Verkenning Informatie Voorziening Omgevingswet Eindrapport

Transcriptie

1 Verkenning Informatie Voorziening Omgevingswet Eindrapport Van: Opstellers: Kernteam VIVO provincies Theo van Diek Maarten Diependaal Jannie Groenendaal Harry Post Sjors Slaats Johan Ruijten Versie: Definitief Datum: 14 april 2016

2 Figuur 1: IBA Parkstad - voormalig Rijksbouwmeester Jo Coenen - link 2

3 Versieblad Versie Datum Auteurs Opmerking Theo van Diek Opzet structuur; inhoudsopgave Bart Huijbers Sjors Slaats Aanvullingen en aanpassingen Sjors Slaats Aanvulling met resultaten eerste workshop Maarten Diependaal Afronding Hoofdstuk 1 t/m 3 Johan Ruijten, Theo van Diek & Sjors Slaats Johan Ruijten & Sjors Afronding Hoofdstuk 4 Slaats Johan Ruijten & Sjors Verwerken opmerkingen Peter de Graaf en Kernteam Slaats Maarten Diependaal & Aanvullingen en aanpassingen Harry Post Jannie Groenendaal & Review en aanpassingen Johan Ruijten Sjors Slaats Aanpassing na inbreng L. de Horde, E. Lameris en toevoegen bijdragen kernteam Harry Post Aanpassing n.a.v. overleg programmamanagers Implementatie Omgevingswet Provincies en laatste redactieslag 3

4 Management Samenvatting De Verkenning Informatie Voorziening Omgevingswet (VIVO) is één van de stappen die de provincies nemen in de voorbereiding op de Omgevingswet. Deze verkenning geeft inzicht in de gebruikerseisen van de provincies voor het gebruik van informatie in relatie tot de Omgevingswet. De resultaten dienen als input voor de ontwikkeling van het Digitaal Stelsel Omgevingswet (Digitaal Stelsel Omgevingswet). Daarnaast dragen ze bij aan de voorbereiding van de provincies op invoering van de Omgevingswet. Er kan binnen het provinciale informatielandschap op hoofdlijnen een onderscheid gemaakt worden tussen de Omgevingsvergunning (bevoegd gezag) en de regie op grotere gebiedsprocessen (facilitator/actor). De resultaten van deze verkenning geven antwoord op de volgende vragen: 1) Veranderopgave Wat vraagt invoering van de Omgevingswet en aansluiting op het DSO van de processen en informatiehuishouding van provincies? 2) Wensen en eisen aan het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) Waaraan dient het DSO te voldoen om de provincies adequaat te ondersteunen in de uitvoering van de Omgevingswet? 3) Risico s Welke risico s lopen de provincies bij de implementatie van het DSO? De provincies geven uitvoering aan de Omgevingswet met de kerninstrumenten die zij ter beschikking krijgen. In de verkenning is de verdieping gezocht door per kerninstrument te onderzoeken wat de juridische kaders zijn, de aspecten gerelateerd aan dienstverlening, de relatie met andere instrumenten, de processen, producten en de informatiebehoefte. De belangrijkste conclusies van deze verkenning zijn: 1 - Op het gebied van de veranderopgave van de provincies: a) Intensievere ketensamenwerking met de andere bevoegde gezagen (o.a. de uitwisseling van gegevens met gemeentes over omgevingsplannen), zodat kwaliteit en rendement verbetert; b) Meer nadruk op maatschappelijke participatie (als facilitator) binnen de gebiedsprocessen, bewegen naar minder voorschrijven en - toetsen achteraf; c) Komen tot snellere en inzichtelijke procedures, zodat doorlooptijden van trajecten verkorten; d) Verbeteren van de structurele verantwoording over en verklaren van de effecten van gevoerd beleid doordat informatie transparanter beschikbaar komt (monitoring); e) Organisatorisch inbedden van bestuurlijke afwegingsruimte in de werkprocessen; f) Delen en ontsluiten van (zaak)informatie (leverancier en afnemer) waarmee een open speelveld ontstaat om te komen tot gewenste samenwerking met burgers, bedrijven en andere overheden. Dit zorg voor druk om te komen tot standaarden/standaardisatie; g) Concreet specificeren welke informatiebehoefte, welke toegevoegde waarde heeft voor het provinciale landschap. 4

5 2- op het gebied van wensen en eisen aan het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO): a) Realiseren van verbeterde beschikbaarheid van relevante informatie, waarbij een helder onderscheid is gemaakt tussen openbare en privacy-/bedrijfsgevoelige informatie; b) Realiseren van verbetering in vindbaarheid en bruikbaarheid van informatie, door slimme structuren die optimaal ondersteunen; c) Ondersteuning van initiatiefnemer in het voorproces van een vergunningaanvraag; d) Ondersteuning van beoordelaar van een vergunningaanvraag, met in ogenschouw dat de vergunningverlening bij provincies op dit moment niet in absolute zin (ja/nee) lijkt te automatiseren; e) Het leveren van basisgegevens en functionaliteit voor het vormgeven van maatschappelijke participatie; f) Beschikbaar maken van generieke bouwstenen voor toepassing in eindoplossingen; g) Maak zoveel mogelijk gebruik van gegevens die ook in andere processen worden gebruikt; h) Verbeterde digitale uitwisseling van gegevens/informatie tussen provincies en gemeentes op gebied van het tot stand komen en beoordelen van omgevingsplannen. 3 - op het gebied van risico s en aandachtspunten: a) Onvoldoende aansluiting vanuit de verschillende beleidsdomeinen, beleving en betrokkenheid is op dit moment het sterkst binnen het ruimtelijke domein; b) Vraagsturing staat nog onvoldoende centraal in de verdere implementatie van de omgevingswet; c) Geen of onvoldoende beeld van kosten/baten bij en het rendement voor de provincie; d) Kans is groot dat veel stappen dubbel gedaan worden. De belangrijkste aanbevelingen die voortvloeien uit deze verkenning zijn: 1 - Programma niveau: Om vraagsturing afdoende te organiseren is extra inspanning, voldoende tijd en ruimte nodig tot en met de invoering van de omgevingswet. Het is daarom van belang dat de Programmaraad deze ruimte biedt. De technische producten van I&M kunnen niet zonder de input van/waarde voor de gebruiker en andersom. Het is verstandig om (toekomstige) resultaten op structurele wijze te incorporeren in het programma. En tot slot: Geef vooruit voldoende inzicht in welke activiteiten waar en wanneer worden ontplooid. 2 - Koepel niveau: Aanbeveling is om de vraagsturing structureel te organiseren op koepelniveau. Benader concrete initiatieven, ruimtelijke ontwikkelingen en samenwerkende overheden vanuit het IPO. Maak de (invulling van de) informatiebehoefte en de rol van het DSO concreet en benader dit vanuit de verschillende rollen die de provincies hebben (als leverancier en afnemer). De behoefte aan informatie is groot, maar onvoldoende concreet. De kracht zit hem in de details en de afstemming daarover. Geef in het vervolgtraject meer aandacht aan de te ontwikkelen standaarden. Het is cruciaal om bedrijven, burgers, overheden en deelnemers aan gebiedsprocessen nu al te betrekken, te gaan praten en daar de vraag te stellen: Welke informatie hoort in het Digitaal Stelsel Omgevingswet te worden ontsloten? Het gaat dus om veel meer dan de regels. 5

6 Ontwikkel in gezamenlijkheid een visie op de informatie die zichtbaar hoort te zijn in het Digitaal Stelsel Omgevingswet, hierin is nog geen gedragen beeld. Het verwoorden van het provinciale belang bij het DSO en de baten/rendement van de invoering van de omgevingswet horen beter in beeld komen. De belangen van de provincie gaan beter doorklinken door de vorming van een permanente gebruikersgroep afkomstig en samengesteld vanuit alle 12 provincies met een goede mix van experts vanuit diverse beleidssectoren (RO, milieu, water, natuur, lucht, geluid, bodem, cultureel erfgoed, energie, wonen, economie, enz.). Deze groep kan ook als testpanel richting DSO optreden, samen met soortgelijke groepen vanuit de andere bestuurslagen. Hierdoor kan ook het aspect van slimmere ketensamenwerking de aandacht krijgen die het verdient. 3 - Bevoegd gezag niveau: De nieuwe Omgevingswet is een feit. De eerste kamer is ook akkoord. Pak het gedachtengoed van de Omgevingswet op en werk aan integraliteit vanuit concrete voorbeelden. Betrek alle disciplines, niet enkel Ruimtelijke Ordening georiënteerde/gelieerde medewerkers en voorkom in samenspraak met het IPO dat er dubbel werk wordt gedaan. Deelname van gebruikers aan, afstemming met en tevredenheid over (de ontwikkeling van) het DSO zijn doorslaggevend voor de mate van het succes/rendement voor de provincies. 4- Afstemming andere bevoegde gezagen: PM Op 19 april as bekijken de kernteams VIVO Gemeentes, Waterschappen en Provincies gezamenlijk aan welke thema s en vervolgtrajecten interbestuurlijk invulling gegeven hoort te worden om vraagsturing in de keten afdoende in te kunnen vullen. De aanbeveling voor het vervolgtraject die het kernteam VIVO Provincies voorstelt is: Op basis van de bevindingen, conclusies en aanbevelingen van het rapport Verkenning Informatievoorziening Omgevingswet stellen wij voor om een vervolgtraject te starten dat invulling en richting geeft aan vraagsturing vanuit de provincies voor de komende 2 ½ jaar. Vraagsturing heeft een centrale plaats in de ontwikkeling van het DSO en hoort dat ook te blijven krijgen. Het voorstel is om onderstaande globale opdrachten in het komende kwartaal (Q3-2016) nader uit te werken in een Projectmandate en een PID. In het Projectmandate en PID zal concreet invulling gegeven worden op de aspecten aanpak, kosten en tijd voor het: 1. Opzetten van een Provinciale informatievisie Omgevingswet. 2. Starten van concrete pilots (gekoppeld aan kerninstrumenten) in living labs. 3. Nader uitwerken van de digitale ondersteuning bij het nemen van beslissingen en besluitvorming. 4. Organiseren van en actief sturen op het rendement/effect op de invulling van het Digitaal Stelsel Omgevingswet. Dit geldt ook voor de uitkomsten v.w.b. de op te stellen informatievisie en uitvoering van de pilots. 6

7 Inhoudsopgave Versieblad... 3 Management Samenvatting... 4 Inhoudsopgave Inleiding Introductie Verkenning Informatievoorziening Omgevingswet Dit rapport en leeswijzer Kaderstelling vanuit wet- & regelgeving en visie op dienstverlening De Omgevingswet Digitaal Stelsel Omgevingswet De Omgevingswet als dienstverleningsconcept Analyse van de kerninstrumenten van provincies Omgevingsvisie Programma Omgevingsverordening Omgevingsvergunning Projectbesluit Instrumenten in context Conclusies Veranderopgave Wensen en eisen aan het Digitaal Stelsel Omgevingswet Risico s en aandachtspunten Vervolg Vraagsturing Creëer overzicht Maak verbetering meetbaar Bijlage 1 - Context VIVO-traject Bijlage 2 Lijst met omgevingsdocumenten Bijlage 3 Voorbeeld werkproces Bijlage 4 Brondocumenten Deskresearch

8 1 Inleiding Dit document beschrijft de Verkenning Informatie Voorziening Omgevingswet (VIVO) voor de provincies. Het VIVO-traject is één van de stappen die de provincies nemen in de voorbereiding op de Omgevingswet. 1.1 Introductie De Omgevingswet en bijbehorende regelgeving bundelen en vereenvoudigen de regels voor de fysieke leefomgeving. De Omgevingswet vertegenwoordigd de voorgenomen stelselwijziging van het omgevingsrecht en heeft impact op alle bestuurslagen. Een belangrijke randvoorwaarde voor het toepassen van deze regels en het implementeren van een nieuwe werkwijze is het Digitaal Stelsel Omgevingswet. 1.2 Verkenning Informatievoorziening Omgevingswet Met de Verkenning Informatievoorziening Omgevingswet onderzoeken de provincies de vraagstukken voor de informatievoorziening vanuit het perspectief van de gebruiker. De ontwikkeling van het Digitaal Stelsel Omgevingswet is een opgave waarin de eisen en wensen van gebruikers tijdig meegenomen moeten worden. Op die manier sluit de toekomstige informatievoorziening aan bij de realiteit van de werkvloer Doel en vraagstelling Deze verkenning geeft inzicht in gebruikerswensen van de provincies voor het gebruik van informatie in relatie tot de Omgevingswet. De resultaten dienen als input voor de ontwikkeling van het Digitaal Stelsel Omgevingswet. Daarnaast dragen ze bij aan de voorbereiding van de provincies op invoering van Omgevingswet. De resultaten van deze verkenning geven antwoord op de volgende vragen: 1. Wat vraagt invoering van de Omgevingswet en aansluiting op het Digitaal Stelsel Omgevingswet van de processen en informatiehuishouding van provincies? 2. Waaraan dient het Digitaal Stelsel Omgevingswet te voldoen om de provincies adequaat te ondersteunen in de uitvoering van de Omgevingswet? 3. Welke risico s lopen de provincies bij de implementatie van het Digitaal Stelsel Omgevingswet? Aanpak Het perspectief van de gebruiker staat centraal in deze verkenning. De gebruiker is ruim gedefinieerd; iedereen die bij een provincie werkt aan de fysieke leefomgeving en in de toekomst te maken krijgt met de informatievoorziening voor de Omgevingswet. Dit zijn bijvoorbeeld vakspecialisten ruimtelijke ordening, milieu, et cetera en deskundigen op het gebied van informatievoorziening. Deze verkenning hanteert het moment van invoering van de Omgevingswet in 2018 als uitgangspunt. Door de betrokken overheden is afgesproken om op dat moment eenzelfde dienstverleningsniveau te verwezenlijken als met het huidige instrumentarium mogelijk is (zie paragraaf 2.2 Digitaal Stelsel Omgevingswet). 8

9 De antwoorden op de drie vragen uit paragraaf Doel en vraagstelling zijn gevonden door vanuit verschillende invalshoeken naar de informatievoorziening van de Omgevingswet te kijken: 1. Informatiekundige aspecten van de Omgevingswet: welke uitgangspunten voor informatievoorziening worden door de Omgevingswet benoemd? 2. Dienstverlening en Omgevingswet: welke ontwikkelingen en elementen van overheidsdienstverlening zijn gerelateerd aan de implementatie van de Omgevingswet en wat betekent dat? 3. Provinciale informatielandschap en de Omgevingswet; wat betekent de invoering van de Omgevingswet voor de processen en informatievoorziening van de provincies en andersom; o Processen: hoe verlopen nieuwe processen op hoofdlijnen? o Producten en diensten: welke producten en diensten kunnen we onderscheiden? o Informatiebehoefte: welke informatievragen worden hierbij gesteld en hoe kan het Digitaal Stelsel Omgevingswet bijdragen aan de beantwoording? De eerste twee vragen over wetgeving en dienstverlening zijn beantwoord vanuit een algemeen perspectief op de Omgevingswet. Vervolgens zijn per beschikbaar kerninstrument alle drie de vragen beantwoord. Hierdoor draagt de verkenning bij aan een globaal beeld en aan diepgang en concretisering op het voor provincies beschikbare instrumentarium. De analyse is uitgevoerd via twee sporen. Enerzijds is de beschikbare informatie in de vorm van wetgeving, rapporten, implementatie plannen en dergelijke geanalyseerd (zie Bijlage 4 Brondocumenten Deskresearch). Anderzijds zijn de verkenningsvragen onderzocht met de toekomstige gebruikers van de informatievoorziening van de Omgevingswet. Bij de provincies zijn verkennende interviews afgenomen. Vervolgens zijn twee werksessies georganiseerd om vraagstukken gerelateerd aan proces en informatiebehoefte verder uit te diepen. Gedurende deze sessies werksessies is gebruik gemaakt van processchema s voor de kerninstrumenten. De ontwikkeling van de schema s is gebaseerd op pre-consultatieversies van de AMvB s. Een voorbeeld van de uitwerking van dergelijke processchema s is opgenomen in Bijlage 3 Voorbeeld werkproces Context en relatie andere VIVO s Ook door het Rijk, de gemeenten en de waterschappen wordt een verkenning van de informatievoorziening uitgevoerd waarbij de vraagzijde centraal staat. Met deze partners is continue gestreefd naar vergelijkbaarheid in de aanpak en uitwisseling van wederzijds relevante (tussen)resultaten. Samen met de VIVO Provincies geven deze verkenningen een algemeen beeld van de opgave voor de informatievoorziening vanuit het perspectief van gebruikers. Een beeld dat belangrijk is voor de realisatie van het Digitale Stelsel Omgevingswet in de komende jaren. De VIVOtrajecten zijn één onderdeel van lopende projecten en verkenningen in het kader van de ontwikkeling van het Digitaal Stelsel Omgevingswet. Een overzicht van de andere initiatieven is te vinden in Bijlage 1 - Context VIVO-traject. 1.3 Dit rapport en leeswijzer Dit document brengt de resultaten van de Verkenning Informatie Voorziening Provincies in beeld. Hoofdstuk 2 geeft een algemene beschrijving van de Omgevingswet en het Digitaal Stelsel Omgevingswet, de informatiekundige aspecten van de wetgeving en de relatie met dienstverlening. De kerninstrumenten worden in hoofdstuk 3 vanuit het perspectief wetgeving, dienstverlening, processen en informatievoorziening behandeld. In hoofdstuk 4 is de veranderopgave voor provincies beschreven. Conclusies en aanbevelingen zijn opgenomen in het afsluitende hoofdstuk 5. 9

10 2 Kaderstelling vanuit wet- & regelgeving en visie op dienstverlening Dit hoofdstuk behandelt de Omgevingswet, de hierin opgenomen uitgangspunten voor informatievoorziening en de ontwikkelingen rondom het Digitaal Stelsel Omgevingswet. Daarnaast worden de belangrijkste dienstverleningselementen in het kader van de Omgevingswet behandeld. 2.1 De Omgevingswet Het huidige omgevingsrecht in Nederland is complex en versnipperd. Daarnaast wordt de balans tussen bescherming en ontwikkeling als onevenwichtig ervaren. Met de nieuwe Omgevingswet beogen de gezamenlijke overheden deze balans te herstellen. De Omgevingswet en bijbehorende uitvoeringsregelgeving zijn gericht op vier verbeterdoelen: Omgevingsrecht: Een inzichtelijker en voorspelbaarder omgevingsrecht met een groter gebruiksgemak. Leefomgeving centraal: Een integraal en samenhangend beleid, besluitvorming en regelgeving voor de fysieke leefomgeving. Actieve aanpak: Een actieve en flexibele aanpak vergroot de bestuurlijke afwegingsruimte bij het bereiken van doelen in de fysieke leefomgeving. Besluitvorming: Snellere en betere besluitvorming bij projecten in de fysieke leefomgeving. Met verplichte burgerparticipatie bij grote projecten. Hiervoor worden 26 wetten samengevoegd tot één samenhangend stelsel van planning, besluitvorming en procedures. Het aantal wetsartikelen wordt van 5000 naar 250 gereduceerd. Er komen vier nieuwe AMvB s in de plaats van de bestaande 120. Om ontwikkelingen mogelijk te maken, regels te stellen en toestemming te verlenen biedt de Omgevingswet de bevoegd gezagen een instrumentarium van zes kerninstrumenten; 1. Omgevingsvisie 2. Programma 3. Omgevingsverordening (decentrale regelgeving) 4. Algemene Rijksregels 5. Omgevingsvergunning 6. Projectbesluit Politiek en bestuurlijk proces Op 1 juli 2015 is het voorstel (EK , A) aangenomen door de Tweede Kamer en op 22 maart 2016 heeft de Eerste Kamer met het voorstel ingestemd. Om goed van start te kunnen gaan sloten Rijk, VNG, Unie van Waterschappen en het IPO op 1 juli 2015 een bestuursakkoord waarin zij afspraken maken over de implementatie van de Omgevingswet. Digitalisering en de daarmee samenhangende informatievraag is een onlosmakelijk onderdeel van de (invoering van de) Omgevingswet Informatiekundige aspecten Omgevingswet De Omgevingswet gaat uit van integratie van de beleidsterreinen; bouwwerken, infrastructuur, watersystemen, water, bodem, lucht, landschappen, natuur, cultureel erfgoed en werelderfgoed. Hierbij staat de balans tussen bescherming en duurzame ontwikkeling centraal. Het gaat hierbij onder andere over waarborgen (veiligheid), beschermen (gezondheid, milieu, landschap, cultureel erfgoed, natuur), het behouden van (werelderfgoed), tegengaan van (klimaat), kwaliteit (bouwen), toedeling van functies (locatie), beheer (infra, watersystemen, geobiologisch, geothermisch en ecosystemen) en gebruik (bouwwerken). 10

11 Omgevingsdocumenten Om beleid, besluiten en regelgeving eenduidig vast te leggen en te ontsluiten introduceert de Omgevingswet zogenaamde omgevingsdocumenten. Artikel 16.2 definieert welke besluiten of rechtsfiguren worden aangewezen als omgevingsdocument. Voor de provincies geldt dat op basis van dit artikel in ieder geval de Omgevingsvisie, het Programma, de Omgevingsverordening en het Projectbesluit als omgevingsdocument zijn aangemerkt. De ministeriële regelingen bevinden zich ten tijde van dit onderzoek nog in ontwikkeling en zijn niet inzichtelijk voor de provincies. Deze regelingen specificeren het Digitaal Stelsel Omgevingswet op juridisch vlak. Een analyse van de impact van de landelijke voorziening voor de processen en informatievoorziening van de provincies is zonder deze regelingen in beperkte mate mogelijk. Het is daarom belangrijk om bij de ontwikkeling van de ministeriële regelingen betrokken te zijn. Elektronische aanvragen en meldingen In hoofdstuk 16 (Procedures) van de Omgevingswet staan onder andere bepalingen die betrekking hebben op het elektronisch verkeer en gebruik van gegevens. Zo wordt in artikel 16.1 aangegeven dat een aanvraag om een besluit of een melding elektronisch kan worden ingediend en dat de mogelijkheid is gecreëerd om in bepaalde gevallen elektronisch indienen te verplichten. Motiveringsvereisten In artikel 4.2, 8.8 en 8.9 van het concept omgevingsbesluit is opgenomen dat bij een Projectbesluit, Omgevingsvisie en Programma wordt aangegeven hoe burgers, bedrijven, maatschappelijke organisaties bij de voorbereiding van deze kerninstrumenten zijn betrokken. Een nog te beantwoorden vraag is hoe het Digitaal Stelsel Omgevingswet hierbij kan faciliteren Informatiekundige aspecten AMvB s Bij elke AMvB heeft het Rijk tevens een Nota van toelichting geformuleerd. In de toelichting van de AMvB voor het Omgevingsbesluit staat: "Rijk, provincies, gemeenten en waterschappen werken samen aan het Digitaal Stelsel Omgevingswet: een samenhangend en samenwerkend geheel van, vooral bestaande, digitale voorzieningen. De ambitie is om in 2024 met één klik op de kaart alle relevante informatie over de fysieke leefomgeving beschikbaar te hebben en begrijpelijk te tonen voor gebruikers. Cruciaal is de beschikbaarheid van bruikbare informatie. In het Omgevingsbesluit komt deze ambitie vooral tot uitdrukking via de aanwijzing van omgevingsdocumenten die verzekert dat de betreffende documenten in het digitaal stelsel worden opgenomen. De aanwijzing van omgevingsdocumenten kan bijdragen aan een snellere en betere besluitvorming, en bevordert het gebruiksgemak van het omgevingsrecht." In de AMvB s wordt op basis van artikel 16.2 Omgevingswet lid 2 de lijst met omgevingsdocumenten aangevuld met vormen van beleid, besluiten en regelgeving (voor de volledige lijst zie Bijlage 2 Lijst met omgevingsdocumenten). Al deze omgevingsdocumenten worden ontsloten via het Digitaal Stelsel Omgevingswet. Hieronder een aantal voorbeelden; Instructies en instructieregels. Voorbereidingsbesluiten. Beleidsregels. Omgevingsvergunningen. Aanwijzingen van zwemlocaties. 11

12 In deze verkenning wordt nadrukkelijk gefocust op de kerninstrumenten van de Omgevingswet. Een nadere verdieping naar de informatiekundige aspecten van de andere omgevingsdocumenten is nodig om tot een compleet beeld te komen Gerelateerde wetgeving In het kader van de eenduidigheid en rechtszekerheid wordt voor de juridische procedures voor de Omgevingswet gebruik gemaakt van de bepalingen van de Algemene wet bestuursrecht. Voor de totstandkoming en publicatie van besluiten door de provincie is de Provinciewet van toepassing. 2.2 Digitaal Stelsel Omgevingswet De uitvoering van de Omgevingswet gaat ondersteund worden door; het Digitaal Stelsel Omgevingswet. Het Digitaal Stelsel Omgevingswet moet de integratie van beleidsdomeinen en de balans tussen duurzame ontwikkeling en bescherming ondersteunen met functionaliteiten en informatie. Digitalisering is onlosmakelijk onderdeel van de invoering van de Omgevingswet. In het Bestuursakkoord 1 wordt de ambitie beschreven. Partijen delen de ambitie om in 2024 alle relevante beschikbare informatie, zowel over de van toepassing zijnde wet- en regelgeving als de gegevens over de fysieke omgevingskwaliteit ter plaatse, met één klik op de kaart beschikbaar te hebben en begrijpelijk te tonen In dit bestuursakkoord worden 3 scenario s beschreven waarlangs de digitalisering wordt beschreven. In het bestuursakkoord committeren de betrokken partijen zich om bij inwerkingtreding (2018) van de Omgevingswet in ieder geval het huidige dienstverleningsniveau te continueren (scenario 2) en te onderzoeken wanneer welke onderdelen van scenario 3 aanvullend gerealiseerd kunnen worden. Scenario 1. Wettelijk minimum 2 Scenario 2. Wettelijk minimum met instandhouding van huidige dienstverleningsniveau Scenario 3. Toewerken naar baten en ontzorging Omgevingswet Deze scenario s worden in samenspel tussen de betrokken overheden verder uitgewerkt. Digitale ondersteuning wordt in ieder geval geboden aan de kerninstrumenten die in de wet zijn opgenomen, eventueel aangevuld met andere gegevens en gegevensverzamelingen. 2.3 De Omgevingswet als dienstverleningsconcept Deze paragraaf behandelt de belangrijkste elementen en ontwikkelingen van overheidsdienstverlening in relatie tot de Omgevingswet. Vervolgens wordt bekeken welke verschillende rollen burgers en ondernemers spelen in het fysieke domein. Overheidsdienstverlening is een lastig te duiden concept. Het bestaat in vele soorten en maten. Burgers gaan niet op zoek naar overheidsdienstverlening, maar hebben het gewoon nodig om doelen te bereiken. Overheidsdienstverlening is in ieder geval voor iedereen toegankelijk en heeft een garandeerde continuïteit (Raad voor het Openbaar Bestuur, 2013). 1 Bestuursakkoord implementatie Omgevingswet 2 Inrichting conform hoofdstuk 12 van het Omgevingsbesluit (Pre consultatie versie, 1 oktober 2015), zijnde een digitaal stelsel van informatievoorziening over de fysieke leefomgeving. 2 12

13 2.3.1 Belang van dienstverlening in Omgevingswet Het ambitieniveau van de Omgevingswet is hoog. De uitvoering van de wet moet bijdragen aan een groter vertrouwen in de overheid (Sociaal en Cultureel Planbureau, 2016). Vertrouwen in de overheid is deels afhankelijk van de kwaliteit van de verleende dienstverlening. De dienstverleningsparadox stelt dat je nauwelijks vertrouwen kunt winnen met goede dienstverlening, maar het vertrouwen wel kunt verliezen (Raad voor het Openbaar Bestuur, 2013). Ontwikkeling van de digitale informatievoorziening moet een belangrijke bijdrage leveren aan het behalen van de verbeterdoelen (zie 2.1 De Omgevingswet). Dat een goede uitvoering niet automatisch voortvloeit uit het toepassen van de Omgevingswet blijkt uit de memorie van toelichting: Een goede uitvoering, die bijdraagt aan de geschetste verbeterdoelen, is daarmee niet vanzelfsprekend. Behalve voldoen aan het wettelijk instrumentarium zijn er andere randvoorwaarden: de juiste kennis, het toepassen van het juiste instrument op de juiste wijze, een cultuur waarin gewerkt wordt vanuit vertrouwen, voldoende capaciteit in de uitvoering en tot slot de juiste digitale systemen en ondersteuning. (Memorie van Toelichting Omgevingswet blz. 304) Met de digitalisering van de Omgevingswet sluiten de betrokken overheden aan bij het bestaande overheidsbeleid betreffende de digitale dienstverlening ( (Omgevingswet - MvT, 2014). Belangrijke elementen zijn de algemene beschikbaarheid van relevante informatie en het verbeteren van het gebruik door overheden, bevorderen van digitale communicatie en vergroten van de gebruiksvriendelijkheid en toegankelijkheid (Minister van Binnenlandse Zaken, 2013). Digitalisering van de Omgevingswet is gericht op twee verbeteringen. Ten eerste op een betere informatievoorziening: de beschikbaarheid van de juiste informatie op het juiste moment en hergebruik van informatie. Ten tweede op het beter ondersteunen van processen van de actoren die de wet uitvoeren, zoals het ondersteunen van een digitale aanvraag. (Memorie van Toelichting Omgevingswet blz. 309) Algemene trends dienstverlening Alle provincies hechten grote waarde aan goede dienstverlening. Een overkoepelende visie op dienstverlening is er niet. Diverse overheidsrapporten en een interpretatie van dienstverlening voor de Omgevingswet laten de volgende algemene trends zien: Massaal digitaal! overheidsdienstverlening verloopt steeds vaker digitaal. Vanaf 2017 kunnen burgers en bedrijven alle zaken digitaal regelen. Burgers kiezen voor digitaal om de flexibiliteit en de te behalen tijdswinst. Punt van aandacht blijft de relatief grote groep personen die niet digivaardig is. Gebruiker centraal! het perspectief van inwoners en ondernemers is leidend bij dienstverlening. Dit geldt voor inhoud en voor proces. Digitale diensten zijn toegankelijk en gebruiksvriendelijk en als het toegevoegde waarde levert blijft direct contact mogelijk. Dienstverlening doe je samen! Burgers en ondernemers interesseren zich niet voor de overheidsorganisatie(s) bij wie zij diensten afnemen. Idealiter merken zij geen verschil en zien zij één overheid. Kwaliteit gegarandeerd! Dienstverlening is van een hoog niveau. Burgers en ondernemers zijn dit immers gewend in het dagelijks leven. Zij gaan er vanuit dat ze snel en goed geholpen worden en niet meerdere keren om dezelfde gegevens worden gevraagd. 13

14 2.3.3 Rollen In het kader van de Omgevingswet worden burgers/bedrijven in drie verschillende rollen onderscheiden (Sociaal en Cultureel Planbureau, 2016). Een andere rol vraagt om een andere vorm van dienstverlening. Deze verkenning gebruikt vergelijkbare rollen voor burgers en ondernemers: De participant wil op de hoogte blijven en kunnen meepraten over plannen en initiatieven. Hiervoor is informatie nodig waar hij of zij in geïnteresseerd is. De belanghebbende bij initiatieven wil op de hoogte blijven en geattendeerd worden op initiatieven in de buurt. Als een plan of initiatief hem niet bevalt wil hij of zij eenvoudig een zienswijze, bezwaarschrift of beroepschrift kunnen indienen. De initiatiefnemer wil informatie op maat, toegespitst op zijn initiatief, waarbij duidelijk wordt of zijn initiatief binnen de regels past en of daar een vergunning of melding voor nodig is Tot slot In het volgende hoofdstuk wordt steeds gekeken in hoeverre de bovenstaande ontwikkelingen een rol spelen bij het toepassen van de kerninstrumenten door provincies. Hierbij wordt tevens aandacht gegeven aan de verschillende rollen die betrokkenen spelen. 14

15 3 Analyse van de kerninstrumenten van provincies Met de kerninstrumenten Omgevingsvisie, Programma, Omgevingsverordening, Omgevingsvergunning en het Projectbesluit gaan provincies uitvoering geven aan de Omgevingswet. Dit hoofdstuk behandelt achtereenvolgens deze kerninstrumenten. Hierbij wordt ingegaan op de juridische kaders, dienstverlening, de relatie met andere instrumenten, processen, producten en de informatiebehoefte. 3.1 Omgevingsvisie De Omgevingsvisie probeert de samenhang van beleid voor de fysieke leefomgeving te bevorderen. Hierdoor wordt visievorming op verschillende (sectorale) terreinen water, milieu, natuur, gebruik van natuurlijke hulpbronnen, cultureel erfgoed, en verkeer en vervoer samengevoegd en met elkaar verbonden. De Omgevingsvisie komt daarmee in plaats van onder andere de structuurvisie, de relevante delen van de natuurvisie, verkeer- en vervoersplannen, strategische gedeelten van nationale en provinciale waterplannen en milieubeleidsplannen. De Omgevingsvisie bevat dus een inhoudelijke beschouwing van de fysieke leefomgeving en een sturingsfilosofie over de rol van de provincie bij de realisatie van de visie. De omgevingsvisie van Gelderland Provincie en partners hebben elkaar nodig om dorpen en steden in Gelderland verder te versterken. Vanuit dat perspectief zijn in de Omgevingsvisie het speelveld en de spelregels beschreven. Doelen en kwaliteit staan centraal, niet de exacte middelen. De Omgevingsvisie Gelderland heeft twee met elkaar verbonden hoofddoelen. Economische versterking en ontwikkelen van kwaliteit. Cultuur en Erfgoed horen bij het kwaliteitsdoel Specifiek juridische kaders De provincie is verplicht om een Omgevingsvisie op te stellen. De visie wordt vastgesteld voor een onbeperkte termijn en voor het hele plangebied. Tussentijdse inventarisaties kunnen leiden tot aanpassingen. De Omgevingsvisie is alleen bindend voor de provincie zelf. Belangrijk is dat het huidige besluitvormingsproces wordt vereenvoudigd door de Algemene Wet Bestuursrecht van toepassing te verklaren en dat daarmee veel van de verbijzonderingen komen te vervallen Dienstverlening Vanuit de verschillende doelgroepen bezien zijn de belangrijkste kansen benoemd voor het instrument Omgevingsvisie: De participant wil bijdragen aan visievorming in de directe leefomgeving. Om op de hoogte te blijven en op gelijkwaardig niveau mee te kunnen praten, dient hij of zij over een gelijke informatiepositie te beschikken. Communicatie van de provincie sluit aan bij de belevingswereld van de participant. De belanghebbende bij initiatieven wil op de hoogte worden gehouden van ontwikkelingen in de visie. Als idee hem niet bevalt, wil hij of zij eenvoudig een zienswijze, bezwaarschrift of beroepschrift kunnen indienen. De initiatiefnemer wil informatie op maat, toegespitst op zijn initiatief, waarbij duidelijk wordt of zijn initiatief binnen de visie past. 15

16 3.1.3 Relatie andere instrumenten De Omgevingsvisie biedt de basis voor andere instrumenten. De Omgevingsverordening wordt gebaseerd op de uitgangspunten uit de visie en de ontwikkeling kan synchroon lopen. Als gevolg van een Instructie van het Rijk kan het zijn dat instrumenten dienen te worden aangepast Informatiekundige analyse Voor het kerninstrument Omgevingsvisie worden op hoofdlijnen de volgende processtappen onderscheiden (vereenvoudigd). Per processtap worden de belangrijkste aandachtspunten benoemd. Oriëntatie Participatie Opstellen ontwerp Inspraak Vaststellen visie Oriëntatie Het opstellen van een Omgevingsvisie begint met een oriëntatiefase. In deze fase is veel informatie nodig op allerlei terreinen zoals milieu, water, erfgoed, bedrijventerreinen etc. Aandachtspunten bij deze processtap zijn de vele soorten informatie die geraadpleegd dienen te worden: Inzichtelijkheid in beleidsdoelstellingen en uitgangspunten. Die aspecten van de actuele politieke agenda van de provincie met relevantie voor de fysieke leefomgeving vormen een belangrijk vertrekpunt voor de oriëntatie. Net als de kaders die wetgeving stelt. Ook bestaande en gerealiseerde plannen van gemeenten, waterschappen en Rijk dienen inzichtelijk te zijn. Dit zijn de kaders voor de start en geven aan welke ruimte er voor beleidsafweging is. Gemeenschappelijke informatiebasis. Alle betrokkenen bij deze integrale oriëntatie fase beschikken over gelijke informatie. De oriëntatiefase verloopt op basis van een uitgebreide set basisinformatie die onderling vergelijkbaar, schaalbaar en voor de hele provincie beschikbaar is. Ook is de informatie herleidbaar naar de bron. Participatie De wet vereist dat opstellers van een Omgevingsvisie rekening houden met het vroegtijdig betrekken van de verschillende betrokkenen (motiveringsplicht). Aandachtpunten bij deze processtap zijn: Communicatie met belanghebbenden. Inzichtelijkheid in de groep potentiële belanghebbenden en mogelijkheden om hen te bereiken is belangrijk om het participatieproces te starten. De boodschap dient afgestemd te zijn op de doelgroep. Belangen in beeld. Vroegtijdige participatie betekent ook dat vroegtijdig in beeld gebracht dient te worden welke belangen er spelen. Er moet dan een balans gevonden worden tussen beschermen en ontwikkelen. Samenwerken. Participanten uitnodigen om deel te nemen aan discussies en om zelf ideeën in te brengen. Alles met het doel om belanghebbenden te betrekken en hen te stimuleren om mee te werken aan een breder gedragen omgevingsvisie. Hiervoor is een pakket aan basisinformatie van belang. Hoe wordt omgegaan met informatie die wordt aangedragen? 16

17 Opstellen ontwerp omgevingsvisie De omgevingsvisie bestaat uit een document met bijbehorende kaarten waarbij, in de meest gewenste situatie, naar een klik op de kaart de bijbehorende tekst zichtbaar wordt en bij het doorzoeken van de tekst de bijbehorende kaarten getoond kunnen worden. Bij deze processtap stelt de provincie een ontwerp Omgevingsvisie op. Aandachtspunten hierbij zijn: Het begrijpelijk visualiseren van informatie. Alle voor het proces relevante informatie dient begrijpelijk en bruikbaar te zijn voor de betrokkenen. Hierbij is het ook van belang om de gegevens achter de gegevens toegankelijk te maken zoals de geldende eisen, regels, achtergrondinformatie en dergelijke. Inzicht in beleidsruimte/afwegingsruimte. Voor initiatiefnemers is het niet altijd duidelijk welke mogelijkheden gelden voor initiatief of locatie. Hoe kunnen beelden en teksten deze mogelijkheden duiden voor initiatiefnemers? Koppel informatie aan een locatie op de kaart. Dit is een voorwaarde om beleidsruimten in samenhang te kunnen visualiseren. Bijvoorbeeld door een kaart, met korte tekst en toelichting. Het is de vraag of alle informatie aan een kaart moet worden gekoppeld. Gebiedsgericht en objectgericht werken. De teksten uit de visie dienen zodanig te worden opgeknipt in delen zodat ieder deel (object) zelfstandig leesbaar is en voorzien kan worden van aanvullende kenmerken. Daarmee is het object te koppelen aan gebieden op een kaart en aan andere objecten waarmee het object een relatie heeft. Dit proces is in de ruimtelijke ordening wereld al toegepast middels objectgerichte planteksten. Gegevensverzamelingen voor andere beleidsthema s zijn niet op die manier ingericht. Inspraak In deze processtap krijgen belanghebbenden de mogelijkheid in te spreken op de ontwerp Omgevingsvisie. Dit gaat volgens de procedures van de Algemene Wet Bestuursrecht. Toegankelijke inspraak. Er is behoefte aan een klantvriendelijke en toegankelijke inspraakmodule die belanghebbenden helpt het proces te doorlopen. Vaststellen visie In deze stap wordt een definitief besluit genomen over de omgevingsvisie. Deze is daarmee vastgesteld. Vervolgens dient het besluit te worden gepubliceerd. Aandachtpunt hierbij is: Welke informatie maak ik publiek beschikbaar en welke niet? Er is veel basisinformatie (bijvoorbeeld Aerius) terwijl vooral de conclusie over die informatie van belang is voor besluit. Hoe om te gaan met vertrouwelijke informatie bij besluit en wat meld je wel of niet Omgevingsvisie en het Digitaal Stelsel Omgevingswet Het Digitaal Stelsel Omgevingswet kan een belangrijke ondersteunende rol spelen bij de ontwikkeling van een Omgevingsvisie. Zo kan het stelsel duidelijkheid geven over noodzakelijke basisgegevens bij participatie. Participatie kan verder ondersteunt worden door interactiemogelijkheden voor de participanten. Ook informatie uit diverse bronnen en beleidsvelden kan door het Digitaal Stelsel Omgevingswet op een eenduidige, begrijpelijke en gebruiksvriendelijke manier gevisualiseerd worden. De standaard koppeling van gegevens aan een locatie helpt hier aan mee. 17

18 3.2 Programma Het Programma is een concretisering van de Omgevingsvisie. Het Programma is uitvoeringsgericht en dient niet alleen een reeks van (economische) projecten te bevatten, maar ook maatregelen om beleidsdoelen te bereiken. Opgenomen projecten kunnen bijvoorbeeld van start gaan omdat aannemelijk is gemaakt dat een aanvankelijke overschrijding van normen elders in het programma wordt gecompenseerd, of op een vastgesteld later moment zal worden teruggedrongen. Het aanpassen of invoeren van maatregelen in een programma wordt een verplichting als uit monitoring blijkt dat de kwaliteit van een omgevingswaarde niet aan de eis voldoet of op termijn dreigt hier niet meer aan te voldoen. Programmatische Aanpak Stikstof Een programma in de geest van de Omgevingswet waar de provincie nu al mee werkt, is de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS). Ruimte voor economische ontwikkelingen, sterkere natuur en minder stikstof. Dat is het doel van de Programmatische Aanpak Stikstof waarin overheden, natuurorganisaties en ondernemers samenwerken. Binnen de totaalaanpak van de PAS zijn de provincies verantwoordelijk voor de uitvoering van de maatregelen die nodig zijn om de neerslag van stikstof te verminderen. Het gaat hierbij om twee typen maatregelen: maatregelen aan de bron die stikstof veroorzaakt en maatregelen die de natuur herstellen. De provincies staan voor de uitdaging om tot een pakket te komen van herstel- en bronmaatregelen die bijdragen aan de doelstellingen van de PAS. In de geest van de Omgevingswet zijn de aandachtspunten hierbij het vaststellen van omgevingswaarden, samenwerking - met o.a. waterschappen, terreinbeheerders, grondeigenaren en LTO - en monitoring Specifieke juridische kaders De juridische kaders voor het Programma zijn opgenomen in afdeling 3.2 Programma s van de Omgevingswet. De wet onderscheidt drie soorten programma s: verplichte programma s, onverplichte programma s en de programmatische aanpak. Artikel 3.7 (verplichte programma s provincie) stelt dat een actieplan geluidsbronnen (wegen, spoorwegen en luchthavens), een regionaal waterprogramma en beheerplannen voor (eventuele) natura 2000 gebieden behoren tot de verplichte programma s voor provincies. 18

19 3.2.2 Dienstverlening Vanuit de verschillende doelgroepen bezien zijn de belangrijkste kansen benoemd voor het instrument Programma: Participanten: bij het programma dient de provincie participatie te organiseren. Het proces en informatievoorziening moeten aansluiten bij de belevingswereld van de participanten. Het is noodzakelijk in het proces begrijpelijke taal te gebruiken. Ideeën worden integraal bekeken en actief verbonden om meerwaarde te creëren. Belanghebbenden: iedereen met belangen moet de mogelijkheid hebben om bezwaar te maken. De kanalen hiervoor dienen gebruiksvriendelijk, kwalitatief hoogwaardig, digitaal beschikbaar en eenduidig te zijn. Initiatiefnemer: Voor programma s is geen standaard dienstverleningskanaal in te richten. Het is zaak de initiatiefnemer op maat bedienen met informatie. Vaak is de provincie zelf de initiatiefnemer Relatie andere instrumenten Het Programma volgt op de Omgevingsvisie; het bevat projecten en maatregelen om de doelen zoals beschreven in de Omgevingsvisie te bereiken. Omgevingswaarden die nagestreefd worden zijn opgenomen in de Omgevingsverordening. Voor het uitvoeren van maatregelen zoals beschreven in het Programma kan de aanvraag van een Omgevingsvergunning noodzakelijk zijn Informatiekundige analyse van de (Keten-) processen Voor het kerninstrument Programma worden op hoofdlijnen de volgende processtappen onderscheiden (vereenvoudigd). Per processtap worden de belangrijkste aandachtspunten benoemd. Vroegtijdige participatie Opstellen programma Inspraak Besluitvorming en ontsluiting Monitoring, toezicht en handhaving Vroegtijdige participatie en oriëntatie De provincie heeft allereerst een motiveringsplicht waarin zij aangeeft hoe in een vroegtijdig stadium informatie wordt vergaard en participatie wordt georganiseerd om tot een eerste concept programma te komen. De wijze waarin dit gebeurt wordt vrijgelaten (vormvrij). De volgende aandachtspunten worden onderkend: Monitoring bij start programma. Om in een later stadium te kunnen monitoren of aan de doelstellingen wordt voldaan dient in dit stadium al nagedacht te worden over de opzet van een nulmeting. Welke partijen houden welke informatie bij? Participatie op verschillende niveaus. Maak laagdrempelige participatie mogelijk. Een eenvoudige trigger (bijv. een zeur/like knop ) kan al zorgen voor meer betrokkenheid later in het proces. Eenduidige gegevens(bronnen). Informatie die niet eenduidig en multi-interpreteerbaar is maakt het lastig om een integrale afweging te maken. Welke basisgegevens zijn nodig/bruikbaar?. Gebruik locatie als sleutel. Toon of combineer feitelijke informatie over de omgeving aan ideeën, wensen en bezwaren van belanghebbenden uit het gebied. 19

20 Opstellen programma Allereerst stelt de provincie een concept programma op en voert zij een milieu effect rapportage (MER) uit. Na beoordeling en besluitvorming hierover wordt het concept programma ontsloten naar het digitaal stelsel. Na Inspraak (zie volgende paragraaf) volgt het opstellen van het definitieve programma en ontsluiting naar het digitaal stelsel. De volgende aandachtspunten worden onderkend: Welke informatie leveren we als provincie. Vormvrij programma is niet voldoende voor uitwisseling. Hier is meer afstemming voor nodig. Bijvoorbeeld de koppeling van informatie aan locatie (objecten). Begrijpelijke visualisatie. Programma s kunnen complexe vraagstukken bevatten. Op basis van informatie kunnen begrijpelijke visualisaties gemaakt worden. Inspraak Op het concept programma kunnen belanghebbenden hun zienswijze indienen of bezwaar maken. Het volgende aandachtspunt wordt onderkend: Inspraak op laagdrempelig niveau. Vergelijkbaar als bij vroegtijdige participatie. Maak laagdrempelige inspraak mogelijk. Hiervoor is het nodig de basisgegevens gelijk te trekken. Wat zijn deze minimaal benodigde basisgegevens voor inspraak? Besluitvorming en ontsluiting Na inspraak volgt het opstellen van het definitieve programma en wordt een besluit genomen. Het resultaat wordt ontsloten naar het digitaal stelsel. De volgende aandachtspunten worden onderkend: Hoe wordt beleidsruimte zichtbaar? Bestuurlijke afwegingen zijn moeilijk in beeld te brengen. Welke informatie maak ik publiek beschikbaar en welke niet? Een besluit bevat veel basisinformatie terwijl vooral de conclusie over die informatie van belang is voor het besluit. Daarnaast kan er sprake zijn van vertrouwelijke informatie. Monitoring, toezicht en handhaving In de verkenning hebben we ingezoomd op de activiteit monitoring. Dit werd gezien als een belangrijke rol voor de provincies in deze processtap. Het volgende aandachtspunt wordt onderkend: Zorg voor standaardisatie bij nulmetingen. Dit zorgt voor een duidelijke motivatie en kan zorgen voor betere betrokkenheid bij participatie (verantwoording van de resultaten). Ook maakt het de samenwerking met gemeenten en waterschappen inzichtelijker Programma en het Digitaal Stelsel Omgevingswet Rol en positie Digitaal Stelsel Omgevingswet Duidelijkheid over noodzakelijke basisgegevens bij participatie. Garandeerde kwaliteitseisen en bruikbare standaarden. Koppeling van besluiten aan locatie. Informatiebeveiliging. 20

21 3.3 Omgevingsverordening In de Omgevingsverordening worden regels vastgelegd over de volle breedte van fysieke leefomgeving. Er wordt één verordening vastgesteld voor het gehele gebied. De omgevingsverordening is daarmee een bundeling van de provinciale milieuverordening, planologische verordening, ontgrondingenverordening, landschapsverordening en grondwaterverordening. De provinciale omgevingsverordening richt zich voornamelijk op de inhoud en op instructieregels voor waterschappen en gemeenten. Omgevingsvisie/-verordening Friesland: Met de Omgevingsvisie als overkoepelend visiedocument en één Omgevingsverordening, ontstaan meer overzicht en versterking van de integraliteit van beleid. Deze nieuwe instrumenten gaan we zodanig inzetten dat ze maximaal bijdragen aan: De herkenbaarheid van de provinciale opgaven, doelen, en inzet (zowel extern als intern)). Inzicht in de inspanningen die de mienskip zelf kan leveren aan het bereiken van doelen. Een versterking van de politieke sturing, en tegelijk minder beleid en regel. Een heldere organisatie en een slagvaardige uitvoering Specifiek juridische kaders De omgevingsverordening wordt vastgesteld voor een onbeperkte termijn. Noodzakelijke beleidswijzigingen/ bijstellingen (bijvoorbeeld door monitoring en evaluatie, of veranderende regelgeving) leiden eventueel tot aanpassingen. De regels uit de omgevingsverordening zijn met name gericht aan andere overheden. Al kunnen ook directe regels worden opgenomen Dienstverlening Omdat de provinciale verordening zich primair richt op andere overheden zijn de uitgangspunten voor de eerder aangehaalde rollen hier niet altijd relevant: De participant wil bijdragen aan visievorming in de directe leefomgeving. Hiermee wordt indirecte invloed uitgeoefend op de omgevingsverordening. De belanghebbende bij initiatieven wil op de hoogte worden gehouden van ontwikkelingen in de verordening. Mogelijk worden omgevingswaarden aangepast. De initiatiefnemer wil informatie op maat, toegespitst op zijn initiatief, waarbij duidelijk wordt of zijn initiatief past binnen de juridische werkelijkheid zoals vastgelegd in de verordening. 21

22 3.3.3 Relatie andere instrumenten De Omgevingsverordening wordt veelal gelijktijdig met de omgevingsvisie opgesteld. De visie beschrijft de gewenste situatie en de verordening beschrijft de regels waaraan ontwikkelingen moeten voldoen om deze gewenste situatie te bereiken of waarborgen. Als gevolg van een instructie van het Rijk kan het zijn dat de omgevingsverordening dient te worden aangepast (bijvoorbeeld een aanpassing van een omgevingswaarde). In de verordening staat waarvoor een omgevingsvergunning moet worden aangevraagd en welke beoordelingsregels hierbij horen Informatiekundige analyse van de (Keten-) processen Voor het kerninstrument Omgevingsverordening worden op hoofdlijnen de volgende processtappen onderscheiden. Per processtap worden de belangrijkste aandachtspunten benoemd. Opstellen ontwerp Inspraak Vaststellen verordening Toezicht en handhaving Opstellen ontwerp Eén van de instrumenten voor het implementeren van het beleid uit de Omgevingsvisie is de Omgevingsverordening. Hierin vindt de juridische vertaling van de Omgevingsvisie plaats. Aanpassingen op de verordening zijn kort cyclisch. Aandachtspunten aanvullend op het opstellen van het ontwerp Omgevingsverordening zijn: Hoe maken we de verordeningen van de provincies onderling vergelijkbaar? Hoe werken besluiten door tussen overheidslagen en hoe zijn ze te vergelijken? Hoe kunnen we de omgevingsverordening met een klik op de kaart ontsluiten? Inspraak Iedereen krijgt de mogelijkheid om zijn of haar mening over de Omgevingsverordening te geven. Op de ontwerp Omgevingsverordening kan namelijk een zienswijze ingediend worden. Een aandachtspunt hierbij is; Hoe kunnen geïnteresseerden input leveren? Voor iedereen is het mogelijk om een zienswijze in te dienen. Een eenduidige digitale werkwijze die blijvend informatie over het proces communiceert, kan hen hierbij helpen. Vaststellen verordening In deze stap wordt een definitief besluit genomen over de omgevingsverordening. Vervolgens dient het besluit te worden gepubliceerd. Aandachtspunten aanvullend op het opstellen van het ontwerp verordening zijn: Hoe wordt beleidsruimte zichtbaar? Bestuurlijke afwegingen zijn moeilijk in beeld te brengen en te visualiseren. Welke informatie moet ik ontsluiten? Wat is nodig om besluitvorming mogelijk te maken en welke informatie wordt dan vastgelegd. 22

23 Toezicht en Handhaving Nieuwe ruimtelijke plannen worden gepubliceerd op Ruimtelijkeplannen.nl. Als een gemeentelijk plan zich niet houdt aan de regels uit de provinciale omgevingsverordening dan zal de provincie een zienswijze indienen. In de nieuwe wet wordt dit een interventie genoemd. Aandachtspunten: Toezicht in de breedte. Toezicht gaat verder dan toezicht op de plannen van de gemeente, bijvoorbeeld ook plannen die de natuur betreffen. De locatiecomponent. De huidige geautomatiseerde instrumenten werken op basis van geometrie. Een verdere ontwikkeling van deze tools zal nodig zijn om de volle breedte van de Omgevingswet te ondersteunen. Digitaal Stelsel Omgevingswet. De koppeling toezicht en handhaving en Digitaal Stelsel Omgevingswet is momenteel niet voorzien Omgevingsverordening en het Digitaal Stelsel Omgevingswet Op de meest relevante vragen (begrijpelijk en eenduidig visualiseren, weergeven beleidsruimte en informatie voor andere overheden) zijn knelpunten benoemd: Niet alle informatie leent zich voor een goede presentatie; Gegevens over ruimtelijke kwaliteit, economische groei en luchtkwaliteit zijn moeilijk in beeld te brengen en te visualiseren. Niet alle gegevens zijn gekoppeld aan een locatie op de kaart; Dit is een voorwaarde om beleidsruimten in samenhang te kunnen visualiseren middels kaart, korte tekst en toelichting. Gegevens zijn onvoldoende beschreven; Er is behoefte aan informatie over de gepresenteerde gegevens zoals eenduidige definities, toepasbaarheid, en ontstaansgeschiedenis. De gegevens zijn multi-interpreteerbaar; informatie dient zo eenduidig, expliciet en traceerbaar mogelijk te zijn. Daarbij moeten steeds dezelfde normen en rekenregels toegepast worden. 23

24 3.4 Omgevingsvergunning De Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) bundelde een groot aantal (circa 25) vergunningen, ontheffingen en meldingen ( toestemmingen ) tot één omgevingsvergunning. De omgevingsvergunning zoals in de Omgevingswet zal een uitbreiding en verbreding hiervan zijn. Uitgangspunt van de Omgevingswet is zoveel mogelijk te volstaan met het stellen van algemene rijksregels, waardoor een vergunning niet altijd nodig is. Voor provincies wordt de aanvraag van een omgevingsvergunning grotendeels uitgevoerd door de Omgevingsdiensten. Complexe vergunningen voor bedrijven De provincies zijn verantwoordelijk voor complexe vergunningen voor grote en risicovolle bedrijven, zoals afvalverwerkingsbedrijven. Wanneer een afvalverwerkingsbedrijf in de provincie wil uitbreiden met een nieuw bedrijfsgebouw komen verschillende aspecten om te hoek kijken in het werkproces in de geest van de Omgevingswet. Onder andere met deze case als uitgangspunt zijn de aandachtspunten van dit werkproces in kaart gebracht. In deze case was het terrein van de beoogde locatie omgeven met bomen en loopt er een kanaal waarvan het waterschap de kwaliteitsbeheerder is. Voor het realiseren van de uitbreiding zullen de bomen gekapt moeten worden. Daarnaast staat op het perceel nog het oude bedrijfsgebouw van de vorige eigenaar waarop asbest golfplaten zitten. In de buurt van het bedrijf ligt ook een kwetsbaar Natura 2000 gebied. Met de uitbreiding zal de hoeveelheid verontreinigd afvalwater dat geloosd wordt op de riolering fors toenemen. Het bedrijf gebruikt in zijn procesvoering veel grondwater. Als gevolg van de uitbreiding wil het bedrijf hiervoor extra grondwater gaan gebruiken. Tevens wil het bedrijf voor de verwarmingsdoeleinden een KWO-installatie aanleggen. De provincies staan voor de uitdaging om met deze initiatiefnemer te zoeken naar kansrijke oplossingen, te komen tot een ontvankelijke aanvraag, een snellere doorlooptijd van de vergunningaanvraag en samenwerking met omwonenden, gemeenten, omgevingsdienst en anderen Specifiek juridische kaders De juridische kaders voor de Omgevingsvergunning zijn opgenomen in afdeling 5.1 Omgevingsvergunning van de Omgevingswet. Artikel 5.4 beschrijft dat het verboden is activiteiten te verrichten waarvan het verbod in de Omgevingsverordening is bepaald. 24

25 3.4.2 Dienstverlening Vanuit de verschillende doelgroepen bezien zijn de belangrijkste kansen benoemd voor het instrument Omgevingsvergunning: Initiatiefnemer: vergunningaanvragen waarvoor de provincie het bevoegd gezag is zijn vaak complexe aanvragen. Dit maakt het proces om met de initiatiefnemer tot een ontvankelijke aanvraag te komen tijdrovend en kostbaar. Er is een kans voor de provincie om met ondersteuning van het digitaal stelsel het vooroverleg te stroomlijnen en de initiatiefnemer te begeleiden in het komen tot een complete en ontvankelijke aanvraag. Belanghebbenden: belanghebbenden hebben er baat bij in een zo vroeg mogelijk stadium op de hoogte gebracht te worden van de plannen waarvoor de vergunningaanvraag wordt ingediend. Het indienen van een bezwaar dient eenvoudig via één loket te worden ingericht. Bij omgevingsvergunning is minder participatie voorzien Relatie andere instrumenten De Omgevingsvergunning is op de volgende wijze gerelateerd aan de andere kerninstrumenten. Allereerst maakt een Omgevingsverordening inzichtelijk waarvoor een Omgevingsvergunning moet worden aangevraagd en aan welke criteria deze wordt getoetst. De toets kan ook plaatsvinden op basis van regels uit de algemene regelgeving (AMvB s) of het gemeentelijke Omgevingsplan. Voor het uitvoeren van maatregelen zoals beschreven in het Programma kan de aanvraag van een Omgevingsvergunning noodzakelijk zijn en in de procedure van het Projectbesluit kunnen Omgevingsvergunningen meegenomen worden Informatiekundige analyse van de (Keten-) processen Voor het kerninstrument Omgevingsvergunning worden op hoofdlijnen de volgende processtappen onderscheiden. Per processtap worden de belangrijkste aandachtspunten benoemd. Digitale aanvraag Vergunningcheck Beoordeling Besluitvorming Monitoring, toezicht en handhaving Digitale aanvraag Dit behelst de daadwerkelijke aanvraag van de initiatiefnemer via het digitale loket. Voorafgaand aan de daadwerkelijke aanvraag kan al een informeel proces gestart worden. Aandachtspunt bij deze processtap: Vooroverleg wordt onvoldoende benoemd Tijdens de verkenning is gebleken dat het vooroverleg gemist wordt in het formele proces. Het informele circuit wordt door de provincies gezien als een uiterst belangrijk traject en dient ondersteund te worden door het stelsel. 25

26 Vergunningcheck In deze stap wordt de aanvraag gecheckt op ontvankelijkheid: voldoet de aanvraag aan alle voorwaarden? Aandachtspunten bij deze processtap: Plaats van vergunningsvrije beoordeling in het proces. In het formele proces wordt de vergunningsvrije beoordeling als activiteit benoemd onder deze processtap. Feitelijk is dit echter een voorstap voordat de daadwerkelijke aanvraag wordt ingediend. Ja/nee check voor provincies minder relevant. Het Digitaal Stelsel Omgevingswet gaat in de beleving van de provincies te gemakkelijk uit van een absolute Ja/Nee check. Bij complexe aanvragen gaat veel tijd verloren bij het komen tot een ontvankelijke aanvraag. De Vergunningcheck zou vanuit deze optiek veel meer ondersteunend moeten werken aan de initiatiefnemer om tot deze ontvankelijke aanvraag te komen. Dus niet Ja/Nee, maar: waarmee dient men rekening te houden vanuit de specifieke case bezien, welke belangen spelen er, et cetera. Hanteerbaarheid van de veelheid aan informatie. Vanuit complexe en soort-specifieke vergunningaanvragen is de enorme hoeveelheid aan informatie al snel een grote bottleneck. Welke mogelijkheden zijn er voor filtering, zicht op risico s en overschrijdingen, et cetera. Beoordeling In deze stap wordt de aanvraag beoordeeld nadat deze aan de voorwaarden voldoet. Aandachtspunten bij deze processtap: Inzicht in vergunningen op een locatie. Per case worden de vergunningen opgevraagd. Voor een efficiënte beoordeling is het belangrijk om inzicht te hebben in alle vergunningen, aanvragen en meldingen op een locatie en in de omgeving. Haalbaarheid van ontsluiting van alle informatie van vergunningen. Het ontsluiten van alle informatie behorende bij een vergunning is geen kleine opgave. Er dient duidelijkheid te komen over de rol van het Digitaal Stelsel Omgevingswet: fungeert het als makelaar/doorgeefluik/encyclopedie, waarbij basale informatie wordt ontsloten, of wordt daadwerkelijk alle informatie naar het Digitaal Stelsel Omgevingswet overgeheveld en fysiek opgeslagen? Besluitvorming In deze stap wordt het besluit genomen over het al dan niet afgeven van de vergunning. Het resultaat van het besluit wordt ontsloten via het Digitaal Stelsel Omgevingswet. Aandachtspunt bij deze processtap: Uitwisselbaarheid vergroten. Om de uitwisselbaarheid van besluiten te vergroten zou er al in een vroeg stadium aandacht moeten komen voor de mate waarin standaardisering wordt nagestreefd. Bijvoorbeeld in de vorm of ook op de inhoud? 26

27 Monitoring, handhaving en toezicht In de verkenning hebben we ingezoomd op de activiteit monitoring. Dit werd gezien als een belangrijke rol voor de provincies als bevoegd gezag. Aandachtspunt bij deze processtap: Definitie van gegevens en standaardisering van meet-/onderzoeks-/presentatiemethode. Er is opnieuw aandacht nodig voor wijze van vastleggen van versies van informatie en metagegevens. Ook in samenhang met indicatoren. Er zijn vaak verschillende versies van intrinsiek dezelfde gegevens in omloop. Denk aan verschillende versies van de EHS/NNN (binnen provincies, INSPIRE, interprovinciaal, etc.). Dit leidt tot verkeerde interpretaties en verwachtingen en levert bovendien onnodige fouten en vertraging op. Daarnaast ontstaan in beroepszaken vaak discussies bij het in twijfel trekken van de correctheid. Bij een geschilpunt kijkt de Raad van State naar de (reken)methode en de toepassing. Deze moet duidelijk zijn en in de tijd hetzelfde blijven. Dit is nu vaak niet altijd het geval Omgevingsvergunning en het Digitaal Stelsel Omgevingswet Om de toepassing van dit kerninstrument door de provincies adequaat te ondersteunen zou het Digitaal Stelsel Omgevingswet tot 2018 moeten werken aan afspraken rondom informatieuitwisseling, standaardisering (meet-/onderzoeks-/presentatiemethode), kwaliteitsnormen en definities. De werkbaarheid van bestaande afspraken in de praktijk zou hierbij onder de loep genomen moeten worden voordat nieuwe afspraken worden gemaakt. De rol van de provincie ligt op toezicht, regelgeving en coördinatie. Daarnaast dient de focus te liggen op de geïntegreerde loketfunctie voor burgers, bedrijven en overheden. Als algemene ontwikkelingen en trends centraal beschikbaar zijn, kan snel een kenmerkend beeld gevormd worden van een gebied of werk-/beleidsveld. Hierbij is onderscheid in informatieniveaus nodig: van grof- naar fijnmazig en de mate van standaardisering moet hierop aangepast zijn. De aspecten monitoring en beschikbaarheid van gegevens kunnen als parallel spoor worden opgepakt. Dit kost echter meer tijd. Wees daarbij helder in het kennisniveau dat van de gebruiker verwacht mag worden om deze informatie zelfstandig te kunnen interpreteren. 27

28 3.5 Projectbesluit Voor projecten met groot publiek belang wordt het proces sneller en eenvoudiger met het Projectbesluit. Het projectbesluit kan ingezet worden door het Rijk en door de provincies. De provincies kunnen daarmee initiatiefnemer zijn van een projectbesluit. Projecten met publiek belang zoals windenergie In het kader van het energie akkoord zijn afspraken gemaakt over verduurzaming van de energievoorziening. Provincies staan aan de lat om het opwekken van windenergie op land te realiseren. Voor deze complexe trajecten is het kerninstrument Projectbesluit beschikbaar. Met behulp van de onderstaande case over windenergie en een case over de ombouw van een provinciale weg zijn voor dit kerninstrument de werkprocessen geanalyseerd. De polder is uitermate geschikt voor het opwekken van windenergie, zo ook Polder Zeewind. Een grote energiemaatschappij heeft het plan 36 windturbines van 150 meter hoog te plaatsen. Dit moet 122 megawatt aan groene stroom opleveren. De energiemaatschappij wordt eigenaar van het windpark. Zij maken hierover afspraken met de grondeigenaren. Het gaat in totaal om 63 huishoudens, waarvan het merendeel een agrarisch bedrijf runt. Het gebied wordt aan alle zijden omgrenst door wegen en ligt op het grondgebied van twee gemeenten Specifiek juridische kaders De juridische kaders voor het projectbesluit zijn opgenomen in afdeling 5.2 Projectprocedure van de Omgevingswet. Een projectbesluit wordt vastgesteld door Gedeputeerde Staten met het oog op een provinciaal belang of op grond van taken en bevoegdheden uit de Omgevingswet of internationale verplichtingen (artikel 2.3 Ow). De juridische procedure is opgedeeld in de volgende stappen: Voornemen (art 5.47): het bevoegd gezag maakt bekend dat het een verkenning gaat uitvoeren naar een opgave in de fysieke leefomgeving en vraagt daarbij anderen oplossingen aan te dragen. Verkenning (art 5.48): het bevoegd gezag verzamelt informatie over de opgave, relevante ontwikkelingen en oplossingen. Het richt hiertoe een participatieproces in. Voorkeursbeslissing (art 5.49): het kiezen van de uiteindelijke oplossingsrichting en de verdere uitwerking Dienstverlening Het projectbesluit verplicht het bevoegd gezag na te denken over hoe zij burgers en ondernemers vroegtijdig wil betrekken bij het project. Dit biedt kansen om vroegtijdig informatie over belangen en alternatieve oplossingsrichtingen op te halen. Snellere en duidelijke procedures bieden ook een kans voor de dienstverlening. Participant: bij het projectbesluit dient de provincie participatie te organiseren. Omdat deze projecten een grote impact op de fysieke leefomgeving hebben is de doelgroep erg breed. Het is van belang dat iedereen de mogelijkheid krijgt mee te doen. Het proces en informatievoorziening moeten aansluiten bij de belevingswereld van de participanten. 28

29 Belanghebbende: iedereen met belangen moet de mogelijkheid hebben om bezwaar te maken. Deze mogelijkheid dient gebruiksvriendelijk, kwalitatief hoogwaardig, digitaal beschikbaar en eenduidig te zijn. Initiatiefnemer: Voor grote projecten met publiek belang is geen standaard dienstverleningskanaal in te richten. Het is zaak de initiatiefnemer op maat bedienen met informatie. Vaak is de provincie zelf de initiatiefnemer Relatie andere instrumenten Het initiatief tot een project kan voortvloeien uit de Omgevingsvisie of een Programma. Een projectbesluit van het Rijk kan doorwerken in de provinciale Omgevingsverordening. Een provinciaal projectbesluit kan doorwerken in het gemeentelijk Omgevingsplan. In de procedure van het projectbesluit kunnen omgevingsvergunningen meegenomen worden Informatiekundige analyse van de (Keten-) processen Voor het kerninstrument Projectbesluit worden op hoofdlijnen de volgende processtappen onderscheiden. Het zwaartepunt ligt bij de eerste twee stappen. voornemen verkenning voorkeursbeslissing besluitvorming Monitoring, toezicht & handhaving Voornemen De provincie maakt bekend dat ze een bepaalde opgave wil verkennen en vraagt hierbij partijen met mogelijke oplossingen te komen. Aandachtspunten bij deze processtap: Zorg dat alle potentiële betrokkenen op de hoogte zijn van het voornemen. In de praktijk blijkt het lastig alle potentiële betrokkenen voorafgaande aan een verkenning in beeld te krijgen en hen te vragen om mogelijke (deel-)oplossingen. Dit onderdeel is belangrijk voor het proces en optimale resultaten. Duidelijke informatie over de uitgangspunten. Hoe duidelijker de provincie is over de uitgangspunten van het project, hoe beter aangedragen oplossingen aansluiten bij de wensen. Informatie van de samenleving. Burgers en ondernemers dragen informatie aan om hun ideeën kracht bij te zetten. Wees duidelijk over hoe wordt omgegaan met deze informatie en wordt gebruikt verder in het proces. Verkenning Om de oplossing te gaan verkennen verzamelt de provincie relevante informatie voor de opgave, mogelijke oplossingen en relevante ontwikkelingen. Tevens richt zij een participatieproces in. Aandachtspunten bij deze processtap: Breng de opgave in beeld. De opgave moet in beeld gebracht worden aan de hand van bestaande regelgeving, relevante informatie over de fysieke leefomgeving en toekomstige ontwikkelingen. Deze moeten onderling te combineren zijn. Zorg voor een gemeenschappelijk uitgangspunt. Op het moment dat oplossingsrichtingen verkend worden is het belangrijk dat de betrokken inwoners, ondernemers en overheden gezamenlijk van de informatie in het Digitaal Stelsel uit kunnen gaan qua correctheid, compleetheid, actualiteit, et cetera. 29

30 Toegankelijke en gebruiksvriendelijke informatie. Deelname in een participatieproces staat voor iedereen open. Een gelijkwaardige informatie positie is een uitgangspunt van de Omgevingswet. De informatie dient daarom ook voor iedereen hanteerbaar te zijn. Digitale interactie. Niet alle geïnteresseerden kunnen en willen deelnemen aan fysieke participatiebijeenkomsten. Informatievoorziening dient een digitaal proces te ondersteunen. Voer het gesprek. Juist in deze complexe processen is interpretatie en beeldvorming belangrijk. Voorkeursbeslissing Het kiezen van de uiteindelijke oplossingsrichting die verder uitgewerkt dient te worden. Aandachtspunten bij deze processtap: Beargumenteer de keuze. Als betrokkenen gevraagd wordt mee te denken met een proces is het belangrijk inzichtelijk te maken hoe het proces verlopen is en welke afwegingen er zijn gemaakt. Dit is ook van belang naar de besluitvorming toe. Juridisch houdbare informatie. De informatie waarop de beslissing is gebaseerd dient juridisch houdbaar te zijn. Besluitvorming De uiteindelijke besluitvorming van de uitgewerkte variant. Integratie informatie: Een projectbesluit kan doorwerking hebben op de Omgevingsverordening of het gemeentelijke Omgevingsplan. Het besluit moet daarmee geïntegreerd worden in bestaand beleid en regelgeving. Efficiënt bezwaar maken. Voor veel personen die bezwaar maken is dit geen dagelijkse bezigheid. Zij moeten ondersteund worden met een gebruiksvriendelijk en juridisch houdbaar digitaal proces. Monitoring, toezicht en handhaving Welke gegevens gebruiken voor monitoring en toezicht? Bepaal voorafgaande aan het traject welke informatie gebruikt worden bij monitoring en maak een nulmeting. Hoe kunnen sensorgegevens, gegevens van derden en rekenmodellen gebruikt worden? De wereld staat niet stil en informatie wordt vaker en op innovatieve manieren ingewonnen. Is het mogelijk deze informatie te gebruiken en welke mogelijkheden zijn daarvoor? Projectbesluit en het Digitaal Stelsel Omgevingswet Participatie en samenwerking aan het begin van het proces staat centraal bij het kerninstrument Projectbesluit. Om dit optimaal te kunnen ondersteunen dient het Digitaal Stelsel Omgevingswet vaste basisinformatie te leveren die gebruikt kan worden bij participatie. Deze informatie moet voor de betrokkenen onomstreden zijn. Hiermee ontstaat een gelijkwaardige informatiepositie en redeneren de participanten en het bevoegd gezag vanuit hetzelfde uitgangspunt. Om specifieke projecten optimaal uit te werken moet het Digitaal Stelsel Omgevingswet ook mogelijkheden voor maatwerk-informatie, filters en verschillende schaalniveaus hebben. Voor de periode na 2018 moeten (nu nog) innovatieve manieren over het werken met informatie steeds meer geïntegreerd worden in het stelsel. Hoe kunnen burgers en ondernemers bijvoorbeeld een bijdrage leveren door informatie aan te dragen? 30

31 Door informatie over het proces te ontsluiten en het proces te ondersteunen kan het Digitaal Stelsel Omgevingswet een belangrijke bijdrage leveren aan de toegankelijkheid van ontwikkelingen in de fysieke leefomgeving voor iedereen. Het stelsel kan bijdragen door functionaliteiten aan te bieden, bezwaarmakers te ondersteunen, interactie te faciliteren en inzicht in het proces te generen ( track & trace en alerts). 3.6 Instrumenten in context In hoofdstuk 3 zijn de afzonderlijke, door de provincies toe te passen, kerninstrumenten beschreven. Daarbij is niet altijd sprake van vaste actieplannen maar is de provincie regisseur van een actierepertoire: als een bepaalde actie wordt ingezet, bijvoorbeeld één van de partijen reageert middels inspraak, dan is het aan de regisseur om hier iets mee te doen. Om aan te geven welke interacties er bij het toepassen van de kerninstrumenten met de omgeving plaatsvinden zijn een tweetal context-diagrammen gemaakt. Eén plaat met de kerninstrumenten exclusief de Omgevingsvergunning en één plaat specifiek voor de Omgevingsvergunning waarbij het initiatief in principe niet bij de provincie ligt. De context-diagrammen geven het speelveld weer waarbinnen de kerninstrumenten worden toegepast. Op de diagrammen staan de spelers (gestippelde blokken), de diensten/producten (blauwe figuren met witte teksten), de deelprocessen (gele blokjes) en de informatiestromen (pijlen waarbij de pijlpunt de richting van de informatiestroom aangeeft). De tekst bij de pijlen geeft de soort informatie weer. 31

32 Figuur 2: context schema Omgevingswet provincie

33 Figuur 3: context schema Omgevingswet - Omgevingsvergunning

34 4 Conclusies In onderstaande paragrafen worden de belangrijkste conclusies van deze verkenning gegeven door antwoord te geven op de vragen uit de opdracht: 1. Paragraaf Veranderopgave Wat vraagt invoering van de Omgevingswet en aansluiting op het Digitaal Stelsel Omgevingswet van de processen en informatiehuishouding van provincies? 2. Paragraaf Wensen en eisen aan het Digitaal Stelsel Omgevingswet Waaraan dient het Digitaal Stelsel Omgevingswet te voldoen om de provincies adequaat te ondersteunen in de uitvoering van de Omgevingswet? 3. Paragraaf Risico s Welke risico s lopen de provincies bij de implementatie van het Digitaal Stelsel Omgevingswet? 4.1 Veranderopgave Deze paragraaf beschrijft de belangrijkste veranderopgaven voor provincies op basis van de resultaten van de VIVO zoals beschreven in hoofdstuk 3. Dit hoofdstuk beantwoordt daarmee de onderstaande vraag zoals benoemd in de opdracht: Wat vraagt invoering van de Omgevingswet en aansluiting op het Digitaal Stelsel Omgevingswet van de processen en informatiehuishouding van provincies? Uitgaande van de bestaande situatie en de verwachte situatie beschrijven we de belangrijkste effecten en veranderingen waar de provincies mee te maken krijgen. Hierbij wordt primair gekeken naar de invoering van scenario 2 (tot 2018). Waar dit te overzien is worden mogelijke effecten later in de tijd (tot 2024) meegenomen Intensievere ketensamenwerking Wat is de opgave? De Omgevingswet gaat uit van één overheid, de gebruiker centraal en de één loket-gedachte. Dit stelt hoge eisen aan de ketensamenwerking. Wat betekent dit voor de processen en de informatiehuishouding van provincies? Provincies werken volgens een programmatische aanpak voor het bereiken van provinciale doelen waarbij meerdere partijen zijn betrokken. De nadruk ligt hierin op dialoog tussen provincie en andere overheden in plaats van op beperkingen vooraf. Dit vraagt om een vereenvoudiging en verbeterde vorm van de informatie-uitwisseling tussen provincies en andere overheden waarbij aandacht dient te zijn voor heldere definities over gedeelde gegevens en afspraken over semantiek, standaardisering, traceerbaarheid, rekenmethodes, en dergelijke. Specifiek voor de provinciale gegevens vereist dit harmonisatie in IPO verband. Zaakgericht werken is een vereiste in de provinciale bedrijfsvoering. Voor de ontsluiting en aanlevering van gegevens en omgevingsdocumenten aan het Digitaal Stelsel Omgevingswet zullen duidelijke afspraken gemaakt moeten worden. Voor beoordeling van vergunningen is een verbeterde toegang nodig voor Omgevingsdiensten tot het geldende beleid en regelgeving van provincies. Verder is de stroomlijning van het proces beoordelen omgevingsplannen met gemeentes essentieel.

35 4.1.2 Meer nadruk op participatie, minder voorschrijven en toetsen achteraf Wat is de opgave? In de kerninstrumenten van de Omgevingswet is een duidelijke verschuiving waarneembaar. Het zwaartepunt in het proces ligt meer aan de voorkant: maatschappelijke participatie en oriëntatie. Dit komt mede door de verankering van maatschappelijke participatie in de Omgevingswet en de faseringen van het instrument Projectbesluit. Hierin wordt al in een vroeg stadium onderkend dat het bevoegde gezag de opgave verkent in participatie met de maatschappij. Wat betekent dit voor de processen en de informatiehuishouding van provincies? De provincies zullen een beter inzicht moeten krijgen in de belevingen, belangen en verwachtingen van de maatschappij en de effecten hiervan op het beleid. Daarnaast zullen zij - in samenwerking met de bestuurlijke partners - moeten zorgen voor een uitgangssituatie waarin de informatiepositie van alle belanghebbenden gelijk is. Dit betekent dat de multi-interpreteerbaarheid van informatie verminderd zal moeten worden. Daarnaast zal de provincie duidelijkheid moeten geven over de beschikbare afwegingsruimte, ook in relatie tot andere plannen Komen tot snellere en inzichtelijke procedures Wat is de opgave? De wettelijke termijnen voor procedures, bijvoorbeeld vergunningverlening, worden met de Omgevingswet verkort. Besluiten worden ook steeds vaker in een keten genomen. Inzichtelijkheid in de status van een proces wordt daardoor belangrijker. Ook de burger en ondernemer wil op simpele en eenduidige wijze inzicht in de status van bijvoorbeeld de vergunningverlening. Wat betekent dit voor de processen en de informatiehuishouding van provincies? Provincie hebben afspraken gemaakt met ketenpartners over standaardisatie van processen en berichtenverkeer. Daarbij is duidelijkheid over de ontsluiting van privacygevoelige klant-informatie een randvoorwaarde. Informatiebeveiliging dient op verschillende niveaus vastgelegd te zijn. In de zaakafhandeling zorgen track & trace mogelijkheden voor een gedeeld inzicht in de status van de procedure Structurele verantwoording over effecten van gevoerd beleid (monitoring); Wat is de opgave? Met invoering van de Omgevingswet komt er (nog) meer nadruk te liggen op verantwoording over de effectiviteit van het gevoerde beleid. Het aanpassen of invoeren van maatregelen in een programma wordt een verplichting wanneer uit monitoring blijkt dat de kwaliteit van een omgevingswaarde niet aan de eis voldoet of op termijn dreigt hier niet meer aan te voldoen (o.a. artikel 20.1 en 3.9 uit de Omgevingswet). Om aan deze verantwoording te kunnen voldoen is meer aandacht nodig voor monitoring. Wat betekent dit voor de processen en de informatiehuishouding van provincies? De verantwoording over de effecten van gevoerd beleid (monitoring) zal structureel ingebed moeten worden; dit vereist - meer dan voorheen - aandacht voor evaluaties (met name ex ante; 0-meting) in de beleidscyclus. Een verbeterde informatie-uitwisseling tussen (overheids-)partijen is hierbij onmisbaar. De huidige afspraken werken in de praktijk onvoldoende. Ten behoeve van verantwoording en herbruikbaarheid (ook ten behoeve van de milieueffectrapportage) worden onderzoekseisen en meetmethoden duidelijk beschreven en vastgelegd. Daarnaast is er duidelijkheid over en standaardisatie aangebracht in de voorwaarden voor het gebruik van nietoverheidsinformatie. 35

36 4.1.5 Inbedden van bestuurlijke afwegingsruimte in werkprocessen Wat is de opgave? Het lokaal bestuur krijgt met de invoering van de Omgevingswet meer bestuurlijke afwegingsruimte. Belangenafweging bij gebiedsontwikkeling en -beheer komt terug op het niveau van het lokaal bestuur. Daarmee krijgen de provincies een grotere verantwoordelijkheid voor het behalen van doelen voor het verbeteren van de kwaliteit van de leefomgeving. Wat betekent dit voor de processen en de informatiehuishouding van provincies? De provincies zullen nog veel meer de nadruk moeten leggen op de voorkant van het proces waarin in participatie met de maatschappij - bepaald wordt wat de gewenste omgevingskwaliteit is. Deze omgevingskwaliteiten - die verschillen per type gebied worden locatie gebonden vastgelegd. Gedurende het gehele proces dient er aandacht te zijn voor zowel kwantitatieve als kwalitatieve normen. Nieuw is het werken met bandbreedtes waarbinnen afwijkingsmogelijkheden zullen bestaan. Afwegingen zullen (nog meer) integraal gemaakt moeten worden in plaats van sectoraal. Daarnaast ligt er een uitdaging in het zichtbaar en toepasbaar maken van de afwegingsruimte voor initiatiefnemers. 4.2 Wensen en eisen aan het Digitaal Stelsel Omgevingswet Deze paragraaf beschrijft de belangrijkste wensen en eisen aan het Digitaal Stelsel Omgevingswet op basis van de resultaten van de VIVO zoals beschreven in hoofdstuk 3 en de belangrijkste veranderopgaven zoals benoemd in paragraaf 4.1. Deze paragraaf beantwoordt daarmee de onderstaande vraag zoals benoemd in de opdracht: Waaraan dient het Digitaal Stelsel Omgevingswet te voldoen om de provincies adequaat te ondersteunen in de uitvoering van de Omgevingswet? Realiseren van verbeterde beschikbaarheid van relevante informatie Wat is het doel? De beschikbaarheid van relevante informatie is een van de belangrijkste doelen van het Digitaal Stelsel Omgevingswet. Informatie is relevant wanneer het bijdraagt aan een inzichtelijk omgevingsrecht, heldere procedures, inzicht in de speelruimte en wanneer het een integraal perspectief op de leefomgeving biedt. Hoe kan het Digitaal Stelsel Omgevingswet hierbij ondersteunen? Een belangrijke randvoorwaarde is de beschikbaarheid van het digitaal stelsel vanaf de start van de invoering van de Omgevingswet. Het stelsel dient dan in ieder geval het beleid, de regelgeving en besluiten van alle bevoegd gezagen te bevatten. Bijbehorende producten zoals vergunningen, meldingen, zienswijzen, omgevingsdocumenten, en dergelijke worden opgeslagen en ontsloten met een directe koppeling naar zaak, klant en locatie. Informatie wordt daarbij over de volle breedte van de fysieke leefomgeving aangeboden via informatiehuizen. Niet alleen inhoudelijke informatie maar ook informatie over proces-status wordt ondersteund voor verwerking en ontsluiting. 36

37 4.2.2 Realiseren van verbetering in vindbaarheid en bruikbaarheid van informatie Wat is het doel? Op dit moment zijn betrokkenen veel tijd kwijt om informatie (van andere bevoegd gezagen) op te sporen. Het Digitaal Stelsel Omgevingswet moet bijdragen aan een betere vindbaarheid van beleid, regelgeving en besluiten van andere bevoegd gezagen. Een verbetering in de vindbaarheid van informatie over de fysieke leefomgeving en (toekomstige) ontwikkelingen is hierbij randvoorwaardelijk. Hoe kan het Digitaal Stelsel Omgevingswet hierbij ondersteunen? Zoeken in het Digitaal Stelsel Omgevingswet dient intuïtief te zijn en waar mogelijk gericht op de drie-eenheid zaak, klant en locatie. Gegevens en (technische) metadata dienen hiervoor begrijpelijk te zijn en afgestemd op specifieke informatievragen en gebruikersgroepen. Het Digitaal Stelsel Omgevingswet dient daarnaast zicht te bieden op de gebruikte meet-/onderzoeksmethode. Dit wordt belangrijker gevonden dan een kwaliteitsstempel. De vorm en standaarden van omgevingsdocumenten dienen opgezet te zijn in samenspraak met deelnemende partijen. Het Digitaal Stelsel Omgevingswet kent daarnaast kwaliteitscriteria (gebaseerd op de 3 B s: beschikbaarheid, bruikbaarheid en bestendigheid) die verder zijn uitgewerkt en praktisch toepasbaar voor het toetsen van de kwaliteit van gegevens Ondersteuning van initiatiefnemer in het voorproces van een vergunningaanvraag Wat is het doel? In het proces van een vergunningaanvraag waarvoor provincies het bevoegd gezag zijn ligt het zwaartepunt in het voortraject. De nadruk ligt hierbij op oriëntatie en informatie. In de huidige situatie gaat kostbare tijd verloren voor zowel initiatiefnemer als bevoegd gezag om tot een kansrijke en ontvankelijke aanvraag te komen. Hoe kan het Digitaal Stelsel Omgevingswet hierbij ondersteunen? Het Digitaal Stelsel Omgevingswet dient voor provincies niet enkel gericht te zijn op een ja/nee check maar ook al voor de fase voorafgaand aan de formele aanvraag de initiatiefnemer te begeleiden en ondersteunen. De initiatiefnemer krijgt zicht in de aandachtspunten, waarmee rekening te houden, de onderzoekseisen, et cetera. Grote hoeveelheden informatie worden gefilterd op relevantie. Daarnaast geeft het Digitaal Stelsel Omgevingswet waar mogelijk inzicht in de belangen die in een gebied spelen en relevant zijn bij het initiatief Ondersteuning van beoordelaar van een vergunningaanvraag Wat is het doel? De beoordelaar van een vergunningaanvraag moet door het Digitaal Stelsel Omgevingswet in staat gesteld worden om de initiatiefnemer snel en met goede kwaliteit antwoord te geven op de vergunningaanvraag. Hoe kan het Digitaal Stelsel Omgevingswet hierbij ondersteunen? Het Digitaal Stelsel Omgevingswet dient een integrale afweging mogelijk te maken. Dit vereist in ieder geval dat de bevoegd gezagen via het Digitaal Stelsel Omgevingswet inzicht geven in alle huidige en toekomstige vergunningen per locatie, de kwaliteit van de fysieke leefomgeving, de beschikbare ruimte, et cetera. Verder dient inzicht gegeven te worden in de bestuurlijke afwegingsruimte. Standaardisatie en heldere visualisatie is hierbij een randvoorwaarde. Ten slotte is inzicht nodig in welke informatie wel en welke informatie niet beschikbaar is en voor welke doelgroep. 37

38 4.2.5 Basisgegevens en functionaliteit leveren voor het vormgeven van participatie Wat is het doel? Participatie met de samenleving wordt als een belangrijk element van de Omgevingswet gezien. Het Digitaal Stelsel Omgevingswet kan hier een ondersteunende rol in spelen. Het accent in (de functionaliteit van) het Digitaal Stelsel Omgevingswet ligt voor provincies op toegankelijkheid en het verzamelen van dekkende informatie. Dit om in co-creatie met de omgeving te komen tot uitwerking van de kerninstrumenten. Hoe kan het Digitaal Stelsel Omgevingswet hierbij ondersteunen? Het Digitaal Stelsel Omgevingswet dient een gelijkwaardige informatiepositie te creëren. Dit vereist de beschikbaarheid van betrouwbare basisinformatie zodat alle betrokkenen vanuit hetzelfde perspectief kunnen starten. Deze informatie moet in een toegankelijke en begrijpelijke vorm worden weergegeven. Derde partijen krijgen daarbij de mogelijkheid de door het Digitaal Stelsel Omgevingswet ontsloten informatie zo eenvoudig mogelijk te kunnen veredelen of visualiseren met toepassing van nieuwe technieken zoals 3D, games en virtuele realiteit. Niet alleen uitgaande informatiestromen maar ook inkomende informatiestromen moeten toegestaan, verwerkt en gevalideerd kunnen worden. Voorbeelden hiervan zijn waarnemingen van burgers en sensorgegevens. Belanghebbenden moeten benaderd kunnen worden door middel van een alertsysteem. Hierbij kan eventueel gebruik gemaakt worden van de berichtenbox. Ten slotte moet het Digitaal Stelsel Omgevingswet contact kunnen triggeren, bijvoorbeeld door toevoeging van een dislike/like knop, of een voorloper daarvan Beschikbaar maken van generieke bouwstenen voor toepassing in eindoplossingen Wat is het doel? Eén overheid gebruikt voor alle processen en eindoplossingen dezelfde bouwstenen voor terugkerende functionaliteiten. Hoe kan het Digitaal Stelsel Omgevingswet hierbij ondersteunen? Het Digitaal Stelsel Omgevingswet dient zoveel mogelijk (her)gebruik te maken van al ontwikkelde bouwstenen, zoals: a) Authenticatie en autorisatie (eherkenning, DigiD). b) Berichtenverkeer (Berichtenbox). c) Terugmeld-faciliteit (Digimelding). d) Centraal Aansluitpunt (Digikoppeling) Maak zoveel mogelijk gebruik van gegevens die ook in andere processen worden gebruikt. Wat is het doel? Nederland en Europa schrijven wettelijke verplichtingen voor bij het gebruik van gegevens bij verschillende overheidstaken. Het Digitaal Stelsel Omgevingswet maakt waar mogelijk gebruik van dezelfde gegevens. Hoe kan het Digitaal Stelsel Omgevingswet hierbij ondersteunen? Het Digitaal Stelsel Omgevingswet maakt zoveel mogelijk gebruik van het Stelsel van Basisregistraties en van andere bestaande en verplichte gegevens, bijvoorbeeld voor Europese kaderrichtlijnen. 38

39 4.3 Risico s en aandachtspunten Deze paragraaf beschrijft de belangrijkste risico s aandachtspunten voor het vervolgtraject vanuit het perspectief van de provincies. Deze paragraaf beantwoordt daarmee de onderstaande vraag zoals benoemd in de opdracht: Welke risico s lopen de provincies bij de implementatie van het Digitaal Stelsel Omgevingswet? Risico: onvoldoende aansluiting van verschillende beleidsdomeinen Toelichting: Tijdens de verkenning is gebleken dat de Implementatie Omgevingswet binnen de provincies vooral leeft bij medewerkers die actief zijn in het domein van de ruimtelijke ordening (RO). Het risico bestaat dat er onvoldoende aansluiting is vanuit de andere beleidsdomeinen. Gevolg: De beoogde integraliteit van de Omgevingswet komt niet tot stand. Beheersmaatregel: Om dit risico te minimaliseren bevelen we aan om gedurende de verdere implementatie van de Omgevingswet vraagsturing actief te organiseren vanuit de provincies Risico: vraagsturing staat onvoldoende centraal in de verdere implementatie Toelichting: Het risico bestaat dat de kwaliteit van het Digitaal Stelsel Omgevingswet vooral wordt afgemeten aan productspecificaties en aanbodgericht wordt uitgewerkt. Gevolg: De uiteindelijke oplossingen en de ontsloten informatie sluiten niet of onvoldoende aan bij de praktijk van eindgebruikers. Er is op dit moment weinig helderheid bij eindgebruikers over het aanbieden van informatie vanuit het Digitaal Stelsel Omgevingswet en de beoogde functionaliteit. Beheersmaatregel: Naast het actief organiseren van vraagsturing gedurende de verdere implementatie van de Omgevingswet (paragraaf Organiseer vraagsturing ) is dit risico te minimaliseren door de beoogde verbetering voor eindgebruikers meetbaar te maken en hierop de nodige sturing te organiseren. Zie paragraaf Maak verbetering door invoering Omgevingswet en het Digitaal Stelsel Omgevingswet meetbaar voor een verdere toelichting Risico: geen of onvoldoende beeld van kosten/baten bij de provincie Toelichting: Voor alle partijen - en daarmee ook de provincies - bestaat het risico dat investeringen voor (onderdelen van) de Omgevingswet niet opwegen tegen de baten. Gevolg: Een onevenredig grote investering op onderdelen die wellicht minder relevant zijn voor het beoogde effect van de Omgevingswet. 39

40 Beheersmaatregel: Om dit risico te minimaliseren bevelen we aan dat de provincies aanvullend op de eerste verkenning in opdracht van het Ministerie van I&M - op koepelniveau een heldere kosten/baten analyse maken. Hierbij dient minimaal gekeken te worden naar kwalitatieve en kwantitatieve baten. Waar mogelijk worden de kosten en baten uitgedrukt in geld. Gedurende de implementatie kan deze business case op onderdelen aangescherpt worden zodat er een heldere afweging gemaakt kan worden in het realiseren van (deel)functionaliteiten van het Digitaal Stelsel Omgevingswet Risico: veel stappen dubbel doen Toelichting: Tijdens de verkenning is gebleken dat er een veelvoud aan werkgroepen actief is rondom de implementatie van de Omgevingswet. Gevolg: Een mogelijk gevolg is dat er werk dubbel wordt gedaan en daarmee een gerichte investering slecht mogelijk is. Beheersmaatregel: Om dit risico te minimaliseren bevelen we aan overzicht te creëren in deze werkgroepen, de beoogde opdrachten tijdig kenbaar te maken en actief te sturen bij mogelijke overlap of uitvoer van vergelijkbare activiteiten. 40

41 5 Vervolg Dit hoofdstuk beschrijft de aanbevelingen voor het vervolg. 5.1 Vraagsturing Vraagsturing is belangrijk om praktische bruikbaarheid van systemen en informatievoorziening te realiseren. Dit is een continu proces waarbij vraag en aanbod in dialoog moeten zijn tijdens het gehele ontwikkelproces. Om vraagsturing te organiseren bevelen we aan om: a) Doelgroepen van provincies verder uit te werken (bijvoorbeeld: veiligheidsdiensten, rechterlijke macht, e.d.; zie ook het onderzoek van provincie Flevoland: Omgevingswet: wensen van gebruikers voor digitaal werken ) en deze te mobiliseren bij de ontwikkeling van het Digitaal Stelsel. b) Te werken in kleine stappen waarbij de ontwikkeling van het Digitaal Stelsel Omgevingswet zichtbaar en overzichtelijk aangeboden wordt aan de eindgebruiker (initiatiefnemer, belanghebbende en bevoegd gezag). Bijvoorbeeld in de vorm van pilots/bèta versies met vertegenwoordigers in de vorm van gebruikersgroepen of andere innovatieve concepten. c) De samenwerking te zoeken met burgers, bedrijven en overheden. d) Betrokken te blijven bij het vastleggen van uitwerkingen van het Digitaal Stelsel Omgevingswet en de gebruikte standaarden in regelgeving (zoals ministeriële regelingen). Het is belangrijk om bij dergelijke initiatieven betrokken te zijn om te waarborgen dat de vraagkant van de provincies in wetgeving wordt opgenomen. e) De taal te spreken (Managing Succesfull Programmes; MSP ) en projectmanagers van het Digitaal Stelsel Omgevingswet en hierop aan te haken. f) Specifieke informatievragen op het niveau van de provincies uit te diepen. Hierbij wordt gedacht aan het structureel en periodiek behandelen van een informatievraagstuk en de opgehaalde resultaten terug te geven aan de desbetreffende programmalijnen. Met uitwerking van deze vraagsturing ontstaat een provinciale visie op de informatievoorziening voor ondersteuning van de uitvoering van de Omgevingswet. Deze visie groeit mee met de ontwikkeling van het Digitaal Stelsel Omgevingswet en wordt ingezet bij de totstandkoming ervan. Daarnaast is het ook van belang om in de keten (Gemeentes, Waterschappen, Omgevingsdiensten, Provincies, etc.) vraagsturing te blijven agenderen. PM Op 19 april zal in overleg tussen de VIVO s Gemeentes, Waterschappen en Provincies bekeken worden welke thema s en vervolgtrajecten vanuit vraagsturing gezamenlijk op het programma staan. 5.2 Creëer overzicht Het is momenteel voor de werkvloer onduidelijk wie welke activiteiten ontplooit binnen de digitalisering van de Omgevingswet. Dit staat een actieve betrokkenheid van decentrale overheden in de weg. Het kompas (visie over omgevingswet) is onvoldoende betrouwbaar op dit moment. Het is aan te bevelen overzicht te creëren in de bestaande werkgroepen, de beoogde opdrachten tijdig kenbaar te maken en actief te sturen bij mogelijke overlap of uitvoer van vergelijkbare activiteiten. Het creëren van draagvlak en betrokkenheid is een randvoorwaarde voor het laten slagen van deze transitie. 41

42 5.3 Maak verbetering meetbaar Om te bepalen of de invoering van de Omgevingswet en het Digitaal Stelsel Omgevingswet voor provincies succesvol is en een daadwerkelijke verbetering oplevert bevelen we aan deze verbetering meetbaar te maken. Het Digitaal Stelsel Omgevingswet is in ogen van de provincies niet succesvol wanneer deze volgens productspecificaties en aanbodgericht wordt opgeleverd maar wel wanneer het zorgt voor een daadwerkelijke en meetbare verbetering op vooraf afgesproken kwaliteitsaspecten. Met andere woorden, niet in termen van tevreden gebruikers maar een trend die hier concreet uitwerking aan geeft. Een mogelijk voorbeeld hierbij is een vermindering in het aantal ingediende bezwaarschriften waarbij een uitspraak van de Raad van State nodig is. 42

43 Bijlage 1 - Context VIVO-traject

44 44