STRATEGIE MOBILITEIT VLAAMS BRABANT. Inleiding

Transcriptie

1 STRATEGIE MOBILITEIT VLAAMS BRABANT Inleiding Vlaams-Brabant is elke dag in de ban van de ring. Zowel bij de huidige als bij de vorige Vlaamse regering hebben we systematisch de mobiliteitsproblematiek van Vlaams-Brabant onder de aandacht gebracht en de urgentie en het sociaaleconomische belang ervan geduid. In 2004 werd een eerste stap gezet met het START-project van de Vlaamse Regering. Na dit belangrijke engagement stellen we vast dat in 2012 verschillende plannen nog niet gerealiseerd zijn en dat concrete financiële engagementen uitblijven. Intussen blijft de verkeerschaos stelselmatig aangroeien. Deze nota heeft als doel de problematiek in onze provincie objectief te duiden en de vooropgestelde oplossingen te kaderen om de mobiliteitsnoden blijvend onder de aandacht te brengen. 1. Een aantal feiten op een rij In Vlaams-Brabant wonen inwoners; samen met het Brussels Hoofdstedelijk gewest met zijn inwoners geeft dit een concentratie van inwoners op een oppervlakte van 2.267km² of 959 inwoners/km². De hoogste concentratie van België en Vlaanderen 1. Er zijn personen tewerkgesteld in Vlaams-Brabant, in Brussel 2. Er pendelen dagelijks personen naar de regio in en rond Brussel ( naar Brussel, naar de rand) en niet iedereen komt met het openbaar vervoer 3. De centrale ligging in Vlaanderen, België en Europa, de aanwezigheid van de luchthaven van Zaventem, de bevolkingsconcentratie in Brussel en in de rand, de concentratie van werkgelegenheid en het dicht netwerk van routes naar en langs Brussel (E40, E19, A12, E411, E429, E314) samen met de belangrijke treinstations zijn in principe dé troeven voor sociaaleconomische ontwikkeling van Vlaams-Brabant. De congestieproblemen zorgen er echter voor dat deze troeven dreigen te veranderen in concurrentiële nadelen. 1 Cijfers FOD Economie ASEI op 1/1/ De Vlaamse arbeidsrekening, Steunpunt WSE, De Vlaamse arbeidsrekening, Steunpunt WSE, 2009

2 1.1. De verkeersdoorstroming in Vlaams-Brabant is problematisch: - 19 van de 25 meest congestiegevoelige punten in het Vlaamse Gewest zijn gelegen in Vlaams-Brabant en 12 daarvan liggen op de Brusselse ring. 4-6 wegvakken van de Brusselse ring zitten in de top 10 van de meest verzadigde wegvakken in Vlaanderen, waarbij ook de plaatsen 1 t.e.m. 4 op de Brusselse ring zijn gelegen wegvakken op Brusselse ring worden als oververzadigd beschouwd (meer dan 12 uur per dag meer dan 2200 voertuigen per uur per rijstrook) Files en congesties vergen een bijkomende tol inzake veiligheid en leefbaarheid: - De ongevallenratio van de Brusselse ring is 13,5% hoger in vergelijking met de andere Vlaamse ringwegen. 6 - De files vormen elke dag een aanslag op het milieu 7 : o o een personenauto in de file: 20% meer CO2, 25% meer fijn stof. een vrachtwagen in de file: 30% meer CO2, 100% meer fijn stof en 100% meer NOx De files genereren ook economische kosten: - Gemiddeld 110 km file op Brusselse ring 8 - Gemiddeld 4,75 file-uren per dag op Brusselse ring 9 - Bijna 50% van de 5 miljoen verliesuren worden geleden in Vlaams-Brabant. De economische schade voor Vlaams-Brabant wordt geraamd op 207,6 miljoen euro per jaar Congestie op de Brusselse ring resulteert in sluipverkeer en extra verkeersdrukte in de dorpskernen: - 1 km file op de Brusselse ring vertaalt zich in 4 km file op de gewest- en gemeentewegen, o.a. vastgesteld in Meise, Grimbergen, Vilvoorde, Machelen, Zaventem, Steenokkerzeel en Kortenberg. - de groei van het wegverkeer is normaal het sterkst op snelwegen/ringwegen. De Brusselse ring vormt hierop een uitzondering. De avond- en ochtendspits worden weliswaar meer uitgerekt in de tijd, anderzijds stelt men een sterkere stijging vast in vergelijking met andere regio's op de gewestwegen 11 in de omgeving van de Brusselse ring, vermoedelijk omdat de ring al overvol zit. 4 Rapport 'verkeerstellingen 2007 AWV' 5 Rapport 'verkeersindicatoren Hoofdwegennetwerk Vlaanderen 2010' 6 Onderzoek Vlaams Verkeerscentrum Rapport TNO Nederland Rapport 'verkeerstellingen 2007 AWV' 9 Rapport 'verkeerstellingen 2007 AWV' 10 Rapport Transport en Mobility Vlaanderen Rapport 'Verkeersindicatoren Hoofdwegennet Vlaanderen 2010'

3 2. Een meervoudige uitdaging Het uitgangspunt om deze mobiliteitsproblematiek aan te pakken is het realiseren van een duurzaam en veilig verkeer voor elke verkeersdeelnemer. We kennen de resultaten van de mobiliteitsstudie in het kader van de plan-mer voor de optimalisatie van de Brusselse ring. Deze studie bevestigt onze stelling, met name dat een oplossing voor deze problematiek alleen mogelijk is door een multimodale aanpak, met aandacht voor het stimuleren van alternatieven voor het autogebruik (een modal shift), waar mogelijk. Wij zijn voorstander van het EN-EN-verhaal waarbij we gelijktijdig inzetten op een gediversifieerd openbaar vervoer aanbod EN op het aanmoedigen van de zogenaamde zachte weggebruikers EN op het optimaliseren van de doorstroming op de Brusselse ring EN op een aantal belangrijke flankerende maatregelen (o.a. rekeningrijden, dynamisch verkeersmanagement, mobiliteitsmanagement,...) Het Diaboloproject Om de Nationale luchthaven van Zaventem per trein beter te ontsluiten, en dus om het effectieve gebruik van de trein voor de verplaatsingen van en naar de luchthaven te vergroten, werd het Diaboloproject opgezet. Het ondergrondse station in de luchthaven sluit hiermee rechtstreeks aan op de grote assen van het Belgische spoorwegnet. Op 10 juni 2012 is de eerste rechtstreekse treinrit gepland tussen Mechelen en de luchthaven. Wij gaan er van uit dat vanaf deze datum ook de kwaliteit en de intensiteit van de bediening moeten toelaten het station op de luchthaven te laten functioneren als een draaischijf van openbaar vervoer voor de omgeving, in het bijzonder voor de talrijke nabijgelegen bedrijvenzones. We vrezen wel dat de zogenaamde 'diabolotaks' voor het optimaal gebruik van deze infrastructuur een extra hindernis is in het bereiken van de beoogde modal shift Het Gewestelijk Expressnet (GEN) Het Gewestelijk ExpressNet moet de aanzienlijke toename van de mobiliteitsbehoeften in en rond de hoofdstad opvangen. De pendelaars van en naar Brussel kunnen met een hogere frequentie en met meer zitplaatsen gebruik maken van een kwalitatief netwerk van treinen. Ondanks de realisatie van bijna 50% van de verbindingen, merken we dat dit belangrijke federale project enorme vertraging heeft opgelopen. We vragen aan de federale regering om het GEN-dossier terug als prioriteit te beschouwen en zorg te dragen voor een effectieve en snelle uitvoering. Het is immers noodzakelijk om het GEN voor 100% te kunnen inzetten. Hiervoor zal ook de capaciteit voor de Noord- Zuidverbinding moeten verhoogd worden door de aanleg van bijkomende sporen op deze as. Bijkomend zijn wij vragende partij voor eenvormige tarieven en geoptimaliseerde aansluitingen tussen trein, metro, bus en tram in de GEN-zone. Hiervoor is een intergewestelijke samenwerking tussen NMBS, MIVB, De Lijn en TEC nodig. Om een effectieve modal shift te kunnen stimuleren, vragen wij extra aandacht voor bijkomende inzet op kwaliteit (stiptheid, veiligheid, netheid,...) en een aantal belangrijke flankerende maatregelen zoals parking, fietsstalling en bereikbaarheid.

4 2.3. Optimalisatie van de Brusselse ring De Brusselse ring heeft een cruciale plaats in de mobiliteitsafwikkelingen in de regio. De aanpassing van de Brusselse ring door het scheiden van het plaatselijk en het doorgaand verkeer moet een duidelijke prioriteit krijgen om de doorstroming te verbeteren, de verkeersveiligheid op de ring te bevorderen en de economische potenties en ambities van de brede regio beter te kunnen benutten. Een scheiding van doorgaand en lokaal verkeer, gekoppeld aan een flexibel en dynamisch systeem van verkeerssturing, moet zorgen voor minder weefbewegingen en een betere afwikkeling, waardoor in de eerste plaats de verkeersveiligheid kan verhogen. Aandacht voor de timing en de uitvoering is hierbij belangrijk. Voor de Zone Zaventem (tussen de E40 in Sint-Stevens- Woluwe en de E 19 richting Antwerpen) is de uitvoering voorzien vanaf Voor de zone Noord (tussen de E19 richting Antwerpen en de E40 richting Gent) is de uitvoering voorzien vanaf Deze timing is echter al meerdere keren opgeschoven, waardoor het nu al enkele jaren later valt. 12 Wij weten dat er nog geen gedetailleerde ramingen 13 beschikbaar zijn, maar het lijkt ons cruciaal dat de noodzakelijke middelen vanaf 2012 in de meerjarenbegrotingen zichtbaar worden. Wij wensen dat de Vlaamse Regering het formele engagement neemt dat ze geld zal vrijmaken in haar algemene begroting, gelet op de omvangrijkheid van de noodzakelijke budgetten. De middelen op de begroting openbare werken voor Vlaams-Brabant lijken niet te zullen volstaan, net zoals de middelen voor de Brusselse ring in het kader van START Tramverbindingen Snelle, filevrije tramverbindingen zijn noodzakelijk volgens de mobiliteitsvisie 2020 voor Vlaams-Brabant. De prioritaire lijnen zijn reeds gekozen en worden bestudeerd. Met deze tramlijnen wordt, in een ruimere omgeving van ongeveer 30 km rond Brussel - complementair aan het Gewestelijk ExpressNet - een kwaliteitsvol en vlot alternatief geboden voor een aantal woonwerkverplaatsingen die nu hoofdzakelijk met de auto gebeuren. Vorig jaar heeft minister Hilde Crevits bekend gemaakt dat vanaf 2017 een elektrische sneltram zal rijden tussen het Limburgse Hasselt en het Nederlandse Maastricht. De tramlijn zou jaarlijks 6,8 miljoen reizigers vervoeren en zou in totaal (infrastructuur, trams en bouw van stelplaats samen) 200 miljoen euro kosten. Er is sprake van een frequentie van één tram om het halfuur. Wij juichen dit initiatief voor onze naburige provincie toe en hopen dat de minister nog meer tramlijnen in Vlaanderen groen licht geeft. Uit de cijfers 14 van De Lijn blijkt dat ook de tramlijnen in de Brusselse regio zeer sterk zouden scoren. Voor de tramlijn Heist-op-den-Berg - Haacht - Zaventem, Luchthaven - Brussel voorziet men reizigers per spitsuur of meer dan 12 miljoen reizigers per jaar. Voor de tramlijn Ninove - Dilbeek - Brussel is de 12 Projectmonitoringfiche - stand van zaken START - Taskforce 09/12/ Projectmonitoringfiche - stand van zaken START - Taskforce 09/12/ Mobiliteitsvisie 2020 De lijn, Projectplan Vlaams Brabant en Brussel, eigen bewerking van de cijfers met absolute minima (slechts 4 file-uren per dag X slechts 210 werkdagen)

5 prognose jaarlijks 8 miljoen reizigers tijdens de spitsuren en voor de tramlijn Jette - Heizel - Vilvoorde - Zaventem, Luchthaven - Kraainem - Tervuren staat de teller op ruim 7 miljoen reizigers tijdens de spits per jaar. Gezien de complexiteit van de verkeersproblemen in Vlaams-Brabant, zijn wij de mening toegedaan dat ook onze regio nood heeft aan zulke tramlijnen en vragen wij om hier voldoende budgetten voor vrij te maken Sluipverkeer Brusselse ring en regio Leuven In de ruime omgeving van de Brusselse ring en langsheen de verbinding Leuven- Brussel, Tienen-Leuven en Diest-Leuven constateren we elke dag sluipverkeer tijdens de spitsuren. Het is absoluut nodig dat ook dit sluipverkeer wordt aangepakt om de levenskwaliteit van onze inwoners te verhogen. De verbetering van de doorstroming op de ring en eventuele ingrepen aan de E314 moeten leiden tot het verlichten van de druk op het onderliggend wegennet en op het sluipverkeer. Voldoende carpoolparkings en randparkings op deze trajecten kunnen mee een aantal auto s van de sluipwegen en de snelwegen halen. Het is positief dat de Vlaamse overheid een studie heeft opgestart om dit sluipverkeer te onderzoeken. We verwachten dat er overlegde maatregelen genomen kunnen worden op basis van de resultaten, waarbij ook de lokale besturen een bottomup inbreng hebben Betere (lokale) fietsverbindingen en het FietsGEN Elke "niet-auto-verplaatsing" betekent winst voor de samenleving. De provincie Vlaams Brabant zet ten volle in op de realisatie van het bovenlokaal functioneel fietsroutenetwerk in de Vlaamse rand. De provincie wil in de eerste plaats het bovenlokaal fietsnetwerk optimaliseren en versterken, waarop lokale besturen hun lokale verbindingen kunnen aan aantakken. Hierdoor kan men op een veilige en kwalitatieve wijze verplaatsingen naar school, naar vervoersknooppunten of naar een lokaal bedrijventerrein met de fiets maken. We stellen echter vast dat een te strikte toepassing van de normen in het fietsvademecum de effectieve uitvoering ervan bemoeilijkt en vertraagt. Er wordt hierdoor te weinig ruimte gelaten voor de lokale argumenten en de mogelijkheden voor een kwalitatieve pragmatische oplossing. Bovendien vormt de Brusselse ring een belangrijke barrière voor het intergewestelijk fietsverkeer. Er kan gebruik gemaakt worden van de optimalisatiewerken aan de ring om ook een aantal functionele fietsverbindingen te voorzien met het Brusselse gewest en werk te maken van een fietsgen. Dit is slechts mogelijk door een goede voorbereiding en overleg met alle betrokken partijen Rationeel en ecologisch mobiliteitsmanagement Het prikkelen van burgers en bedrijven om na te denken over de keuze van zijn of haar vervoersmiddel of over de verplaatsing zelf zal een meerwaarde betekenen voor een leefbare mobiliteit. Inzetten op mobiliteitsmanagement betekent immers het slim organiseren van verplaatsingen. Dit kan door te sensibiliseren over de mogelijke alternatieven, of door voorbeelden aan te reiken om oplossingen op maat uit te denken. O.a. voor de bedrijven kan de Vlaamse Overheid de ondernemers ondersteunen in de opmaak van een

6 bedrijfsvervoerplan waarbij de woon-werkverplaatsingen van de werknemers als ook de behoeften aan mobiliteit van het bedrijf zelf (zakelijke verplaatsingen) worden overdacht. 3. Zeven Vlaams-Brabantse speerpunten Wij vragen aan de betrokken overheden zich uitdrukkelijk te engageren om de Vlaams Brabantse mobiliteit in zijn geheel aan te pakken. Inzetten op één initiatief zal niet volstaan om de Vlaams-Brabantse mobiliteitsknoop te ontwarren. Daarom is het nodig om deze zeven maatregelen uit te werken om voldoende resultaten te bekomen, een volledige stilstand te voorkomen en een meer leefbare mobiliteit te garanderen op langere termijn. De Vlaams - Brabantse speerpunten verwoorden dus het pakket aan maatregelen waarop gelijktijdig ingezet moet worden, waardoor de doelstelling in het Pact 2020 met een aandeel van 40 % voor de duurzame modi in het woonwerkverkeer kan gerealiseerd worden - 1. Ontsluiting van de luchthaven met de trein Er moet een dagelijkse en voldoende frequente bediening van het treinstation Zaventem-Luchthaven gerealiseerd worden, niet enkel met internationale treinen maar ook met IC/IR-treinen vanuit Antwerpen, Mechelen, Leuven en Gent (via de Noord - Zuidverbinding) vanaf midden Vlotte en frequente spoorbediening in de volledige GEN-Zone Het kwalitatief in exploitatie brengen van het volledige GEN-netwerk met vier treinen per uur op alle GEN-verbindingen De optimalisering van de Brusselse ring tegen 2015 Het daadwerkelijk uitvoeren van volledige optimalisering van de Brusselse ring met het behoud van de huidige timing. De uitvoering 'Zone Zaventem' is voorzien in De uitvoering 'Zone Noord' is gepland in Op basis van de eerste berekeningen zal hiervoor minstens 300 miljoen (excl. de milderende maatregelen en onteigeningen) nodig zijn die bovenop het Vlaams-Brabantse budget geplaatst moeten worden Realisatie van 4 prioritaire tramlijnen Het uitwerken en in exploitatie brengen van de 4 prioritaire tramlijnen in en naar de Vlaams-Brabantse regio rond Brussel tegen 2020: o De tramlijn Heist-op-den-Berg - Haacht - Luchthaven - Brussel o De tramlijn Ninove - Brussel o De tramlijn Boom - Brussel o De tangentiële tramlijn rond Brussel: Jette - Vilvoorde - Luchthaven - Tervuren Hiervoor zal een minimum investeringbudget van miljoen voor de aanleg moeten voorzien worden en een jaarlijkse exploitatiekost van 36 miljoen Concrete maatregelen om het sluipverkeer te beheersen Aansluitend op resultaten van de aangekondigde studie (2012) moet - via specifieke maatregelen op de secundaire en lokale wegen - het sluipverkeer op zijn minst naar de autosnelwegen teruggeplaatst worden en liefst zoveel mogelijk ontmoedigd worden, rekening houdend met de inbreng van de lokale situatie.

7 - 6. Meer lokale en bovenlokale functionele fietsroutes Het aantal kilometer gesubsidieerde fietspaden in Vlaams-Brabant moet met 25% stijgen in de komende zes jaar. Een aantal belangrijke missing links over grote infrastructuren moeten aangebracht worden, op zijn minst samen met de herinrichtingwerken aan deze infrastructuren Inzetten op dynamisch verkeersmanagement en het stimuleren van mobiliteitsmanagement Dynamisch verkeersmanagement moet zorgen voor een verkeersveilig en efficiënt gebruik van de weginfrastructuur. Het systeem voor dynamisch verkeersmanagement voor de Brusselse ring moet synchroon worden uitgevoerd met de geplande optimaliseringswerken. Het moet in staat zijn om het verkeer op de aangetakte snelwegen (E40, E19, E411, A12 en E314) te beïnvloeden. De overheden moeten een rationeel mobiliteitsmanagement bij de bedrijven en de bevolking stimuleren door permanent de alternatieven voor het autogebruik in de schijnwerper te plaatsen en gerichte sensibiliseringsacties op te zetten. Uitleiding Het is duidelijk dat heel Vlaanderen en België baat zal hebben bij de aanpak van de mobiliteitsmoeilijkheden in onze regio. We vragen dan ook aan de andere provincies, het Brusselse Gewest, kortom, aan alle gebruikers van de mobiliteitsinfrastructuur in Vlaams Brabant, om samen met ons te ijveren voor een multimodale aanpak van de mobiliteitsproblemen in Vlaams Brabant.