder. Hoewel de voogdij in deze gevallen slechts zolang hoeft te duren tot de situatie die de reden was voor de voogdij is opgeheven, duurt de tijdelijke voogdij totdat de ouder het gezag ook weer heeft terug gevraagd aan de rechtbank. Dit betekent dat de tijdelijke voogdij ook jaren kan duren. Voorlopige voogdij De grond voor de voorlopige voogdij (vovo) is altijd gelegen in een acute situatie die bedreigend is voor de belangen van de jeugdige. Een voorlopige voogdij is mogelijk op basis van artikel 1:241 BW. De kinderrechter kan op verzoek van de Raad voor de Kinderbescherming of het openbaar ministerie een gecertificeerde instelling als bedoeld in artikel 1.1 van de Jeugdwet, belasten met de voorlopige voogdij over de minderjarige indien het dringend en onverwijld noodzakelijk is om in de gezagsuitoefening over de minderjarige te voorzien teneinde de belangen van de minderjarige te kunnen behartigen. De voorlopige voogdij wordt het meest toegepast in de volgende situaties: - Er is niet duidelijk wie het gezag heeft over de jeugdige, bijvoorbeeld na achterlating (vondelingen); - Als een jeugdige van zes maanden of jonger, die niet onder voogdij van een rechtspersoon staat, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de Raad voor de Kinderbescherming als pleegkind is opgenomen (art 1:241 BW, lid 3); - Als er een ernstig vermoeden bestaat dat de gronden voor gezagsbeëindiging vervuld zijn en de maatregel noodzakelijk is om een acute en ernstige bedreiging voor de minderjarige af te wenden, kan de voorlopige voogdij worden uitgesproken, tegelijkertijd met het schorsen van het gezag van de ouders. In deze gevallen is meestal sprake van een crisissituatie. Bekend voorbeeld hiervan is bijvoorbeeld partnerdoding waarbij jeugdigen betrokken zijn. De ene ouder is dan overleden en de andere wordt gedetineerd. Ook situaties van ernstige mishandeling of verwaarlozing of uitbuiting van jeugdigen kunnen een grond vormen voor een schorsing in de uitoefening van het gezag. Gekoppeld aan de schorsing wordt een gecertificeerde instelling belast met de voorlopige voogdij; - Een medische behandeling van een minderjarige jonger dan twaalf jaar, of een minderjarige ouder dan twaalf die niet in staat geacht kan worden tot een redelijke waardering van zijn belangen ter zake, die noodzakelijk is om ernstig gevaar voor diens gezondheid af te wenden en de ouder die het gezag heeft de toestemming weigert (art 1:268 BW). Termijn van de voorlopige voogdij De vovo vervalt na 3 maanden na de beschikking, tenzij voor het einde van die termijn om een voorziening in het gezag is verzocht. De vovo lijkt vanwege de tijdelijkheid wat op de vots. De methode voogdij is daarom in eerste instantie niet altijd de meest aangewezen aanpak. Pas zodra er meer duidelijkheid is in de situatie en de toekomst van de jeugdige, ligt het voor de hand om conform de methode te gaan werken. Bij de vovo horen wel alle bevoegdheden en Voogdij in SAVE VanMontfoort Samen Veilig Midden-Nederland

17 verantwoordelijkheden van de voogdij, in die zin verschilt het wel van de uitvoering van de (v)ots. 3.4 Wet verbetering positie pleegouders Op 1 juli 2013 is de wet verbetering positie pleegouders in werking getreden. Gewijzigd zijn onder andere: - Pleegzorgorganisaties zijn wettelijk verplicht om bij vermoedens of signalen van kindermishandeling een melding te doen bij Veilig Thuis; - Bij de totstandkoming van een voogdijplan van de GI moeten pleegouders worden betrokken. Het plan mag pas worden vastgesteld als hierover overleg is geweest met de pleegouders; - Pleegouders krijgen ongeacht de duur van de plaatsing instemmingsrecht met betrekking tot het vaststellen van het hulpverleningsplan van de pleegzorgorganisatie. Dit betreft de omschrijving van hun rol in het hulpverleningsplan en de wijze waarop de begeleiding wordt vormgegeven. Het instemmingsrecht geldt niet bij een crisisplaatsing, omdat er dan nog geen sprake is van een hulpverleningsplan; - Pleegouders moeten van pleegzorgorganisaties informatie over het pleegkind krijgen om de opvoeding en verzorging van het pleegkind goed te kunnen uitvoeren. Hierbij valt de denken aan informatie over de gezondheid, trauma s en samenstelling van het gezin van herkomst. Pleegouders kunnen zo het gedrag van het pleegkind beter begrijpen en beter aansluiten bij zijn of haar behoeften; - In de wet is vastgelegd dat pleegouders bij problemen met de pleegzorgorganisatie of GI een beroep kunnen doen op een vertrouwenspersoon. Ook is vastgelegd dat zij toegang hebben tot de klachtenprocedure van de GI; - Pleegouders zijn niet meer onderhoudsplichtig wanneer zij de voogdij op zich nemen. Zij ontvangen pleegzorgbegeleiding en een pleegvergoeding, zowel bij gezamenlijke als eenhoofdige pleegoudervoogdij. Voorheen kreeg men alleen bij eenhoofdige voogdij een pleegvergoeding; - Pleegoudervoogden (pleegouders met gezag) zijn, anders dan voorheen, verplicht om begeleiding van de pleegzorgorganisatie in de vorm van één gesprek per jaar te aanvaarden, tenzij een pleegoudervoogd zelf om meer begeleiding vraagt. 3.5 Taak Raad voor de Kinderbescherming Verzoek tot gezagsbeëindigende maatregel De Raad voor de Kinderbescherming kan, op verzoek van de gecertificeerde instelling die de OTS uitvoert, een onderzoek doen naar de wenselijkheid van gezagsbeëindiging. De Raad voor de Kinderbescherming kan op grond van dat onderzoek bij de rechtbank een verzoek indienen om het gezag te laten beëindigen. Verzoekt de Raad voor de Kinderbescherming na onderzoek geen gezagsbeëindigende maatregel aan de rechter, dan kan de gecertificeerde instelling de Raad voor de Kinderbescherming verzoeken om binnen twee weken de rechtbank alsnog te vragen een oordeel te geven over de wenselijkheid van gezagsbeëindiging. Als de gezagsbeëindigende maatregel door de rechtbank wordt uitgesproken, komt het gezag open te staan : er moet iemand worden aangewezen die het gezag van de jeugdige vervult. Voogdij in SAVE VanMontfoort Samen Veilig Midden-Nederland

18 In het onderzoek moet de Raad voor de Kinderbescherming daarom steeds nagaan of pleegouders, als de jeugdige in een pleeggezin verblijft, met het gezag belast kunnen worden. Willen de pleegouders met het gezag worden belast en bestaan er geen bezwaren hiertegen? Dan zal de Raad voor de Kinderbescherming de rechter verzoeken om de pleegouders met de voogdij te belasten. Als de pleegouders naar het oordeel van de Raad voor de Kinderbescherming (nog) niet met de voogdij moeten worden belast zal hij de rechter adviseren de voogdij aan een voogdijinstelling (gecertificeerde instelling) op te dragen. Verzoek om herstel van het gezag na een gezagsbeëindigende maatregel De ouder(s) van wie het gezag is beëindigd, heeft/hebben te allen tijde de mogelijkheid om een verzoek in te dienen bij de rechtbank om te worden hersteld in het gezag. (art. 1:277 BW). Ook de Raad voor de Kinderbescherming kan een dergelijk verzoek indienen, maar dit zal een uitzonderingssituatie zijn (art. 1:278 BW). Als de rechtbank overtuigd is dat de jeugdige weer aan zijn ouder die voor de gezagsbeëindigende maatregel het gezag had, kan worden toevertrouwd én dit in het belang van de minderjarige is, zal de rechtbank dit verzoek toewijzen. Naar aanleiding van dit verzoek tot herstel kan de rechter de Raad voor de Kinderbescherming vragen om onderzoek en advies vragen. Onder andere de leeftijd van de minderjarige, de duur van het verblijf en de mening van de minderjarige zijn criteria die een rol spelen in dit onderzoek. Hangende het onderzoek kan zowel de Raad voor de Kinderbescherming als de ouder die heeft verzocht in het gezag te worden hersteld, de rechtbank verzoeken de beslissing aan te houden voor een proeftijd van maximaal zes maanden, gedurende welke tijd de jeugdige bij de verzoekende ouder verblijft. Toetsende taak in voogdijzaken De toetsende taak van de Raad voor de Kinderbescherming is voorlopig opgeschort. Of en wanneer de bepaling zal worden uitgevoerd wordt door de verantwoordelijke ministers en de Kamer op een later tijdstip besloten, mede afhankelijk van de uitkomsten van nader onderzoek. Voogdij in SAVE VanMontfoort Samen Veilig Midden-Nederland

19 4 De organisatie van de voogdij Samen Veilig Midden-Nederland kent in het primaire proces SAVE-teams en Veilig Thuis 7. De SAVE-teams zijn gebiedsgebonden teams die aanvullend zijn op de lokale teams/wijkteams. Als de veiligheid (mogelijk) in het geding is, schakelt het lokale team het SAVE-team in. Begeleiding met een maatregel voogdij komt altijd binnen bij een SAVE-team en wordt altijd uitgevoerd door een SAVE-team. Betrokkenheid van Veilig Thuis in de vorm van een consult, participerend consult of onderzoek is aanvullend mogelijk als er tijdens de uitvoering van de voogdij aanvullende expertise en bevoegdheden van Veilig Thuis nodig zijn. De medewerker SAVE bouwt zo veel mogelijk met betrokkenen voort op het plan dat het lokale team eventueel al met het gezin van herkomst heeft gemaakt. Het kan echter ook zo zijn dat de jeugdige en /of het gezin bij de start van een voogdijtraject nog helemaal niet bekend zijn bij het lokale team. In dit geval overlegt de medewerker SAVE zo spoedig mogelijk met jeugdige en gezin over het betrekken van het lokale team uit de wijk van de actuele verblijfsplek. Naast het lokale team zijn er in de buurt of wijk anderen (zoals: het netwerk rond de nieuwe opvoeders) die door de medewerker SAVE kunnen worden betrokken, omdat zij voor het succes van het plan van grote waarde kunnen zijn. Bij de uitvoering van de voogdijmaatregel kan de medewerker SAVE altijd een beroep doen op het lokale team wanneer hij dat noodzakelijk acht om steun te mobiliseren voor het bereiken en borgen van de voogdijdoelen. Dit geldt ook wanneer het tot herstel van gezag 8 komt en de opvoeding weer teruggaat naar de ouders. In ruim 60% van de voogdijmaatregelen is er als voorloper een ondertoezichtstelling 9. Het SAVEteam kent de cliënt dan en heeft in een eerder stadium de Raad voor de Kinderbescherming verzocht een onderzoek te doen naar een ondertoezichtstelling. In een later stadium heeft de medewerker SAVE de Raad voor de Kinderbescherming gevraagd een onderzoek naar gezagsbeëindiging te doen. Als het verzoek om een gezagsbeëindigende maatregel wordt gehonoreerd door de rechter, zal de medewerker SAVE die de gezinsvoogdij uitvoerde in principe ook bij de voogdij de medewerker SAVE bij het gezin worden. Dit past binnen het streven om de cliënt met zo weinig mogelijk hulpverleners te belasten. In principe, omdat in een specifiek geval verdere samenwerking van de gezinsvoogd met de cliënt, nu als medewerker SAVE, niet wenselijk of onmogelijk kan zijn. Samen Veilig Midden-Nederland kiest voor deze organisatievorm omdat deze zo veel mogelijk voldoet aan enkele uitgangspunten die voortvloeien uit de visie op jeugdbescherming en bestrijding van huiselijk geweld, te weten: - Eén melding volstaat. Onafhankelijk van waar de melding binnen komt, wordt die op dezelfde wijze opgepakt; 7 Veilig Thuis is in Utrecht ondergebracht bij Samen Veilig. In de provincie Flevoland is Veilig Thuis ondergebracht bij de Blijfgroep. Dit maakt dat er verschillen zijn in de geboden diensten. 8 Herstel van gezag komt zeer weinig voor; zie verder paragraaf 2.2 en bron: monitor landelijke implementatie methode Voogdij Voogdij in SAVE VanMontfoort Samen Veilig Midden-Nederland

20 - Eén gezicht: de jeugdige en andere leden van een gezin hebben in principe te maken met dezelfde medewerker SAVE omdat integraal (ontschot) wordt gewerkt; - Tijdelijk en gebiedsgericht: Aansluiten op lokaal en tijdelijk invoegen. Aan de basis van de uitvoering voogdij volgens SAVE ligt altijd een plan. Dat is opgesteld zo mogelijk naar aanleiding van een netwerkberaad - bij de voogdij aangeduid als perspectiefbijeenkomst - dat bij of rondom de start van de maatregel wordt gehouden. Op casusniveau kunnen de SAVE-partners de Eigen Kracht Conferentie inschakelen om netwerkconferenties te organiseren. Bij een OTS is wettelijk vastgelegd dat het gezin het recht heeft een familiegroepsplan op te stellen, al dan niet met ondersteuning van de gezinsvoogd. Dit ligt anders bij de voogdij. Bij begeleiding met een maatregel voogdij neemt de medewerker SAVE de leiding over het tot stand komen of uitbreiden, en later eventueel aanpassen van het plan. Ook bewaakt hij dat het plan wordt uitgevoerd zoals overeengekomen. Leiding nemen betekent niet, dat de medewerker SAVE de eigen kracht en eigen regie van de jeugdige, pleegouders, ouders en netwerk volledig wegneemt. Het betekent wel dat Samen Veilig gaat over de veiligheid en ontwikkeling van de jeugdige ten aanzien van wie een voogdijmaatregel van kracht is. Om die verantwoordelijkheid waar te maken, neemt de medewerker SAVE de leiding over het plan. Bij het maken en uitvoeren van het plan is zo ruim mogelijke eigen kracht en regie binnen het kader van de voogdij, een belangrijk uitgangspunt. Voogdij in SAVE VanMontfoort Samen Veilig Midden-Nederland

21 5 Het analysemodel 5.1 Het viervenstermodel In de SAVE-werkwijze is het analysemodel van de viervensters ook bij uitvoering van de voogdij de basis 10. Het analysemodel van de viervensters biedt de basis om op een gestructureerde wijze in kaart te brengen (1) wie de mensen zijn, (2) welke feiten er spelen, (3) hoe we die feiten wegen en of een maatregel (nog) nodig is en (4) welke volgende stappen (beslissingen, acties) genomen gaan worden. Kernbeslissingen bij de voogdij zijn onder andere: - de aanvraag bij de Raad voor de Kinderbescherming tot een onderzoek inzake een voogdijmaatregel; - de voortijdige beëindiging van een plaatsing (in een pleeggezin of residentiëe setting), gevolgd door overplaatsing naar een andere setting - de beslissing over een actie naar aanleiding van een melding of een signaal over een jeugdige; - het afsluiten van de voogdijmaatregel en/of de eventuele terugkeer naar huis. Voorbeelden van andere belangrijke beslissingen in de voogdij zijn: - wijziging in het plan naar aanleiding van een tussentijdse evaluatie; - de wijziging van een bezoekregeling van het pleegkind met zijn ouders; - de overdracht van het gezag aan pleegouders. 10 De basishandleiding SAVE gaat in hoofdstuk 5 nader in op de achtergrond van het model. Voogdij in SAVE VanMontfoort Samen Veilig Midden-Nederland

22 Het analysemodel van de viervensters vormt de basis om casussen waarin dit soort beslissingen aan de orde is op een gestructureerde wijze in kaart te brengen. Het analysemodel kan worden aangevuld met vragenlijsten en hulpmiddelen. De basis is in alle diensten van de SAVE-werkwijze hetzelfde, en tegelijk is het mogelijk om dieper op een bepaald aspect van een betreffende dienst, bij voorbeeld de veiligheid van de jeugdige in geval van voogdij, in te gaan. 5.2 Venster 1. De mensen Het eerste venster betreft zowel de mensen in het gezinssysteem zelf als alle mensen uit het sociale netwerk die betrokken zijn of zijn geweest. Denk aan de minderjarige en broers of zussen, de pleegouders, andere opvoeders, de ouders, andere gezinsleden, de familie en het verdere netwerk om gezin en (het netwerk van) het pleeggezin. Voor het betrekken van deze mensen is de richtvraag: Wie vinden het belangrijk dat het goed gaat en blijft gaan met de jeugdige(n)? Met de betrokkenen uit venster 1 wordt bij de start van de voogdij een perspectiefbijeenkomst (al dan niet in de vorm van een Eigen Kracht Conferentie) gehouden. We gebruiken de term perspectiefbijeenkomst bij de voogdij om aan te geven dat in deze bijeenkomst het lange termijn perspectief in het nieuwe voogdijkader centraal staat, met voogdijspecifieke thema s als gezag, gezagsoverdracht, ouderrol op afstand en dergelijke. Deze bijeenkomst leidt tot een plan waaraan gewerkt zal worden in het licht van de nieuwe situatie van gezagsbeëindiging. Het (op gezette tijden) houden van een dergelijk netwerkberaad met pleegouders, ouders, zo mogelijk de jeugdige zelf, en de mensen uit beide netwerken is een uiting van het belang dat in de werkwijze SAVE wordt gehecht aan de centrale positie van de voogdij-jeugdige en aan de participatie van betrokken burgers rondom de jeugdige. Specifieke voogdijaspecten bij de mensen in Venster 1 zijn: - het gaat niet alleen om de ouders en grootouders, maar ook met name om de pleegouders of andere burgers die als voogd kunnen (gaan) fungeren; - de contactpersoon; - de groepsopvoeders in de residentie; - de driehoek kind, ouder en pleegouder. De medewerker SAVE zal bij een voogdijmaatregel in veel gevallen het gezin en het netwerk al kennen. De voogdij schept echter een nieuw kader en daarom zal de medewerker SAVE beginnen met het organiseren van regie: hij nodigt de mensen rond de jeugdige uit, of liever nog - laat ouders en jeugdigen hen uitnodigen - om gezamenlijk waar mogelijk regie te voeren en tot besluitvorming aangaande een plan te komen, in het licht van de doelen van de voogdij. Pas in tweede instantie wordt bekeken wie vanuit het netwerk een rol bij de uitvoering kan en wil spelen. SAVE noemt dit: regie gaat voor steun. Het is voor de medewerker SAVE een belangrijke opgave (uitdaging) om die regie vorm te geven binnen de wettelijke kaders van de voogdij (de ouder heeft immers geen gezag). De medewerker SAVE streeft hierbij naar maximale ruimte voor ouders, jeugdige, en netwerk om invloed te hebben op de eigen situatie. Voogdij in SAVE VanMontfoort Samen Veilig Midden-Nederland