Liberale Wegwijzer Omgevingswet

Transcriptie

1 Liberale Wegwijzer Omgevingswet Den Haag, oktober 2015

2 Inleiding Vanaf 1 januari 2018 vervangt de Omgevingswet 26 bestaande wetten op het gebied van de leefomgeving. De centrale doelstellingen van de Omgevingswet zijn: minder regels, meer ruimte voor lokaal maatwerk en een groter vertrouwen tussen overheden, bewoners en ondernemers. Waar het huidige omgevingsrecht vooral uitgaat van de Nee, tenzij -benadering, wordt het uitgangspunt van de nieuwe wet Ja, mits. Dit zorgt ervoor dat meer zaken met een melding in plaats van met een vergunning geregeld kunnen worden. De wetswijziging zorgt op die manier voor een liberale herziening. Lange, stroperige en onduidelijke procedures worden eenvoudiger, korter of afgeschaft. Er is sprake van een forse deregulering: van 26 wetten met in totaal 4700 artikelen naar één wet met 349 artikelen. Maar ook van 120 Algemene Maatregelen van Bestuur (AMvB) en 120 Ministeriele regelingen naar vier AMvB s en tien Ministeriële regelingen. Een operatie die vergelijkbaar is met de drie decentralisaties in het sociale domein. Waar is deze operatie voor nodig, wat betekent dit voor u als lokale bestuurder en hoe kunt u het verschil maken? Deze Liberale Wegwijzer beantwoordt deze en andere vragen. Aanleiding In 1810 werd de Mijnwet ingevoerd: Nederlands eerste wet op het gebied van de leefomgeving. De afgelopen 205 jaar zijn nieuwe wetten en regels toegevoegd en zijn bestaande regels aangepast. Het stelsel is onoverzichtelijk geworden. En staat hierdoor innovaties in de weg. VVD-Kamerlid Hayke Veldman verwoordde het tijdens de plenaire behandeling van de wet op 24 juni 2015 als volgt: Het huidige omgevingsrecht is te ingewikkeld, kent stroperige processen en past niet meer bij de flexibiliteit waar de maatschappij juist wel om vraagt. Ik herhaal nog maar eens de voorbeelden: 1000 Vergunningen zijn er nodig voor de verlenging van de A15, een stuk snelweg van 35 km tussen Vaanplein en de Maasvlakte. En in mijn stad Nijmegen waren er 148 vergunningen nodig bij de aanleg van de nieuwe stadsbrug over de Waal. 148 Vergunningen voor een brug van in totaal 1,4 km. Dat is één vergunning per 10 meter. Hoog tijd dus voor een andere aanpak, waardoor het omgevingsrecht liberaler wordt en gaat passen bij de snelheid en dynamiek van de 21 e eeuw. 2

3 Uitgangspunten Het Ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM) formuleert een vijftal uitgangspunten van de nieuwe Omgevingswet 1 : Het moet eenvoudiger, efficiënter en beter. Projecten moeten in samenhang en per gebied worden aangepakt. Procedures mogen niet meer eindeloos duren, regelgeving moet voorspelbaar, betaalbaar en transparant zijn. Onderzoekslasten kunnen aanzienlijk worden verminderd. Zekerheid en dynamiek. Bescherming van burgers blijft een belangrijk doel. Daarnaast moet het ook uitnodigen tot nieuwe initiatieven en ontwikkelingen en niet alles bij voorbaat dichttimmeren. Figuur 1 (bron: Factsheet Ministerie van IenM) Ruimte voor duurzame ontwikkeling. Veel regels zijn verouderd en staan innovatieve ontwikkelingen, gericht op duurzaamheid, in de weg. Het nieuwe omgevingsrecht ondersteunt en stimuleert juist de transitie naar een duurzame samenleving. Ruimte voor regionale verschillen. Wat goed is voor de ene regio, is lang niet altijd geschikt voor de andere. Het nieuwe omgevingsrecht is flexibel, waardoor provincies en gemeenten regionaal en lokaal maatwerk kunnen leveren. Actieve en kwalitatief goede uitvoering. Het oude omgevingsrecht is gericht op het beschermen van deelbelangen en daardoor defensief. Het nieuwe omgevingsrecht is flexibel en biedt transparante en doelmatige procedures. Die prikkelen bestuurders tot actief gedrag dat is gebaseerd op vertrouwen en het dragen van verantwoordelijkheid. Wat verandert er voor u als bestuurder? Eén omgevingsvisie voor Rijk, provincie en gemeente Rijk, Provincie en Gemeente stellen elk een omgevingsvisie vast. De omgevingsvisie is een integraal plan voor de leefomgeving en komt in plaats van de huidige structuurvisie voor ruimtelijke ordening, het waterplan, het milieubeleidsplan, het verkeer- en vervoerplan en het natuurbeleidsplan. 1 (Bron: Factsheet Ministerie van IenM; 3

4 Één omgevingsplan voor de hele gemeente De gemeente stelt geen bestemmingsplannen meer vast. Wel stelt elke gemeente één omgevingsplan vast: alle regels over de leefomgeving in één regeling. Dit plan kan naast alle bestemmingsplannen ook een groot aantal verordeningen vervangen binnen de gemeente. Denk bijvoorbeeld aan delen van de Algemene Plaatselijke Verordening (APV), de Winkeltijdenverordening of de Kapverordening. Een groot verschil tussen het huidige bestemmingsplan en het nieuwe omgevingsplan is dat een bestemmingsplan gedetailleerd per perceel de functie vastlegt. In het omgevingsplan wordt op flexibelere wijze een gebied beschreven vanuit een doelgerichte, in plaats van functiegerichte, benadering. Daardoor kan er makkelijker worden ingesprongen op de behoefte die bestaat. Op vergelijkbare wijze stellen Waterschap en Provincie een Waterschapsverordening en Omgevingsverordening vast. In de overgangsfase vlak na de invoering van de Omgevingswet vormen alle bestemmingsplannen per gemeente samen het Omgevingsplan. Zoveel mogelijke algemene regels De Omgevingswet gaat zoveel mogelijk uit van algemene regels. Waar mogelijk worden die versoberd, geïntegreerd en geüniformeerd. Omdat dergelijke regels ten koste gaan van de lokale afwegingen, biedt de wet instrumenten om de flexibiliteit van deze regels te vergroten. Denk hierbij aan uitzonderingen op het gebied van welstand- of milieuregels. Één procedure met één vergunning In plaats van het huidige vergunningstelsel komt de omgevingsvergunning. Hiermee wordt vooraf getoetst of een bepaald initiatief mag. De toetsing is zo eenvoudig mogelijk waardoor procedures korter duren dan nu het geval is. Initiatiefnemers krijgen d.m.v. één aanvraag bij één loket duidelijkheid over het toestaan van hun initiatief. Voor de uitbreiding van een school op een locatie waar vooral wordt gewoond, waar bomen moeten worden gekapt en waar extra uitritten nodig zijn, zijn op dit moment drie omgevingsvergunningen nodig. Met de nieuwe Omgevingswet wordt dat er slechts één. De proceduretijd gaat omlaag van een half jaar naar slechts acht weken. Één besluit voor complexe projecten Het projectbesluit is een instrument voor Rijk, provincie en waterschappen voor het toestaan van complexe projecten met een publiek belang in de fysieke leefomgeving. Dit besluit vervangt diverse specifieke besluiten zoals bijvoorbeeld het inpassingsplan en het tracébesluit. Één besluit volstaat voor de realisering van een project. Besluiten over ontwikkelingen en projecten kunnen hierdoor sneller worden genomen. Denk nog eens terug aan het aan het voorbeeld van de A15, waar 1000 vergunningen nodig waren voor een stuk snelweg van 35 km. Dit soort papierwerk wordt door het projectbesluit verleden tijd. Programmatische aanpak De programmatische aanpak is bedoeld voor gebieden waarin de omgevingswaarden onder druk staan, waardoor er moeilijk nieuwe activiteiten kunnen worden ontplooid. Kern van de aanpak is dat het programma niet alleen een reeks van (economische) projecten bevat, maar ook de maatregelen om de beleidsdoelen te bereiken. De opgenomen projecten kunnen van start gaan als aannemelijk is gemaakt dat een overschrijding van bepaalde normen elders in het programma wordt gecompenseerd of op een later moment wordt teruggedrongen. 4

5 Hoe maakt u als liberaal bestuurder het verschil? Om in uw gemeente te zorgen voor een zo liberaal mogelijke invulling van de wet, zijn de volgende aandachtspunten van belang: Probeer zo veel mogelijk verordeningen (in afgeslankte vorm) te integreren in het Omgevingsplan. Dit bevordert een integrale en multidisciplinaire manier van werken en zorgt ervoor dat inwoners en bedrijven zo snel mogelijk duidelijkheid hebben. Denk bijvoorbeeld aan delen van de APV, de Parkeerverordening of verordeningen op het gebied van milieu. Veel verordeningen hebben te maken met de leefomgeving en zouden dus (deels) geïntegreerd kunnen worden in het omgevingsplan. Beperk lokale regelgeving en voorkom daarmee een lokale kop. Het zou zonde zijn als op Rijksniveau regels worden geschrapt, en die op lokaal niveau weer ingevoerd worden. Diverse partijen zullen dit desondanks toch proberen. Zorg dat u dergelijke voorstellen kunt pareren door kritisch te vragen naar wat de concrete angst van de voorsteller is, of het voorstel handhaafbaar is, wat de handhaving van dat voorstel zou kosten en wat de extra regelgeving ondernemers en inwoners zou kosten. Probeer, in de geest van de nieuwe wet, zo veel mogelijk vergunningverplichtingen te vervangen door algemene voorschriften en meldingen. Denk aan een melding i.p.v. een terrasvergunning als het terras binnen bepaalde afmetingen blijft. Zorg dat op tijd begonnen wordt met de invoering van de Omgevingswet. Vraag het College bijvoorbeeld om een Plan van Aanpak. Bevorder ook hierbij een integrale aanpak: Zorg ervoor dat (zeker als u meer verordeningen in het Omgevingsplan wilt opnemen) dat niet alleen de wethouder Ruimtelijke Ordening betrokken is. Wees u ervan bewust dat meer beleidskeuzes en afwegingen lokaal, door u, worden gemaakt. Er komt dus meer lokale bestuurlijke afwegingsruimte. Waar dat nu vaak zeer procedureel is, verschuift dit naar inhoudelijke afwegingen. Een aantal aangenomen amendementen en moties van de VVD kunnen helpen bij het op een liberale wijze uitvoeren van de wet: Permanent afwijken van milieunormen. (Zie ). In de AMvB worden regels opgenomen die gemeentes de bevoegdheid geven in bepaalde gebieden permanent af te wijken van milieunormen. Dit om woningbouw op bijzondere locaties mogelijk te maken. Koepelconcept.(Zie: &did=2015D26362). Industriële gebieden hebben baat bij een integrale gebiedsaanpak waarbij aan de voorkant van het besluitvormingsproces de benodigde (milieu)gebruiksruimte wordt bepaald en waarin een periodieke bijstelling plaats kan vinden. Dit wordt mogelijk door het koepelconcept, waardoor een bedrijvencomplex als geheel wordt gezien en er dus door gemeente of provincie met maar één uitvoeringsorganisatie afspraken worden gemaakt. Dit biedt bedrijven en burgers vooraf helderheid over vestigingsmogelijkheden en de te behouden omgevingskwaliteiten. 5

6 Afbouwen Welstandstoezicht achteraf. (Zie: 5D25004). Deze motie verzoekt de Regering om gemeenten op te roepen het Welstandstoezicht achteraf af te bouwen en meer aan de voorkant te zorgen voor consensus. U kunt hier met behulp van deze motie in uw gemeente actief op sturen. Via een motie wordt de regering opgeroepen de Gemeentewet zo te wijzigen dat er geen onderscheid gemaakt mag worden tussen huurders en kopers bij gemeentelijke heffingen ten behoeve van een algemeen belang. (Zie: 5D26232) Vooruitlopend op deze wetswijziging kan deze motie gebruikt worden om zelf in uw gemeente een dergelijke praktijk af te schaffen. De Omgevingswet in het kort 6

7 Tijdpad Op 1 juli 2015 heeft de Tweede Kamer in zeer ruime meerderheid (slechts GroenLinks en de Partij voor de Dieren tegen) ingestemd met de Omgevingswet. Hierdoor ligt het voor de hand dat ook de Eerste Kamer met de wet zal instemmen. Invoering van de wet staat gepland voor De komende tijd wordt gewerkt aan het opstellen van de vier AMvB s. Nu al aan de slag? Gemeenten en provincies kunnen nu al aan de slag met het vereenvoudigen en versnellen van procedures. Nu al Eenvoudig Beter verzamelt aansprekende voorbeelden van bestuurders, bedrijven en inwoners die nu al in de geest van de Omgevingswet werken op de site: 7

8 Meer informatie? Spreektekst Hayke Veldman tijdens Kamerdebat Factsheet Ministerie van Infrastructuur en Milieu Omgevingswet Ebook Ministerie van Infrastructuur en Milieu Informatie Vereniging Nederlandse Gemeenten Informatie Binnenlands Bestuur Omgevingswet lynkx 8

9 Bijlage 1 Verklarende woordenlijst Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) Via een algemene maatregel van bestuur (AMvB) worden door de rijksoverheid regels gegeven over uiteenlopende onderwerpen, Het kan daarbij bijvoorbeeld gaan om de wijze van verdeling van financiële middelen over instellingen, over voorschriften waaraan apparatuur moeten voldoen en over de samenstelling van uitvoeringsorganen. Een AMvB is een Koninklijk Besluit (KB) van de regering en wordt, anders dan een wet, in principe zonder medewerking van de Staten-Generaal vastgesteld. 2 Ministeriële Regeling Dit is een regeling die gemaakt wordt door één of meer ministers. In principe zijn het in Nederland de regering en de Staten-Generaal die gezamenlijk de bevoegdheid hebben om wetten te maken. Maar omdat het hen te veel tijd zou kosten om alle details in de vorm van een wet uit te werken, wordt in de Kamers vaak alleen besloten over de grote lijnen van een wet, de formele wet. Die kan daarna bijvoorbeeld uitgewerkt worden in een ministeriële regeling. 3 Bestemmingsplan In de bestemmingsplannen van de gemeente staat waar mag worden gebouwd en waarvoor een gebouw gebruikt mag worden. De gemeente maakt bestemmingsplannen voor alle grond die bij de gemeente hoort

10 Bijlage 2 Welke wetten gaan op in de Omgevingswet? Gaat op in de Omgevingswet: Belemmeringenwet Privaatrecht Crisis- en herstelwet Interimwet stad-en-milieubenadering Ontgrondingenwet Planwet verkeer en vervoer Spoedwet wegverbreding Tracéwet Waterwet Wet algemene bepalingen omgevingsrecht Wet beheer rijkswaterstaatswerken Wet bodembescherming Wet geluidhinder Wet inzake de luchtverontreiniging Wet ammoniak en veehouderij Wet geurhinder en veehouderij Wet milieubeheer Wet ruimtelijke ordening Deels of later op in de Omgevingswet: Gaswet Elektriciteitswet 1998 Lokaalspoor- en Tramwegwet / Wet lokaal spoor Monumentenwet 1988 Mijnbouwwet Onteigeningswet Spoorwegwet Spoorwegwet 1875 Waterstaatswet 1900 Woningwet Wegenwet Wet aanvullende regels wegtunnels Wet bereikbaarheid en mobiliteit Wet voorkeursrecht gemeenten Wet herverdeling wegenbeheer Wet kabelbaaninstallaties Wet kenbaarheid publiekrechtelijke beperkingen onroerende zaken Wet luchtvaart Wet natuurbescherming (Boswet, Flora- en faunawet, Natuurbeschermingswet 1998) Wet voorkoming verontreiniging door schepen Wrakkenwet Zwemwaterwet (Wet hygiëne veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden) 10